Agnieszka Obłąkowska-Mucha
|
|
- Sylwester Kania
- 4 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Cząstki elementarne i ich oddziaływania I. Wstęp. II. Składniki materii, siły i oddziaływania III. Podstawowe definicje i prawa. Rozpraszanie IV. Oddziaływania elektromagnetyczne V. Model kwarkowy VI. Chromodynamika VII. Oddziaływania słabe i elektrosłabe VIII. Model Standardowy IX. Metody eksperymentalne X. Fizyka na LHC XI. Neutrina Agnieszka Obłąkowska-Mucha Katedra Oddziaływań i Detekcji Cząstek D11 p
2 Wstęp I. Zajęcia mają na celu uzupełnienie wiedzy naszych studentów o zjawiska fizyczne w skali mniejszej niż 1 fermi i zapoznanie ich z pracami prowadzonymi w Katedrze Oddziaływań i Detekcji Cząstek. II. Zajęcia będą realizowane w formie Wykład/Ćwiczenia/Projekt w wymiarze godzin 30/8/6, w czasie 10 wykładów, 5 ćwiczeń i projektu z analizą danych eksperymentalnych. III. Ocena końcowa wyznaczona jest jako średnia ważona 0.5 E Ćw + 0,25 P. IV. Zachęcam do dyskusji i zadawania pytań (na które nie zawsze znam odpowiedź). V. Literatura: D.H. Perkins "Wstep do fizyki wysokich energii" A.Bettini "Introduction to Elementary Particle Physics" M.Thomson "Modern Particle Physics B.Martin, G.Shaw "Particle Physics" C.Grupen, B.Shwartz "Particle detectors" 2
3 Zadania dla fizyki cząstek Opis cząstek elementarnych i oddziaływań pomiędzy nimi 1. Poznawanie podstawowych składników materii ziemskiej (elektron, proton, neutron, neutrino) 2. Badania nad cząstkami kosmicznymi (miony, piony, cząstki dziwne...) ale również: 3. Badania cząstek ciężkich, krótkożyciowych, wytworzonych na Ziemi w celu odtworzenia Wielkiego Wybuchu. 4. Obserwacja ogromnej liczby nowych cząstek doprowadziła do hipotezy kwarków. 5. Przewidywania dotyczące losów Wszechświata (rozszerzanie, ciemna materia). 1. Budowa detektorów na Ziemi. Realizowane poprzez: 2. Badania w górnych warstwach atmosfery, w kosmosie, pod Ziemią, pod lądolodem, na dnie jezior i oceanów. 3. Budowa zespołów przyspieszających i detektorów rejestrujących powstałe cząstki. MATERIA Podstawowe składniki Cząstki elementarne SIŁY Oddziaływania pomiędzy cząstkami elementarnymi 3
4 Od Greków do LHC ~400 p.n.e. - Demokryt materia zbudowana z atomów (niewidzialnych i niepodzielnych) oraz czterech elementów podstawowych (powietrze, ziemia, woda, ogień) 1704 Newton określił bardzo twarde niepodzielne obiekty (teoria gazów) 1869 układ okresowy Mendelejewa 1897 Thomson badając promienie katodowe wykazał, że odchylają się w polu magnetycznym odkrył elektron i wyznaczył e m C kg 1896 Becquerel discovered radioactivity in spontnaneous decay of uranium ores 1898 M. & P. Curie distiguish the induced radiation. Rutherfort - α and β rays, Villard - γ rays (1900) 1905 Albert Einstein zaproponował kwant światła, czyli foton, badając zjawisko fotoelektryczne 1911 Ernest Rutherford wysuwa hipotezę jądra atomowego 1919 Ernest Rutherford dostarcza pierwszych dowodów istnienia protonu 1923 Compton bada rozpraszanie fotonów na elektronach fotony niosą pęd 1929 akcelerator Van der Graaffa 1930 Wolfgang Pauli wysuwa hipotezę neutrino 1931 Ernest Lawrence buduje pierwszy cyklotron 1931 James Chadwick odkrywa neutron 1932 Carl Anderson odkrywa pozytron (prom. kosmiczne) 1937 odkrycie mionu po wojnie nastąpił lawinowy rozwój... 4
5 ~1955 rozwój technik przyspieszania i detekcji cząstek, eksperymenty roproszeniowe 1960 Świat cząstek elementarnych: p, n, e-, e+, π, μ, Σ, Λ, Ω, φ... stanowczo zbyt liczny. Struktura wyjaśniona na podstawie Modelu Kwarkowego (M. Gell-Mann) Odkrycie kwarku powabnego c teoria zebrana w Modelu Standardowym, została potwierdzona w zderzaczu LEP. 1. Wyjaśnia wszystkie wyniki doświadczalne. 2. Siły opisane są poprzez wymianę cząstek pośredniczących. 3. Kwarki są elementami punktowymi, bez struktury wewnętrznej, 3. Nie jest teorią pełną wiele parametrów do wyjaśnienia start LHC brakujące elementy i nowe teorie (supersymetria) 2012 odkrycie bozonu Higgsa, Run II LHC Stan obecny W tym wykładzie opisane zostaną obecne poglądy i aktualne wyniki doświadczalne. Atom węgla 10-8 m m m fizyka atomowa fizyka jądrowa fizyka cząstek elementarnych
6 Dzisiaj w LHC 6
7 Model Standardowy MATERIA Fermiony o spinie ½ ODDZIAŁYWANIA (siły) Przenoszone przez bozony (cechowania) o spinie 1 Leptony e-, ν e Kwarki u, d Elektromagnetyczne Silne g Słabe W ± Z 0 Grawitacyjne G + ANTYMATERIA Wszystkie napotykane zjawiska są wynikiem oddziaływania pomiędzy czterema cząstkami o spinie 1/2: ładunek elektron e -1 neutrino ν e 0 proton neutron kwark u u +2/3 kwark d d -1/3 Natura nie jest jednak tak prosta i stworzyła trzy pokolenia (generacje) fermionów.. 7
8 Następne generacje Istnieją TRZY generacje fermionów: I pokolenie II pokolenie III pokolenie symbol ładunek masa symbol ładunek masa symbol ładunek masa e MeV μ MeV MeV ν e 0 0 (?) ν μ 0 0 (?) ν τ 0 0 (?) u +2/ GeV c +2/3 1.5 GeV t +2/3 175 GeV d -1/ GeV s -1/3-0.5 GeV b -1/3 4.5 GeV Każde następne pokolenie jest dokładną kopią 1. pokolenia. Jedyną różnicą jest MASA fermionów w pokoleniach. Nie jest oczywiste, że nie ma więcej generacji. 8
9 LEPTONY Są fermionami (s=1/2) Wśród 6 rodzajów leptonów mamy: NAŁADOWANE (elektron, mion, taon) oddziałują elektromagnetycznie i słabo NEUTRALNE (neutrina w trzech rodzajach) tylko słabo Liczba leptonowa: +1 dla leptonu ( e -, μ -, - ); -1 dla antyleptonu ( e +, μ +, + ) Liczba leptonowa jest zachowana (zawsze): Neutrina są stabilne i (prawie?) bezmasowe: π + μ + + ν μ L μ : m(ν e ) m(ν μ ) m(ν τ ) < 3 ev < 0.19 MeV < 18 MeV 9
10 KWARKI Fermiony (s=1/2) w 3 rodzajach (flavours- zapachach) Posiadają ułamkowy ładunek elektryczny Występują w trzech kolorach KOLOR (R G B) jest nazwą ładunku silnego Podlegają wszystkim oddziaływaniom Nie występują samodzielnie, są związane w HADRONACH u +2/ GeV c +2/3 1.5 GeV t +2/3 175 GeV d -1/ GeV s -1/3-0.5 GeV b -1/3 4.5 GeV Porównać z masą protonu (M=0.938 GeV/c 2 ) 10
11 HADRONY Swobodne kwarki nie są obserwowane Kwarki są zawsze uwięzione w hadronach, jako para kwark-antykwark lub trójka kwarków MEZONY Stan związany KWARKU i ANTYKWARKU Mają całkowity spin 0, 1, 2.. Np: π ±0, K ±0 BARIONY Stan qqq lub തq തq തq Mają połówkowy spin (1/2, 3/2,..) Np: p= (uud) n= (udd) Antyproton Wszystkie mezony są niestabilne, z czasem życia od ns do s. Wszystkie bariony z wyjątkiem protonu są niestabilne 11
12 Rozważmy oddziaływanie elektronu i protonu SIŁY KLASYCZNIE: elektron rozprasza się na potencjale protonu: V(r)~ -1/r W jaki sposób jedno ciało działa na drugie przez próżnię, bez żadnego ośrodka? WSPÓŁCZEŚNIE: Każda cząstka otoczona jest chmurą (wirtualnych) cząstek. Gdy znajdą się w pewnej odległości-może dojść do wymiany tych wirtualnych cząstek. Cząstki oddziałują zatem poprzez wymianę bozonu (cechowania). FOTON jest bozonem przenoszącym oddziaływania elektromagnetyczne H.Yukawa zaproponował wyjaśnienie rozpraszania neutron- proton (oddz. silne) poprzez wymianę bozonu o masie ok.100 MeV. Wymieniany bozon nazwano pionem i uważano, że istnieję jego trzy stany ładunkowe (dodatni, ujemny i neutralny). Z zasięgu oddz. silnych (1 fm) i zasady nieoznaczoności wyznaczono jego masę. Potencjał Yukawy: V r = g2 e r/r 4π r R = 1 m X Chciaż hipoteza pionu jako bozonu oddz. silnych nie sprawdziła się, potencjał Yukawy opisuje poprawnie krótkozasięgowe procesy silne. 12
13 Particle exchange General reaction A + B A + B mediated by a the exchange of a particle X: Four-momentum of A: A A m A, 0 A E A, Ԧp A + X E X, Ԧp X Ԧp X = Ԧp A P p = p x = p A A = (E A, Ԧp A ) X P A 2 = E A 2 p A 2 m A 2 E A = p 2 + m A 2 E X = p 2 + m X 2 The energy difference between the final and initial states: is not zero! E = E X + E A m A 2 if p 0 than E m X if p than E p so energy is not conserved E m X Thanks to Heisenberg uncertainty principle it may happen for a short time given by: τ 1 E = 1 m X what represents the distance X can travel before being absorbed: r 1 m X The maximum distance is called the RANGE R = 1 m X 13
14 M.A.Thomson ODDZIAŁYWANIA Wszystkie znane cząstki oddziałują poprzez cztery podstawowe oddziaływania: ELEKTROMAGNETYCZNE, SILNE, SŁABE, GRAWITACYJNE Siła tych oddziaływań dla dwóch protonów blisko siebie (10-15 m): Silne 1 Elektromagnetyczne 10-2 Słabe 10-7 Grawitacyjne Przy bardzo małych odległościach (wysokich energiach) - UNIFIKACJA 15
15 Jednostki 1. Układ SI jest użyteczny dla obiektów codziennych : kg, m, s 2. Skalami naturalnymi dla fizyki cząstek są: Z mechaniki kwantowej jednostka działania ħ [J s ] Z relatywistyki prędkość światła c [m/s] Z mikroświata jednostka energii GeV = 10 9 ev = 1.6 x J (1 GeV to masa spoczynkowa protonu) JEDNOSTKI NATURALNE : GeV ħ c 3. W nowych jednostkach: ħ = 6.58x10-16 evs, c= 3x10 23 fm/s, ħc = 197 MeV fm energia GeV czas (GeV/h) -1 pęd GeV/c długość (GeV/hc) -1 masa GeV/c 2 powierzchnia (GeV/hc) Jednostką czasu zostawmy [s], ale jednostkę długości przyjmiemy tak, aby c=1, czyli [L]=[T], 1s = 3x10 23 fm. 5. Jednostkę masy przyjmiemy tak, aby ħ =1. Wtedy: [M]=[E]=[P]=[L] -1 16
16 Jednostki 6. Nowe jednostki (naturalne): energia GeV czas (GeV) -1 pęd GeV długość (GeV) -1 masa GeV powierzchnia (GeV) -2 Do przeliczeń: 1 MeV=1.52 x s -1 1 s = 3 x10 23 fm 1 m = 5.07 x 10 6 ev -1 17
17 7. Przekrój czynny ma wymiar powierzchni (klasycznie pole powierzchni poprzecznej obiektu) w fizyce cząstek mamy: 1 barn 1b = m 2 (spodziewamy się nano i pikobarnów) 8. Zasada nieoznaczoności: Jednostki Zasada nieoznaczoności wprowadza relacje pomiędzy jednostkami energii i długości: 1 fm 5 GeV -1 1 mb 2.6 GeV -2 Przykład: a) przekrój czynny na proces: e + e - μ + μ - analiza wymiarów daje: σ~1/e 2 b) energia potrzebna do zobaczenia struktury protonu : długość fali de Broglie'a mniejsza niż promień nukleonu: = h/p < R ~1 fm p > h/r ~1 GeV 18
18 Cząstki relatywistyczne Jaką cząstkę nazywamy relatywistyczną? Jaka energia uważana jest za relatywistyczną? Ważne, ponieważ wyniki pomiaru (np. czas życia, droga) będą zależeć od układu odniesienia. Każda teoria powinna być niezmiennicza względem transformacji układu. Położenia: x μ = (t, x, y, z) CZTEROWEKTORY: potencjału c =1 Energii i pędu: p μ = (E, p x, p y, p z ) gęstości prądu: są to obiekty (kontrawariantne) transformujące się wg transformacji Lorentza: x = γ x βt t = γ(t βx) p X = γ p x βe E = γ(e βp x ) a kwadrat czterowektora iloczyn skalarny (niezmiennicza). m 2 = E 2 p 2 P 2 = p μ p ν - niezmiennik lorenzowski, określany jako: masa Jest to definicja masy obiektów swobodnych (nieoddziałujacych), zarowno punktowych, jak i złożonych. gdy kwadrat cztrerowektora P 2 > 0 czterowektory czasopodobne gdy P 2 < 0 czerowektor przestrzenny (przestrzennopodobny) 19
19 Cząstki relatywistyczne Które cząstki możemy uważać za relatywistyczne? E = m E = m 0 γ p = mv p = m 0 γβ p = Eβ E p = E(1 β) cząstka energia masa spoczynkowa γ β E p relatywistyczna m 0 elektron 1 MeV 511 kev 2 tak elektron 1 GeV 511 kev , tak proton 1 GeV 1 GeV 1 nie proton 100 GeV 1 GeV MeV tak foton 1 GeV tak Jeżeli różnica pomiędzy energią cząstki a jej masą spoczynkową jest dużo większa od masy spoczynkowej, to taka cząstka uważana jest za relatywistyczną, a do obliczeń przyjmujemy, że jest cząstką bezmasową. E = p 20
20 Masa układu cząstek Czteropęd układu dwóch cząstek: określiliśmy jako masę (niezmienniczą): Masa układu jest nie tylko równa sumie mas poszczególnych cząstek (nawet, gdy nie oddziałują). Masa układu jest niezmiennicza wygodny sposób na obliczenia kinematyczne w różnych układach. Uwaga na masy! masa relatywistyczna i masa spoczynkowa: m=m 0, masa kwarków trudna do zdefiniowania, stany masowe pewnych hadronów. masa niezmiennicza nie zależy od prędkości! NIEZMIENNIKI relatywistyczne (zmienne Mandelstama) do opisu zderzeń a + b c + d: s = (P a + P b ) 2 s 0 t = (P c P a ) 2 t 0 u = (P d P a ) 2 u 0 s + t + u = m 2 a + m 2 b +m 2 2 c +m d gdy E m, to: s 2P a P b t 2P a P c u 2P a P d 21
21 Zderzenia cząstek Czteropęd układu dwóch cząstek: kwadrat tego czteropędu: P = P 1 + P 2 = E 1 + E 2, p 1 + p 2 - to jest niezmiennik s : - to jest jego masa niezmiennicza: Rozpatrujemy najpierw zderzenia wiązek: s = p 1 + p 2 2 = E 1 + E 2 2 Ԧp 1 + Ԧp 2 2 = = m m E 1 E 2 Ԧp 1 Ԧp 2 cos Ԧp 1, Ԧp 2 M 2 s = P 1 + P 2 2 P 1 = (E 1, Ԧp 1 ) P 2 = (E 2, Ԧp 2 ) Jeżeli teraz zderzają się wiązki przeciwbieżne, to cos Ԧp 1, Ԧp 2 = 1, dla cząstek relatywistycznych E = p i mamy: s = 4E 1 E 2 Jest to niezmiennik s (kwadrat czteropędu) dwóch cząstek relatywistycznych o energiach E 1 E 2 zderzanych heads-on. Masa układu zależy od kierunku pędu zderzanych cząstek. Pamiętamy, że cząstki relatywistyczne uważane są za bezmasowe. Masa układu jest to kwadrat czteropędu, a zatem jest to niezmiennik lorenzowski, Obliczając ją w różnych układach dostaniemy taką samą wartość! 22
22 Układ środka masy (CMS) Wybieramy teraz pewien układ środka masy, w którym całkowity pęd cząstek wynosi zero: zatem czteropęd zapiszemy jako: P = (E 1 cms + E 2 cms, 0) E 1 cms E 2 cms Jeżeli policzymy w nim niezmiennik s, to otrzymamy: s = P 1 + P 2 2 = E 1 cms + E 2 cms 2 Ԧp 1 + Ԧp 2 2 = σ E i cms 2 s = E i cms 2 = 0 Kwadrat czteropędu układu jest kwadratem całkowitej energii w układzie środka masy (CMS). MASA układu jest równa całkowitej energii w CMS (układzie środka masy): m = Wpisz tutaj równanie. s = E i cms s jest maksymalną energią w oddziaływaniu, która może być wykorzystana do produkcji nowych stanów. Skoro s jest niezmiennikiem, to można dokonywać obliczeń w innym układzie, np. laboratoryjnym... 23
23 Układ laboratoryjny Określany jest jako układ, w którym jedna cząstka (tarcza) spoczywa, czyli: zatem czteropęd zapiszemy jako: p 2 = 0 P = (E 1 + m 2, Ԧp 1 ) p 1 = (E 1, Ԧp 1 ) p 2 = (m 2, 0) s = P 1 + P 2 2 = m m E 1 m 2 s = 2E 1 m 2 Przykłady: - proton o energii 100 GeV zderza się z tarczą: s = 2E p m p = 14 GeV - dwie wiązki 100 GeV protonów: s = 2E = 200 GeV W zderzeniach ze stałą tarczą większość energii protonu jest zmarnowana unoszona jest jako pęd układu, a nie do produkcji nowych cząstek. Przy projektowaniu eksperymentu należy przeliczyć, co się bardziej opłaca.. 24
24 Produkcja cząstek W eksperymentach chodzi przeważnie o produkcję nowych, ciężkich obiektów. Masa jest niezmienncza taką samą wartość s, jaką udało się osiągnąć w zderzeniu będziemy mieć do dyspozycji po zderzeniu (przy zderzeniach protonów dużo mniej, bo nie są to obiekty punktowe). Staramy się zatem o jak największe s energię w układzie środka masy. Np: - obserwacja bozonów Z 0 s > 90 GeV, co można osiągnąć zderzając wiązki elektronów o energii 45GeV - obserwacja cząstki Higgsa s > 120 GeV, a najlepiej s >1TeV - do obserwacji pary bozonów naładowanych potrzeba podwojonej energii. s = E a + E b s = 2E a m b 25
25 Energia progowa W zderzeniach wyprodukowano nową cząstkę, ale jak wyznaczyć jej masę, gdy rozpadła się na tyle szybko, że nie udało się jej zarejestrować? Korzystamy znowu z niezmiennika: masa rozpadającej się cząstki jest równa masie niezmienniczej produktów rozpadu 26
26 Energia progowa Do produkcji stanów wielocząstkowych również potrzeba pewnej energii progowej: np produkcja antyprotonów: wymaga energii w CMS: a przy zderzaniu protonów z tarczą: jest to tzw. energia progowa na produkcję antyprotonów. Przy obliczaniu energii progowej należy uwzględnić prawa zachowania, np: 27
27 W podsumowaniu Podstawowymi składnikami materii są: FERMIONY (leptony i kwarki) BOZONY (przenoszące oddziaływania). Fermiony grupują się w trzech pokoleniach (po dwa), znacząco różniących się masą. Obserwowana materia opisywana jest najlżejszymi składnikami elektron, kwarki u i d, neutrina. W obserwowanych rozpadach pojawiły się również antycząstki (pozyton). Do produkcji cięższych generacji cząstek konieczna jest wyższa dostępna energia. Wiemy, dlaczego mówimy o fizyce wysokich energii przy badaniu składników materii. 28
Fizyka cząstek elementarnych i oddziaływań podstawowych
Fizyka cząstek elementarnych i oddziaływań podstawowych Wykład 1 Wstęp Jerzy Kraśkiewicz Krótka historia Odkrycie promieniotwórczości 1895 Roentgen odkrycie promieni X 1896 Becquerel promieniotwórczość
Bardziej szczegółowoCząstki i siły. Piotr Traczyk. IPJ Warszawa
Cząstki i siły tworzące nasz wszechświat Piotr Traczyk IPJ Warszawa Plan Wstęp Klasyfikacja cząstek elementarnych Model Standardowy 2 Wstęp 3 Jednostki, konwencje Prędkość światła c ~ 3 x 10 8 m/s Stała
Bardziej szczegółowoAtomowa budowa materii
Atomowa budowa materii Wszystkie obiekty materialne zbudowane są z tych samych elementów cząstek elementarnych Cząstki elementarne oddziałują tylko kilkoma sposobami oddziaływania wymieniając kwanty pól
Bardziej szczegółowoPodstawy Fizyki Jądrowej
Podstawy Fizyki Jądrowej III rok Fizyki Kurs WFAIS.IF-D008.0 Składnik egzaminu licencjackiego (sesja letnia)! OPCJA: Po uzyskaniu zaliczenia z ćwiczeń możliwość zorganizowania ustnego egzaminu (raczej
Bardziej szczegółowoWSTĘP DO FIZYKI CZĄSTEK. Julia Hoffman (NCU)
WSTĘP DO FIZYKI CZĄSTEK Julia Hoffman (NCU) WSTĘP DO WSTĘPU W wykładzie zostały bardzo ogólnie przedstawione tylko niektóre zagadnienia z zakresu fizyki cząstek elementarnych. Sugestie, pytania, uwagi:
Bardziej szczegółowoWstęp do fizyki cząstek elementarnych
Wstęp do fizyki cząstek elementarnych Ewa Rondio cząstki elementarne krótka historia pierwsze cząstki próby klasyfikacji troche o liczbach kwantowych kolor uwięzienie kwarków obecny stan wiedzy oddziaływania
Bardziej szczegółowoElementy Fizyki Jądrowej. Wykład 5 cząstki elementarne i oddzialywania
Elementy Fizyki Jądrowej Wykład 5 cząstki elementarne i oddzialywania atom co jest elementarne? jądro nukleon 10-10 m 10-14 m 10-15 m elektron kwark brak struktury! elementarność... 1897 elektron (J.J.Thomson)
Bardziej szczegółowoOddziaływania fundamentalne
Oddziaływania fundamentalne Silne: krótkozasięgowe (10-15 m). Siła rośnie ze wzrostem odległości. Znaczna siła oddziaływania. Elektromagnetyczne: nieskończony zasięg, siła maleje z kwadratem odległości.
Bardziej szczegółowoOddziaływania elektrosłabe
Oddziaływania elektrosłabe X ODDZIAŁYWANIA ELEKTROSŁABE Fizyka elektrosłaba na LEPie Liczba pokoleń. Bardzo precyzyjne pomiary. Obserwacja przypadków. Uniwersalność leptonów. Mieszanie kwarków. Macierz
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne. Składnikami materii są leptony, mezony i bariony. Leptony są niepodzielne. Mezony i bariony składają się z kwarków.
Cząstki elementarne Składnikami materii są leptony, mezony i bariony. Leptony są niepodzielne. Mezony i bariony składają się z kwarków. Cząstki elementarne Leptony i kwarki są fermionami mają spin połówkowy
Bardziej szczegółowoElementy fizyki czastek elementarnych
Elementy fizyki czastek elementarnych dr hab. A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych IFD Plan wykładu: Świat czastek elementarnych czastki, jednostki, kinematyka relatywistyczna Akceleratory
Bardziej szczegółowoZderzenia relatywistyczna
Zderzenia relatywistyczna Dynamika relatywistyczna Zasady zachowania Relatywistyczne wyrażenie na pęd cząstki: gdzie Relatywistyczne wyrażenia na energię cząstki: energia kinetyczna: energia spoczynkowa:
Bardziej szczegółowoZ czego i jak zbudowany jest Wszechświat? Jak powstał? Jak się zmienia?
Z czego i jak zbudowany jest Wszechświat? Jak powstał? Jak się zmienia? Cząstki elementarne Kosmologia Wielkość i kształt Świata Ptolemeusz (~100 n.e. - ~165 n.e.) Mikołaj Kopernik (1473 1543) geocentryzm
Bardziej szczegółowoElementy Fizyki Czastek Elementarnych 1 / 2
Elementy Fizyki Czastek Elementarnych Katarzyna Grzelak ( na podstawie wykładu prof. D.Kiełczewskiej ) Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych IFD UW 20.02.2013 K.Grzelak (IFD UW) Elementy Fizyki
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki subatomowej
Podstawy fizyki subatomowej Zenon Janas Zakład Fizyki Jądrowej IFD UW ul. Pasteura 5 p..81 tel. 55 3 681 e-mail: janas@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~janas/fsuba/fizsub.htm Zasady zaliczenia Obecność
Bardziej szczegółowoElementy fizyki czastek elementarnych
Elementy fizyki czastek elementarnych dr hab. A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych IFD Plan wykładu: Świat czastek elementarnych czastki, jednostki, kinematyka relatywistyczna Akceleratory
Bardziej szczegółowoElementy fizyki czastek elementarnych
Elementy fizyki czastek elementarnych dr hab. A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych IFD Plan wykładu: Świat czastek elementarnych czastki, jednostki, kinematyka relatywistyczna Akceleratory
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne wprowadzenie. Krzysztof Turzyński Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski
Cząstki elementarne wprowadzenie Krzysztof Turzyński Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski Historia badania struktury materii XVII w.: ruch gwiazd i planet, zasady dynamiki, teoria grawitacji, masa jako
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 8. Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW. Oddziaływania słabe
Wszechświat cząstek elementarnych WYKŁAD 8 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW Oddziaływania słabe Cztery podstawowe siłyprzypomnienie Oddziaływanie grawitacyjne Działa między wszystkimi cząstkami, jest
Bardziej szczegółowoFIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych
FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych Wykład 1 własności jąder atomowych Odkrycie jądra atomowego Rutherford (1911) Ernest Rutherford (1871-1937) R 10 fm 1908 Skala przestrzenna jądro
Bardziej szczegółowoFizyka 3. Konsultacje: p. 329, Mechatronika
Fizyka 3 Konsultacje: p. 329, Mechatronika marzan@mech.pw.edu.pl Zaliczenie: 2 sprawdziany (10 pkt każdy) lub egzamin (2 części po 10 punktów) 10.1 12 3.0 12.1 14 3.5 14.1 16 4.0 16.1 18 4.5 18.1 20 5.0
Bardziej szczegółowoczastki elementarne Czastki elementarne
czastki elementarne "zwykła" materia, w warunkach które znamy na Ziemi, które panuja w ekstremalnych warunkach na Słońcu: protony, neutrony, elektrony. mówiliśmy również o neutrinach - czastki, które nie
Bardziej szczegółowoPromieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące Wykład II Promieniotwórczość Fizyka MU, semestr 2 Uniwersytet Rzeszowski, 8 marca 2017 Wykład II Promieniotwórczość Promieniowanie jonizujące 1 / 22 Jądra pomieniotwórcze Nuklidy
Bardziej szczegółowoWszechświat Cząstek Elementarnych dla Humanistów Oddziaływania silne
Wszechświat Cząstek Elementarnych dla Humanistów Oddziaływania silne Aleksander Filip Żarnecki Wykład ogólnouniwersytecki 6 listopada 2018 A.F.Żarnecki WCE Wykład 5 6 listopada 2018 1 / 37 Oddziaływania
Bardziej szczegółowoZderzenia relatywistyczne
Zderzenia relatywistyczne Fizyka I (B+C) Wykład XIX: Zderzenia nieelastyczne Energia progowa Rozpady czastek Neutrina Zderzenia relatywistyczne Zderzenia elastyczne 2 2 Czastki rozproszone takie same jak
Bardziej szczegółowoPromieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące Wykład II Krzysztof Golec-Biernat Promieniotwórczość Uniwersytet Rzeszowski, 18 października 2017 Wykład II Krzysztof Golec-Biernat Promieniowanie jonizujące 1 / 23 Jądra pomieniotwórcze
Bardziej szczegółowoZderzenia relatywistyczne
Zderzenia relatywistyczne Fizyka I (B+C) Wykład XVIII: Zderzenia nieelastyczne Energia progowa Rozpady czastek Neutrina Zderzenia relatywistyczne Zderzenia nieelastyczne Zderzenia elastyczne - czastki
Bardziej szczegółowoOddziaływania. Zachowanie liczby leptonowej i barionowej Diagramy Feynmana. Elementy kwantowej elektrodynamiki (QED)
Oddziaływania Zachowanie liczby leptonowej i barionowej Diagramy Feynmana Elementy kwantowej elektrodynamiki (QED) Teoria Yukawy Zasięg oddziaływań i propagator bozonowy Równanie Diraca Antycząstki; momenty
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki kwantowej i budowy materii
Podstawy fizyki kwantowej i budowy materii prof. dr hab. Aleksander Filip Żarnecki Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Wykład 2 9 października 2017 A.F.Żarnecki
Bardziej szczegółowoTheory Polish (Poland)
Q3-1 Wielki Zderzacz Hadronów (10 points) Przeczytaj Ogólne instrukcje znajdujące się w osobnej kopercie zanim zaczniesz rozwiązywać to zadanie. W tym zadaniu będą rozpatrywane zagadnienia fizyczne zachodzące
Bardziej szczegółowoWszechświat Cząstek Elementarnych dla Humanistów Diagramy Faynmana
Wszechświat Cząstek Elementarnych dla Humanistów Aleksander Filip Żarnecki Wykład ogólnouniwersytecki 27 listopada 2018 A.F.Żarnecki WCE Wykład 8 27 listopada 2018 1 / 28 1 Budowa materii (przypomnienie)
Bardziej szczegółowoWszechświat cząstek elementarnych
Wszechświat cząstek elementarnych Maria Krawczyk i A. Filip Żarnecki Instytut Fizyki Teoretycznej i Instytut Fizyki Doświadczalnej Wydział Fizyki UW semestr letni, rok akad.. 2010/11 http://www www.fuw.edu.pl/~
Bardziej szczegółowoWszechświat Cząstek Elementarnych dla Humanistów Diagramy Faynmana
Wszechświat Cząstek Elementarnych dla Humanistów Diagramy Faynmana Aleksander Filip Żarnecki Wykład ogólnouniwersytecki Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego 21 listopada 2017 A.F.Żarnecki WCE Wykład
Bardziej szczegółowoWszechświat cząstek elementarnych
Wszechświat cząstek elementarnych Maria Krawczyk i A. Filip Żarnecki Instytut Fizyki Teoretycznej i Instytut Fizyki Doświadczalnej Wydział Fizyki UW semestr letni, rok akad. 2011/12. 210/9 http://www www.fuw.edu.pl/~
Bardziej szczegółowoMaria Krawczyk, Wydział Fizyki UW. Oddziaływania słabe 4.IV.2012
Wszechświat cząstek elementarnych WYKŁAD 8sem.letni.2011-12 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW Oddziaływania słabe Cztery podstawowe siły Oddziaływanie grawitacyjne Działa między wszystkimi cząstkami, jest
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne Odkrycia Prawa zachowania Cząstki i antycząstki
Wszechświat cząstek elementarnych WYKŁAD 3 Cząstki elementarne Odkrycia Prawa zachowania Cząstki i antycząstki 4.III.2009 Fizyka cząstek elementarnych Wiek XX niezwykły y rozwój j fizyki, pojawiły y się
Bardziej szczegółowoBozon Higgsa prawda czy kolejny fakt prasowy?
Bozon Higgsa prawda czy kolejny fakt prasowy? Sławomir Stachniewicz, IF PK 1. Standardowy model cząstek elementarnych Model Standardowy to obecnie obowiązująca teoria cząstek elementarnych, które są składnikami
Bardziej szczegółowoSkad się bierze masa Festiwal Nauki, Wydział Fizyki U.W. 25 września 2005 A.F.Żarnecki p.1/39
Skad się bierze masa Festiwal Nauki Wydział Fizyki U.W. 25 września 2005 dr hab. A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Skad się bierze masa Festiwal Nauki,
Bardziej szczegółowoMechanika relatywistyczna Wykład 13
Mechanika relatywistyczna Wykład 13 Karol Kołodziej Instytut Fizyki Uniwersytet Śląski, Katowice http://kk.us.edu.pl Karol Kołodziej Mechanika klasyczna i relatywistyczna 1/32 Czterowektory kontrawariantne
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne i ich oddziaływania III
Cząstki elementarne i ich oddziaływania III 1. Przekrój czynny. 2. Strumień cząstek. 3. Prawdopodobieństwo procesu. 4. Szybkość reakcji. 5. Złota Reguła Fermiego 1 Oddziaływania w eksperymencie Oddziaływania
Bardziej szczegółowoEfekt Comptona. Efektem Comptona nazywamy zmianę długości fali elektromagnetycznej w wyniku rozpraszania jej na swobodnych elektronach
Efekt Comptona. Efektem Comptona nazywamy zmianę długości fali elektromagnetycznej w wyniku rozpraszania jej na swobodnych elektronach Efekt Comptona. p f Θ foton elektron p f p e 0 p e Zderzenia fotonów
Bardziej szczegółowoLHC i po co nam On. Piotr Traczyk CERN
LHC i po co nam On Piotr Traczyk CERN LHC: po co nam On Piotr Traczyk CERN Detektory przy LHC Planowane są 4(+2) eksperymenty na LHC ATLAS ALICE CMS LHCb 5 Program fizyczny LHC 6 Program fizyczny LHC
Bardziej szczegółowoOddziaływania. Przekrój czynny Zachowanie liczby leptonowej i barionowej Diagramy Feynmana. Elementy kwantowej elektrodynamiki (QED)
Oddziaływania Przekrój czynny Zachowanie liczby leptonowej i barionowej Diagramy Feynmana Elementy kwantowej elektrodynamiki (QED) Teoria Yukawy Zasięg oddziaływań i propagator bozonowy Równanie Diraca
Bardziej szczegółowoM. Krawczyk, Wydział Fizyki UW
Wszechświat cząstek elementarnych WYKŁAD 3 M. Krawczyk, Wydział Fizyki UW Zoo cząstek elementarnych 6.III.2013 Masy, czasy życia cząstek elementarnych Liczby kwantowe kwarków (zapach i kolor) Prawa zachowania
Bardziej szczegółowoFizyka cząstek elementarnych. Fizyka cząstek elementarnych
r. akad. 2012/2013 Wykład XI-XII Podstawy Procesów i Konstrukcji Inżynierskich Fizyka cząstek elementarnych Zakład Biofizyki 1 Cząstki elementarne po odkryciu jądra atomowego, protonu i neutronu liczba
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3. Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW. Masy i czasy życia cząstek elementarnych. Kwarki: zapach i kolor. Prawa zachowania i liczby kwantowe:
Wszechświat cząstek elementarnych WYKŁAD 3 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW Masy i czasy życia cząstek elementarnych Kwarki: zapach i kolor Prawa zachowania i liczby kwantowe: liczba barionowa i liczby
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3. Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW. Masy i czasy życia cząstek elementarnych. Kwarki: zapach i kolor. Prawa zachowania i liczby kwantowe:
Wszechświat cząstek elementarnych WYKŁAD 3 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW Masy i czasy życia cząstek elementarnych Kwarki: zapach i kolor Prawa zachowania i liczby kwantowe: liczba barionowa i liczby
Bardziej szczegółowoVI. 6 Rozpraszanie głębokonieelastyczne i kwarki
r. akad. 005/ 006 VI. 6 Rozpraszanie głębokonieelastyczne i kwarki 1. Fale materii. Rozpraszanie cząstek wysokich energii mikroskopią na bardzo małych odległościach.. Akceleratory elektronów i protonów.
Bardziej szczegółowoDynamika relatywistyczna
Dynamika relatywistyczna Fizyka I (B+C) Wykład XVIII: Energia relatywistyczna Transformacja Lorenza energii i pędu Masa niezmiennicza Energia relatywistyczna Dla ruchu ciała pod wpływem stałej siły otrzymaliśmy:
Bardziej szczegółowoDynamika relatywistyczna
Dynamika relatywistyczna Fizyka I (Mechanika) Wykład XII: masa niezmiennicza i układ środka masy zderzenia elastyczne czastki elementarne rozpady czastek rozpraszanie nieelastyczne Dynamika relatywistyczna
Bardziej szczegółowoOstatnie uzupełnienia
Ostatnie uzupełnienia 00 DONUT: oddziaływanie neutrina taonowego (nikt nie wątpił, ale ) Osiągnięta skala odległości: 100GeV 1am; ew. struktura kwarków i leptonów musi być mniejsza! Listy elementarnych
Bardziej szczegółowoWYKŁAD Wszechświat cząstek elementarnych. 24.III.2010 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW. Masa W
Wszechświat cząstek elementarnych WYKŁAD 6 24 24.III.2010 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW Oddziaływania kolorowe i biegnąca stała sprzężenia α s Oddziaływania słabe Masa W Stałe sprzężenia Siła elementarnego
Bardziej szczegółowoModel Standardowy i model Higgsa. Sławomir Stachniewicz, IF PK
Model Standardowy i model Higgsa Sławomir Stachniewicz, IF PK 1. Wstęp. Model Standardowy to obecnie obowiązująca teoria cząstek elementarnych, które są składnikami materii. Model Higgsa to dodatek do
Bardziej szczegółowoWyk³ady z Fizyki. Zbigniew Osiak. Cz¹stki Elementarne
Wyk³ady z Fizyki 13 Zbigniew Osiak Cz¹stki Elementarne OZ ACZE IA B notka biograficzna C ciekawostka D propozycja wykonania doświadczenia H informacja dotycząca historii fizyki I adres strony internetowej
Bardziej szczegółowoWszechświat cząstek elementarnych (dla humanistów)
Wszechświat cząstek elementarnych (dla humanistów) Maria Krawczyk i A. Filip Żarnecki nstytut Fizyki Teoretycznej Instytut Fizyki Doświadczalnej Wydział Fizyki UW Odkrycie cząstki Higgsa w LHC (CERN )
Bardziej szczegółowoV.6.6 Pęd i energia przy prędkościach bliskich c. Zastosowania
V.6.6 Pęd i energia przy prędkościach bliskich c. Zastosowania 1. Ogólne wyrażenia na aberrację światła. Rozpad cząstki o masie M na dwie cząstki o masach m 1 i m 3. Rozpraszanie fotonów z lasera GaAs
Bardziej szczegółowoModel Standardowy budowy Wszechświata
Model Standardowy budowy Wszechświata 1) Jakie są podstawowe cegiełki, z których zbudowany jest Wszechświat? 2) Czy znamy prawa rządzące Wszechświatem? 3) W jaki sposób zdobywamy wiedzę o funkcjonowaniu
Bardziej szczegółowoWszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 1
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 1 7.X.2009 Informacje ogólne o wykładzie Fizyka cząstek elementarnych Odkrycia Skąd ten tytuł wykładu? Wytłumaczenie dlaczego Wszechświat wygląda
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 8 1 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 2.12. 2009 Współczesne eksperymenty-wprowadzenie Detektory Akceleratory Zderzacze LHC Mapa drogowa Tevatron-
Bardziej szczegółowoPodróż do początków Wszechświata: czyli czym zajmujemy się w laboratorium CERN
Podróż do początków Wszechświata: czyli czym zajmujemy się w laboratorium CERN mgr inż. Małgorzata Janik - majanik@cern.ch mgr inż. Łukasz Graczykowski - lgraczyk@cern.ch Zakład Fizyki Jądrowej, Wydział
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 6. Oddziaływania kolorowe cd. Oddziaływania słabe. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 6 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 11.XI.2009 Oddziaływania kolorowe cd. Oddziaływania słabe Cztery podstawowe oddziaływania Oddziaływanie grawitacyjne
Bardziej szczegółowoV.6 Pęd i energia przy prędkościach bliskich c
r. akad. 005/ 006 V.6 Pęd i energia przy prędkościach bliskich c 1. Relatywistyczny pęd. Relatywistyczne równanie ruchu. Relatywistyczna energia kinetyczna 3. Relatywistyczna energia całkowita i energia
Bardziej szczegółowoSylwa czyli silva rerum na temat fizyki cz astek elementarnych
Sylwa czyli silva rerum na temat fizyki cz astek elementarnych Barbara Badełek Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Uppsalski Nauczyciele fizyki w CERN 20 26 maja 2007 B. Badełek (Warsaw and Uppsala) Silva
Bardziej szczegółowoJak działają detektory. Julia Hoffman
Jak działają detektory Julia Hoffman wielki Hadronowy zderzacz Wiązka to pociąg ok. 2800 wagonów - paczek protonowych Każdy wagon wiezie ok.100 mln protonów Energia chemiczna: 80 kg TNT lub 16 kg czekolady
Bardziej szczegółowoStany skupienia (fazy) materii (1) p=const Gaz (cząsteczkowy lub atomowy), T eratura, Tempe Ciecz wrzenie topnienie Ciało ł stałe ł (kryształ)
Plazma Kwarkowo-Gluonowa Nowy Stan Materii Stany skupienia (fazy) materii (1) p=const Gaz (cząsteczkowy lub atomowy), T eratura, Tempe Ciecz wrzenie topnienie Ciało ł stałe ł (kryształ) Diagram fazowy
Bardziej szczegółowoTomasz Szumlak WFiIS AGH 03/03/2017, Kraków
Oddziaływanie Promieniowania Jonizującego z Materią Tomasz Szumlak WFiIS AGH 03/03/2017, Kraków Labs Prowadzący Tomasz Szumlak, D11, p. 111 Konsultacje Do uzgodnienia??? szumlak@agh.edu.pl Opis przedmiotu
Bardziej szczegółowoSTRUKTURA MATERII PO WIELKIM WYBUCHU
Wykład I STRUKTURA MATERII -- -- PO WIELKIM WYBUCHU Człowiek zajmujący się nauką nigdy nie zrozumie, dlaczego miałby wierzyć w pewne opinie tylko dlatego, że znajdują się one w jakiejś książce. (...) Nigdy
Bardziej szczegółowoFizyka 2. Janusz Andrzejewski
Fizyka 2 wykład 15 Janusz Andrzejewski Janusz Andrzejewski 2 Egzamin z fizyki I termin 31 stycznia2014 piątek II termin 13 luty2014 czwartek Oba egzaminy odbywać się będą: sala 301 budynek D1 Janusz Andrzejewski
Bardziej szczegółowoStruktura porotonu cd.
Struktura porotonu cd. Funkcje struktury Łamanie skalowania QCD Spinowa struktura protonu Ewa Rondio, 2 kwietnia 2007 wykład 7 informacja Termin egzaminu 21 czerwca, godz.9.00 Wiemy już jak wygląda nukleon???
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników. Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 25.11.2011
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 8 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 25.11.2011 Współczesne eksperymenty Wprowadzenie Akceleratory Zderzacze Detektory LHC Mapa drogowa Współczesne
Bardziej szczegółowoLHC: program fizyczny
LHC: program fizyczny Piotr Traczyk CERN Detektory przy LHC Planowane są 4(+2) eksperymenty na LHC ATLAS ALICE CMS LHCb 2 Program fizyczny LHC Model Standardowy i Cząstka Higgsa Poza Model Standardowy:
Bardziej szczegółowoWydział Fizyki Politechniki Warszawskiej
Faculty of Physics, Warsaw University of Technology Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej Jan Pluta, Zakład Fizyki Jądrowej 28. 03. 2015 Wstęp do fizyki cząstek elementarnych 1. Świat jest piękny i
Bardziej szczegółowoZagraj w naukę! Spotkanie 5 Obecny stan wiedzy. Maciej Trzebiński. Instytut Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk
Zagraj w naukę! Spotkanie 5 Obecny stan wiedzy Maciej Trzebiński Instytut Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk Zamiast wstępu Spotkanie 1 dyskusja n/t pomiaru zależności kąta rozpraszania od parametru
Bardziej szczegółowoOddziaływania podstawowe
Oddziaływania podstawowe grawitacyjne silne elektromagnetyczne słabe 1 Uwięzienie kwarków (quark confinement). Przykład działania mechanizmu uwięzienia: Próba oderwania kwarka d od neutronu (trzy kwarki
Bardziej szczegółowoBozon Higgsa oraz SUSY
Bozon Higgsa oraz SUSY Bozon Higgsa Poszukiwania bozonu Higgsa w LEP i Tevatronie - otrzymane ograniczenia na masę H Plany poszukiwań w LHC Supersymetria (SUSY) Zagadkowe wyniki CDF Masy cząstek cząstki
Bardziej szczegółowoNa tropach czastki Higgsa
Na tropach czastki Higgsa Wykład inauguracyjny 2004/2005 A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Na tropach czastki Higgsa Wykład inauguracyjny 2004/2005
Bardziej szczegółowoWszechświat cząstek elementarnych WYKŁAD 5
Wszechświat cząstek elementarnych WYKŁAD 5 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 17.III.2010 Oddziaływania: elektromagnetyczne i grawitacyjne elektromagnetyczne i silne (kolorowe) Biegnące stałe sprzężenia:
Bardziej szczegółowoModel Standardowy budowy Wszechświata
Model Standardowy budowy Wszechświata 1) Jakie są podstawowe cegiełki, z których zbudowany jest Wszechświat? 2) Czy znamy prawa rządzące Wszechświatem? 3) W jaki sposób zdobywamy wiedzę o funkcjonowaniu
Bardziej szczegółowoJuż wiemy. Wykład IV J. Gluza
Już wiemy Oddziaływania: QED, QCD, słabe Ładunek kolor, potencjały w QED i QCD Stała struktury subtelnej zależy od odległości od ładunku: wielkie osiągnięcie fizyki oddziaływań elementarnych (tzw. running)
Bardziej szczegółowoWykład 43 Cząstki elementarne - przedłużenie
Wykład 4 Cząstki elementarne - przedłużenie Hadrony Cząstki elementarne oddziałujące silnie nazywają hadronami ( nazwa hadron oznacza "wielki" "masywny"). Hadrony są podzielony na dwie grupy: mezony i
Bardziej szczegółowoRozpraszanie elektron-proton
Rozpraszanie elektron-proton V Badania struktury atomu - rozpraszanie Rutherforda. Rozpraszanie elastyczne elektronu na punktowym protonie. Rozpraszanie elastyczne elektronu na protonie o skończonych wymiarach.
Bardziej szczegółowoDynamika relatywistyczna
Dynamika relatywistyczna Fizyka I (Mechanika) Wykład XIV: zasady zachowania (przypomnienie) czastki elementarne rozpady czastek rozpraszanie nieelastyczne foton jako czastka, efekt Dopplera i efekt Comptona
Bardziej szczegółowoWykład 1. Wszechświat cząstek elementarnych dla humanistów. Maria Krawczyk (IFT), Filip A. Żarnecki (IFD), Wydział Fizyki UW
Wszechświat cząstek elementarnych dla humanistów Wykład 1 Maria Krawczyk (IFT), Filip A. Żarnecki (IFD), Wydział Fizyki UW Odkrycie cząstki Higgsa w LHC (CERN ) - 4 lipca 2012 Nagroda Nobla 2013: F. Englert,
Bardziej szczegółowoMechanika relatywistyczna Wykład 15
Mechanika relatywistyczna Wykład 15 Karol Kołodziej Instytut Fizyki Uniwersytet Śląski, Katowice http://kk.us.edu.pl Karol Kołodziej Mechanika klasyczna i relatywistyczna 1/40 Czterowektory kontrawariantne
Bardziej szczegółowo2008/2009. Seweryn Kowalski IVp IF pok.424
2008/2009 seweryn.kowalski@us.edu.pl Seweryn Kowalski IVp IF pok.424 Plan wykładu Wstęp, podstawowe jednostki fizyki jądrowej, Własności jądra atomowego, Metody wyznaczania własności jądra atomowego, Wyznaczanie
Bardziej szczegółowoEksperyment ALICE i plazma kwarkowo-gluonowa
Eksperyment ALICE i plazma kwarkowo-gluonowa CERN i LHC Jezioro Genewskie Lotnisko w Genewie tunel LHC (długość 27 km, ok.100m pod powierzchnią ziemi) CERN/Meyrin Gdzie to jest? ok. 100m Tu!!! LHC w schematycznym
Bardziej szczegółowoWszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 3
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 3 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 3.III.201 Zoo cząstek elementarnych Pierwsze cząstki: elektron i foton Masy, czasy życia cząstek elementarnych
Bardziej szczegółowoW jaki sposób dokonujemy odkryć w fizyce cząstek elementarnych? Maciej Trzebiński
W jaki sposób dokonujemy odkryć w fizyce cząstek elementarnych? Maciej Trzebiński Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk Gimli Glider Boeing 767-233 lot: Air Canada
Bardziej szczegółowoFizyka cząstek elementarnych. Tadeusz Lesiak
Fizyka cząstek elementarnych Tadeusz Lesiak 1 WYKŁAD IX Oddziaływania słabe T.Lesiak Fizyka cząstek elementarnych 2 Rola oddziaływań słabych w przyrodzie Oddziaływania słabe są odpowiedzialne (m.in.) za:
Bardziej szczegółowoSzczególna i ogólna teoria względności (wybrane zagadnienia)
Szczególna i ogólna teoria względności (wybrane zagadnienia) Mariusz Przybycień Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej Akademia Górniczo-Hutnicza Wykład 4 M. Przybycień (WFiIS AGH) Szczególna Teoria Względności
Bardziej szczegółowoMateria i jej powstanie Wykłady z chemii Jan Drzymała
Materia i jej powstanie Wykłady z chemii Jan Drzymała Przyjmuje się, że wszystko zaczęło się od Wielkiego Wybuchu, który nastąpił około 15 miliardów lat temu. Model Wielkiego Wybuch wynika z rozwiązań
Bardziej szczegółowoWstęp do chromodynamiki kwantowej
Wstęp do chromodynamiki kwantowej Wykład 1 przez 2 tygodnie wykład następnie wykład/ćwiczenia/konsultacje/lab proszę pamiętać o konieczności posiadania kąta gdy będziemy korzystać z labolatorium (Mathematica
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 5 sem zim.2010/11
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 5 sem zim.2010/11 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW Siły: porównania oddziaływań stałe sprzężenia Diagramy Feynmana Oddziaływania: elektromagnetyczne
Bardziej szczegółowoTeoria Wielkiego Wybuchu FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ
Teoria Wielkiego Wybuchu Epoki rozwoju Wszechświata Wczesny Wszechświat Epoka Plancka (10-43 s): jedno podstawowe oddziaływanie Wielka Unifikacja (10-36 s): oddzielenie siły grawitacji od reszty oddziaływań
Bardziej szczegółowoSymetrie. D. Kiełczewska, wykład 5 1
Symetrie Symetrie a prawa zachowania Spin Parzystość Spin izotopowy Multiplety hadronowe Niezachowanie parzystości w oddz. słabych Sprzężenie ładunkowe C Symetria CP Zależność spinowa oddziaływań słabych
Bardziej szczegółowoDynamika relatywistyczna
Dynamika relatywistyczna Fizyka I (Mechanika) Wykład IX: czastki elementarne akceleratory czastek rozpady czastek rozpraszanie nieelastyczne foton jako czastka: efekt Dopplera i efekt Comptona Fermiony
Bardziej szczegółowoWszechświat Cząstek Elementarnych dla Humanistów Początki fizyki cząstek
Wszechświat Cząstek Elementarnych dla Humanistów Początki fizyki cząstek prof. dr hab. Aleksander Filip Żarnecki Wykład ogólnouniwersytecki 16 października 2018 A.F.Żarnecki WCE Wykład 2 16 października
Bardziej szczegółowoRozpraszanie elektron-proton
Rozpraszanie elektron-proton V 1. Badania struktury atomu - rozpraszanie Rutherforda. 2. Rozpraszanie elastyczne elektronu na punktowym protonie. 3. Rozpraszanie elastyczne elektronu na protonie o skończonych
Bardziej szczegółowoPromieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące Wykład III Krzysztof Golec-Biernat Reakcje jądrowe Uniwersytet Rzeszowski, 8 listopada 2017 Wykład III Krzysztof Golec-Biernat Promieniowanie jonizujące 1 / 12 Energia wiązania
Bardziej szczegółowo