Przydatność badań scyntygraficznych u noworodków. dr n. med. Anna Śliwińska dr n. med. Dariusz Gruszfeld

Transkrypt

1 Przydatność badań scyntygraficznych u noworodków dr n. med. Anna Śliwińska dr n. med. Dariusz Gruszfeld

2 Plan wykładu Medycyna nuklearna Definicja Dostępność Bezpieczeństwo Zastosowanie Interpretacja badań Przypadki kliniczne Podsumowanie

3 Medycyna nuklearna MEDYCYNA NUKLEARNA Dział medycyny zajmujący się wykorzystaniem w diagnostyce i leczeniu otwartych źródeł promieniowania jonizującego Źródłem promieniowania są przemiany zachodzące w jądrach atomów substancji promieniotwórczych Definicja WHO

4 lata 50-te

5 struktura Obrazowanie w medycynie - komplementarność funkcja USG RTG TK MRI SPECT PET R. Virchow zaburzenia w budowie komórki podstawą rozpoznania schorzeń podstawy rozwoju radiologii C. Barnard zaburzenia czynności komórki podstawą rozpoznania schorzeń podstawy rozwoju medycyny nuklearnej

6 Diagnostyka radioizotopowa - definicja Podanie choremu radiofarmaceutyku i określenie rozkładu radioaktywności w wybranym narządzie Radiofarmaceutyk = radioizotop + ligand Radioizotop - promieniotwórczy izotop pierwiastka Ligand - cząsteczka lub komórka wykazująca swoiste gromadzenie w danym narządzie swoiste gromadzenie radiofarmaceutyku w danym narządzie zależy od określonej funkcji tego narządu

7 Izotopy 99m Tc -T 1/2 = 6 godz., energia gamma 140 kev 123 I- T 1/2 =13 godz., energia gamma 159 kev 131 I - T 1/2 =8 dni, energia gamma 364 kev, dodatkowo promieniowanie beta (obecnie tylko do terapii) 67 Gal T 1/2 =3 dni, energia gamma 159 kev, dodatkowo 185 i 300 kev 111 In (T 1/2 =68 godzin, energia kwantu gamma 173 kev i 247 kev) obecnie rzadko

8 Badanie planarne 2D Badanie SPECT -3D

9 SPECT/MRI SPECT/CT

10 rejestruje się promieniowanie powstające podczas anihilacji pozytonów Pozytony zderzają się z elektronami zawartymi w tkankach ciała ulegając anihilacji W wyniku anihilacji pary elektron - pozyton powstają dwa kwanty promieniowania (fotony) poruszające się w przeciwnych kierunkach Badanie PET/CT (PET/MRI)

11 Dostępność badań izotopowych Czy badania izotopowe są dostępne? 1. W twoim szpitalu? 2. W twoim województwie? 3. W regionalnym ośrodku referencyjnym? 4. W ponadregionalnym/krajowym ośrodku referencyjnym?

12 Czy badanie izotopowe jest bezpieczne? National Council on Radiation Protection, Norman E. Bolus J. Nucl. Med. Technol. 2013;41: Istotna jest dawka radiofarmaceutyku Dawka zależy od rodzaju badania Dawkę pochłoniętą można zmniejszyć przez odpowiednie przygotowanie pacjenta (np. nawodnienie) Dodatkowe CT istotnie podwyższa dawkę

13

14 Ryzyko wyższe u niektórych pacjentów Dzieci Kobiety w okresie prokreacji Płód

15 Jaka dawka jest bezpieczna? Dokładnie nie wiadomo Nawet najmniejsza dawka może nieść niewielkie ryzyko zdrowotne Badania izotopowe są bezpieczne, jeżeli używa się ich w sposób gwarantujący osiągnięcie wymaganego rezultatu przy możliwie najmniejszej dawce promieniowania (ALARA) As Low As Reasonably Achievable

16 W jakich schorzeniach rozważył(a)byś wykonanie badania scyntygraficznego u noworodka? 1. W wadach przewodu pokarmowego 2. W wadach układu moczowego 3. W zapaleniu kości i stawów 4. W chorobach układu limfatycznego

17 Przypadki kliniczne INTERPRETACJA BADAŃ

18 Scyntygrafia NEREK

19 Wodonercze - poszerzenie UKM z towarzyszącym zanikiem miąższu nerkowego Przeszkoda w odpływie każde ograniczenie odpływu moczu, które nie leczone będzie powodowało postępujące pogorszenie czynności nerek

20 Wrodzone wodonercze pacjent J.L. -wodonercze prenatalnie, potwierdzone po urodzeniu - cystografia b.z. - scyntygrafia: NP-13% udziału w oczyszczaniu, poszerzony UKM, cechy utrudnionego wydalania - zakwalifikowana do plastyki miedniczkowo-moczowodowej prawostronnej

21 Wodonercze wrodzone pacjent P.A. noworodek płci męskiej, C1 P1, 39 Hbd, m. ur g, 10 pkt Apgar - prenatalnie obustronne wodonercze od 13 tyg. c. - shunt miedniczkowo-owodniowy do nerki prawej w 27 Hbd - skuteczny - po urodzeniu cewnik Foley a do p. moczowego - w 8 d.ż. wsunięcie się obwodowej końcówki shuntu w głąb tkanek shunt miedniczkowo-owodniowy prenatalnie powikłanie - odpływ moczu do prawej jamy opłucnowej torakoskopowe usunięcie shuntu i drenaż opłucnej zabieg przecięcia zastawek cewki w 3 tyg. ż.

22 Wodonercze wrodzone pacjent P.O. -Wodonercze prawostronne prenatalnie 34 Hbd, potwierdzone po urodzeniu, narastanie poszerzenia - Scyntygrafia: afunkcyjna NP, poszerzenie UKM i moczowodu NL + ureterocele - zakwalifikowano do prawostronnej nefrektomii i ewakuacji ureterocele w 10 d.ż.

23 Agenezja nerki? -pacjent D.G. - Zespół wad wrodzonych (VACTER): zarośnięcie odbytu, podejrzenie, agenezji NL, wodonercze NP; VSD - Laparotomia 2 d.ż. colostomia - USG+cystografia: przetrwała kloaka - przetoka cewkowo odbytnicza - scyntygrafia: brak czynnego miąższu NL - Nieprawidłowe połączenie dróg moczowych z jelitem

24 Scyntygrafia dynamiczna wątroby

25 Cholestaza pacjent J.J. -Cholestaza od urodzenia; wykluczono TORCH i przyczyny metaboliczne - scyntygrafia: torbiel d. żółciowych, brak przechodzenia znacznika - laparotomia: torbiel dróg żółciowych, cholangiografia wąskie przewody żółciowe, hipoplastyczne drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe

26 Cholestaza pacjent B.A Hbd, m.ur g. - hipoglikemia, cholestaza, hipertransaminazemia, zaburzenia krzepnięcia - USG b.z.; CT b.z.; - scyntygrafia: obecny pasaż żółci do jelit - uzyskano nieprawidłowy wynik alfa 1 antytrypsyny - zastosowano leczenie zachowawcze i objawowe: UDCA + Wit. ADEK

27 Torbiel dróg żółciowych USG ERCP HIDA

28 Nowotwory (NBL) pacjent Z.B Hbd, m. ur g. - USG: zmiany ogniskowe/guzy w rzucie obu nadnerczy - MRI guzy obu nadnerczy, z podejrzeniem zajęcia węzłów chłonnych i ogniskami w obrębie kości i wątroby - metabolity katecholamin w moczu: w normie - scyntygrafia - liczne ogniska meta - w 12 d.ż. biopsja laparoskopowa guza badania hist-pat potwierdziło neuroblastoma - włączono chemioterapię

29 pacjent Z.B. (c.d.) po 5 m-cach leczenia

30 Nowotwory (NBL) pacjent K.L.

31 Scyntygrafia kości

32 Refluks żołądkowo-przełykowy (aspiracja treści pokarmowej do dróg oddechowych)

33 KRWAWIENIE Z PRZEWODU POKARMOWEGO - noworodek płci żeńskiej, C3 P2, m. ur g., 40 Hbd, 8-9 pkt. Apgar - - w 2 d.ż. wymioty świeżą krwią, następnie smoliste stolce - - wykluczono krwawienie z nosogardła - w bad. endoskopowym żołądka w 5 d.ż. skrzepy krwi w żołądku, bez miejsca krwawienia - w 7 d. ż. ponownie wymioty świeżą krwią - SRS- bez ognisk z nadekspresją receptorów somatostatynowych (gastrinoma) - - laparotomia zwiadowcza w 8 d.ż. - krwawienie z 3 miejsc w obrębie śluzówki żołądka

34 Uchyłek Meckel a Typowy obraz potwierdzający obecność uchyłku Meckel a

35 Angiografia radioizotopowa techniką pierwszego przejścia Badanie pozwala na ocenę : wielkości jam serca istnienia i wielkości przecieku lewo - prawego istnienia przecieku prawo lewego czasu krążenia płucnego frakcji wyrzutowej prawej i lewej komory ukrwienia płuc LAO 45 Przeciek wewnątrzsercowy PA Ukrwienie płuc

36 Wady wrodzone serca z przeciekiem lewo - prawym Qp/Qs > 2

37 Sekwestracja prawego płuca Projekcja PA 1 obr/sek L P

38 Sekwestracja prawego płuca radioaktywność dolna część płuca prawego górna część płuca prawego czas

39 WYCIEK CHŁONKI DO OPŁUCNEJ

40 I. Bad dynamiczne Limfoscyntygrafia kończyn górnych II. Bad statyczne Drenaż naczyniami sprawny. Bez cech wycieku chłonki do opłucnej

41 Limfoscyntygrafia kończyn dolnych I. Bad dynamiczne II. Bad statyczne Drenaż naczyniami sprawny. Bez cech wycieku chłonki do opłucnej i jamy otrzewnowej.

42 Hiperinsulinizm (PET/CT)

43 Podsumowanie Badanie izotopowe pozwala wykryć i zlokalizować zaburzenia czynności tkanki lub narządu niedostępne innymi metodami Badanie bezpieczne poda warunkiem właściwej kwalifikacji, przygotowania pacjenta i doboru dawki Interpretacja wymaga wzięcia pod uwagę wieku pacjenta i stopnia dojrzałości jego narządów