DONIOŚLEJSZY GŁOS PARLAMETR 2017 OPINIE OBYWATELI NA TEMAT PARLAMENTU I UNII EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 PARLAMETR 2017 DONIOŚLEJSZY GŁOS OPINIE OBYWATELI NA TEMAT PARLAMENTU I UNII EUROPEJSKIEJ STUDIUM Seria Badania Opini Publicznej Badanie Eurobarometr zlecone przez Parlament Europejski Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Dział Badania Opinii Publicznej październik 2017 r. PE

2

3 PARLAMETR 2017 DONIOŚLEJSZY GŁOS OPINIE OBYWATELI NA TEMAT PARLAMENTU I UNII EUROPEJSKIEJ STUDIUM Seria Badania Opinii Publicznej Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Dział Badania Opinii Publicznej

4 4 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS IMPRESSUM AUTORZY Philipp SCHULMEISTER, kierownik działu (redaktor) Elise DEFOURNY, Said HALLAOUY, Luisa MAGGIO Matthias BÜTTNER MATERIAŁY GRAFICZNE Katarzyna ONISZK, Marianna COLONNA Dokument ukończono w październiku 2017 r. Bruksela, Unia Europejska, 2017 r. Zdjęcie na okładce: Shutterstock WYDAWCA Niniejszy dokument został sporządzony przez Dział Badania Opinii Publicznej w Dyrekcji Generalnej ds. Komunikacji (DG COMM), Parlament Europejski. Pytania do Działu Badania Opinii Publicznej prosimy kierować na adres: public.opinion.monitoring@europarl.europa.eu. WERSJA JĘZYKOWA Oryginał: EN OGRANICZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI Niniejszy dokument został przygotowany głównie z myślą o posłach do Parlamentu Europejskiego i członkach personelu parlamentarnego. Zawiera informacje, które mogą być pomocne w pracach parlamentarnych. Wyłączną odpowiedzialność za jego treść ponoszą autorzy, a wyrażonych w nim opinii nie należy traktować jako oficjalnego stanowiska Parlamentu.

5 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS 5 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 7 STRESZCZENIE... 9 KONTEKST ROZDZIAŁ I: DONIOŚLEJSZY GŁOS Mój głos liczy się w UE i w moim kraju Zainteresowanie sprawami europejskimi Członkostwo w UE źródłem korzyści Mój kraj skorzystał na członkostwie w UE, dlatego że... Powody: Czy sprawy idą w dobrym kierunku? Kto podąża właściwą drogą: UE czy mój kraj? Wizerunek i rola Parlamentu Europejskiego Zainteresowanie wyborami do Parlamentu Europejskiego ROZDZIAŁ II: CO NALEŻY CHRONIĆ? Przeciwdziałanie zagrożeniu terroryzmem Profile społeczno demograficzne respondentów Tożsamość europejska i narodowa cechy wspólne Europejska agenda cyfrowa Cyberbezpieczeństwo ROZDZIAŁ III: WEZWANIE DO DZIAŁANIA W OPARCIU O JASNE WARTOŚCI Walka z terroryzmem ma priorytetowe znaczenie dla Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Zwalczanie bezrobocia wśród młodzieży Przeciwdziałanie zmianie klimatu w oparciu o kreatywne rozwiązania Walka ze zmianą klimatu a wzrost gospodarczy sprzeczność? Silne przywiązanie do europejskich wartości SPECYFIKACJE TECHNICZNE... 58

6 6 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS

7 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS 7 WPROWADZENIE Opinie mają znaczenie. Dla demokratycznie wybranego Parlamentu Europejskiego reprezentowanie wszystkich obywateli w Unii Europejskiej, wsłuchiwanie się w ich opinie i rozumienie ich w kontekście ich różnorodności ma zasadnicze znaczenie. Już od dziesięciu lat sondaż Parlamentu Europejskiego Parlametr służy do badania opinii obywateli europejskich na temat członkostwa w UE i wynikających stąd korzyści, sprawdza się dzięki niemu, czy głos obywateli jest słyszany w Unii, a przede wszystkim analizuje się nastawienie obywateli wobec Parlamentu Europejskiego, jego priorytetów i działań oraz jego misji. Parlametr jest zwierciadłem, w którym odbija się dzisiejsza Unia Europejska, oraz narzędziem służącym budowaniu wspólnego wizerunku w oparciu o ideę różnorodności. Od 2007 r. sondaże Parlametru kreślą spójny i bogaty obraz rozwoju europejskiej opinii publicznej na przestrzeni czasu. Stanowią one zapis jej zmian w stosunku do okresów kryzysu i powodzenia, a także są świadectwem niezłomnego zaangażowania i poświęcenia europejskich obywateli na rzecz podstawowych praw i wolności. Przeprowadzane przez Parlament Europejski sondaże opinii publicznej rzucają światło na znaczenie UE jako podmiotu przeciwstawiającego się globalnym zagrożeniom, są miarą wiedzy obywateli o działaniach legislacyjnych UE, a w szczególności Parlamentu, podejmowanych w imieniu i w interesie tychże obywateli. Sondaże z serii Parlametr są bogatym źródłem danych i informacji pozwalających na precyzyjne określenie tendencji dających się zaobserwować w opinii publicznej, nie tylko na średnim poziomie europejskim, ale również na poziomie poszczególnych krajów i na płaszczyźnie społeczno demograficznej, gdyż ich wyniki są o wiele bardziej szczegółowe. To właśnie owe bogactwo szczegółowych informacji sprawia, że Parlametr stanowi tak wartościowe i pożyteczne narzędzie. Na podstawie niniejszego sondażu będzie można przekonać się, że średnie wyniki europejskie dotyczące poszczególnych pytań nie mówią jeszcze wszystkiego. Dopiero w porównaniu z różnymi wynikami krajowymi, a często w opozycji do nich wyłania się pełny obraz Unii Europejskiej, widziany oczami jej obywateli. Prace w terenie na potrzeby niniejszego sondażu Parlamentu Europejskiego z serii Eurobarometr przeprowadzono w dniach 23 września 2 października 2017 r. Pracownia sondażowa Kantar Public przeprowadziła bezpośrednich wywiadów z respondentami we wszystkich 28 państwach członkowskich.

8 8 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS Prezentacja wyników zaczyna się od nakreślenia kontekstu oraz opisu najważniejszych wydarzeń politycznych i gospodarczych ostatnich miesięcy, które to wydarzenia mają istotne znaczenie dla zrozumienia zmian w opiniach i trendach. Sprawozdanie składa się z trzech rozdziałów, z których każdy koncentruje się na jednym ważnym zagadnieniu. Pierwszy rozdział jest poświęcony głosowi obywateli i ich postawom wobec Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego. W drugim bada się opinie obywateli na temat zagrożeń, przed którymi Unia Europejska powinna chronić swoich obywateli w pierwszej kolejności, a także na temat osiągnięć i sukcesów Unii Europejskiej, które obywatele chcieliby uchronić przed utratą. W trzecim rozdziale analizuje się priorytety polityczne, w związku z którymi obywatele europejscy dostrzegają potrzebę podjęcia działań przez Parlament Europejski, a także co nie mniej ważne wartości, które zdaniem obywateli są ważne. W przypadku wielu ważnych pytań czyni się odniesienie do tendencji dających się zaobserwować od 2007 r. oraz analizuje zmiany zachodzące w opinii obywateli europejskich. Niektórych pytań nie zadawano we wszystkich wydaniach sondażu Parlametr, wobec czego tendencje powiązane z różnymi wskaźnikami mogą się różnić.

9 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS 9 STRESZCZENIE Sondaż Parlametr 2017 wskazuje na donioślejszy głos obywateli europejskich, ich silne przekonanie do projektu europejskiego oraz korzystniejszy wizerunek Parlamentu Europejskiego w oczach obywateli. W kontekście na nowo rozgorzałej debaty o przyszłości Europy i kwestionowanej jedności Unii Europejskiej 47 proc. obywateli europejskich ma wrażenie, że ich głos liczy się w UE. Jest to najlepszy wynik od wyborów europejskich w 2009 r. Ponadto 57 proc. respondentów uważa, że członkostwo w UE jest korzystne dla ich kraju, co oznacza, iż wskaźnik ten niemal powrócił do poziomu sprzed kryzysu. Sondaż Parlamentu Europejskiego Parlametr 2017 dokładnie bada opinie obywateli na temat członkostwa w UE i wynikających stąd korzyści, sprawdza się dzięki niemu, czy głos obywateli liczy się w Unii Europejskiej, a także analizuje się nastawienie obywateli wobec Parlamentu Europejskiego, jego priorytetów i działań oraz jego misji. Pozytywne oznaki ożywienia gospodarczego w UE oraz powrót do stabilności coraz częściej postrzega się jako nowy stan normalności. Z pierwszej części sondażu Parlametr 2017 wynika, że obywatele w coraz większym stopniu są pozytywnie nastawieni do UE, na co wskazywały już wcześniejsze sondaże prowadzone od 2016 r. Już ostatni sondaż, z marca 2017 r., przeprowadzony dwa lata przed wyborami europejskimi, wskazywał na to, że obywatele coraz bardziej zdają sobie sprawę, iż UE działa w ich imieniu w dziedzinach, które ich zdaniem mają znaczenie priorytetowe. Dzięki coraz większemu uznaniu dla działań podejmowanych przez UE zainteresowanie Unią Europejską utrzymuje się na wysokim poziomie 57 proc. i z biegiem czasu stale rośnie. W kontekście podjętej na nowo debaty o przyszłości Europy przeważająca większość Europejczyków w dalszym ciągu opowiada się za członkostwem ich kraju w UE. 57 proc. respondentów, a więc prawie tyle samo co przed kryzysem, uważa, że członkostwo ich kraju w UE jest dobrym rozwiązaniem. Odsetek mających takie zdanie jest niższy w większości państw członkowskich, które ucierpiały najbardziej, ale obywatele z krajów stabilniejszych gospodarczo popierają UE w większym stopniu. Większość respondentów we wszystkich państwach członkowskich twierdzi, że członkostwo ich kraju w UE okazało się korzystne. Na szczeblu UE opinię taką reprezentuje obecnie 64 proc. obywateli, co stanowi wzrost o cztery pkt proc. w porównaniu z rokiem Ponadto więcej obywateli uważa, że UE podąża właściwą drogą (31 proc.; +6 pkt proc. w porównaniu z marcem). W owej sytuacji stale rosnącego optymizmu również Parlament Europejski odnotowuje poprawę w sondażach. Po wzroście rzędu ośmiu pkt proc. 33 proc. wszystkich obywateli postrzega obecnie Parlament Europejski w pozytywnym świetle. Ów wzrost jest powiązany z podobnym spadkiem o siedem pkt proc. odsetka obywateli mających negatywną opinię o Parlamencie Europejskim, mianowicie do 21 proc., przy czym 42 proc.

10 10 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS respondentów wciąż przyjmuje w tej kwestii postawę neutralną. Nader interesujące dane pojawiają się w odniesieniu do zbliżających się wyborów europejskich w 2019 r. Niespełna dwa lata przed następnymi wyborami europejskimi 47 proc. Europejczyków apeluje o to, aby Parlament Europejski odgrywał ważniejszą rolę, natomiast 55 proc. już teraz deklaruje zainteresowanie następnymi wyborami europejskimi. W drugiej części sondażu Parlametr 2017 analizuje się opinie dotyczące zagrożeń i ochrony, jaką może przed nimi zapewnić UE. Pojęcie Europy, która chroni, zadomowiło się już w politycznym dyskursie prowadzonym w UE. Z najnowszych sondaży Eurobarometr wynika, że kwestie takie jak terroryzm, imigracja i sytuacja gospodarcza są źródłem poważnego niepokoju. W rozdziale tym zwraca się wobec tego uwagę przede wszystkim na dziedziny, w których Europejczycy oczekują ochrony od UE. Terroryzm okazuje się głównym zagrożeniem, przed którym Europejczycy pragną być chronieni przez UE, a zdanie takie podziela 58 proc. badanych. Niepewna sytuacja gospodarcza, z jaką ma do czynienia wielu Europejczyków, obejmuje takie kwestie jak bezrobocie (43 proc.) oraz ubóstwo i wykluczenie (42 proc.). Duże zainteresowanie obywateli, średnio rzędu 35 proc., wciąż wzbudza kwestia ochrony przed niekontrolowanym napływem migrantów. Mniej niż jedna czwarta Europejczyków wymieniła zmianę klimatu (23 proc.), radykalizm religijny (23 proc.), przestępczość zorganizowaną (22 proc.), konflikty zbrojne (21 proc.), ekstremizm polityczny (20 proc.), szerzenie się chorób zakaźnych (10 proc.), ataki cybernetyczne, dumping socjalny i zagrożenia dla ochrony danych osobowych (wszystkie trzy kwestie po 9 proc.). Następnie w ramach sondażu dokonuje się oceny głównych osiągnięć, jakie UE powinna chronić z myślą o obywatelach. Odpowiedzi można przypisać dwóm kategoriom. Pierwsza obejmuje prawa podstawowe (44 proc.) oraz swobodę podróżowania, podejmowania pracy i studiowania w całej UE (36 proc.). Do drugiej zalicza się osiągnięcia społeczne i gospodarcze, takie jak prawa pracownicze (34 proc.), odpowiednie świadczenia emerytalne (34 proc.) i dobrobyt gospodarczy (33 proc.). Wyniki te znakomicie korespondują z wartościami, jakich zdaniem Europejczyków w pierwszej kolejności powinien bronić Parlament Europejski, mianowicie ochroną praw człowieka (56 proc.), wolnością wypowiedzi (34 proc.) oraz równością kobiet i mężczyzn (32 proc.). Z trzeciego rozdziału sondażu Parlametr 2017 dowiadujemy się, jakich konkretnie strategii politycznych Europejczycy oczekują od Parlamentu Europejskiego. Zgodnie z wcześniej zidentyfikowanymi zagrożeniami Europejczycy popierają głównie i w równym stopniu działania w zakresie ubóstwa i wykluczenia (41 proc.) oraz przeciwdziałanie terroryzmowi (41 proc.). Zwalczenie bezrobocia wśród ludzi młodych to trzecia najczęściej pojawiająca się kwestia, przytaczana średnio przez 31 proc. respondentów. Owe trzy najważniejsze dziedziny stanowią ogólny zarys problemów będących przedmiotem zainteresowania obywateli europejskich. Obywatele pragną realizować się w życiu w miejscu, gdzie gwarantuje się im możliwość rozwoju gospodarczego i ochronę ich wolności.

11 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS 11 KONTEKST Tak jak w przypadku każdego sondażu tego rodzaju, kluczowe znaczenie dla należytej analizy danych ma zrozumienie krajowego, europejskiego i międzynarodowego kontekstu, w jakim wywiady zostały przeprowadzone. Pozytywne oznaki ożywienia gospodarczego w Unii Europejskiej oraz powrót do stabilności coraz częściej postrzega się jako nowy stan normalności. W podobnym duchu podstawą orędzia o stanie Unii, wygłoszonego przez przewodniczącego Komisji Europejskiej J.C. Junckera przed Parlamentem Europejskim w dniu 13 września 2017 r., było dające się zaobserwować pokłosie osiągniętych pozytywnych wyników, stanowiące punkt wyjścia do umacniania Unii Europejskiej. Narastający optymizm co do przyszłości UE wydaje się odzwierciedlać stopniowe ożywienie gospodarcze, jakiego doświadczają państwa członkowskie. Z danych Eurostatu wynika, że w drugim kwartale 2017 r. w 28 państwach członkowskich UE zatrudnionych było 235,4 mln kobiet i mężczyzn 1. Jeszcze nigdy dane te nie były lepsze. Jednocześnie Eurostat szacuje, że w drugim kwartale 2017 r. wyrównany sezonowo PKB wzrósł o 0,6 proc. w strefie euro (19 państw) oraz o 0,7 proc. w całej UE obejmującej 28 państw członkowskich. W porównaniu z tym samym kwartałem roku poprzedniego w drugim kwartale roku 2017 r. wyrównany sezonowo PKB wzrósł o 2,3 proc. w strefie euro oraz o 2,4 proc. w całej UE obejmującej 28 państw członkowskich 2. Europejscy politycy na równi z mediami podjęli apel przewodniczącego J.C. Junckera o rozpoczęcie procesu reformy Unii Europejskiej, co doprowadziło do ożywienia publicznej debaty i wzmocniło świadomość w odniesieniu do tych kwestii. Choć ograniczono masowy napływ uchodźców i nielegalnych migrantów najważniejszymi szlakami, a liczba osób ubiegających się o azyl znacznie spadła od 2014 r., do Unii Europejskiej wciąż przybywają migranci i uchodźcy, głównie przez Morze Śródziemne, co jest przyczyną wielu tragicznych wypadków. W różnych krajach UE ofiarą ataków terrorystycznych padają niewinni ludzie. Ubiegłego lata w Zjednoczonym Królestwie doszło do dwóch ataków terrorystycznych: w dniu 3 czerwca na London Bridge, a w dniu 15 września w londyńskim metrze. W dniu

12 12 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS sierpnia atak terrorystyczny, w którym zginęło 14 osób, a ponad 130 zostało rannych, wydarzył się w Barcelonie. Ponownie dwa ataki terrorystyczne miały miejsce w Belgii, mianowicie w Brukseli w dniu 20 czerwca i 25 sierpnia. Terroryzm nie oszczędził też Francji: w dniu 6 czerwca doszło do ataku terrorystycznego w Paryżu, a w dniu 1 października w Marsylii. Kilka krajów UE ucierpiało z powodu klęsk żywiołowych. We Włoszech w dniu 9 września zalany został region miasta Livorno, a 21 sierpnia miało miejsce trzęsienie ziemi na wyspie Ischia. Inne trzęsienie ziemi w dniu 21 lipca nawiedziło grecką wyspę Kos. W szerszym kontekście europejskie media relacjonowały szereg niszczycielskich huraganów, jakie uderzyły w Wyspy Karaibskie, Puerto Rico i kontynentalną część Stanów Zjednoczonych. Jeżeli chodzi o Zjednoczone Królestwo i toczące się negocjacje w sprawie wyjścia tego kraju z UE, rozmowy z Unią Europejską wciąż są trudne, a postępy niewystarczające, chociaż podejmuje się próby ożywienia tego procesu. Media w całej Unii Europejskiej obszernie relacjonują wyzwania związane z procesem rezygnacji z członkostwa w UE, a także wypowiadają się na temat ewentualnych konsekwencji. W międzyczasie debatę publiczną nie tylko w samej Hiszpanii zdecydowanie zdominował kryzys polityczny w tym kraju, wywołany sytuacją w Katalonii. Podczas wyborów często apeluje się do obywateli o ponowne rozważenie poglądów politycznych i stanowiska w ważnych kwestiach. Na szczeblu krajowym przed przeprowadzeniem wywiadów z respondentami lub po ich zakończeniu w kilku miejscach odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie. W dniu 24 września 2017 r. miały miejsce wybory parlamentarne w Niemczech, natomiast na początku października wybory na szczeblu lokalnym przeprowadzono w Portugalii. Ponadto w dniu 15 października obywatele będą głosować w wyborach parlamentarnych w Austrii, a w dniu 22 października w Republice Czeskiej. W październiku br. odbędą się również wybory samorządowe w Estonii oraz pierwsza tura wyborów prezydenckich w Słowenii.

13 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA 13 ROZDZIAŁ I: DONIOŚLEJSZY GŁOS W ostatnim roku tendencje obserwowane w opinii publicznej wskazują na rosnącą przychylność wobec UE, co wynika ze specjalnego badania Eurobarometr na zlecenie Parlamentu Dwa lata przed wyborami europejskimi (marzec 2017 r.) 3, sondażu Parlametr oraz zleconego przez Komisję Europejską standardowego badania Eurobarometr 87 (maj 2017 r.) proc. obywateli europejskich ma wrażenie, że ich głos liczy się w UE. Jest to najlepszy wynik od wyborów europejskich w 2009 r. Ponadto 57 proc. respondentów uważa, że członkostwo w UE jest korzystne dla ich kraju, co oznacza, iż wskaźnik ten niemal powrócił do poziomu sprzed kryzysu. Zainteresowanie Unią Europejską utrzymuje się na wysokim poziomie 57 proc. i z biegiem czasu stale rośnie. Przeważająca większość Europejczyków w dalszym ciągu opowiada się za członkostwem ich kraju w UE. 57 proc. respondentów, a więc prawie tyle samo co przed kryzysem, uważa, że członkostwo ich kraju w UE jest dobrym rozwiązaniem. 64 proc. respondentów w całej Unii twierdzi, że członkostwo ich kraju w UE okazało się korzystne. Na szczeblu UE opinię taką reprezentuje obecnie więcej obywateli, a wzrost ten wynosi cztery pkt proc. w porównaniu z rokiem Ponadto więcej obywateli uważa, że UE podąża właściwą drogą (31 proc.; +6 pkt proc. w porównaniu z marcem). Europejczycy mają zróżnicowane podejście do UE, którą postrzegają jako podmiot globalny zajmujący się wyzwaniami o charakterze globalnym, a także jako właściwą płaszczyznę do podejmowania bardziej zdecydowanych działań w licznych obszarach polityki 6. Jednak obywatele nie tylko oczekują więcej od UE, ale i w większym stopniu dostrzegają jej działania w odpowiednich obszarach. Ostatnie badanie Parlamentu Europejskiego pt. Dwa lata przed wyborami europejskimi jednoznacznie dowodzi rosnącej świadomości obywateli europejskich w odniesieniu do tego, co UE czyni dla nich. Jeżeli porównać wyniki z roku 2016 z wynikami z roku 2017, 3 Parlament Europejski, specjalne badanie Eurobarometr Dwa lata przed wyborami europejskimi, marzec 2017 r., Europe- an-elections. 4 Parlament Europejski, specjalne badanie Eurobarometr Parlametr 2016, eu/atyour- service/en/ pvl00113/parlemeter Komisja Europejska, standardowe badanie Eurobarometr 87, maj 2017 r., 6 Parlament Europejski, specjalne badanie Eurobarometr Dwa lata przed wyborami europejskimi, marzec 2017 r.

14 14 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA okazuje się, że odsetek respondentów uważających, iż działania UE są odpowiednie, znacznie wzrósł w prawie wszystkich państwach członkowskich w odniesieniu do większości obszarów polityki. W rozdziale II przedstawiono znaczenie tej pogłębiającej się świadomości obywateli europejskich w relacji do działań Unii Europejskiej podejmowanych zgodnie z oczekiwaniami obywateli. Może to również doskonale wyjaśniać znaczną poprawę w kluczowej kwestii, mianowicie czy zdaniem obywateli ich głos liczy się w UE. Mój głos liczy się w UE i w moim kraju? Europejczycy uważają, że ich opinia ma znaczenie, a ich głos jest słyszany. Odsetek Europejczyków, którzy uważają, iż ich głos liczy się w UE, sięga 47 proc., co jest najlepszym wynikiem od wyborów europejskich w czerwcu 2009 r. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan/Pani lub nie zgadza z następującym stwierdzeniem: Mój głos liczy się w UE. Źródło: Parlametr 2017, D72.1 Z drugiej strony odsetek Europejczyków uważających, że ich głos nie liczy się w UE wynosi 48 proc., co oznacza spadek o 11 pkt proc. w stosunku do wysokiej wartości odnotowanej we wrześniu 2016 r. Obydwie tendencje wykazują ostatnio zbieżność, przy czym wynik pozytywny jest o 4 pkt proc. lepszy niż w marcu 2017 r. oraz o 10 pkt proc. lepszy w porównaniu z okresem sprzed roku. Zmiana taka wynika ze znaczącej poprawy w zdecydowanej większości państw członkowskich. Wzrost o co najmniej 10 pkt proc. w krajach takich jak Słowenia, Szwecja,

15 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA 15 Dania, Austria i Irlandia decyduje o kierunku rozwoju zaobserwowanych tendencji. Jedynie w Bułgarii, na Litwie i w Rumunii wartości dotyczące tej kwestii spadają, natomiast na Cyprze i na Łotwie pozostają bez zmian. Przyczyny, dla których obywatele uważają, że ich głos w UE liczy się teraz bardziej, wymagają starannej oceny w każdym z krajów, uwzględniającej odpowiedni kontekst polityczny. Uzasadnieniem tych wyników jak najbardziej mogą być wzmożone działania UE w odpowiedzi na wyrażane oczekiwania. Ale również różne działania polityczne, takie jak np. skuteczna polityka rządu krajowego w kwestiach europejskich lub skuteczne reprezentowanie przezeń stanowisk na szczeblu europejskim, mogą odgrywać ważną rolę we wpływaniu na opinię obywateli, że ich głos jest lepiej słyszany w UE. W uzupełnieniu do opinii na temat tego, czy ich głos liczy się w UE, zwrócono się do obywateli również z pytaniem o to, jaki wpływ ich głos ma w ich własnym kraju. Obywatele są przekonani, że w ich własnym kraju ich głos liczy się bardziej niż w UE. Zdecydowana większość Europejczyków uważa, że ich głos liczy się w ich kraju (61 proc.), a pogląd przeciwny wyraża zaledwie 35 proc. respondentów. Proszę powiedzieć, w jakim stopniu zgadza się Pan/Pani lub nie zgadza z następującym stwierdzeniem: Mój głos liczy się w [naszym kraju].? Źródło: Parlametr 2017, D72.1 Prawie we wszystkich krajach obywatele są zdania, że ich głos ma większe znaczenie w kontekście krajowym niż europejskim. Jedynymi wyjątkami są Rumunia i Litwa, gdzie obywatele zdają się być przekonani, że ich głos bardziej liczy się w UE niż w ich własnym kraju, choć nawet to przekonanie słabnie, o czym wspomniano wyżej. W tym kontekście

16 16 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA należy zauważyć, że rząd rumuński upadł w czerwcu 2017 r. i doszło do zmiany na stanowisku premiera, natomiast na Litwie nowy rząd objął władzę zimą 2016 r. Gdzie przekonanie o tym, że mój głos się liczy jest najsilniejsze, a gdzie najsłabsze? Szwecja to kraj, w którym najwięcej obywateli uważa, że ich głos ma znaczenie, zarówno na szczeblu krajowym (95 proc.), jak i unijnym (84 proc.). Zjawisko to nie jest nowe w badaniach Eurobarometr, gdyż liczba obywateli szwedzkich uważających, że ich głos ma znaczenie, zawsze była bardzo wysoka. Podobne tendencje można zaobserwować w Danii, gdzie 94 proc. obywateli uważa, iż ich głos ma znaczenie w ich kraju, a 80 proc., że ich głos liczy się na szczeblu UE. Odwrotna sytuacja występuje w Grecji, ponieważ przekonanie obywateli, że ich głos ma znaczenie, jest słabe zarówno w odniesieniu do spraw krajowych (23 proc.), jak i unijnych (21 proc.), choć od ubiegłego roku widoczna jest tendencja wzrostowa. Na Litwie wyniki są podobne: 23 proc. pytanych uważa, że ich głos liczy się w ich kraju, a 25 proc. wyraża przekonanie, że jest tak na szczeblu UE. Większość ludzi wykształconych, na stanowiskach kierowniczych i obywateli niemających trudności z regulowaniem swoich rachunków skłania się ku odpowiedzi, że ich głos ma znaczenie, zarówno na szczeblu UE, jak i na szczeblu krajowym. Jednocześnie zdecydowana większość osób zadowolonych z prowadzonego przez siebie życia i bardziej optymistycznych co do swojej przyszłości częściej podziela taką samą opinię. Zainteresowanie sprawami europejskimi Po referendum w sprawie wyjścia Zjednoczonego Królestwa z UE zainteresowanie sprawami europejskimi utrzymuje się na wysokim poziomie. Również podczas wyborów krajowych w wielu przypadkach wymiar unijny odgrywał kluczową rolę w dyskursie politycznym. 57 proc. Europejczyków deklaruje zainteresowanie sprawami europejskimi, jednak owa średnia wartość dla całej UE kryje w sobie znaczne rozbieżności między państwami członkowskimi. Choć średnia wartość dla UE wpisuje się w normalne tendencje obserwowane we

17 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA 17 wcześniejszych sondażach, niektóre kraje, takie jak Finlandia i Słowenia, wyróżniają się zdecydowanym wzrostem zainteresowania sprawami europejskimi (+9 pkt proc. w Finlandii i +8 w Słowenii), natomiast w innych krajach, takich jak Irlandia i Łotwa, daje się zauważyć istotny spadek zainteresowania (w obydwu o 7 pkt proc.). Czy Pana/Pani zainteresowanie sprawami europejskimi jest bardzo duże, średnie, niewielkie czy też sprawy te nie interesują Pana/Pani w ogóle?? Źródło: Parlametr 2017, QA1 Kim są obywatele najbardziej interesujący się sprawami europejskimi? Wykształcenie i zawód to najważniejsze linie podziału, jeżeli chodzi o stosunek do tych kwestii, gdyż najlepiej wykształceni respondenci, osoby na stanowiskach kierowniczych i osoby samozatrudnione najczęściej wykazują większe zainteresowanie sprawami europejskimi. Ponadto z analizy społeczno demograficznej wynika, że ważne jest również miejsce zamieszkania, gdyż mieszkańcy obszarów miejskich są z reguły bardziej zainteresowani. Linią podziału jest także wiek. I tak ludzie młodzi są mniej zainteresowani sprawami UE niż starsze pokolenia (52 proc. w grupie wiekowej i 57 proc. w grupie powyżej 55 lat), co koresponduje z ich słabszym zainteresowaniem polityką, jak wynika np. z powyborczego sondażu Parlamentu Europejskiego 7. Niemniej jednak z uwagi na ich ogólnie bardziej optymistyczne postrzeganie UE 8 osoby najmłodsze są bardziej przekonane, że ich głos liczy się w UE (49 proc. w porównaniu z 44 proc. w grupie powyżej 55 lat). 7 Parlament Europejski. Sondaż powyborczy 2014, październik 2014 r., badanie w terenie przeprowadzone w okresie maj czerwiec 2014 r., europarl.europa.eu/atyourservice/en/ pvl00053/ Post-election-survey Sondaż ten pokazuje na przykład, że zdaniem osób młodych UE podąża właściwą drogą, natomiast starsze pokolenia rzadziej podzielają ten pogląd (33 proc. w grupie wiekowej i 28 proc. w grupie powyżej 55 lat). 61 proc. spośród osób młodych deklaruje, że członkostwo w UE jest źródłem korzyści, natomiast w grupie powyżej 55 lat odsetek ten wynosi 54 proc.

18 18 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA Członkostwo w UE źródłem korzyści Wyraźna większość Europejczyków w dalszym ciągu opowiada się za członkostwem ich kraju w UE. Przekonanie, że UE jest źródłem korzyści, jest mocno zakorzenione i wyraża je 57 proc. respondentów. Tym samym wskaźnik ten niemal powrócił do poziomu sprzed kryzysu. Ową sytuację przywróconej stabilności należy postrzegać nie tylko w kontekście toczących się i trudnych negocjacji między Zjednoczonym Królestwem a Unią Europejską. Uwzględnienia wymaga również kontekst, jakim jest podjęcie publicznej debaty na temat przyszłego kierunku UE, na co z nadejściem jesieni 2017 r. uwagę zwrócili francuski prezydent Emanuel Macron i przewodniczący Komisji przed Parlamentem Europejskim.? Również i w odniesieniu do tej kwestii kontekst krajowy ma silny wpływ na wyniki, które odzwierciedlają wyraźny rozdźwięk w opiniach. Obywatele zazwyczaj w większym stopniu popierają UE w krajach, które są stabilniejsze gospodarczo lub w ostatnim czasie wykazały wzrost gospodarczy, takich jak Luksemburg, Niemcy, Holandia i Irlandia. Czy ogólnie rzecz biorąc, uważa Pan/Pani, że członkostwo [naszego kraju] w Unii Europejskiej jest...? Źródło: Parlametr 2017, QA10 Mój kraj skorzystał na członkostwie w UE, dlatego że... Większość Europejczyków uważa, że ich kraj korzysta na członkostwie w UE. Średnio 64 proc. obywateli UE twierdzi, że ich kraj czerpie korzyści z członkostwa, natomiast 25 proc. obywateli jest odmiennego zdania. Od maja 2011 r. utrzymuje się tendencja wzrostowa, nasilająca się od końca kryzysu i nadejścia ożywienia gospodarczego w UE.

19 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA 19 Biorąc wszystko pod uwagę, czy Pana/Pani zdaniem [nasz kraj] zasadniczo skorzystał na członkostwie w Unii Europejskiej czy też nie?? Źródło: Parlametr 2017, QA11 Biorąc wszystko pod uwagę, czy Pana/Pani zdaniem [nasz kraj] zasadniczo skorzystał na członkostwie w Unii Europejskiej czy też nie? (Ogólny wynik: skorzystał ).? Źródło: Parlametr 2017, QA11

20 20 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA? Jakie są najważniejsze powody skłaniające do przekonania, że [nasz kraj] skorzystał na członkostwie w UE? (Dane dotyczą maksymalnie trzech odpowiedzi). Źródło: Parlametr 2017, QA12 Należy zwrócić uwagę, że pytanie to zadano jedynie respondentom, którzy odpowiedzieli, iż ich kraj skorzystał na członkostwie w UE (Q11).

21 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA 21 Wrażenie to jest nawet silniejsze niż w 2016 r., co przekłada się na wzrost odpowiednich wartości o cztery pkt proc. w porównaniu z wrześniem 2016 r. Odsetek ten jest jednak bardzo zróżnicowany w zależności od kraju UE i wynosi ponad 85 proc. w Irlandii, na Malcie, na Litwie i w Luksemburgu oraz mniej niż 50 proc. w Grecji, na Cyprze i we Włoszech. Respondentów, którzy odpowiedzieli, że ich kraj skorzystał na członkostwie w UE, zapytano następnie o powody, jakie ich zdaniem uzasadniają ten stan rzeczy. Z udzielonych odpowiedzi wyłania się szeroki wachlarz powodów. Wzrost gospodarczy (36 proc.), pokój, bezpieczeństwo (30 proc.) i współpraca między krajami należącymi do UE to najważniejsze z przyczyn, ale ich kolejność jest bardzo zróżnicowana w zależności od kraju. Powody, dla których [Pana/Pani kraj] skorzystał na członkostwie w UE? Źródło: Parlametr 2017, QA12

22 22 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA Nawet jeżeli skala poparcia dla UE jest podobna, jego przyczyny mogą być różne. Znakomicie ilustruje to analiza porównawcza obejmująca Hiszpanię i Portugalię. Większość obywateli w obydwu krajach twierdzi, że członkostwo w UE jest dobre dla ich kraju (62 proc. w Hiszpanii i 60 proc. w Portugalii). Uważają więc, że ich kraj skorzystał na tym członkostwie (odpowiednio 70 i 73 proc.). Inny jest jednak główny powód, z którego zdaniem obywateli wynikają korzyści: 81 proc. respondentów w Danii twierdzi, że ich kraj korzysta na członkostwie w UE. 81 proc. respondentów w Estonii twierdzi, że ich kraj korzysta na członkostwie w UE. Główny powód: Współpraca z innymi krajami UE (47 proc.) Główny powód: UE przyczynia się do wzrostu gospodarczego (49 proc.) Równie interesujące porównanie można też znaleźć w krajach północnych między Danią a Estonią. Większość obywateli w obydwu krajach wyraża przekonanie, że członkostwo w UE jest dobre dla ich kraju (67 proc. w Danii i 68 proc. w Estonii). Uważają więc, że ich kraj skorzystał na tym członkostwie (w obydwu krajach 81 proc.). Ponownie inny jest jednak główny powód, z którego zdaniem obywateli wynikają korzyści. W Danii obywatele wskazują na lepszą współpracę między krajami UE, natomiast w Estonii na wzrost gospodarczy. 70 proc. respondentów w Hiszpanii twierdzi, że ich kraj korzysta na członkostwie w UE. 73 proc. respondentów w Portugalii twierdzi, że ich kraj korzysta na członkostwie w UE. Główny powód: UE przyczynia się do wzrostu gospodarczego (39 proc.) Główny powód: UE stwarza nowe możliwości zatrudnienia (32 proc.)

23 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA 23 Członkostwo w UE jest korzystne zdaniem przede wszystkim ludzi młodych, osób na stanowiskach kierowniczych i studentów. Ludzie młodzi, osoby na stanowiskach kierowniczych i studenci najchętniej popierają członkostwo w UE. Tak samo jest w przypadku osób, które wyrażają zadowolenie z prowadzonego przez siebie życia oraz uważają, że warunki ich życia poprawią się w ciągu najbliższych pięciu lat. Ponadto członkostwo w UE jest postrzegane jako korzystne dla danego kraju zwłaszcza przez lepiej wykształconych respondentów. Czy sprawy idą w dobrym kierunku? Narastający optymizm co do przyszłości UE wydaje się odzwierciedlać stopniowe ożywienie gospodarcze, jakiego doświadczają państwa członkowskie. Z danych Eurostatu wynika, że w drugim kwartale 2017 r. w 28 państwach członkowskich UE zatrudnionych było 235,4 mln kobiet i mężczyzn 9. Jeszcze nigdy dane te nie były lepsze. W drugim kwartale 2017 r. wyrównany sezonowo PKB wzrósł o 0,6 proc. w strefie euro (19 państw) oraz o 0,7 proc. w całej UE obejmującej 28 państw członkowskich w porównaniu z poprzednim kwartałem. W pierwszym kwartale 2017 r. PKB wzrósł o 0,5 proc. na obydwu obszarach. W porównaniu z tym samym kwartałem roku poprzedniego w drugim kwartale roku 2017 r. wyrównany sezonowo PKB wzrósł o 2,3 proc. w strefie euro oraz o 2,4 proc. w całej UE obejmującej 28 państw członkowskich 10. W orędziu o stanie Unii, wygłoszonym przed Parlamentem Europejskim, przewodniczący Komisji Europejskiej podkreślił kluczową rolę instytucji europejskich, które pomagają dokonywać zmian. W swoim przemówieniu przewodniczący wymienił europejski plan inwestycyjny, zdecydowane działania w sektorze bankowym oraz inteligentne stosowanie paktu stabilności i wzrostu jako trzy główne osiągnięcia. Choć większość obywateli w dalszym ciągu obstaje przy opinii, że sprawy nie idą w dobrym kierunku (49 proc. w odniesieniu do własnego kraju i 44 proc. w odniesieniu do UE), postawy zaczynają się zmieniać, zwłaszcza jeżeli spojrzeć na sytuację Unii Europejskiej

24 24 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA? W porównaniu z marcem 2017 r. większa liczba obywateli uważa, że w UE sprawy idą w dobrym kierunku (31 proc. we wrześniu 2017 r. w porównaniu z 25 proc. w marcu). Wzrost tych wartości należy widzieć w kontekście niskiego poziomu wyjściowego rzędu 19 proc. w listopadzie 2011 r., co było związane z kryzysem. Owa tendencja wzrostowa jest wspólna dla wszystkich państw członkowskich. Czy w chwili obecnej Pana/Pani zdaniem sprawy w Unii Europejskiej idą ogólnie w dobrym czy w złym kierunku? Źródło: Parlametr 2017, D73.b Równolegle do rosnącego optymizmu, że sprawy w UE idą w dobrym kierunku, daje się zaobserwować odwrotna tendencja, jeżeli chodzi o negatywne postrzeganie tej kwestii. Niniejszy sondaż wskazuje na to, że odsetek osób uważających, iż sprawy w UE idą w niewłaściwym kierunku, obniżył się o 6 pkt proc. w porównaniu z marcem 2017 r. oraz o 10 pkt proc. w porównaniu z rokiem ubiegłym. 11 proc. respondentów spontanicznie odpowiada, że na szczeblu UE sprawy nie idą ani w dobrym, ani w złym kierunku, co jest wynikiem o trzy pkt proc. niższym niż w marcu 2017 r. Jak wynika z powyższego wykresu, obydwa te trendy, zarówno w odniesieniu do niewłaściwego kierunku, jak i do ani dobrego, ani złego kierunku, stanowią wsparcie dla trendu zwyżkującego, który obrazuje właściwy kierunek (niebieska krzywa). Jednak spektrum opinii w poszczególnych krajach jest zróżnicowane. Następna tabela przedstawia postawy obywateli poszczególnych krajów w odniesieniu do dwóch kwestii, mianowicie: Czy w Pani/Pana kraju sprawy idą we właściwym kierunku? oraz Czy w UE sprawy idą we właściwym kierunku?. Jeśli przyjrzeć się obydwu, można zauważyć, że w 17 krajach w dalszym ciągu utrzymuje się wyższy odsetek respondentów

25 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA 25 uważających, iż w ich kraju sprawy idą we właściwym kierunku. Warto zwrócić uwagę, że w niektórych państwach członkowskich powszechne jest wrażenie, iż sprawy nie mają się zbyt dobrze ani na szczeblu krajowym, ani unijnym. Tak jest np. w Grecji i we Włoszech 11, które to kraje plasują się w lewej dolnej części tabeli. Sprawy idą we właściwym kierunku [nasz kraj] w porównaniu z Unią Europejską? Źródło: Parlametr 2017, D73.a i D73.b W innych krajach, takich jak Bułgaria i Litwa, liczba respondentów uważających, że sprawy idą we właściwym kierunku w UE, jest o wiele wyższa (48 proc. w Bułgarii i 46 proc. na Litwie) niż liczba osób, których zdaniem jest tak w ich własnym kraju (odpowiednio 28 i 27 proc.). Odwrotnie jest na przykład na Malcie i w Holandii, gdzie zdaniem obywateli w ich kraju sprawy idą w lepszym kierunku niż w UE. 64 proc. respondentów na Malcie uważa, że sprawy idą we właściwym kierunku w ich kraju. W Holandii odsetek ten wynosi 59 proc. O Unii Europejskiej takie samo zdanie ma odpowiednio 41 i 46 proc. pytanych. 11 W Grecji 16 proc. obywateli uważa, że sprawy idą we właściwym kierunku w UE. O swoim własnym kraju zdanie takie ma 8 proc. ankietowanych. We Włoszech opinię taką podziela odpowiednio 21 i 16 proc. obywateli.

26 26 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA Bardzo pozytywny, ale w równie dużym stopniu nietypowy przypadek Irlandii charakteryzuje się najwyższymi wartościami w odniesieniu do stwierdzenia, że sprawy idą we właściwym kierunku zarówno we własnym kraju, jak i na szczeblu UE (75 i 59 proc.). Kto podąża właściwą drogą: UE czy mój kraj? W kategoriach profilu społeczno demograficznego ogólnie ludzie młodzi częściej uważają, że UE podąża właściwą drogą, natomiast starsze pokolenia mają pozytywniejsze nastawienie do własnego kraju. Osoby, które są na ogół bardziej zadowolone z życia, jakie prowadzą, oraz sądzą, że warunki ich życia poprawią się w ciągu kolejnych pięciu lat, częściej odpowiadają, iż sprawy idą we właściwym kierunku, zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym. Wizerunek i rola Parlamentu Europejskiego Z powyższej analizy wynika, że istotnie powiększająca się grupa osób uważa, iż ich głos liczy się w UE. Oprócz owej pogłębiającej się świadomości potwierdzeniem coraz pozytywniejszego nastawienia obywateli do projektu, jakim jest Unia Europejska, jest stabilne poparcie dla członkostwa w UE i przeważający pogląd, iż członkostwo to jest źródłem korzyści. W kontekście stale pogłębiającego się optymizmu w kwestiach gospodarczych również Parlament Europejski korzysta na odbudowie zaufania. Jak wynika z przeprowadzonego przez Komisję Europejską badania Eurobarometr 87 12, Parlament Europejski jest instytucją europejską cieszącą się wśród Europejczyków najwyższym stopniem zaufania. Ufa mu 45 proc. obywateli. 41 proc. ufa Komisji Europejskiej, a 37 proc. Europejskiemu Bankowi Centralnemu. Ogólnie 42 proc. respondentów deklaruje zaufanie do Unii Europejskiej. Tym samym zaufanie do UE i do Parlamentu Europejskiego jest również wyższe niż zaufanie do parlamentów krajowych (36 proc.) i rządów państw członkowskich (37 proc.). Choć w oczach wielu ankietowanych (42 proc.) Parlament Europejski ma neutralny wizerunek, liczba osób mających pozytywną opinię o tej instytucji bez wątpienia rośnie (33 proc. w porównaniu z 25 proc. we wrześniu 2016 r.). Wzrost ten przekłada się bezpośrednio na spadek liczby respondentów mających negatywną opinię o tej instytucji, natomiast odsetek osób, których zdanie jest neutralne, przez ostatnie dziesięć lat pozostaje na dość stabilnym poziomie między 41 a 46 proc. 12 Komisja Europejska, standardowe badanie Eurobarometr 87, maj 2017 r.,

27 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA 27 Przoduje tu Irlandia, gdzie większość respondentów (54 proc.) ma pozytywne zdanie o Parlamencie. Na kolejnych miejscach plasują się Bułgaria, Malta i Luksemburg, w których to krajach ponad 45 proc. ankietowanych ma pozytywne wyobrażenie o Parlamencie Europejskim. Najsłabszy wynik osiąga Republika Czeska, gdzie o pozytywnym nastawieniu mówi 18 proc. respondentów. Na Litwie i we Francji wartość ta wynosi nie więcej niż 20 proc. Ogólnie rzecz biorąc, jak postrzega Pan/Pani Parlament Europejski: bardzo pozytywnie, raczej pozytywnie, neutralnie, raczej negatywnie czy bardzo negatywnie?? Źródło: Parlametr 2017, QA6 Odpowiedzi pozytywnie w odniesieniu do postrzegania Parlamentu Europejskiego w punktach procentowych w rozbiciu na państwa członkowskie? Źródło: Parlametr 2017, QA6

28 28 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA? Wzrost liczby odpowiedzi pozytywnie w odniesieniu do postrzegania PE we wszystkich państwach członkowskich (wyniki pokazane jako różnica w punktach procentowych wrzesień/październik 2016 r. październik 2017 r.) Źródło: Parlametr 2017, QA6 Tendencja wzrostowa w odniesieniu do pozytywnego stosunku panuje we wszystkich państwach członkowskich, co pokazano na powyższym wykresie. Irlandia ponownie znajduje się na czele listy, przy czym liczba odpowiedzi pozytywnie w odniesieniu do postrzegania PE wzrosła tam o 16 pkt proc. od jesieni 2016 r., podczas gdy jedynie na Cyprze i w Chorwacji liczba osób pozytywnie postrzegających PE utrzymuje się na stałym poziomie. Poza tą pozytywną zmianą w postrzeganiu Parlamentu Europejskiego odsetek respondentów, którzy mają neutralną opinię o Parlamencie Europejskim, nadal zasługuje na szczególną uwagę w odniesieniu do niektórych państw członkowskich. Najwyższy wskaźnik neutralnych odpowiedzi odnotowano w państwach takich jak Estonia (59 proc.), Łotwa (58 proc.), Finlandia (57 proc.) i Litwa (56 proc.). Na szczeblu UE wśród obywateli, którzy twierdzą, że mają neutralną opinię o Parlamencie Europejskim, częściej występują kobiety, osoby, które w skali poglądów od lewicowych do prawicowych poglądy swoje uważają za centrowe, a także respondenci, którzy są zdania, że ich głos się nie liczy i że członkostwo w UE nie jest ani dobre, ani złe.

29 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA 29 Ważniejsza rola do odegrania Co do pozycji Parlamentu Europejskiego w przyszłości, największa liczba obywateli (47 proc.) chciałaby, aby instytucja ta odgrywała ważniejszą rolę. Czy osobiście chciałby Pan / chciałaby Pani, żeby Parlament Europejski odgrywał bardziej czy mniej istotną rolę?? Źródło: Parlametr 2017, QA7 Odpowiedzi co prawda nie odstają od tych z przednich lat, ale warto zwrócić uwagę na kilka odstępstw, a mianowicie: znacznie mniej respondentów na przykład na Malcie, Słowacji i w Estonii odpowiedziało, że chciałoby, aby PE ogrywał ważniejszą rolę w przyszłości. Ciekawa wydaje się analiza opinii obywateli na temat wizerunku PE w zestawieniu z pożądaną rolą Parlamentu Europejskiego, jako że w analizie tej istotne znaczenie ma kontekst krajowy. Życzenie, by Parlament Europejski odgrywał w przyszłości ważniejszą rolę podzielają zarówno respondenci w krajach o pozytywnej opinii o Parlamencie, jak i w niektórych państwach członkowskich o bardziej negatywnym zdaniu na temat tej instytucji. Dane zebrane przy okazji obecnego sondażu i wcześniejszych badań Eurobarometr na temat wizerunku i pożądanej roli Parlamentu Europejskiego w połączeniu z ewolucją opinii na temat członkostwa w UE i płynących z niego korzyści, a także na temat innych wskaźników omówionych w niniejszym rozdziale dają podstawy do założenia, że obywatele stale wiążą z Parlamentem Europejskim coraz bardziej zdecydowaną rolę do

30 30 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA odegrania, jako że zarówno uważnie wsłuchuje się on w coraz silniejszy głos obywateli, jak i skutecznie odpowiada na wyrażane przez nich priorytety. Zainteresowanie wyborami do Parlamentu Europejskiego? Na niespełna dwa lata przed następnymi wyborami do Parlamentu Europejskiego większość Europejczyków (55 proc.) deklaruje zainteresowanie następnymi wyborami europejskimi w 2019 r., co odpowiada też ich oczekiwaniu, aby Parlament Europejski odgrywał istotniejszą rolę. Odsetek wszystkich zainteresowanych następnymi wyborami do Parlamentu Europejskiego w rozbiciu na poszczególne kraje Źródło: Parlametr 2017, QA15 Zainteresowanie to jest szczególnie duże w Holandii (79 proc.), następnie w Szwecji (70 proc.), Irlandii (69 proc.) i Niemczech (68 proc.). Jednak w niektórych państwach członkowskich poziom zainteresowania jest nadal dość niski, na przykład na Słowacji (30 proc.) i w Czechach (23 proc.), w których to krajach zanotowano najniższą frekwencję w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 r. W przypadku Czech zainteresowanie respondentów może być obecnie skupione w większym stopniu na nadchodzących wyborach krajowych w dniach października 2017 r. Ogólnie rzecz biorąc, na

31 PARLAMETR 2017: CZŁONKOSTWO, WIZERUNEK I ROLA 31 szczeblu UE do respondentów, którzy są zainteresowani następnymi wyborami do Parlamentu Europejskiego, należą osoby o najwyższym wykształceniu. Ponadto uważają oni, że ich głos liczy się w UE, są zainteresowani sprawami europejskimi i pozytywnie postrzegają Parlament. Odpowiedzi na to pytanie współgrają z ogólnym wzrostem pozytywnego nastawienia do projektu europejskiego, jaki odnotowuje się w całej Europie. Niemniej jednak ten konkretny wskaźnik należy traktować z ostrożnością, ponieważ wybory do Parlamentu Europejskiego nie są jeszcze częścią szeroko zakrojonej publicznej debaty politycznej, przez co nie zakorzeniły się wyraźnie w umysłach obywateli europejskich.

32 32 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ? ROZDZIAŁ II: CO NALEŻY CHRONIĆ? Pojęcie Europa, która chroni zadomowiło się już na dobre w politycznym dyskursie dotyczącym UE. Wspólnej deklaracji w sprawie priorytetów ustawodawczych UE na rok 2017, podpisanej przez trzech przewodniczących w dniu 13 grudnia 2016 r., przyświecało hasło Na rzecz Europy, która chroni, wspiera i broni. Czołowi politycy krajowi i europejscy odwołują się do tej koncepcji. O ile początkowo chodziło głównie o obawy dotyczące bezpieczeństwa, dzisiejszy dyskurs na temat ochrony jest bardziej wieloaspektowy i przekłada się na szereg konkretnych propozycji. Niniejszy sondaż ma na celu lepsze zrozumienie, w jakich dziedzinach i w jakim stopniu Europejczycy oczekują, że Unia Europejska będzie ich chronić. W tym kontekście koncepcja ochrony ma podwójny wymiar. Z jednej strony konieczne jest określenie zagrożeń, przed jakimi obywatele chcieliby być chronieni przez UE. Z drugiej strony szukamy osiągnięć europejskich, które według obywateli Unia powinna chronić i zachować z myślą o nich. W ostatnim badaniu Eurobarometr Parlamentu Europejskiego pt. Dwa lata przed wyborami europejskimi 13 wykazano, że Europejczycy są wyraźnie świadomi istnienia zagrożeń związanych z szeregiem globalnych zmian geopolitycznych, takich jak rosnąca potęga i globalny wpływ Rosji i Chin czy coraz większy brak stabilności w świecie arabskim i muzułmańskim. W obliczu tej niepewności zdecydowana większość Europejczyków opowiada się za wspólnym unijnym podejściem. Jednak dziś obywateli europejskich niepokoją nie tylko zmiany globalne. Niedawne standardowe badanie Eurobarometr wykazało już, że kwestie takie jak terroryzm, imigracja i sytuacja gospodarcza poważnie niepokoją obywateli. Skutkują one poczuciem braku bezpieczeństwa, potęgowanym przez dodatkowe czynniki, takie jak zmiana klimatu. W sondażu Eurobarometr pt. Dwa lata przed wyborami europejskimi w marcu 2017 r. również zbadano oczekiwania Europejczyków dotyczące zintensyfikowania działań UE, a wyniki pokazały znaczne poparcie dla zwiększenia roli UE w różnych dziedzinach polityki. 13 Parlament Europejski, specjalne badanie Eurobarometr pt. Dwa lata przed wyborami europejskimi, marzec 2017 r., %C3%A9lections- europ%c3%a9ennes-de Komisja Europejska, standardowe badanie Eurobarometr 87, wiosna 2017 r., commfrontof- fice/publicopinion/index.cfm/survey/getsurveydetail/instruments/standard/surveyky/2142.

33 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ? 33 Przede wszystkim badanie to wykazało, że respondenci mają coraz większą świadomość działań UE w obszarach, które ich najbardziej niepokoją. Dotyczy to w szczególności terroryzmu, ochrony granic zewnętrznych, migracji, bezpieczeństwa i obrony. Następny wykres łączy postrzeganie przez Europejczyków działań UE w poszczególnych obszarach, ich oczekiwania co do działań UE w tych dziedzinach oraz zmiany, jakie zaszły między rokiem 2016 a Na przykład w odniesieniu do walki z terroryzmem zielony słupek pokazuje, że liczba respondentów, którzy uważają działania UE za odpowiednie, wzrosła o 10 pkt proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Czerwony słupek pokazuje, że liczba respondentów, którzy uważają działania UE za niewystarczające, zmalała o 12 pkt proc., natomiast tych, którzy wzywają do zwiększenia działań, o 2 pkt proc. w porównaniu z rokiem Z niniejszego streszczenia wynika, że coraz więcej obywateli jest świadomych działania Unii w dziedzinach, które ich interesują. Postrzeganie działań UE a oczekiwania dotyczące przyszłych interwencji. Zmiana od 2016 r. do 2017 r.? Źródło: Badanie Eurobarometr pt. Dwa lata przed wyborami europejskimi, marzec 2017 r.

34 34 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ? Na podstawie powyższych ustaleń podejmowany jest kolejny krok w celu wskazania obszarów, w których obywatele oczekują ochrony ze strony UE. Jako że w państwach członkowskich UE w dalszym ciągu dochodzi do ataków, terroryzm zajmuje pierwsze miejsce na liście zagrożeń, przed którymi, ich zdaniem, UE powinna ich chronić (średnio 58 proc. odpowiedzi). Terroryzm stanowi główne zagrożenie dla respondentów z 18 państw członkowskich, w tym krajów dotkniętych ostatnio atakami terrorystycznymi. Średnio najczęściej odpowiedzi takiej udzielają respondenci w Czechach, Zjednoczonym Królestwie, Francji, na Malcie i w Hiszpanii.? UE i jej obywatele stoją przed szeregiem zagrożeń. Przed którym z nich UE powinna chronić swoich obywateli? (Ogółem wskaźnik odpowiedzi terroryzm ). Źródło: Parlametr 2017, QA13

35 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ? 35 Przeciwdziałanie zagrożeniu terroryzmem Zgodnie z ustaleniami poprzedniego badania Eurobarometr Parlamentu 15 warto zauważyć, że w 2016 r. Europejczyków zapytano o poziom, na jakim można najskuteczniej przeciwdziałać zagrożeniu terroryzmem. 38 proc. respondentów odpowiedziało, że w skali światowej, 23 proc. na szczeblu europejskim, 21 proc. wybrało poziom krajowy, 6 proc. szczebel lokalny lub regionalny, a 10 proc. spontanicznie odpowiedziało, że na wszystkich szczeblach. W badaniu z 2016 r. wskazano również trzy najpilniejsze środki w walce z terroryzmem, a mianowicie walka z finansowaniem grup terrorystycznych, walka ze źródłami terroryzmu i radykalizacji oraz wzmocnienie kontroli zewnętrznych granic UE. Wracając do niniejszego sondażu, kolejne najczęściej wymieniane zagrożenia wiążą się z niepewną sytuacją ekonomiczną wielu Europejczyków: po pierwsze bezrobocie (43 proc.), a następnie ubóstwo i wykluczenie (42 proc.). W kontekście ożywienia gospodarczego skutki kryzysu są nadal wyraźnie widoczne w odpowiedziach respondentów w Grecji. Ogólnie rzecz biorąc, jeśli chodzi o kwestie społecznogospodarcze, Grecja najbardziej odbiega od średniej europejskiej. Obawy związane z tymi kwestiami są także bardzo silne na Cyprze, w Portugalii, Hiszpanii i Chorwacji. Poza tym ubóstwo i wykluczenie są postrzegane jako główne zagrożenia na Litwie. Uwzględniając całość populacji objętej sondażem (ok respondentów), 33 proc. ankietowanych deklaruje, że czasami lub często ma trudności z zapłaceniem rachunków na koniec miesiąca. W związku z kolejnymi falami migracji, które miały miejsce latem 2017 r., 35 proc. Europejczyków opowiadało się za koniecznością ochrony przed niekontrolowaną migracją, przy czym liczba ta wyniosła nawet co najmniej 50 proc. respondentów na Malcie, w Republice Czeskiej, Estonii, we Włoszech, Grecji i na Węgrzech. Zgodnie z oczekiwaniami wśród tych krajów są państwa wjazdu, tranzytu lub przeznaczenia. Interesujące jest jednak to, że odsetek odpowiedzi powyżej średniej unijnej występuje też w innej kategorii krajów, które są mniej bezpośrednio dotknięte imigracją. Analiza porównawcza z danymi Eurostatu z 2016 r. dotyczącymi azylu 16 wskazuje na brak korelacji z wysokim wskaźnikiem postrzegania przez obywateli niekontrolowanej migracji jako zagrożenia. 15 Parlament Europejski, specjalne badanie Eurobarometr 85.1, Wyobrażenia i oczekiwania, walka z terroryzmem i radykalizacją, czerwiec 2016 r., en/ pvl00111/europeans-in-2016-per- ceptions-and-expectations-fight-against-terrorism-andradicalisation. 16 Eurostat, azyl i ubiegający się o azyl po raz pierwszy w rozbiciu na obywatelstwo, wiek i płeć, roczne zagregowane dane (11 października 2017 r.) pctza&lang=en.

36 36 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ?? UE i jej obywatele stoją przed szeregiem zagrożeń. Przed którym z nich UE powinna chronić swoich obywateli? Po pierwsze? A następnie? Źródło: Parlametr 2017, QA13

37 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ? 37 Wyniki na przykład w Republice Czeskiej, Estonii, na Słowacji czy w Polsce mogą sugerować, że większy wpływ na wyobrażenia obywateli może mieć krajowy dyskurs polityczny niż faktyczna sytuacja w kraju. Jest to jednak tylko jedno z możliwych wyjaśnień. Pogłębiona analiza społeczno-demograficzna mogłaby dostarczyć innych wyjaśnień, na przykład mówiących, że różnorodność jest postrzegana jako zagrożenie lub presja gospodarcza. Kolejne obszary zaproponowane respondentom są wymieniane średnio przez mniej niż jedną czwartą. Równa liczba respondentów postrzega jako zagrożenie zjawisko piąte i szóste: 23 proc. respondentów uważa, że UE powinna chronić ich przed zmianą klimatu i, w takiej samej proporcji, przed radykalizmem religijnym. Mając na uwadze, że zmiana klimatu jest postrzegana jako drugie najważniejsze zagrożenie w Szwecji, radykalizm religijny plasuje się znacznie powyżej średniej europejskiej w Holandii, Belgii i Austrii, gdzie wskaźnik takich odpowiedzi przekracza 30 proc. Średnio w UE około jedna piąta respondentów stwierdziła, że jako zagrożenia postrzega przestępczość zorganizowaną, konflikty zbrojne i ekstremizm polityczny. Wreszcie, w mniejszym stopniu, mniej więcej jeden na dziesięciu respondentów wymienił rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych, ataki cybernetyczne, dumping socjalny i zagrożenia dla ochrony danych. Wśród tych ostatnich pozycji w przypadku ataków cybernetycznych i zagrożeń dla prywatności danych (po 9 proc.) odnotowuje się nieznaczne rozbieżności wśród respondentów pod względem wieku oraz poziomu wykształcenia: im wyższe wykształcenie, tym bardziej respondenci są zaniepokojeni tymi dwoma powiązanymi ze sobą aspektami. Inną ciekawostkę można zauważyć w dystrybucji społeczno-demograficznej respondentów w kwestii dumpingu socjalnego. Mimo że nie istnieje korelacja pomiędzy odpowiedziami dotyczącymi dumpingu socjalnego i odpowiedziami na pytanie, czy ubóstwo i wykluczenie są postrzegane jako zagrożenie, nie istnieje również korelacja statystyczna z rzeczywistym odsetkiem osób zagrożonych ubóstwem według danych Eurostatu. Kwestię dumpingu socjalnego jako zagadnienia priorytetowego poruszają częściej przedstawiciele wyższej klasy średniej i klasy wyższej. Również analiza społecznozawodowa pokazuje, że dumpingiem socjalnym najbardziej zaniepokojone są osoby na stanowiskach kierowniczych. Dlatego można by dodatkowo zbadać, czy pojęcie dumpingu socjalnego jest już ogólnie rozumiane przez wszystkich obywateli.

38 38 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ?? Respondenci w kwestii dumpingu socjalnego w rozbiciu na klasy społeczne Źródło: Parlametr 2017, QA13? Respondenci w kwestii dumpingu socjalnego z perspektywy społeczno-zawodowej Źródło: Parlametr 2017, QA13

39 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ? 39 Pozytywne wyniki, które należy utrzymać Chociaż społeczność europejska musi stawiać czoła różnym wyzwaniom, nadal posiada wartości, sukcesy i pozytywne wyniki, które są bliskie Europejczykom. Zostały one wyraźnie wskazane w najnowszym standardowym badaniu Eurobarometr 17, przeprowadzonym przez Komisję. I tak, do najbardziej pozytywnych wyników w oczach europejskich respondentów należą: pokój, swoboda przemieszczania się po całej UE w celu odbywania podróży, podejmowania pracy i studiów, wspólna waluta i program Erasmus. W niniejszym sondażu myśl ta została rozwinięta, aby ustalić, jakie osiągnięcia, według obywateli, UE powinna chronić w pierwszej kolejności. Następnie określono dwa główne rodzaje osiągnięć: z jednej strony wolności związane z prawami podstawowymi i swobodą przemieszczania się, a z drugiej strony osiągnięcia społeczne i gospodarcze, zwłaszcza prawa pracownicze, emerytury i dobrobyt gospodarczy. Widać, że istnieją grupy państw członkowskich, które można określić w oparciu o osiągnięcia, jakie zdaniem tych grup UE powinna chronić. Źródło: Parlametr 2017, QA14 17 Komisja Europejska, standardowe badanie Eurobarometr 87, wiosna 2017 r., fice/publicopinion/index.cfm/survey/getsurveydetail/instruments/standard/surveyky/2142

40 40 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ?? Prawdopodobnie istnieją wyniki i cele UE, które Pan/Pani ceni. Które z nich UE powinna chronić dla Pana/Pani przede wszystkim? (aspekty najczęściej wymieniane w poszczególnych krajach) Podstawowe prawa i wolności Swoboda podróżowania, pracy i uczenia się w całej UE Prawa pracownicze Źródło: Parlametr 2017, QA14 44 proc. wskazań oznacza, że priorytetem UE jest zachowanie podstawowych praw i wolności. Należy zauważyć, że te podstawowe wartości stale uzyskują najwyższy wynik we wszystkich dotychczasowych badaniach Eurobarometr. W sześćdziesiątą rocznicę podpisania traktatów rzymskich i dziesiątą rocznicę powstania Agencji Praw Podstawowych UE wyniki potwierdzają, że podstawowe prawa i wolności są uważane za podstawę jedności europejskiej. Drugim najczęściej wymienianym aspektem, średnio przez 36 proc. obywateli UE, jest swoboda podróżowania, podejmowania pracy i studiowania w całej UE. Ogólnie rzecz biorąc, obie te kategorie swobód są najczęściej wymieniane w Szwecji, Finlandii i Niemczech. Równie wysoki odsetek respondentów w Holandii, Danii, na Cyprze i w Austrii wskazuje na prawa podstawowe. Swoboda podróżowania, podejmowania pracy i studiowania w całej UE odnotowuje najlepszy wynik w państwach bałtyckich (Litwa, Estonia i Łotwa). Oprócz Szwecji, Finlandii i Niemiec wysoki wskaźnik odpowiedzi w tej kategorii odnotowuje się w Bułgarii, Irlandii, Zjednoczonym Królestwie i na Słowacji. Jeśli spojrzymy na dalsze wyniki i cele, które UE powinna chronić dla dobra swoich obywateli, na pierwszy plan wysuwają się aspekty społeczno-gospodarcze związane z prawami pracowniczymi (34 proc.), odpowiednie i pewne emerytury (34 proc.) oraz dobrobyt i dobrostan ekonomiczny (33 proc.). Wymieniają je przede wszystkim respondenci w Grecji, Hiszpanii, we Włoszech i w Portugalii. W Słowenii i we Francji

41 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ? 41 znaczna część respondentów wskazuje na prawa pracownicze i emerytury. Na Łotwie, Litwie, w Austrii, na Węgrzech i w Belgii odnotowuje się wysoki odsetek odpowiedzi dotyczących zarówno kwestii emerytalnych, jak i dobrobytu. 33 proc. respondentów wskazało na środowisko jako kolejny obszar, który UE powinna zachować, przede wszystkim respondenci w Szwecji, Holandii i Danii. Średnio na poziomie Unii Europejskiej 27 proc. respondentów wskazało na bezpieczeństwo w zakresie norm zdrowotnych. Blisko jedna osoba na pięć wskazuje na wspólne europejskie wartości (19 proc.) oraz tożsamość narodową i kulturową (18 proc.). Ostatnie miejsca na liście aspektów wybranych przez respondentów zajmują prawa konsumentów na jednolitym rynku (16 proc.) oraz bezpieczeństwo i prywatność w internecie (13 proc.). Ze szczególnym uwzględnieniem krajowego punktu widzenia najczęściej na wspólne wartości europejskie wskazują respondenci w Niemczech i Austrii, przy czym w Austrii na równi z tożsamością narodową i kulturową. Najmniej respondentów, bo tylko jeden na dziesięciu, wskazuje ten punkt w Portugalii. Do tych wyników powrócimy później. Profile społeczno-demograficzne respondentów Jeżeli dokładniej przyjrzymy się analizie, zauważymy, że, po pierwsze, sytuacja społecznoekonomiczna respondentów ma wpływ na ich odpowiedzi dotyczące zarówno zagrożeń, jak i pozytywnych wyników, które zasługują na ochronę ze strony UE. Oczywiście respondenci znajdujący się w trudnej sytuacji ekonomicznej częściej wskazują na kwestie związane z gospodarką. Natomiast głównie osoby starsze wymieniają również terroryzm. Po drugie, wydaje się, że ogólne podejście respondentów do UE znajduje odzwierciedlenie w odpowiedziach udzielanych w całej ankiecie. Terroryzm i kwestie gospodarcze (takie jak prawa pracownicze i emerytury), które są bardzo powszechnie wymieniane przez Europejczyków, zazwyczaj idą w parze z odpowiedziami świadczącymi o mniejszym zainteresowaniu polityką i o ogólnej obojętności wobec UE, członkostwa w UE i płynących z niego korzyści oraz wizerunku UE. W konsekwencji dla osób tych wybory są częściej czymś odległym, a duża ich część uważa, że ich głos nie liczy się w UE. Z drugiej strony obywatele, którzy zasadniczo są bardziej pozytywnie nastawieni do UE, zazwyczaj wskazują, po terroryzmie i kwestiach gospodarczych, na zagadnienia związane ze środowiskiem (lub zagrożenia zmiany klimatu) oraz na ochronę wolności w UE. Można zauważyć, że deklarowany przez tych respondentów standard życia jest nieco wyższy oraz że osoby te mają poczucie większej pewności co do swojej przyszłości. Opowiadają się one za członkostwem w UE i uważają, że ich kraj na nim skorzystał. Ponadto przejawiają one zainteresowanie polityką i uważają, że głosowanie jest ważne.

42 42 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ? Ten sam model zainteresowania sprawami europejskimi potwierdza się w przypadku odpowiedzi dotyczących zagrożeń takich jak ekstremizm polityczny. W mniejszym stopniu wśród obywateli, którzy są zainteresowani polityką i mają pozytywne nastawienie do UE, odnotowuje się wyższy wskaźnik odpowiedzi dotyczących radykalizmu religijnego, przestępczości zorganizowanej czy konfliktów zbrojnych. Kategoria ta obejmuje również swobodę przemieszczania się, zwłaszcza w przypadku młodych osób urodzonych po 1980 r. Powyższe modele należy traktować jak wskaźniki, które mogłyby wymagać głębszej analizy danych. Nie stanowią one pod żadnym pozorem bezwzględnego opisu konkretnej grupy społeczno-demograficznej. Tożsamość europejska i narodowa cechy wspólne Bazując na powyższym, analizie poddane są dwa aspekty odnoszące się do wartości: z jednej strony wspólne europejskie wartości oraz tożsamość narodowa i kulturowa z drugiej strony. Są one bardzo zbliżone pod względem odpowiedzi dotyczących cenionych wyników UE, które należy chronić, odpowiednio 19 proc. i 18 proc. Co ciekawe, te dwa aspekty są wymieniane przez respondentów, których łączą pewne rzeczy: wszyscy oni są ogólnie zainteresowani polityką, jak również nadchodzącymi wyborami europejskimi w 2019 r. Jednakże tożsamość narodową i kulturową wymienia średnio więcej respondentów, którzy mają bardziej negatywne odczucia w stosunku do UE. W istocie analiza ich ogólnego profilu na szczeblu UE pokazuje, że postrzegają oni UE raczej negatywnie, uważając, że członkostwo ich kraju w UE jest czymś złym i nie przyniosło ich krajowi korzyści. Respondenci, którzy wymieniają tożsamość narodową i kulturową, zazwyczaj mają negatywny obraz zarówno UE, jak i PE, a także chcą, aby Parlament odgrywał w przyszłości mniej istotną rolę. Z krajowego punktu widzenia znacznie więcej respondentów w Niemczech i Szwecji wymienia wspólne wartości europejskie niż tożsamość kulturową i narodową, natomiast respondenci w Estonii i Zjednoczonym Królestwie częściej wymieniają tożsamość kulturową i narodową niż wspólne wartości europejskie. Dotyczy to również, choć w mniejszym stopniu, Grecji, Irlandii, Chorwacji i Malty. Z drugiej strony do obu aspektów przywiązuje się równą wagę w Austrii, Finlandii, Republice Czeskiej, Holandii, Danii, Bułgarii i na Litwie. W kontekście dyskusji nad koncepcją tożsamości narodowej i kulturowej oraz wartości europejskich należy odnieść się do istotnego wyniku ostatniego badania standardowego Eurobarometr z maja 2017 r. W odpowiedzi na pytanie 18 Komisja Europejska, standardowe badanie Eurobarometr 87, wiosna 2017 r., commfrontof- fice/publicopinion/index.cfm/survey/getsurveydetail/instruments/standard/surveyky/2142.

43 PARLEMETR 2017: CO NALEŻY CHRONIĆ? 43 zadane w tym tradycyjnym sondażu na temat obywatelstwa europejskiego 68 proc. respondentów stwierdziło, że czuje się obywatelami UE. Jest to najwyższy poziom w historii tego wskaźnika. Europejska agenda cyfrowa Wśród zagrożeń oraz unijnych wyników, które należy chronić, kilka aspektów wiąże się z digitalizacją w połączonej Europie. Chociaż nie należą one do najczęściej wymienianych kwestii spośród zaproponowanych w sondażu, to zawsze kiedy zostają wymienione, można zauważyć pozytywną korelację w odpowiedziach między oboma postrzeganymi zagrożeniami, tj. atakami cybernetycznymi i zagrożeniami dla ochrony danych. Jednocześnie są one ściśle powiązane z bezpieczeństwem i prywatnością w internecie jako priorytetem, który UE powinna chronić dla dobra obywateli. Z perspektywy krajowej najwięcej obaw co do ataków cybernetycznych i zagrożeń dla ochrony danych mają Holendrzy (odpowiednio 19 proc. i 21 proc.). To samo spostrzeżenie dotyczy ochrony bezpieczeństwa i prywatności w internecie, jeśli chodzi o wyniki, które należy zachować, jako że kwestię tę najczęściej wymieniają Holendrzy (29 proc.). Warto zauważyć, że respondenci w Holandii wydają się być najbardziej skomputeryzowanymi Europejczykami: 93 proc. z nich deklaruje korzystanie z internetu na co dzień, podczas gdy średnia w UE wynosi 71 proc. Natomiast, co może być zaskoczeniem, holenderscy respondenci są najmniej zainteresowani ochroną praw konsumentów na jednolitym rynku przez UE (9 proc. i taki sam odsetek w Finlandii). Cyberbezpieczeństwo Badanie Komisji Europejskiej z czerwca 2017 r. dotyczące podejścia Europejczyków do cyberbezpieczeństwa 19 wskazuje, że 51 proc. ankietowanych tak naprawdę uważa, że nie czuje się dobrze poinformowanymi o zagrożeniach związanych z cyberprzestępczością, podczas gdy 46 proc. jest zdania, że posiada wiedzę na ten temat. 56 proc. respondentów postrzega cyberprzestępczość jako bardzo ważne wyzwanie dla bezpieczeństwa wewnętrznego UE. Należy spodziewać się nasilenia tych obaw w kolejnych latach, ponieważ niniejszy sondaż pokazuje również, że stale zwiększa się skala korzystania z internetu w całej UE, niezależnie od sposobu dostępu (dom, urządzenie przenośne, miejsce pracy czy szkoła/uczelnia). 19 Komisja Europejska, specjalne badanie Eurobarometr 464a, Nastawienie Europejczyków do cyberbezpieczeństwa, czerwiec 2017 r., getsurveydetail/instru- ments/special/surveyky/2171.

44 44 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI? PE podejmuje decyzje w sprawie przepisów europejskich, które mają bezpośredni wpływ na życie każdego obywatela. Którą z następujących kwestii Parlament Europejski powinien według Pana/Pani traktować priorytetowo? Źródło: Parlametr 2017, QA8

45 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI 45 ROZDZIAŁ III: WEZWANIE DO DZIAŁANIA W OPARCIU O JASNE WARTOŚCI Trzeci i ostatni rozdział sondażu Parlametr 2017 poświęcony jest priorytetom politycznym obywateli. Opierając się na swojej ocenie zagrożeń, przed którymi, ich zdaniem, Unia Europejska powinna ich chronić, obywatele wyrazili opinię na temat obszarów priorytetowych, w których Parlament Europejski powinien prowadzić intensywniejsze działania. Zgodnie ze wskazanymi wcześniej zagrożeniami Europejczycy popierają głównie i w równym stopniu intensywniejsze działania w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym na równi z przeciwdziałaniem terroryzmowi. Oba te obszary uzyskały 41 proc. poparcia na poziomie UE. Zwalczenie bezrobocia wśród młodzieży to trzecia najczęściej pojawiająca się kwestia, przytaczana średnio przez 31 proc. respondentów. Te trzy pierwsze zagadnienia stanowią ogólnie odzwierciedlenie trosk obywateli europejskich: chcą żyć w miejscu, gdzie gwarantuje się im ich prawa i ochronę przed zagrożeniami terrorystycznymi. Co do następnego zagadnienia, 22 proc. respondentów chciałoby, aby Parlament przyjął przepisy w sprawie sposobów wypracowania wspólnej europejskiej reakcji na problem migracji. Ponadto wyniki wskazują, że około jedna piąta respondentów popiera nowe sposoby pobudzenia gospodarki i wzrostu (21 proc.) oraz przeciwdziałanie zmianie klimatu za pomocą kreatywnych rozwiązań (19 proc). Kwestie te składają się na ogólny obraz i prezentują perspektywę europejską, o ile w poszczególnych przypadkach są one odczytywane w kontekście krajowym. Pod tym względem obszary polityki uważane za priorytetowe w każdym państwie członkowskim zależą w dużej mierze od zainteresowania ich obywateli. Zobaczymy, że niekiedy odbiegają one od tego, czego można by się spodziewać. Za przykład może posłużyć tu choćby zwalczanie terroryzmu. Terroryzm wymieniają najczęściej respondenci z Republiki Czeskiej (55 proc.), Włoch i Malty (po 48 proc.), chociaż kraje te nie padły ofiarą ataków terrorystycznych w ostatnich latach. Z drugiej strony wyniki pokazują, że respondenci w Słowenii (28 proc.), na Łotwie (28 proc.), Litwie (25 proc.) i w Grecji (21 proc.) najrzadziej wymieniają tę kwestię jako jeden z priorytetów Parlamentu Europejskiego.

46 46 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI Walka z terroryzmem ma priorytetowe znaczenie dla...? Średnio kobiety (43 proc.), osoby w wieku od 55 lat (45 proc.), osoby zajmujące się domem (50 proc.) i emeryci (45 proc.) są bardziej skłonni wymienić tę kwestię. Te grupy społeczno-demograficzne również częściej wspominają terroryzm jako główne zagrożenie, któremu UE powinna stawić czoła. Terroryzm jako zagrożenie i terroryzm jako priorytet dla Parlamentu Europejskiego Źródło: Sondaż Parlametr 2017, QA8 i QA13 Związek między terroryzmem postrzeganym jako zagrożenie a wezwaniem Parlamentu Europejskiego do walki z terroryzmem w trybie priorytetowym jest wyraźny. Jak stwierdzono powyżej, terroryzm jest postrzegany jako największe zagrożenie w Europie (58 proc.), choć wyniki różnią się znacząco między państwami członkowskimi. Odpowiednio, zwalczanie terroryzmu stanowi najbardziej pożądany priorytet Parlamentu Europejskiego (41 proc.), podobnie jak walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym (41 proc.). Kraje, w których panują największe obawy związane z terroryzmem, to Republika Czeska (69 proc.), Włochy (65 proc.), Zjednoczone Królestwo (65 proc.), Francja (63 proc.) i Malta (63 proc.). Respondenci w czterech spośród tych państw pragną również, aby Parlament Europejski zajął się tą sprawą w trybie priorytetowym (Republika Czeska 55 proc., Włochy 48 proc., Malta 48 proc. i Francja 45 proc.).

47 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI 47 Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym jest jedyną kwestią, którą wymienia ponad 50 proc. ankietowanych w szeregu państw członkowskich, a mianowicie w Portugalii (67 proc.), na Litwie (58 proc.), w Grecji (57 proc.), na Łotwie (55 proc.), na Cyprze i w Słowenii (po 51 proc.) oraz w Hiszpanii (50 proc.). Z kolei respondenci we Włoszech (31 proc.), w Republice Czeskiej i Danii (po 30 proc.) najrzadziej wymieniają tę kwestię. Wskaźniki odpowiedzi walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym w rozbiciu na poszczególne kraje? Źródło: Parlametr 2017, QA8

48 48 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI Walka z ubóstwem ma kluczowe znaczenie dla... Unsurprisingly, tackling poverty is a priority more for the most socially vulnerable categories - women (43%), house persons (46%) and unemployed people (43%). Men (38%), managers (36%), self-employed people (33%) are slightly less likely to mention this item. Zwalczanie bezrobocia wśród młodzieży? W Grecji 67 proc. respondentów wzywa do uznania kwestii zwalczania bezrobocia młodzieży za priorytet Parlamentu Europejskiego. Podobnego zdania jest 61 proc. ankietowanych na Cyprze, 55 proc. w Portugalii i po 51 proc. w Chorwacji i Słowenii. Na drugim końcu skali znajduje się Dania, Holandia i wreszcie Szwecja, gdzie odpowiednio 9 proc., 8 proc. i 7 proc. respondentów podaje bezrobocie młodzieży jako główny priorytet. Podział kraje północne i południowe, na który wskazują wyniki, można wytłumaczyć do pewnego stopnia różnicami w gospodarkach krajowych. Wskaźniki odpowiedzi zwalczanie bezrobocia młodzieży w rozbiciu na poszczególne kraje Źródło: Parlametr 2017, QA8 i QA13

49 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI 49 Równie interesujące jest przyjrzenie się faktycznej stopie bezrobocia młodzieży w odniesieniu do wagi, jaką przywiązuje się do tego zagadnienia w poszczególnych krajach. Dane przedstawione w następnej tabeli wskazują na silną korelację dodatnią. Pierwsza grupa państw, w tym Republika Czeska, Dania, Estonia, Niemcy, Malta, Holandia i Zjednoczone Królestwo, charakteryzują się niską stopą bezrobocia młodzieży. Dla respondentów z tych państw zwalczanie tego zjawiska nie jest istotnym priorytetem. Z kolei respondenci z Chorwacji, Cypru, Francji, Grecji, Włoch, Portugalii i Hiszpanii, w których to krajach stopa bezrobocia młodzieży jest wyższa od średniej unijnej, domagają się również w stopniu powyżej średniej unijnej nadania priorytetowego znaczenia zwalczaniu bezrobocia wśród młodzieży. Wreszcie, warto przyjrzeć się Słowenii, Litwie i Łotwie. Mimo że w krajach tych bezrobocie młodzieży utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie, obywatele są znacznie bardziej zainteresowani tym, aby Parlament Europejski traktował tę sprawę priorytetowo. Zwalczanie bezrobocia młodzieży jako priorytet i stopa bezrobocia młodzieży w rozbiciu na poszczególne kraje? Źródło: Parlametr 2017, QA8 i Eurostat, dane pozyskane w dniu 12 października 2017 r.

50 50 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI Przeciwdziałanie zmianie klimatu w oparciu o kreatywne rozwiązania Przeciwdziałanie zmianie klimatu w oparciu o kreatywne rozwiązania jest kwestią, którą jako stanowiącą wyzwanie najczęściej wymienia się w Szwecji (50 proc.), Holandii (42 proc.) i Danii (41 proc.). Rządy, przedsiębiorstwa i obywatele tych państw uświadomili sobie, że ochrona środowiska wpływa na działalność gospodarczą i zatrudnienie. Parlament Europejski jest przekonany, że oparta na gospodarce rynkowej polityka ochrony środowiska może stać się siłą napędową wzrostu i zatrudnienia we wszystkich gałęziach gospodarki. Jednakże pomimo ogromnych postępów w zakresie technologii ekologicznej i zatrudnienia, które w ciągu ostatnich lat osiągnięto w całej Europie, wciąż zauważalne są znaczne rozbieżności między poszczególnymi państwami członkowskimi. Walka ze zmianą klimatu a wzrost gospodarczy sprzeczność? Warto zauważyć, że większość krajów nadaje wyższy priorytet albo walce ze zmianą klimatu, albo pobudzaniu gospodarki, a nie obu tym działaniom jednocześnie. W rzeczywistości oba priorytety wykazują negatywną korelację. Pobudzanie gospodarki wymienia się jako szczególnie ważne na Litwie (46 proc.), w Grecji (36 proc.) i Hiszpanii (34 proc.), przy czym walce ze zmianą klimatu przypisuje się niewielkie znaczenie (6 proc. na Litwie, 11 proc. w Grecji, 14 proc. w Hiszpanii).? Wskaźniki odpowiedzi walka ze zmianą klimatu i pobudzanie wzrostu gospodarczego Źródło: Parlametr 2017, QA8

51 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI 51 Tendencja ta wydaje się być zależna przede wszystkim od sytuacji gospodarczej w państwach członkowskich. Wzrost gospodarczy wymienia się jako kwestię o wyższym priorytecie głównie w państwach członkowskich o niższym PKB na mieszkańca. Natomiast kwestia walki ze zmianą klimatu postrzegana jest jako bardziej istotna w krajach bogatszych. Produkt krajowy brutto na mieszkańca i priorytetowe traktowanie walki ze zmianą klimatu w rozbiciu na poszczególne kraje? Źródło: Parlametr 2017, QA8 i Eurostat, dane pozyskane w dniu 12 października 2017 r.

52 52 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI Silne przywiązanie do wartości europejskich TDla obywateli Europy priorytety polityczne idą w parze z wyznawanymi przez nich wartościami. Których wartości powinien zdaniem Europejczyków bronić Parlament Europejski? Podobnie jak miało to miejsce w przypadku wszystkich poprzednich sondaży przeprowadzonych od 2007 r. w ramach badań Eurobarometr, w oczach obywateli Unii najważniejszą wartość, której poszanowania powinno się bronić, stanowi ochrona praw człowieka (56 proc.; 1 od 2016 r.). Ochrona praw człowieka postrzegana jest przez grupy wszystkich kategorii społecznodemograficznych bez wyjątku, a w szczególności przez kobiety (57 proc.), osoby w wieku lat (61 proc.), osoby na stanowiskach kierowniczych (61 proc.), pracowników umysłowych oraz studentów (58 proc. w przypadku grup obu kategorii), jako wartość, której obronę należy potraktować priorytetowo.? Na drugim miejscu, na poziomie 34 proc., pozostaje wolność wypowiedzi. Wartość tę częściej wskazują mężczyźni (37 proc.), osoby w wieku lat (40 proc.), studenci (38 proc.), pracownicy fizyczni (37 proc.), osoby na stanowiskach kierowniczych i osoby bezrobotne (36 proc. w przypadku grup obu kategorii). Których z poniższych wartości Pana/Pani zdaniem Parlament Europejski powinien bronić przede wszystkim? (Maksymalnie trzy odpowiedzi). Źródło: Parlametr 2017, QA9

53 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI 53 Których z poniższych wartości Pana/Pani zdaniem Parlament Europejski powinien bronić przede wszystkim? (Maksymalnie trzy odpowiedzi)? Źródło: Parlametr 2017, QA9

54 54 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI Równość kobiet i mężczyzn uważana jest za wartość najważniejszą przez 32 proc. respondentów ( 1 pkt proc.), podczas gdy 28 proc. ankietowanych obywateli europejskich ( 2 pkt proc.) wymienia jako priorytet solidarność między państwami członkowskimi UE. Kolejne pozycje w sondażu zajmują: solidarność między UE a ubogimi krajami na świecie (20 proc., 3), dialog między kulturami i religiami (20 proc., 3), ochrona mniejszości (19 proc., +1) i zniesienie kary śmierci na całym świecie (10 proc., 2). Należy zauważyć, że częstotliwość, z jaką wymienia się wartość określaną jako solidarność między państwami członkowskimi UE, obniżyła się o 8 pkt proc. w okresie od października 2007 r. Wartość tę wskazuje ponad połowa respondentów w Grecji (52 proc.), podczas gdy w Bułgarii wymienia ją 46 proc. ankietowanych, na Cyprze 37 proc., a w Słowenii i Niemczech po 36 proc. Dla porównania tej samej odpowiedzi udzieliło 22 proc. respondentów w Hiszpanii, 20 proc. w Szwecji, 19 proc. na Malcie i 13 proc. w Zjednoczonym Królestwie. Duże zróżnicowanie między państwami członkowskimi pod względem opinii na temat tej wartości, jak również ogólny spadek częstotliwości wymieniania jej jako najważniejszej można tłumaczyć postrzeganiem przez Europejczyków solidarności między państwami członkowskimi UE jako wartości nierozerwalnie związanej z kontekstem krajowym każdego z państw. Wyniki sondażu w odniesieniu do przypisywanego tej wartości znaczenia w różnych państwach mogą nieznacznie odbiegać od siebie także z powodu różnic w kierunkach polityki poszczególnych krajów. Jeżeli chodzi o społeczno-demograficzny profil respondentów, solidarność między państwami członkowskimi UE częściej wymieniana jest przez mężczyzn (31 proc.), osoby w wieku powyżej 55 lat (30 proc.), osoby samozatrudnione, pracowników umysłowych i osoby na stanowiskach kierowniczych (33 proc. w przypadku trzech ostatnich grup). Ta sama tendencja pod względem kategorii społeczno-demograficznych ankietowanych dotyczy osób, które mają pozytywny obraz UE (35 proc.) oraz które chciałyby, by Parlament Europejski odgrywał bardziej istotną rolę niż obecnie (33 proc.). Wreszcie, na uwagę zasługuje również fakt, że wszystkie wartości z wyjątkiem ochrony mniejszości wykazują nieco niższy odsetek wymieniających je respondentów, przy czym jednak ich hierarchia nie ulega zmianie.

55 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI 55

56 56 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI

57 PARLEMETR 2017: PRIORYTETY I WARTOŚCI 57

58 58 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS SPECYFIKACJE TECHNICZNE Zakres: Liczba ludności: Metoda: Badania terenowe: UE Europejczyków w wieku co najmniej 15 lat kontakt bezpośredni w okresie od 23 września do 2 października 2017 r., badanie przeprowadzone przez sondażownię Kantar Public Note Wyniki badania stanowią jedynie szacunkowe dane, których dokładność zależy od liczebności próby i zaobserwowanej wartości procentowej. Przy próbach liczących około 1000 wywiadów (wielkość próby stosowana zazwyczaj na szczeblu państwa członkowskiego) rzeczywiste wartości procentowe wahają się w następujących przedziałach ufności: Zaobserwowane wartości procentowe 10 proc. lub 90 proc. 20 proc. lub 80 proc. 30 proc. lub 70 proc. 40 proc. lub 60 proc. 50 proc. Margines błędu +/- 1,9 pkt +/- 2,5 pkt +/- 2,7 pkt +/- 3,0 pkt +/- 3,1 pkt

59

60 PARLAMETR 2017: DONIOŚLEJSZY GŁOS Omawiane badanie Eurobarometr Parlamentu Europejskiego (EB PE 88.1) przeprowadzono w 28 państwach członkowskich Unii Europejskiej w okresie od 23 września do 2 października 2017 r. przez sondażownię Kantar Public. Sondaż Parlametr 2017 bada opinie obywateli na temat członkostwa w UE i wynikających z niego korzyści, a także analizuje nastawienie obywateli wobec Parlamentu Europejskiego, jego priorytetów, działań i misji. Przybliża on również rolę UE w zwalczaniu poważnych zagrożeń i w ochronie głównych dokonań Unii cenionych przez jej obywateli. Publikacja ta wydana została przez Dział Badania Opinii Publicznej (Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji, Parlament Europejski). PE ISBN: ISSN: DOI: / QA-CE PL-N Wyłączną odpowiedzialność za treść niniejszego dokumentu ponosi jego autor, a wszelkie wyrażone w nim opinie nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Parlamentu Europejskiego. Dokument ten przeznaczony jest przede wszystkim do wykorzystania przez posłów do PE oraz jego pracowników w ramach wykonywanej przez nich pracy parlamentarnej. Unia Europejska, 2017