Zagadnienia techniczne w prawie budowlanym

Transkrypt

1 Sławomir Serafin Zagadnienia techniczne w prawie budowlanym Wymogi prawa wspólnotowego Wzory pism Wykaz aktów prawnych

2 NIERUCHOMOŒCI Zagadnienia techniczne w prawie budowlanym

3 Polecamy nasze publikacje z zakresu nieruchomoœci: Ewa Boñczak-Kucharczyk ZARZ DZANIE NIERUCHOMOŒCIAMI MIESZKANIOWYMI wyd. 3 Nieruchomoœci Maciej Tertelis ROZLICZENIA FINANSOWE WSPÓLNOTY MIESZKANIOWEJ Nieruchomoœci Maciej Tertelis PIENI DZE WSPÓLNOTY MIESZKANIOWEJ Nieruchomoœci Lidia Henclewska, Jan Krzysztof Piêta, Wies³awa Marchwicka, Lucyna Libera PLANY ZARZ DZANIA NIERUCHOMOŒCIAMI TEORIA I PRAKTYKA Nieruchomoœci Ireneusz Weiss, Robert Jurga INWESTYCJE BUDOWLANE, WYD. 4 Nieruchomoœci Pod red. prof. Z. Niewiadomskiego USTAWA O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM Komentarze Becka Adam Doliwa PRAWO MIESZKANIOWE. KOMENTARZ Komentarze Becka

4 Zagadnienia techniczne w prawie budowlanym S³awomir Serafin

5 Redakcja: Piotr Pawlak Wydawnictwo C. H. Beck 2005 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zaj¹czka 9, Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN

6 Spis treœci Spis Wstêp treœci... Wykaz wa niejszych skrótów... Literatura... XVII Czêœæ I. Zagadnienia techniczne wprawie budowlanym Rozdzia³ I. Zagadnienia ogólne Rozwój regulacji techniczno-budowlanych w prawie polskim Konstytucyjne podstawy regulacji techniczno-budowlanych Zakres i charakter norm reguluj¹cych dzia³alnoœæ techniczn¹ Pojêcie wolnoœci budowy w aspekcie wolnoœci i praw cz³owieka i obywatela Zasada ochrony wolnoœci i praw innych osób Prawo do zabudowy a prawo do dysponowania nieruchomoœci¹ na cele budowlane Charakter prawa do zabudowy nieruchomoœci gruntowej Treœæ i wykonywanie prawa do dysponowania nieruchomoœci¹ na cele budowlane Zasada poszanowania uzasadnionych interesów osób trzecich Ogólna charakterystyka normy technicznej Znaczenie regulacji prawnych w procesie rozwoju techniki Zarys ewolucji norm technicznych Pojêcie normy technicznej i jej rodzaje W³¹czanie norm technicznych do porz¹dku normatywnego Rozdzia³ II. Techniczno-prawne podstawy procesu budowlanego Pojêcie techniczno-prawnych podstaw procesu budowlanego Zasada zgodnoœci projektowania i budowania obiektu budowlanego z przepisami i zasadami wiedzy technicznej Zakres przedmiotowy IX XV

7 VI Spis treœci 2.2. Skutki nieprzestrzegania Wymagania podstawowe Warunki u ytkowe Uwzglêdnianie potrzeb osób niepe³nosprawnych Ochrona zabytków Pozosta³e wymagania Zasada w³aœciwego u ytkowania i nale ytego utrzymywania obiektu budowlanego Przepisy techniczno-budowlane Podstawy prawne i znaczenie unormowañ techniczno-budowlanych w procesie budowlanym Pojêcie i rodzaje przepisów techniczno-budowlanych Prawne problemy stanowienia przepisów techniczno-budowlanych Zasady wiedzy technicznej Pojêcie i znaczenie zasad wiedzy technicznej w procesie budowlanym Stosowanie zasad wiedzy technicznej Polskie Normy Proces normalizacji i pojêcie Polskiej Normy Zasada dobrowolnoœci stosowania Polskich Norm Stosowanie Polskich Norm w procesie budowlanym Wyroby budowlane Zasady prawnej reglamentacji obrotu i stosowania wyrobów budowlanych Wyroby dopuszczone do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie Wyroby dopuszczone do jednostkowego stosowania w obiekcie budowlanym Rozdzia³ III. Odstêpstwo od przepisów techniczno-budowlanych Sposoby rozwi¹zywania nietypowych problemów technicznych Pojêcie odstêpstwa od przepisów techniczno-budowlanych Materialno-prawne aspekty odstêpstwa od przepisów techniczno-budowlanych Zakres przedmiotowy Kryteria dopuszczalnoœci odstêpstwa od przepisów techniczno-budowlanych Proceduralne aspekty odstêpstwa od przepisów techniczno-budowlanych

8 Spis treœci VII 4.1. Charakter prawny postêpowania w sprawie odstêpstwa od przepisów techniczno-budowlanych Wszczêcie postêpowania w sprawie odstêpstwa i wniosek o udzielenie upowa nienia Upowa nienie w³aœciwego ministra Zgoda na odstêpstwo od przepisów techniczno-budowlanych Rozdzia³ IV. Nadzór nad stosowaniem regulacji techniczno-budowlanych Zakres i istota nadzoru nad stosowaniem regulacji techniczno-budowlanych Przygotowanie procesu budowlanego Planowanie inwestycji Proces lokalizacji inwestycji Prace przedprojektowe Projekt budowlany Zatwierdzenie projektu budowlanego i pozwolenie na budowê Realizacja inwestycji Odst¹pienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowê Nadzór inwestorski i autorski Warunki rozpoczêcia i prowadzenia budowy Samowola budowlana Wstrzymanie prowadzenia robót budowlanych Oddawanie do u ytkowania obiektów budowlanych Zawiadomienie o zakoñczeniu budowy Pozwolenie na u ytkowanie Obowi¹zkowa kontrola budowy Utrzymanie obiektów budowlanych Obowi¹zek dokonywania kontroli okresowych i nakaz przeprowadzania kontroli dodatkowych Nakaz usuniêcia stwierdzonych nieprawid³owoœci Nakaz rozbiórki obiektu nieu ytkowanego lub niewykoñczonego Nakaz opró nienia budynku Zastêpcze usuniêcie niebezpieczeñstwa Zmiana sposobu u ytkowania Rozdzia³ V. Wymogi prawa wspólnotowego Zakres i sposób regulacji problematyki budownictwa w prawie wspólnotowym

9 VIII Spis treœci 2. Dyrektywa Wyroby Budowlane Dyrektywa BHP na Budowie Dyrektywa Dzia³alnoœæ Architektów Czêœæ II. Wzory pism 1. Wniosek o pozwolenie na budowê/rozbiórkê Oœwiadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomoœci¹ na cele budowlane Zawiadomienie o uzgodnieniu projektu w zakresie zagospodarowania dzia³ki lub terenu Decyzja o pozwoleniu na budowê Zawiadomienie o terminie rozpoczêcia robót budowlanych Upowa nienie do przeprowadzenia kontroli Protokó³ kontroli Protokó³ kontroli obowi¹zkowej Czêœæ III. Wykaz aktów prawnych 1. Przepisy ogólne Warunki techniczne Przepisy szczególne Wyroby budowlane Przepisy prawa wspólnotowego Indeks rzeczowy

10 Wstêp Wstêp Budownictwo stanowi jeden z podstawowych i priorytetowych elementów ycia spo³eczno-gospodarczego, który warunkuje zaspokajanie potrzeb socjalnych, gospodarczych, kulturalnych, obronnych, ekologicznych itp. Jego obecny poziom jest efektem wielowiekowego procesu ewolucyjnego, którego przedmiotem by³y nie tylko zdobywane w zakresie wnoszenia obiektów budowlanych nowe doœwiadczenia i umiejêtnoœci, odkrywane nowe techniki, materia³y czy technologie, ale przede wszystkim wypracowywane regulacje prawne, wyznaczaj¹ce ³ad budowlany i po ¹dany rozwój dzia³alnoœci inwestycyjno-budowlanej. Maj¹c na uwadze wspó³czesny poziom rozwoju spo³eczno-gospodarczego, nie sposób wyobraziæ sobie mo liwoœæ prowadzenia takiej dzia³alnoœci bez odpowiednich regu³ postêpowania. Pañstwo od najdawniejszych czasów przy pomocy œrodków w³aœciwych prawu publicznemu ingerowa³o w stosunki zachodz¹ce w procesie budowlanym 1. Ogólny kierunek rozwoju regu³ ³adu budowlanego postêpowa³ od opracowywania i wprowadzania w ycie niejednokrotnie kazuistycznych norm policyjno-budowlanych, ustanawianych dla poszczególnych rodzajów budowli, ku tworzeniu kompleksowych zbiorów przepisów w zakresie sposobu zabudowy nieruchomoœci gruntowych oraz rozwi¹zywania zagadnieñ konstrukcyjnych 2. Istota ustanawianych w ten sposób regu³ polega³a na systematycznym ograniczaniu, wynikaj¹cej z prawa w³asnoœci ziemi, zasady wolnoœci budowy. Podstawê wprowadzanych ograniczeñ stanowi³a koniecznoœæ podejmowania odpowiednich œrodków dla utrzymania spokoju, bezpieczeñstwa i porz¹dku publicznego oraz uchylania niebezpieczeñstw zagra- aj¹cych spo³eczeñstwu i poszczególnym jego cz³onkom. 1 Z zachowanych Ÿróde³ wynika, e pewne regulacje w zakresie wynagrodzenia przedsiêbiorcy budowlanego oraz odpowiedzialnoœci wykonawcy za obiekt budowlany przewidywa³ pochodz¹cy z XVIII w. p.n.e. kodeks Hammurabiego zob. B. Ksiê opolski, L. Martan, Prawo budowlane w zarysie, Warszawa Wroc³aw 1988, s. 38. Ró norodne instytucje prawne, wyznaczaj¹ce regu³y porz¹dku budowlanego, zawiera³o ustawodawstwo Staro ytnego Rzymu zob. C. Krawczak, Prawo budowlane na ziemiach polskich od po³owy XVIII wieku do 1939 roku, Poznañ 1975, s K. Kumaniecki, Zarys austriackiego prawa budowlanego, Kraków 1914, s. 1.

11 X Wstêp W konsekwencji powy sza praktyka doprowadzi³a do powstania w XIX wieku, obok innych dzia³ów prawa policyjno-administracyjnego, dzia³u prawa budowlanego. Normy tego prawa nak³ada³y na buduj¹cego obowi¹zek stosowania siê do pewnych regu³ technicznych oraz upowa nia³y odpowiednie organy w³adzy publicznej do stanowienia przepisów budowlanych i stosowania przewidzianych w prawie budowlanym œrodków nadzoru 1. Tak wykszta³cone prawo budowlane stanowi wspó³czeœnie jeden z najbardziej rozbudowanych dzia³ów prawa administracyjnego, którego istot¹ pozostaje, uzasadniana koniecznoœci¹ zagwarantowania w³aœciwej ochrony interesu publicznego, mo liwoœæ ograniczania praw rzeczowych w³aœciciela gruntu w zakresie kszta³towania sposobu korzystania z przys³uguj¹cych mu uprawnieñ. Wspó³czesne budownictwo jest dziedzin¹ szczególnie z³o on¹, w której wystêpuj¹ nie tylko problemy natury architektonicznej, urbanistycznej, technicznej, ekonomicznej, ekologicznej czy organizacyjnej. Dlatego ci¹gle aktualnym problemem pozostaje okreœlenie zasiêgu koniecznej ingerencji publicznoprawnej w tê sferê dzia³alnoœci. Nale y wyraÿnie podkreœliæ, e wœród ca³okszta³tu przepisów maj¹cych zastosowanie w dziedzinie budownictwa mo emy wyró niæ m.in. przepisy z zakresu prawa administracyjnego, cywilnego, karnego, finansowego czy prawa pracy. Powy szy stan utrudnia w³aœciwe okreœlenie podstaw prawnych, w oparciu o które uprawnione podmioty w sposób w³adczy kszta³tuj¹ prawa i obowi¹zki uczestników dzia³alnoœci inwestycyjno-budowlanej. W kontekœcie poruszonej w niniejszym opracowaniu problematyki przedmiotem szczególnego zainteresowania autora pozostaj¹ przede wszystkim przepisy prawa administracyjnego, w których priorytetowe miejsce zajmuje ustawa z dnia r. Prawo budowlane 2. Przedmiotow¹ stronê prawa budowlanego stanowi instytucja procesu budowlanego, która co do zasady obejmuje dzia³alnoœæ zwi¹zan¹ z projektowaniem, budow¹, utrzymaniem i rozbiórk¹ obiektów budowlanych. W literaturze przedmiotu trafnie podkreœla siê, e wskazany zakres przedmiotowy procesu obejmuje szereg prawnie okreœlonych i opartych na zasadach wiedzy technicznej czynnoœci natury techniczno-budowlanej, których koniecznoœæ inicjowania i przeprowadzania wynika z projektowania, budowy, utrzymywania i rozbiórki obiektów budowlanych 3. Ewolucja rozwi¹zañ prawnych w zakresie ³adu budowlanego wskazuje na istotne na gruncie prawa problemy relacji, jakie zachodz¹ pomiêdzy œwia- 1 W. Brzeziñski, Polskie prawo budowlane, Warszawa 1955, s Tekst jedn.: Dz.U z 2003 r. Nr 207, poz ze zm. 3 Tu w szczególnoœci: S. Jêdrzejewski, Proces budowlany. Zagadnienia administracyjno-prawne, Bydgoszcz 1995, s. 28; W. Szwajdler, Prawa inwestora i osób trzecich w procesie inwestycyjno-budowlanym, Toruñ 1995, s. 6; J. Siegieñ, Prawo budowlane. Komentarz, Warszawa 2002, s

12 Wstêp XI tem techniki i podejmowanymi w nim ró norodnymi dzia³aniami o charakterze technicznym a dzia³alnoœci¹ prawotwórcz¹, obejmuj¹c¹ regulacjê zachodz¹cych w tej materii zdarzeñ. Charakterystycznym elementem rozwoju wspó³czesnego œwiata jest, niespotykany w takim wymiarze w jego dotychczasowej historii, rozwój techniki i nowoczesnych technologii. Wspó³czesny postêp techniczny, stanowi¹cy dla cz³owieka gwarancjê dobrobytu i rozwoju, wi¹ e siê równie z coraz wiêkszymi zagro eniami dla jego przysz³ej egzystencji. Wychodz¹c naprzeciw tym wyzwaniom, wspó³czesne pañstwo coraz wiêkszy nacisk k³adzie na rozwój regulacji prawnych bezpoœrednio dotycz¹cych zagadnieñ techniki. Z zasygnalizowanym problemem nadzwyczaj czêsto spotykamy siê w dziedzinie budownictwa. St¹d zagadnienia techniczne stanowi¹ szczególny przedmiot dzia³alnoœci prawotwórczej, a ustanawiane regulacje techniczne zamieszczane s¹ nie tylko w aktach prawnych rangi ustawowej. Ze wzglêdu na specyfikê tych unormowañ, typowym sposobem ich wprowadzania do obowi¹zuj¹cego porz¹dku prawnego s¹ akty prawne wykonawcze do ustawy, a w niektórych przypadkach nawet akty prawa miejscowego 1. W kontekœcie materialnym analizowana problematyka dotyczy wielu ró norodnych zagadnieñ teoretyczno-prawnych, dotycz¹cych m.in.: konstytucyjnych podstaw wprowadzanych w tej materii unormowañ technicznych, charakterystyki normy technicznej, pojêcia Polskiej Normy i przepisu techniczno-budowlanego czy odes³añ pozasystemowych do zasad wiedzy technicznej. Natomiast od strony zagadnieñ proceduralnych omawiane s¹ m.in.: prawne problemy stanowienia przepisów techniczno-budowlanych, stosowanie zasad wiedzy technicznej i Polskich Norm w dzia³alnoœci inwestycyjno-budowlanej, ró ne formy instytucjonalnego nadzoru nad techniczno- -prawnymi podstawami procesu budowlanego oraz stosunkowo skomplikowana konstrukcja odstêpstwa od przepisów techniczno-budowlanych. W przedmiocie omawianej problematyki sposobów prawnej regulacji zagadnieñ technicznych w budownictwie, jak i wynikaj¹cych z nich konsekwencji w sferze stosowania prawa, pojawiaj¹ siê pewne problemy podstawowe, które dotycz¹: 1) przes³anek uzasadniaj¹cych s³usznoœæ i koniecznoœæ prawnej regulacji zagadnieñ technicznych; 2) podstaw i dopuszczalnych granic prawnej ingerencji w rozwój techniki oraz przejawów korzystania z jej osi¹gniêæ; 3) w³aœciwych metod regulacji zagadnieñ technicznych w budownictwie, a tak e okreœlenia znaczenia w tym procesie instytucji prawa; 1 Na przyk³ad istotne znaczenie maj¹ zamieszczane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego rozstrzygniêcia w zakresie mo liwego sposobu zabudowy i zagospodarowania nieruchomoœci gruntowych.

13 XII Wstêp 4) koniecznoœci wprowadzania i stosowania w procesie prawnej regulacji zagadnieñ technicznych pewnych szczególnych zasad; 5) oceny skutecznoœci przewidzianych prawem budowlanym œrodków instytucjonalnych w zakresie nadzoru nad stosowaniem regulacji technicznych w procesie budowlanym; 6) koniecznoœci wprowadzania i stosowania w jednostkowych przypadkach, z uwagi na ró norodnoœæ zachodz¹cych w œwiecie techniki budowlanej zdarzeñ i stanów, unikalnej na gruncie systemu prawa, instytucji odstêpowania od powszechnie obowi¹zuj¹cych norm. Tak okreœlone powy sze problemy wynikaj¹ czêœciowo z niedoskona³oœci i niedostatecznoœci obowi¹zuj¹cych w tej materii rozwi¹zañ prawnych. Ale nie tylko, gdy tak e na gruncie teoretyczno-prawnym trudno doszukaæ siê takich koncepcji, które pozwoli³yby prawid³owo je rozwi¹zaæ. Dlatego kwestie poszukiwania w³aœciwych form instytucjonalnych dla regulacji zagadnieñ natury technicznej, jak i znalezienia rozwi¹zañ powy szych problemów pozostaj¹ nadal otwarte. Ingerencja publicznoprawna w przebieg procesu budowlanego budzi oczywiste kontrowersje, zw³aszcza z uwagi na przys³uguj¹ce jednostce i gwarantowane ustaw¹ zasadnicz¹ wolnoœci i prawa ekonomiczne i socjalne. Z tego wzglêdu za konieczne nale y uznaæ wskazanie przes³anek, które uzasadniaj¹ tak¹ ingerencjê. Nie mniej w¹tpliwoœci pojawia siê w stosunku do problematyki sposobów oraz w³aœciwych form reglamentacji rozwoju techniki, a tak e transparentnej kwestii prawnej regulacji postêpu technicznego. Omówienie tych zagadnieñ nie wydaje siê mo liwe bez wskazania (nawet bardzo ogólnego) historycznych aspektów rozwoju regulacji publicznoprawnych dotycz¹cych podejmowanych i wykonywanych w trakcie procesu budowlanego czynnoœci natury techniczno-budowlanej. Dlatego te problemy w uk³adzie niniejszego opracowania omówione zosta³y w rozdziale pierwszym czêœci pierwszej poœwiêconej zagadnieniom ogólnym. Szczególne miejsce w problematyce zagadnieñ technicznych w prawie budowlanym zajmuj¹ dwie zasady: 1) zgodnoœci projektowania i budowania obiektów budowlanych z w³aœciwymi przepisami, w tym przepisami techniczno-budowlanymi, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej; 2) w³aœciwego u ytkowania obiektu, w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony œrodowiska oraz nale ytego utrzymywania jego stanu technicznego i estetycznego. Potwierdzaj¹ one pewien szczególny model prawnej regulacji dokonywanych w procesie budowlanym czynnoœci technicznych. W zasadzie stanowienie odpowiednich norm techniczno-budowlanych nastêpuje w drodze aktów prawnych rangi podustawowej. W zasadzie, gdy praktycznie nie jest mo liwe objêcie szczegó³ow¹ reglamentacj¹ prawn¹ wszystkich zachodz¹cych

14 Wstêp XIII w procesie budowlanym zdarzeñ technicznych. Z drugiej strony nie ma te oczywistej potrzeby nadawania wszystkim wskazaniom technicznym charakteru norm prawnych. St¹d regu³y odes³añ pozasystemowych do zasad wiedzy technicznej, a w pewnym zakresie tak e do Polskich Norm, nale y w tych przypadkach uznaæ za wystarczaj¹ce. Jednym z najwa niejszych warunków prawid³owego zaprojektowania i wykonania obiektu budowlanego jest zastosowanie w nim odpowiednich wyrobów budowlanych. Z tego wzglêdu zachodzi koniecznoœæ omówienia zasad, w oparciu o które wprowadza siê wyroby budowlane do obrotu i zezwala na ich stosowanie w obiektach budowlanych. Natomiast wynikaj¹cy z przepisów prawa budowlanego obowi¹zek stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych wy³¹cznie wyrobów dopuszczonych do obrotu i stosowania w budownictwie nale y tak e zaliczyæ do techniczno-prawnych podstaw procesu budowlanego. Z uwagi na ogromn¹ kazuistykê zachodz¹cych w œwiecie techniki budowlanej zdarzeñ i stanów istnieje koniecznoœæ poszukiwania i wprowadzania do procesu budowlanego odmiennych regulacji, których cel powinno stanowiæ d¹ enie do rozwi¹zywania nietypowych problemów technicznych. Wyrazem powy szego poszukiwania jest unikalne na gruncie systemu prawa odstêpowanie od powszechnie obowi¹zuj¹cych norm. O ile zasadnoœæ wprowadzenia takiej instytucji do obowi¹zuj¹cego porz¹dku prawnego nie powinna budziæ najmniejszych w¹tpliwoœci, o tyle okreœlone w prawie budowlanym materialne i formalne uwarunkowania dopuszczalnoœci jej zastosowania nadal pozostaj¹ dalekie od doskona³oœci. Równie istotne w¹tpliwoœci budzi tak e sam charakter prawny instytucji odstêpstwa od przepisów techniczno-budowlanych. Dlatego problemy stosowania w dzia³alnoœci inwestycyjno-budowlanej tej wyj¹tkowej instytucji uzasadniaj¹ jej odrêbne omówienie. Poruszana w niniejszym opracowaniu problematyka zagadnieñ technicznych w prawie budowlanym nie mo e pomijaæ analizy przewidzianych prawem œrodków proceduralnych, których zasadniczym celem jest zapewnienie nie tyle przestrzegania regulacji techniczno-budowlanych, co gwarantowana w ten sposób prawid³owoœæ przebiegu procesu budowlanego. Dlatego konieczne staje siê wskazanie wszystkich, przewidzianych w nastêpuj¹cych po sobie stadiach procesu budowlanego, œrodków kontrolnych i nadzorczych, ze szczególnym uwzglêdnieniem uprawnieñ organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego. Natomiast dla uczestników procesu budowlanego szczególnie wa ne pozostaj¹ wywierane przez te œrodki skutki faktyczne i prawne. Uzyskanie przez Polskê cz³onkowstwa w Unii Europejskiej uzasadnia tak e odrêbne omówienie wymogów prawa wspólnotowego w zakresie materii poruszanej w tym opracowaniu. Tym samym zachodzi koniecznoœæ ustalenia zgodnoœci przyjêtych w krajowym porz¹dku prawnym rozwi¹zañ techniczno-budowlanych z wymaganiami tego prawa.

15

16 Wykaz wa niejszych skrótów Wykaz 1. ród³a skrótów prawa GospNierU... ustawa z r. o gospodarce nieruchomoœciami (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz ze zm.) KC... ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.) Konstytucja... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483) KPA... ustawa z r. Kodeks postêpowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz ze zm.) NormU... ustawa z r. o normalizacji (Dz.U. Nr 169, poz ze zm.) PrBud... ustawa z r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz ze zm.) PrBudZabOs... rozporz¹dzenie Prezydenta RP z r. o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli (tekst jedn.: Dz.U. z 1939 r. Nr 34, poz. 216) PrOchrŒrod... ustawa z r. Prawo ochrony œrodowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 ze zm.) WT rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaæ budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 ze zm.) WyrBudU... ustawa z r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. Nr 92, poz. 881) ZagospPrzestrzU.. ustawa z r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 ze zm.) 2. Periodyki GP... Gazeta Prawna MoP... Monitor Prawniczy ONSA... Orzecznictwo Naczelnego S¹du Administracyjnego OSNAPiUS... Orzecznictwo S¹du Najwy szego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych

17 XVI Wykaz skrótów OSP... Orzecznictwo S¹dów Polskich OTK... Orzecznictwo Trybuna³u Konstytucyjnego PiP... Pañstwo i Prawo PUG... Przegl¹d Ustawodawstwa Gospodarczego Rej.... Rejent SP... Studia Prawnicze 3. Inne dz. cyt.... dzie³o cytowane n.... nastêpne/a orz.... orzeczenie pkt... punkt rozp.... rozporz¹dzenie tekst jedn.... tekst jednolity uchw.... uchwa³a ust.... ustêp wyr.... wyrok zezm.... ze zmianami

18 Literatura Literatura Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postêpowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2003; Adamski B., Jaka by³a normalizacja minionego okresu?, Normalizacja 1994, Nr 12; Armata M., Glosa do wyroku SN z dnia 16 grudnia 1992 r., I CRN 188/92, OSP 1994, nr 4; Babiel T., Bez pozwolenia a jednak legalnie, Rzeczpospolita z r.; Babiel T., Gdy ycie ka e projektowaæ inaczej, Rzeczpospolita z r.; Babiel T., Kara za grzech wygodnictwa, Rzeczpospolita z r.; Babiel T., Nakaz rozbiórki obiektu budowlanego, MoP 2002, Nr 8; Babiel T., Rozbieranie bez przyjemnoœci, Rzeczpospolita z r.; Banaszak B., Ogólne wiadomoœci o prawach cz³owieka, w: Prawa i wolnoœci obywatelskie w Konstytucji RP, pod red. B. Banaszaka i A. Preisnera, Warszawa 2002; Bar L., Prawo budowlane, SP 1965, z. 7; Bar L., W sprawie rewizji prawa budowlanego, PUG 1955, Nr 7 (85); Bar L., Radziszewski E., Nowy kodeks budowlany. Komentarz, Warszawa 1995; Bar L., Radziszewski E., Kodeks budowlany. Komentarz, Warszawa 1999; B¹kowski T., Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, Kraków 2004; Biliñski T., Nowelizacja ustawy Prawo budowlane, Forum Budowlane 2001, Nr 9; Biliñski T., Regulacje prawne dotycz¹ce zjawiska samowoli budowlanych czêœæ I, IPB Wiadomoœci 1998, Nr 12 (95); Biliñski T., Regulacje prawne dotycz¹ce zjawiska samowoli budowlanych czêœæ II, IPB Wiadomoœci 1999, Nr 1 (96);

19 XVIII Literatura Biliñski T., Regulacje prawne dotycz¹ce zjawiska samowoli budowlanych czêœæ III, IPB Wiadomoœci 1999, Nr 2 (97); Biliñski T., W sprawie konstytucyjnoœci i celowoœci obowi¹zuj¹cych regulacji prawnych, dotycz¹cych samowoli budowlanej, IPB Wiadomoœci 1999, Nr 10 (105); Biliñski T., Dziwiñski R., Nowe prawo budowlane z komentarzem i omówieniem, Bydgoszcz 1994; Boæ J. (red.), Prawo administracyjne, Wroc³aw 2000; Boæ J., Samborska-Boæ E., Ochrona œrodowiska, Wroc³aw 2002; Bodziony B., Gniadzik P., Prawo budowlane z komentarzem, Warszawa Jaktorów 2004; Bodziony B., Dziwiñski R., Gniadzik P., Prawo budowlane komentarz, Warszawa 1998; Brzeziñski W., Polskie prawo budowlane, Warszawa 1955; Bukowski Z., Konstytucyjne podstawy obowi¹zków pañstwa w zakresie ochrony œrodowiska, Prawo i Œrodowisko 2002, Nr 4 (32); Cichowicz B., Prawo budowlane w praktyce, Warszawa 2000; Cieœlak Z, Lipowicz I., Niewiadomski Z., Prawo administracyjne. Czêœæ ogólna, pod red. Z. Niewiadomskiego, Warszawa 2000; Cioch H., Witczak H., Zasada superficies solo cedit w prawie polskim, Rej., Nr 5 (97)/1999; Czerny J., Przepisy techniczno-budowlane, w: Materia³y szkoleniowe z seminarium prawa budowlanego. Cz. I wyjaœnienia i komentarze, Warszawa 1965; Dobrowolski G., Prawo do informacji o stanie œrodowiska w œwietle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Ochrona Œrodowiska, Prawo i Polityka 1999, Nr 4 (18); Dudek D., Konstytucyjna wolnoœæ cz³owieka a tymczasowe aresztowanie, Lublin 1999; Dziwiñski R., Glosa do wyroku NSA z dnia 17 kwietnia 2000 r., IV SA 394/98, OSP 2001, Nr 7 8; Dziwiñski R., Komentarz do zmian w prawie budowlanym, GP 2003, Nr 95 (951); Dziwiñski R., Prawo budowlane po nowelizacji, GP 2003, Nr 95 (951); Emmert F., Prawo Europejskie, Warszawa Wroc³aw 2000; Filipek J., Elementy strukturalne norm prawa administracyjnego, Warszawa Kraków 1982;

20 Literatura XIX Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2000; Garlicki L., Przes³anki ograniczania konstytucyjnych praw i wolnoœci (na tle orzecznictwa Trybuna³u Konstytucyjnego), PiP 2001, Nr 10; Gojny F., Norma prawna a norma techniczna, SP 1966, z. 13; Goliñski W., Charakterystyczne b³êdy, Rzeczpospolita z r.; Goliñski W., Nadzór autorski projektanta, Rzeczpospolita z r.; Grzybowski S. (red.), System prawa cywilnego. Czêœæ ogólna, Warszawa 1997; Ha³adyj A., Konstytucyjne podstawy ochrony œrodowiska, PAK 2003, Nr 1 2; Ignatowicz J., Prawo rzeczowe, Warszawa 2000; Jab³oñski M., Wolnoœci z art. 73 Konstytucji RP, w: Prawa i wolnoœci obywatelskie w Konstytucji RP, pod red. B. Banaszaka i A. Preisnera, Warszawa 2002; Jakimowicz W., O publicznych prawach podmiotowych, PiP 1999, Nr 1; Jakimowicz W., Publiczne prawa podmiotowe, Kraków 2002; Jamróz A. (red.), Wstêp do nauk prawnych, Bia³ystok 1999; Janowicz Z., Kodeks postêpowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1999; Jaranowska K., Niepe³nosprawni a przepisy budowlane, Architektura 2002, Nr 2; Jarosz- ukowska S., Prawo do w³asnoœci w³asnoœæ jako prawo podmiotowe, w: Prawa i wolnoœci obywatelskie w Konstytucji RP, pod red. B. Banaszaka i A. Preisnera, Warszawa 2002; Jêdrzejewski S., Glosa do wyroku NSA z dnia 12 grudnia 1996 r. Sygn. akt II SA/Wr 236/96, OSP 1997/11, poz. 202; Jêdrzejewski S., Nowe prawo budowlane, Bydgoszcz 1995; Jêdrzejewski S., Prawo budowlane, Toruñ 1981; Jêdrzejewski S., Proces budowlany. Zagadnienia administracyjno-prawne, Bydgoszcz 1995; Jêdrzejewski S., Kijowski D., Glosa do wyroku z 12 I 1999, P 2/98, PiP 2001, z. 3; Jy G., Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, MoP 2001, Nr 7; Korzeniewski W., Jakie s¹ czynniki szkodliwe i uci¹ liwe dla zdrowia?, Budownictwo i Prawo 2000, Nr 1;