Przedsiębiorczość podstawowe zagadnienia

Transkrypt

1 Przedsiębiorczość podstawowe zagadnienia,,każdy może dokonać zmiany motto organizacji Ashoka BIAŁYSTOK

2 W latach 90-tych ubiegłego wieku teoretycy z zakresu przedsiębiorczości: Morris, Lewis i Sexton chcieli odnaleźć optymalną definicji przedsiębiorczości i zidentyfikowali aż 77 rożnych określeń, które pojawiły się w rożnego rodzaju publikacjach wydanych w okresie od 1982 r. do 1992 r. Najczęściej pojawiającymi się słowami kluczowymi odnoszących się do przedsiębiorczości były: rozpoczynanie, zakładanie, kreowanie nowej firmy, innowacje, nowe produkty, nowe rynki, poszukiwanie możliwości, podejmowanie ryzyka, poszukiwanie zysku, nowe kombinacje zasobów, zarządzanie, zdobywanie zasobów i kreacja wartości. 1 Wynika stąd iż przedsiębiorczość rozumiana jest bardzo szeroko i nie ma jednej powszechnie uznanej definicji tego terminu. Poszczególni autorzy w odmienny sposób podchodzą do jej definiowania, albo traktując ją jako proces lub też opisują ją poprzez odniesienie się do osoby przedsiębiorcy. W związku z tym istnieje szeroki wachlarz definicji tego pojęcia, poniżej zostaną pokrótce przedstawione wybrane z nich. Po pierwsze przedsiębiorczość jest procesem kreowania czegoś odmiennego ze względu na wartość, poświęcając konieczny do tego czas i wysiłek, zakładając towarzyszące temu finansowe, psychiczne i społeczne ryzyko oraz uzyskanie dzięki temu nagrody finansowej i osobistej satysfakcji. 2 Choć rozumiana jest również, jako zbiór szczególnych cech osobowości, postaw czy zachowań, który skłania ludzi do podejmowania nowych działań, ulepszania istniejących już elementów rzeczywistości oraz polega na aktywnej i twórczej postawie wobec świata. 3 Jeszcze inne podejście prezentuje J. Targalski, według niego przedsiębiorczość oznacza proces zakładania i prowadzenia 1 A. Gaweł, Ekonomiczne determinanty przedsiębiorczości., Prace Habilitacyjne 34, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2007, s R. D. Hisrich, M. P. Peters, Entrepreneurship. Starting, Developing and Managing a New Enterprise., [w:] K. B. Matusiak, Rozwój systemów wsparcia przedsiębiorczości przesłanki, polityka i instytucje., Radom- Łódź 2006, s M. Duczkowska Piasecka, Przedsiębiorczość na wsi., [w:] A. Woś, Encyklopedia Agrobiznesu., Fundacja Innowacja, Wyższa Szkoła Społeczno Ekonomiczna, Warszawa 1998, s

3 działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, 4 obejmujący następujące składniki: 5 rozpoznanie szans i możliwości działania na rynku, czyli prowadzenia działalności gospodarczej; opracowanie planu działalności i zgromadzenie niezbędnych zasobów; powstanie przedsiębiorstwa; prowadzenie przedsiębiorstwa przez kolejne fazy jego rozwoju, a więc zarządzanie nim. Każda z powyżej przytoczonych definicji prezentuje odmienny punkt odniesienia i kładzie akcent na różne elementy. Pierwsza przez przedsiębiorczość rozumie proces kreowania nowości na rynku, druga wskazuje na cechy osobowościowe osoby przedsiębiorczej, a trzecia z kolei utożsamia przedsiębiorczość z zorganizowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej. Tak odmienne podejście do przedsiębiorczości wynika z kilku przyczyn: 6 z historycznego charakteru zjawiska przedsiębiorczości, które ciągle ewoluuje, tworząc nowe formy i typy zachowań; ze złożoności i wielowymiarowości natury tego zjawiska rozwój przedsiębiorczości jest zdeterminowany współistnieniem szeregu sprzyjających czynników osobowościowych, gospodarczych, kulturowych, politycznych, edukacyjnych, prawnych itp.; z zafałszowania i z uproszczenia, gdyż wokół przedsiębiorczości funkcjonuje wiele nieporozumień, stereotypów i uprzedzeń; z nieprzewidywalności skutków przedsiębiorców nie da się poznać po przypisywanym formalnym tytule, lecz po realizacji określonego przedsięwzięcia. 4 B. Rogoda, Przedsiębiorczość i innowacje., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2005, s. 7 5 J. Targalski, Przedsiębiorczość i i zarządzanie., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2003, s K. B. Matusiak, Rozwój systemów..., s. 15 3

4 Ponadto przedsiębiorczość, gdy jest postrzegana wieloaspektowo traktowana jest, jako rezultat, splot oddziaływań następujących elementów, które wyznaczają jednocześnie jej wymiary: 7 podmiot działania przedsiębiorca, który powinien posiadać cechy typowe dla przedsiębiorcy; realizowany proces przedsiębiorczości - wymaga od przedsiębiorcy szeregu ważnych umiejętności, niezbędnych do wcielania w życie swoich wizji; organizacja działalności przedsiębiorczej - przesądza o efektywności wykorzystania czynników produkcji; otoczenie - będące zbiorem zasobów niezbędnych do rozpoczęcia i prowadzenia przedsiębiorczej działalności. W oparciu o powyższe wymiary w literaturze wyróżniono następujące typy przedsiębiorczości: 8 żywiołowa: dąży za wszelką cenę do osiągnięcia sukcesu nie zwracając uwagi na ograniczoność posiadanych zasobów oraz ogromne ryzyko temu towarzyszące; wyzwala kształtowanie się nowego ładu ekonomicznego, politycznego i społecznego; strategia działania społecznego sprowadza się do ograniczania i eliminowania negatywnych skutków procesów samoistnych. ewolucyjna: opiera się na założeniu, że każdy pracownik może stać się przedsiębiorcą pod warunkiem stałego doskonalenia swoich umiejętności zawodowych i ciągłego zdobywania wiedzy; szczególną rolę odgrywa tu profesjonalizm zawodowy, wieloetapowość w dochodzeniu do celu, wytrwałość, powszechna aprobata społeczna dla tego typu działań; 7 W. M. Grudzewski, I. K. Hejduk, Współczesne problemy zarządzania., PARA, Katowice, s B. Kożuch, Pojęcie i istota przedsiębiorczości.,[w]: red. H. Wnorowski, A. Letkiewicz, Praktyczne problemy przedsiębiorczości., Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2001, s

5 etyczna: jest pochodną akceptowanego i internalizowanego systemu kulturowego, filozoficznego, religijnego w życiu jednostki, postępowaniu i podejmowaniu działalności; podstawowe wartości to: religijny ideał pracy, oszczędność oraz bogacenie się przez uczciwą i rzetelną pracę; wyznacznikiem działań przedsiębiorczych są prócz norm prawnych również wewnętrzne przekonania i postawa sprowadzająca się do ponoszenia odpowiedzialności za podjęte decyzje i działania. systemowa: zakłada wysoki stopień pomysłowości, twórczości, uczciwości i wytrwałości w dążeniu do celu, a także odpowiedzialności za podejmowane działania, a państwo działa w roli promotora przedsiębiorczości w stosunku do swoich obywateli w ten sposób zwiększając udział społeczeństwa w kształtowaniu przedsiębiorczości. Przedsiębiorczość podobnie, jak każde inne zjawisko zależy od wielu uwarunkowań. Najczęściej wśród czynników determinujących zachowania przedsiębiorcze w społeczeństwie wymienia się: otoczenie konkurencyjne przedsiębiorstwa oraz makrootoczenie 9 w skład którego wchodzą następujące otoczenia: 10 ekonomiczne, które obejmuje takie czynniki jak: bezrobocie, inflacja, poziom płac, poziom cen, oprocentowanie kredytów, poziom PKB, inwestycje, spożycie, eksport, import, kurs walutowy, międzynarodowa sytuacja ekonomiczna kraju, natężenie konkurencji, bariery wejścia na rynek, dostępność zasobów, sytuacja na rynku pracy. 9 K. B. Matusiak, Rozwój systemów w..., s E. Grzegorzewska-Mischka, W. Wyrzykowski, Przedsiębiorczość, przedsiębiorca, przedsiębiorstwo., Book Market, Gdańsk 2009, s ;E. Latoszek, Finansowanie MSP w Polsce ze środków finansowych UE, jako czynnik wpływający na konkurencyjność przedsiębiorstw., Oficyna Wydawnicza SGH w Warszawie, Warszawa 2008, s. 41; F. Bławat, Przetrwanie i rozwój małych i średnich przedsiębiorstw., SPG, Gdańsk 2004, s. 42; K. B. Matusiak, Rozwój systemów..., s. 93 oraz J. Moczydłowska, I. Pacewicz, Przedsiębiorczość., Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 2007, s. 35 5

6 technologiczne: zawiera określone elementy zmian zachodzących w technice i technologii wytwarzania. Są to zmiany, które kreują nową rzeczywistość społeczną i nową gospodarkę. demograficzno społeczne: dotyczy zjawisk odnoszących się do populacji zmiany zachodzące w jej wnętrzu, jak również wokół niej. Do jego podstawowych elementów zalicza się: ogólną liczbę ludności, zmiany zachodzące w jej wielkości, relacje między ludnością w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym oraz przemiany zachodzące w tej relacji, ze zmianami zachodzącymi w zakresie przyrostu naturalnego, z postawą społeczną ludzi, ich zachowaniami, stylem życia, trendami w zaspokajaniu potrzeb, rozmieszczenie ludności w kraju, poziom jej wykształcenia, stan zdrowia, sytuacja związana z migracją wewnętrzną ludności i emigracją zagraniczną. prawne: związane z rozsądnym prawodawstwem, które ma służyć, wspomagać i napędzać rozwój gospodarczy oraz działania przedsiębiorcze, czyli jasny i przejrzyście ustalony system kodyfikacyjny, niezależny i obiektywny wymiar sprawiedliwości, który może kontrolować i eliminować negatywne przejawy przedsiębiorczości oraz wszystkich zjawisk powodujących dezorganizację ustalonego ładu. polityczne: obejmuje przyjętą przez rządzących ideologię sprawowania władzy, ukształtowanie skutecznie funkcjonujących instytucji publicznych. Obejmuje: kierunki polityki gospodarczej kraju, instrumenty regulacyjne ( zasady i poziom opodatkowania, stopy procentowe kredytów) oraz instrumenty wspierające ( programy i formy pomocy założycielskiej, transferu technologii, rozwoju małych i średnich firm). 6

7 kulturowe psychiczne: tkwią w osobowościowym systemie potrzeb i możliwości ich zaspokojenia lub niezaspokojenia. środowisko naturalne międzynarodowe: są to przede wszystkim relacje pomiędzy krajami, które ze sobą współdziałają i są w jakiś sposób ze sobą powiązane. Przy opisywaniu zjawiska przedsiębiorczości nie można oczywiście pominąć osoby przedsiębiorcy, który to inicjuje i prowadzi przedsiębiorcze przedsięwzięcie. Wszystkim znana definicja przedsiębiorcy jest ta zawarta w Ustawie z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej, która głosi, że,, Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. 11 A ponadto przedsiębiorca to,, ktoś, kto specjalizuje się w podejmowaniu rozstrzygających decyzji dotyczących lokalizacji, formy i użycia towarów, surowców lub instytucji i bierze za nie odpowiedzialność.. 12 W tabeli poniżej została przedstawiona charakterystyka porównawcza innowatora, menedżera i przedsiębiorcy. 11 Dziennik Ustaw z 2004 roku, nr 173, pozycja B. Piasecki, Przedsiębiorczość i mała firma. Teoria i praktyka., Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1997, s. 34 7

8 TABELA 1. Różnice pomiędzy innowatorem, przedsiębiorcą i menedżerem. Typ Charakterystyka Innowator - marzyciel tworzy prototypy, fantazjuje, poszukuje tego co nowe, dotąd nieodkryte; nie dba o finansowy aspekt wdrażania prototypu. Przedsiębiorca - budowniczy zamienia prototypy w interes przynoszący korzyści; dąży do zapewnienia finansowego zaplecza wdrożenia innowacji i jej późniejszego funkcjonowania na rynku. Menedżer - powiernik zabezpiecza przyszłość, instaluje systemy i infrastrukturę, które zapewniają ciągłość zapoczątkowanego przedsięwzięcia. Źródło: T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 117 Podsumowując można powiedzieć, że:,,współczesna przedsiębiorczość to złożony proces, oparty na wiedzy, nakierowany na kształtowanie korzystnych, w przekonaniu przedsiębiorcy, relacji z pracownikami i otoczeniem, dający efekt w postaci uzyskiwania dogodnej pozycji konkurencyjnej, a w efekcie korzyści przedsiębiorcy i interesariuszom. To przede wszystkim zestaw odpowiednich działań prowadzących do osiągnięcia określonego celu. Przy czym istnieje szeroki wachlarz tychże celów i wiele sposobów ich osiągnięcia. Sprawia to, że przedsiębiorczości nie powinniśmy pojmować jako jednorodnego i powtarzalnego zestawu działań, ale traktować ją jako zróżnicowany sposób postępowania, uzależniony od towarzyszących mu uwarunkowań oraz czasu J. Strużyna, Przedsiębiorczość organizacyjna. Orientacje czasowe, opcje realne, wyjątkowi ludzie., Wydawnictwo Gnom, Katowice 2004, s. 16 8

9 Bibliografia: 1. F. Bławat, Przetrwanie i rozwój małych i średnich przedsiębiorstw., SPG, Gdańsk A. Gaweł, Ekonomiczne determinanty przedsiębiorczości., Prace Habilitacyjne 34, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań W. M. Grudzewski, I. K. Hejduk, Współczesne problemy zarządzania., PARA, Katowice 4. E. Grzegorzewska-Mischka, W. Wyrzykowski, Przedsiębiorczość, przedsiębiorca, przedsiębiorstwo., Book Market, Gdańsk T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:] T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa E. Latoszek, Finansowanie MSP w Polsce ze środków finansowych UE, jako czynnik wpływający na konkurencyjność przedsiębiorstw., Oficyna Wydawnicza SGH w Warszawie, Warszawa K. B. Matusiak, Rozwój systemów wsparcia przedsiębiorczości przesłanki, polityka i instytucje., Radom- Łódź J. Moczydłowska, I. Pacewicz, Przedsiębiorczość., Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów B. Piasecki, Przedsiębiorczość i mała firma. Teoria i praktyka., Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź B. Rogoda, Przedsiębiorczość i innowacje., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków J. Strużyna, Przedsiębiorczość organizacyjna. Orientacje czasowe, opcje realne, wyjątkowi ludzie., Wydawnictwo Gnom, Katowice

10 12. J. Targalski, Przedsiębiorczość i i zarządzanie., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa H. Wnorowski, A. Letkiewicz, Praktyczne problemy przedsiębiorczości., Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok A. Woś, Encyklopedia Agrobiznesu., Fundacja Innowacja, Wyższa Szkoła Społeczno Ekonomiczna, Warszawa Ustawa z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej, Dziennik Ustaw z 2004 roku, nr 173, pozycja