Bezrobotni Aktywni zawodowo. Bierni zawodowo

Transkrypt

1 Pracujący plus bezrobotni to razem aktywni zawodowo zasób pracy (labour force). Stopa bezrobocia jest to stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo. Współczynnik aktywności zawodowej udział aktywnych zawodowo a liczbie ludności. Wskaźnik zatrudnienia udział pracujących w liczbie ludności. 2 1

2 Pracujący Bezrobotni Aktywni zawodowo Bierni zawodowo 3 Pozostała część ludności (w wieku 15 i więcej lat) jest bierna zawodowo. Są to m.in.: uczniowie emeryci i renciści osoby dobrowolnie rezygnujące z pracy w tym: gospodynie domowe, matki wychowujące dzieci, bogaci Ŝyjący z zysku od kapitału lub dochodów współmałŝonka, leniwi, zniechęceni do poszukiwania pracy. 4 2

3 Do początków XX w. nadmiar ludności ; J.A. Hobson (1896) bezrobocie jako przymusowa bezczynność zawodowa; Trzy cechy osób bezrobotnych: 1. Pozostawanie bez pracy 2. Poszukiwanie pracy 3. Gotowość do pracy 5 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych zależy od stopnia motywacji osób do rejestracji! Bezrobocie rejestrowane Badania ankietowe (BAEL) Międzynarodowa Organizacja Pracy 6 3

4 Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) jest to badanie mające na celu uzyskanie informacji o wielkości i strukturze zasobów siły roboczej. Badania te prowadzone są przez GUS od 1992 roku w cyklu kwartalnym metodą obserwacji ciągłej tj. aktywność ekonomiczną bada się w każdym tygodniu w ciągu całego kwartału. Badania te prowadzone są metodą reprezentacyjną, tzn. losowego doboru gospodarstw domowych. Badanie obejmuje wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, będące członkami wylosowanych gospodarstw domowych. 7 Według BAEL za bezrobotnych uznaje się osoby, które: nie pracowały w ciągu badanego tygodnia przez 4 tygodnie (wliczając jako ostatni tydzień badany) aktywnie poszukiwały pracy były gotowe i mogły podjąć pracę osoby, które znalazły pracę i czekają na jej rozpoczęcie 8 4

5 I kw II kw III kw IV kw I kw II kw Współczynnik aktywności zawodowej 53,2 % 53,5 % 54,1 % 54,1 % 53,7 % 53,9 % Wskaźnik zatrudnienia 47,2 % 48,4 % 49,2 % 49,5 % 49,4 % 50,1 % Liczba osób pracujących tys tys tys tys tys tys. Liczba osób bezrobotnych 1894 tys tys tys tys tys tys. Stopa bezrobocia wg BAEL Liczba osób biernych zawodowo 11,3 % 9,6 % 9,0 % 8,5 % 8,1 % 7,1 % tys tys tys tys tys tys. 9 Bezrobotnym według Urzędu Pracy jest (zgodnie z ustawą o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu z r. - jednolity tekst Dziennik Ustaw Nr 6 z 2001 r. poz. 56): nie zatrudniony i nie wykonujący innej pracy zarobkowej, zdolny i gotowy do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie uczący się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowany we właściwym dla miejsca zameldowania rejonowym Urzędzie Pracy, ponadto warunkiem były m.in.: 10 5

6 ukończenie 18 lat w przypadku kobiet nieukończenie 60 lat, a w przypadku mężczyzn 65 lat brak prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej i nie pobieranie świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, wychowawczego. nieposiadanie nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha stan zdrowia pozwalający na podjęcie zatrudnienia co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie nieprzebywanie w areszcie lub nieodbywanie kary pozbawienia wolności. 11 Stopa bezrobocia rejestrowanego w październiku ,8 proc. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy-1353,2 tys. Liczba ofert pracy zgłoszonych do urzędów pracy 89,5 tys. Bezrobocie od początku roku spadło o 22,5 proc. tj. o 393,4 tys. osób. W tym samym okresie roku 2007 ubyło 588,5 tys. bezrobotnych, czyli o 25,5 proc. Dla porównania w końcu października 2007 r. liczba bezrobotnych kształtowała się na poziomie 1720,9 tys. osób, w październiku ,8 tys. osób, a na koniec października 2005 roku osiągnęła wysokość 2 712,1 tys. osób Stopa bezrobocia [%] [%] [%] [%] POLSKA 19,0 17,6 14,8 11,4 Źródło:

7 13 Wytyczne Strategii Lizbońskiej ok. 70% W Polsce tylko 28 proc. osób po 50. roku Ŝycia pracuje; Program 50+, "Solidarności pokoleń ;koszt 23 mld zł do 2020; Silver Economy 14 7

8 15 WSKAŹNIKI ZATRUDNIENIA OSÓB w wieku lata w Polsce i w UE w latach EU15 EU27 Polska Liniowy (Polska) Liniowy (EU15) Źródło: CIOP, PIB, Określenie możliwości aktywności zawodowej w warunkach szczególnych i szczególnym charakterze, prezentacja

9 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw i sferze budŝetowej Źródło: 17 Zwiększenie zatrudnienia przez drobnych przedsiębiorców Mniej ofert pracy!!! Chęć szybszego przechodzenia na emeryturę Słabe związki zawodowe Stopa bezrobocia spadła we wszystkich województwach w granicach od 0,3 do 0,1 punktu procentowego, poza województwem małopolskim i warmińsko-mazurskim. 18 9

10 Bezrobocie dobrowolne dotyczy sytuacji, w której osoba bezrobotna nie akceptuje oferowanej jej pracy, płacy albo warunków i okoliczności zatrudnienia. Decyzja bezrobotnego zależy od porównania kosztów i korzyści związanych z zatrudnieniem i bezrobociem. Bezrobocie fikcyjne obejmuje osoby rejestrujące się w urzędach pracy pomimo posiadania innych źródeł zatrudnienia i dochodu ( praca na czarno ), np. w celu niepłacenia podatków i dostępu do świadczeń społecznych (dostępu do świadczeń służby zdrowia). Bezrobocie frykcyjne wynika z braku dostatecznej informacji na temat istniejących wolnych miejsc pracy, osób szukających pracy, oferowanych płac oraz z kosztów poszukiwań (pracy i pracowników). Bezrobotny długotrwale jest to ustawowe (patrz ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) pojęcie oznaczające bezrobotnego pozostającego w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat. 19 Bezrobocie naturalne stanowi pewien nieunikniony dodatni poziom bezrobocia towarzyszący normalnie rozwijającej się gospodarce. Wiąże się ono z naturalną dynamiką procesów zachodzących na rynku pracy, czyli powstawania nowych i likwidowania już istniejących miejsc pracy oraz ze zmianą aktywności siły roboczej. Obejmuje ono bezrobocie frykcyjne i strukturalne. Bezrobocie pokoleniowe bezrobocie dotykające całe rodziny gdzie negatywne wzorce zachowań związane z długotrwałym bezrobociem są dziedziczone przez dzieci i/lub współmałżonków. Bezrobocie przymusowe - pojawia się wtedy, gdy popyt na pracę jest mniejszy niż podaż pracy. Bezrobocie sezonowe ma cykliczny charakter i wynika z sezonowości produkcji, na ogół bezpośrednio lub pośrednio uzależnionej od warunków klimatycznych. Bezrobocie strukturalne to niedopasowania dotyczące regionów (bezrobocie regionalne), zawodów, miejsca i czasu wykonywanej pracy (bezrobocie sezonowe). Wynika przede wszystkim z postępu technicznego (niedopasowania kwalifikacyjnozawodowe), geograficznego rozmieszczenia wakatów i pracy

11 Bezrobocie strukturalno-patologiczne polega na swoistej profesjonalizacji zjawiska bezrobocia poprzez utrwalenie się w środowisku bezrobotnych postaw beznadziejności i rezygnacji z poszukiwania pracy w ogóle, trwałym pogodzeniu się ze statusem bezrobotnego przy równoczesnym skoncentrowaniu aktywności nie na poszukiwaniu pracy a pozyskaniu świadczeń społecznych połączonej z pojawianiem się wśród pracodawców obawy przed zatrudnianiem bezrobotnych. Bezrobocie utajone (nigdzie nie rejestrowane) jest to zjawisko bardzo trudne do uchwycenia wymaga specjalnych badań ankietowych lub szacunków statystycznych. Szczególnym przykładem tego zjawiska jest bezrobocie ukryte na wsi. W miastach bezrobocie ukryte występuje (a głównie występowało w przeszłości) w postaci zbędnego zatrudnienia głównie w wielkich przedsiębiorstwach. Bezrobocie ukryte występuje również w postaci ucieczki z rynku pracy na (nienależne często) renty i wcześniejsze emerytury

12 wysokie koszty pracy spowodowane np. podatkami płace minimalne bardzo rygorystyczny kodeks pracy (np. niemożność zatrudniania na czas określony mniejszy niż itp.) poziom zasiłków dla bezrobotnych wysokie podatki płacone przez przedsiębiorstwa biurokracja zmiana struktury rynku pracy (np. likwidacja w latach 90 XX w. ciężkiego przemysłu na rzecz sektora usług) 23 Teoria J.M. Keynesa 1936 Teoria niepisanych kontraktów (M.N. Baily, D.F. Gordon, C. Azariadis) Teoria płacy motywującej (wydajnościowej) model bumelowania C. Shapiro, T. Stiglitz 1984 Teoria insider-outsider Teoria histerezy bezrobocia 24 12

13 Publikacje cykliczne GUS dotyczące bezrobocia rejestrowanego, aktywności ekonomicznej ludności, bezrobocia na podstawie badania BAEL. Roczniki Statystyczne Pracy, GUS. E. Kwiatkowski, Bezrobocie, PWN, Warszawa

14 Stopa inflacji mierzy stopę przeciętnego poziomu cen. Poziom cen jest zwykle ujmowany w postaci indeksu dóbr wyrażonych w pieniądzu. Inflacja jest na ogół podawana w procentach na rok

15 CPI (Consumer Price Index) indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Najpopularniejsza na świecie miara inflacji. Indeks cen dóbr produkcyjnych, (ang. Producer Price Index, PPI), nazywany dawniej wskaźnikiem cen hurtowych, służy do pomiaru cen ustalonych przez producentów na różnych etapach produkcji. Ten makrowskaźnik został wprowadzony w 1890 roku (w USA) i jest najstarszym nieprzerwanie obliczanym indeksem przez Departament Pracy (w USA). Wzrost tego wskaźnika pozwala przewidzieć niebezpieczeństwo inflacji. 29 Wady CPI: Zmiany preferencji konsumenta. Efekt substytucji, efekt dochodowy. Zmiana jakości i postęp na rynku dóbr. (Windows 98 Windows ME Windows XP Windows Vista) Zmiany cen o charakterze marketingowym wynikające np. z faz życia produktu. Relatywizm w metodologii

16 HICP dodatkowo uwzględnia wydatki ponoszone przez cudzoziemców na zakup towarów i usług w Polsce, czy szacunkowe wydatki ponoszone przez osoby przebywające w szpitalach. Oba wskaźniki odpowiadają teŝ na róŝne pytania. CPI mówi nam o ile więcej % musimy wydać na zakup dzisiejszego koszyka dóbr i usług w stosunku do wydatków, jakie ponieślibyśmy w roku ubiegłym na zakup takiego samego koszyka. Wskaźnik HICP mówi z kolei o tym, jak zmieniły się koszty konsumpcji bieŝącej w porównaniu do kosztów konsumpcji (o innej strukturze) sprzed roku. 31 Inflacja popytowa jest wywołana nadwyżką popytu nad podażą w takiej sytuacji liczba chętnych do zakupu przekracza oferowaną ilość towarów, co zgodnie z teorią ekonomii prowadzi do powstania tzw. luki inflacyjnej. A ponieważ w krótkim czasie producenci nie mogą gwałtownie powiększyć podaży, dochodzi do wzrostu cen. Oczywiście chodzi tu o wzrost popytu globalnego, to znaczy w skali całej gospodarki

17 Inflacja podażowa jest natomiast rezultatem wzrostu kosztów, jest przede wszystkim efektem wzrostu nakładów, związanych z pozyskaniem przez firmy rzadkich zasobów do produkcji. Jeśli rosną koszty, przedsiębiorstwa podnoszą ceny zjawisko to w skali globalnej prowadzi do wzrostu inflacji (inflacja kosztowa). Z innym typem inflacji podażowej mamy do czynienia np. w sytuacji monopolu. 33 Czynnikiem, mającym wpływ na inflację, jest także podaż pieniądza. Inflację powoduje więc nadmiar pieniędzy w stosunku do ilości towarów na rynku. Niewątpliwy wpływ na wzrost cen mają również oczekiwania inflacyjne, czyli przewidywania odnośnie wzrostu cen. Stają się one często samospełniającą się przepowiednią: przedsiębiorstwa oczekując na wzrost kosztów podnoszą ceny, a konsumenci dokonują pospiesznych zakupów, chcąc ocalić swoje pieniądze przed utratą wartości, co oczywiście uruchamia mechanizmy inflacyjne w gospodarce

18 Zjawisko inflacji może występować w różnym nasileniu. W przypadku pełzającej (0-10%) inflacji wzrost cen nie jest dla gospodarki niebezpieczny, zdecydowanie negatywnymi zjawiskami są natomiast: inflacja krocząca (10-20%) inflacja galopująca (20-40%) hiperinflacja (powyżej 40%). 35 miesiąc I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII w roku

19 Kraj Stopa inflacji w NajwyŜszy nominał Data stabilizacji ostatnim roku (w %) banknotu Niemcy Ok bln Listopad 1923 WM Gdańsk Ok mld Październik 1923 Polska Ok mld Luty 1924 Austria Ok mln Wrzesień 1922 Węgry Ok mln Marzec 1924 ZSRR? 10 mln 1922 Źródło: W. Morawski, Od marki do złotego, PWN Warszawa

20 39 Największą hiperinflacją w historii w 1946 roku największym nominałem był banknot (sto trylionów) inflacja wyniosła (41,9 tysiąca bilionów) % w skali miesiąca, co oznaczało podwajanie się cen przeciętnie w ciągu kaŝdych 15 godzin. 1 miliard bilionów (10 21 ) pengı, nie wprowadzony do uŝycia z uwagi na wymianę na forinta 40 20

21 Zimbabwe ,27 mln % (40% dziennie) Bezrobocie ok. 80% Wywłaszczenie białych farmerów w sierpnia 2008 przeprowadzono denominację w stosunku :1 41 Inflacja oznacza spadek wartości pieniądza oraz wzrost poczucia niepewności w społeczeństwie. Jej wzrost wywołuje spadek skłonności do oszczędzania i chęć gwałtownego pozbywania się posiadanej gotówki. Inflacja zakłóca procesy gospodarcze. Wzrost cen powoduje zaburzenie procesów w gospodarce: zakłóca procesy produkcji i wymiany, powoduje też ucieczkę od pieniądza. Inflacja powoduje spadek płac realnych. Wzrost cen powoduje spadek siły nabywczej pieniędzy, a w konsekwencji także spadek płac realnych nawet w przypadku, gdy umowy zawierają klauzulę o rewaloryzacji płacy w związku z inflacją. Inflacja obniża poziom życia w społeczeństwie. Nadmierny wzrost cen obniża poziom życia społeczeństwa: częściej rezygnuje się wówczas z zakupu dóbr luksusowych czy z zaspokajania potrzeb wyższego rzędu

22 Inflacja uderza w najbiedniejszych. Bogatsza część społeczeństwa posiada zazwyczaj bezpieczne lokaty, chroniące przed inflacją. Ponadto zjawisko spadku siły nabywczej pieniądza dotyka wprawdzie bogatszych, ale raczej nie zagraża ich egzystencji (co najwyżej, powoduje ograniczenie ich inwestycji czy zakupów towarów luksusowych). Inflacja uderza najsilniej w najbiedniejszych, którzy nie mają żadnej możliwości ucieczki przed jej skutkami. Inflacja prowadzi do ucieczki od pieniądza. Skoro inflacja powoduje spadek siły nabywczej pieniądza, ludzie mają coraz mniejszą chęć do oszczędzania. Zamiast gromadzić pieniądze, wolą je natychmiast wydawać często nawet w sposób mało racjonalny. W skrajnych przypadkach hiperinflacji ludzie pozbywają się pieniędzy natychmiast po ich otrzymaniu, co powoduje bardzo często występowanie marnotrawstwa (jeśli kupowane są na zapas np. łatwo psujące się artykuły żywnościowe). 43 Inflacja jest zjawiskiem samonapędzającym się. Wzrastająca inflacja skłania zazwyczaj producentów i konsumentów do podejmowania prób zabezpieczenia się przed jej negatywnymi skutkami. Zwykle napędzają oni tym samym spiralę inflacyjną (Klasyczny przykład to pracownicy, żądający podwyżek w obliczu szybkiego wzrostu cen, otrzymawszy więcej pieniędzy natychmiast je wydają, powodując wzrost popytu i kolejny skok cen, po czym znów wysuwają żądania płacowe i tak dalej). Inflacja pogarsza ocenę kraju w świecie. Zbyt wysoka inflacja przyczynia się zawsze do niższej oceny kraju na arenie międzynarodowej. Może to powodować na przykład trudności przy próbie sprzedaży papierów wartościowych na rynkach zagranicznych, zniechęca też zagraniczne firmy do inwestycji bezpośrednich

23 Inflacja na świecie 45 wzrost siły nabywczej pieniądza Przyczyny: brak proporcjonalnej do wzrostu gospodarczego emisji pieniądza nadmierne oprocentowanie lokat terminowych Skutki deflacji: wzrost dobrobytu społeczeństwa zmniejszenie opłacalności produkcji przewidywalna sytuacja rynków finansowych (waluta złota) 46 23

24 Polityka pieniężna jest jednym z narzędzi polityki gospodarczej; Bezpośrednim celem polityki pieniężnej powinno być ograniczanie ilości pieniądza w systemie gospodarczym do wielkości niezbędnej do właściwego spełniania przez pieniądz jego funkcji; W praktyce sprowadza się to do ustalenia tzw. bezpośredniego celu inflacyjnego 47 Zgodnie z art ust.1 Konstytucji RP Narodowy Bank Polski odpowiada zawartość polskiego pieniądza. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. O NBP w art. 3 określa, że podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Współczesne banki centralne przez stabilność cen rozumieją inflację na tyle niską, aby nie wywierała ona negatywnego wpływu na inwestycje, oszczędności i inne ważne decyzje podejmowane przez uczestników życia gospodarczego Od 2004 r 2,5 % +/- 1% 48 24

25 Zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP. Rada Polityki Pieniężnej ukształtowała się w dniu 17 lutego 1998 r. W skład Rady wchodzą: Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP, oraz 9 członków, powołanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są na 6 lat