Makroekonomia Rynek pieniężny i kapitałowy. Opracowała: dr inż. Magdalena Węglarz

Transkrypt

1 Makroekonomia Rynek pieniężny i kapitałowy Opracowała: dr inż. Magdalena Węglarz

2 System finansowy Rynek finansowy Rynek pieniężny Rynek kapitałowy Rynek walutowy Rynek pierwotny Rynek wtórny

3 System finansowy Zaciąganie i udzielanie pożyczek odbywa się na rynkach finansowych i przez pośredników. Rynki finansowe przypominają inne rynki, z tym wyjątkiem, że ich produkty i usługi przyjmują formę instrumentów finansowych, takich jak akcje i obligacje. Do ważniejszych rynków finansowych należą rynki akcji, obligacji i walut zagranicznych.

4 System finansowy Instytucje oferujące usługi i produkty finansowe nazywane są pośrednikami finansowymi. Ich aktywa są w głównej mierze niematerialne. Najważniejszymi pośrednikami finansowymi są: banki komercyjne, towarzystwa ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne, fundusze powiernicze, finansowane przez rząd agencje skupujące kredyty hipoteczne, firmy zajmujące się derywatywami (kupujące aktywa i dzielące je na inne instrumenty finansowe).

5 System finansowy Funkcje systemu finansowego: 1. System finansowy przenosi zasoby w czasie pomiędzy branżami i regionami. Umożliwia to dokonywanie inwestycji tam gdzie mogą zostać wykorzystane w sposób najbardziej efektywny. Np.: kredyty studenckie, oszczędności emerytalne, finanse międzynarodowe (Japonia, kraj o wysokiej stopie oszczędności, transferuje swoje zasoby do Chin, w których istnieje mnóstwo możliwości inwestycyjnych)

6 System finansowy Funkcje systemu finansowego: 2. System finansowy zarządza ryzykiem w gospodarce. Zarządzanie ryzykiem polega na zdejmowaniu ryzyka z tych ludzi lub branż, którzy w największym stopniu pragną je zredukować i przenosi je lub rozdziela między inne jednostki będące w stanie lepiej sobie z nim poradzić. Np. ubezpieczenie domu o wartości 300 tys.

7 System finansowy Funkcje systemu finansowego: 3. System finansowy komasuje i dzieli fundusze zależnie od potrzeb osoby oszczędzającej bądź inwestora. Jako inwestor możesz chcieć zainwestować zł w zróżnicowany portfel akcji. Zakup portfela akcji 100 przedsiębiorstw mógłby wymagać nawet 10 mln zł. Tutaj z pomocą przychodzi fundusz inwestycyjny posiadający 1000 inwestorów. Nowoczesne korporacje miliardowe inwestycje.

8 System finansowy Funkcje systemu finansowego: 4. System finansowy pełni ważną funkcję rozrachunkową, ułatwiając dokonywanie transakcji pomiędzy płatnikami (nabywcami) a sprzedającymi.

9 System finansowy Główne instrumenty finansowe: pieniądz rachunki oszczędnościowe - depozyty w bankach bądź instytucjach finansowych instrumenty rynku kredytowego, np. obligacje rządowe, kredyty hipoteczne, obligacje przedsiębiorstw akcje zwykłe reprezentują prawo własności spółek akcyjnych fundusze rynku pieniężnego i fundusze inwestycyjne fundusze emerytalne instrumenty pochodne (derywaty) są związane z rynkiem kredytowym

10 Główne instrumenty finansowe Instrument finansowy Suma [mld dol] Odsetek Pieniądz (M1) Gotówka 774 0,5 Rachunki czekowe 745 0,5 Rachunki oszczędnościowe ,4 Fundusze r. pieniężnego i inwestycyjn ,6 Instrumenty rynku kredytowego Obligacje rządowe ,8 Prywatne ,2 Akcje zwykłe ,7 Rezerwy ubezpieczeniowe i emerytalne ,9 Pozostałe kredyty i inne ,4 Łącznie

11 Rynek finansowy Obejmuje transakcje papierami wartościowymi, które są instrumentami kredytu krótko-, średnio i długoterminowego. Na tym rynku następuje zetknięcie popytu i podaży różnych form i rodzajów kapitału pożyczkowego.

12 Rynek pieniężny 1. Przedmiotem transakcji jest pieniądz (w znaczeniu szerszym, tzn również papiery wartościowe o terminie wykupu do 1 roku). 2. Kapitał krótkoterminowy (do 1 roku) bony skarbowe, weksle kupieckie. certyfikaty depozytowe, bony pieniężne. 3. Kredyty krótkoterminowe (depozyty międzybankowe).

13 Kredyt definicje Kredyt od łac. credo wierzę, ufam. Kredyt jest to stosunek ekonomiczny wynikający ze świadczenia przez jedną stronę (wierzyciela) na rzecz drugiej strony (dłużnika) określonej wartości w towarze lub pieniądzu, na warunkach zwrotu równowartości w późniejszym terminie.

14 Rodzaje kredytów Kryterium Rodzaj Przedmiot kredytu 1. Kredyt pieniężny, 2. Kredyt towarowy (kupiecki, handlowy). Przeznaczenie kredytu Okres kredytowania 1. Kredyt obrotowy, 2. Kredyt inwestycyjny. 1. Kredyt krótkoterminowy, 2. Kredyt średnioterminowy, 3. Kredyt długoterminowy. Forma kredytu 1. Kredyt w rachunku bieżącym, 2. Kredyt w rachunku kredytowym Waluta 1. Kredyt złotówkowy, 2. Kredyt dewizowy.

15 Kredyt a pożyczka Kredyt Określony jest przez prawo bankowe Udzielany w postaci pieniądza bezgotówkowego (bankowego) Pożyczka Określona jest przez prawo cywilne Ma postać pieniądza gotówkowego Przeznaczony na konkretny cel określony w umowie Nie musi mieć konkretnego celu

16 Kredyt a pożyczka Musi być wykorzystany zgodnie z przeznaczeniem Nie musi być wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem Umowa zawsze pisemna Umowa pożyczki bankowej na piśmie tylko wtedy gdy jej wysokość jest większa lub równa 500 zł Jest zawsze odpłatny Pożyczka inna niż bankowa nie musi być odpłatna

17 Rynek kapitałowy Rynek, na którym dokonywane są transakcje dotyczące kredytów, walorów średnio- i długoterminowych oraz zakupu i sprzedaży walorów wyrażających współwłasność (akcje). Przedmiotem obrotu jest kapitał średnio- i długoterminowy np. akcje, obligacje, opcje, Kredyty średnio- i długoterminowe.

18 Rynek walutowy i eurowalutowy

19 Kurs walutowy (ang. exchange rate) Kurs walutowy jest to cena waluty jednego kraju wyrażona w walucie innego kraju. Np. 1 Euro = 3,9390 PLN lub 1 PLN = 0,2539 euro (teoretycznie) Rynek walutowy jest systemem współzależnych transakcji kupna-sprzedaży waluty krajowej za waluty obce.

20 Spread (rozpiętość) Spread - Różnica pomiędzy ceną kupna, a ceną sprzedaży danej waluty Notowania z i : Kurs kupna: 1 euro = 3,9142 Kurs sprzedaży: 1 euro = 3,9932 Spread = 0,079, Kurs kupna: 1 euro = 4,2892 Kurs sprzedaży: 1 euro = 4, Spread =0,0866

21 Kurs euro i dolara amerykańskiego

22 Równowaga na rynku walutowym Popyt na złotówki ma nachylenie ujemne. Amerykanie chcą wymienić na złote tym więcej dolarów, im mniej zmuszeni są płacić jednostkę polskiej waluty. Polacy są gotowi kupić tym więcej dolarów, im więcej dolarów dostają za każdą złotówkę.

23 Popyt na walutę Czynniki od których zależy popyt na złotówki: Eksport polskich towarów i usług (cudzoziemcy chcą nabyć polskie dobra konsumpcyjne i inwestycyjne, za które należy zapłacić złotówkami) Kupno przez obcokrajowców polskich aktywów finansowych i rzeczowych, np.: polskich papierów wartościowych (akcji, obligacji), Polskich przedsiębiorstw

24 Podaż waluty Czynniki od których zależy podaż złotówek na rynku walutowym: Import przez Polaków towarów i usług zagranicznych implikuje konieczność wymiany złotówek na dolary, aby zapłacić za kupione towary, co wpływa na podaż waluty; Polskie inwestycje zagraniczne o charakterze portfelowym i rzeczowym.

25 Klasyfikacje kursów walutowych Kryterium Płynność kursu (reżim kursowy danego kraju) Rodzaje kursów walutowych Kurs płynny Kurs sztywny Kurs pośredni Termin zawarcia transakcji Kurs natychmiastowy (kasowy) Kurs terminowy Stosunek do inflacji Kurs nominalny Kurs realny Stosunek do kursu równowagi Kurs podwartościowy (efekt deprecjacji) Kurs nadwartościowy (efekt aprecjacji) Rodzaj transakcji Kurs kupna Kurs sprzedaży

26 Systemy kursy walutowego ujęcie historyczne 1. Stałe systemy kursów walutowych (fixed exchange rate) (w tym sztywny kurs walutowy): 1. System waluty złotej (gold standard) do ok Kursy dostosowywane okresowo (adjustable peg)- System z Bretton Woods (system dolarowy) - do Płynne (floating exchange rate): 1. Całkowicie płynne kursy walutowe (Czysta płynność) ( pure lub clean floating), 2. Regulowane kursy walutowe

27 Rodzaje kursów walutowych O poziomie kursu płynnego decydują popyt na walutę i jej podaż. Stały kurs waluty krajowej ustala państwo, które zobowiązuje się do jego obrony.

28 Rodzaje kursów walutowych (wg MFW) 1. Kursy sztywne: a. Zobowiązanie władz do traktowania waluty obcej jako prawnego środka płatniczego na terenie danego kraju: Dolaryzacja Unia walutowa b. Zarząd walutą c. Tradycyjny kurs sztywny 2. Kursy pośrednie: a. Sztywne pasmo b. Pełzająca dewaluacja c. Pełzające pasmo 3. Kursy płynne: a. Kurs płynny kierowany b. Kurs płynny

29 Kurs stały wzrost popytu Nadwyżka E 0 A zapotrzebowania nad ilością oferowaną złotówek => presja na wzrost kursu złotego; Bank Centralny podejmuje operacje interwencyjne skup dewiz = sprzedaż złotówek Aby zaspokoić popyt na złote Bank sprzedaje je za dolary. W konsekwencji rosną rezerwy dewizowe

30 Kurs stały spadek popytu Nadwyżka BE 0 podaży złotych => presja na obniżkę kursu złotego; Bank Centralny podejmuje operacje interwencyjne skup złotówek w zamian za dewizy Zmniejsza się podaż pieniądza i rezerwy dewizowe kraju

31 Oficjalne aktywa rezerwowe NBP (rezerwy dewizowe) w mln zł

32 Dewaluacja, czy deprecjacja? System płynny kursu walutowego Aprecjacja waluty krajowej oznacza zwiększenie jej międzynarodowej wartości w stosunku do innej waluty. Deprecjacja to zmniejszenie międzynarodowej wartości waluty krajowej, mierzonej jej relacją wymienną do innych walut. System stały kursu walutowego Dewaluacja jednorazowe, dokonane przez państwo zmniejszenie międzynarodowej wartości waluty. Rewaluacja - dokonane przez państwo jednorazowe zwiększenie międzynarodowej wartości waluty.

33 Dewaluacja, czy deprecjacja? Rodzaj zmiany kursu System kursu walutowego płynny stały spadek kursu deprecjacja dewaluacja wzrost kursu aprecjacja rewaluacja Efekty wzrost eksportu (konkurencyjność eksportowanych towarów rośnie) spadek importu (towary importowane są droższe) Wzrost cen towarów wytworzonych z surowców zagranicznych Wzrost inflacji (inflacja kosztowa) Wzrost zobowiązań wobec zagranicy Napływ dewiz do kraju Wzrost popytu na walutę krajową na rynkach międzynarodowych Spadek eksportu (konkurencyjność eksportowanych towarów maleje) Wzrost importu (towary importowane są tańsze) Spadek zobowiązań wobec zagranicy Odpływ dewiz do kraju Spadek popytu na walutę krajową na rynkach międzynarodowych

34 Polityka kursowa NBP Od 12 kwietnia 2000 r. kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom. Bank centralny nie stawia sobie za cel określenia z góry poziomu kursu złotego do innych walut. Zastrzega sobie jednak prawo do interwencji, o ile uzna je za konieczne do realizacji celu inflacyjnego. Wstępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się, że przystąpi do strefy euro. W przyszłości politykę pieniężną będzie kształtował Europejski Bank Centralny. Jednym z warunków przystąpienia do strefy euro jest spełnienie kryterium stabilności kursu walutowego. Dlatego w okresie poprzedzającym przyjęcie euro kurs złotego do euro zostanie, na co najmniej dwa lata, usztywniony w ramach systemu kursowego ERM II. Oznacza to, że w tym czasie Narodowy Bank Polski będzie utrzymywał rynkowy kurs złotego wobec euro w przedziale dopuszczalnych wahań w stosunku do ustalonego kursu centralnego.

35 Polityka kursu walutowego Polega na kształtowaniu przez władze danego kraju kursu waluty do realizacji celów państwa (głównie gospodarczych) Kurs walutowy wpływa na: Obroty z zagranicą, Bilans płatniczy, Gospodarkę wewnętrzną (wzrost gospodarczy, stabilizacja sytuacji makroekonomicznej) Poprzez wpływ na eksport i import pośrednio wpływa na ceny w gospodarce (uwaga sprzężenie zwrotne kurs walutowy ceny krajowe)

36 Rodzaje instrumentów polityki gospodarczej instrumenty polityki kursowej Rynkowe Administracyjne Interwencje banku centralnego na rynku walutowym: - Instrumenty walutowe wykorzystywane w ramach operacji otwartego rynku; a. Proste interwencje walutowe b. Swapy walutowe Modyfikacje parytetu: Narzędzia zmieniające bezpośrednio kurs walutowy: a. Dewaluacja b. rewaluacja Ograniczenia walutowe: Narzędzia wpływające pośrednio na kurs waluty krajowej poprzez regulację popytu i podaży tej waluty

37 Wąż w tunelu Państwa Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej utworzyły w marcu 1972 r. regionalny system nazwany "wężem w tunelu". W tym systemie kurs walut państw członkowskich mogły odchylać się wzajemnie od siebie o 2,25 proc. (to był "wąż") a od dolara o 4,5 proc. (to był "tunel"). Banki centralne krajów biorących udział w wężu (w maju 1972 roku dołączyły Wielka Brytania, Dania i Irlandia) musiały interweniować w dolarach, jeśli kurs jakiejś waluty przekraczał "tunel" i w walutach państw członkowskich, jeśli wyłamywał się z "węża". System działał tylko kilka miesięcy - kryzysy naftowe w latach '70 i napięcia gospodarcze z nimi związane zmusiły niektóre waluty do opuszczenia "węża w tunelu".

38 Unia gospodarczo - walutowa 1999 Euro zastępuje ECU 12 państwa UE przyjęło euro tzw. strefy euro (eurozone; Euroland). Poza strefą pozostały jednak funt brytyjski, korona szwedzka i duńska (ta ostatnia jest związana z euro przez mechanizm ERM2).

39 Kryteria zbieżności (konwergencji) 1. Inflacja nie wyższa niż o 1,5 pkt. Proc. Średniej stopy inflacji w trzech krajach Unii Europejskiej, gdzie inflacja była najniższa. 2. Długoterminowe stopy procentowe nie przekraczające więcej niż o 2 pkt. Proc. Średniej stóp procentowych w 3 krajach UE o najniższej inflacji, 3. Deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB, 4. Dług publiczny nie większy niż 60% PKB, 5. Stabilny kurs wymiany waluty w ciągu ostatnich 2 lat

40

41 Euro w UE Państwa, które przyjęły Euro (waluta od 2002): Austria Belgia Finlandia Francja Hiszpania Holandia Irlandia Luksemburg Włoch Niemcy Portugalia (od 2002): Grecja : Słowenia : Cypr, Malta : Słowacja : Estonia : Łotwa : Litwa Państwa, które nie mają Euro Wielka Brytania, Szwecja, Dania Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Polska, Rumunia, Węgry.

42 Międzynarodowe Instytucje Finansowe Międzynarodowy Fundusz Walutowy (1944); Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju = Bank Światowy (1944); Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) (1991) Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) (1958)

43 Europejski System Walutowy 1. Marzec 1979 Utworzenie ESW (EMS European Monetary System) przez członków EWG: wprowadzenie jednostki rozrachunkowej ECU (European Currency Unit); BC państwa EWG miały złożyć 20% swoich rezerw dewizowych w Europejskim Funduszu Współpracy Walutowej i otrzymanie proporcjonalnie ECU; Ustalenie mechanizmu reguł kursowych (Mechanizm Kursowy) GB nie przyjęło tego warunku