Proces podejmowania decyzji - definicja Proces podejmowania decyzji Podejmowanie decyzji - wykład 9
|
|
- Zuzanna Smolińska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Proces podejmowania decyzji - definicja Proces podejmowania decyzji - wykład 9 Podejmowanie decyzji jest aktem wyboru jednego wariantu spośród pewnego ich zestawu. procesem zbierania i przetwarzania informacji o przyszłym działaniu. układem czynności w logicznym porządku rozpoznania i zidentyfikowania istoty sytuacji decyzyjnej, zidentyfikowanie alternatywnych rozwiązań, wybór najlepszej i wprowadzenie jej w życiu Proces podejmowania decyzji - definicja Proces rozwiazywania problemu niepewności (Nosal, 1993) Decyzję podejmujemy w sytuacjach, kiedy istnieje więcej niż jedno rozwiązanie oraz rozwiązania te różnią się od siebie efektywnością. W związku z powyższym, w celu podjęcia decyzji konieczna jest analiza sytuacji wyboru. Kiedy przyszłe wydarzenia są nieznane i nie mamy żadnych możliwości wyboru, sytuacja decyzyjna nie występuje. Problem decyzyjny Nie każdy problem jest problemem decyzyjnym! Problem decyzyjny spełnia następujące warunki: 1. Liczba jego rozwiązań jest duża lub nieokreślona. Jeżeli jest tylko jedno rozwiązanie nie ma problemu decyzyjnego. 2. Wygenerowanie określonych wariantów rozwiązania danego problemu. Warianty końcowe mogą się różnić od początkowych 3. Nie wszystkie warianty rozwiązania danego problemu są możliwe i realne. 4. Wybór wariantu najlepszego rozwiązania danego problemu jest procesem trudnym, skomplikowanym, wymaga zbierania dodatkowych informacji, wielu obliczeń i pomiarów. Proces rozwiązywania problemów a proces podejmowania decyzji Proces podejmowania decyzji jest procesem rozwiazywania problemu niepewności (Nosal, 1993). Decyzję podejmujemy w sytuacjach, kiedy istnieje więcej niż jedno rozwiązanie oraz rozwiązania te różnią się od siebie efektywnością. W związku z powyższym, w celu podjęcia decyzji konieczna jest analiza sytuacji wyboru. Kiedy przyszłe wydarzenia są nieznane i nie mamy żadnych możliwości wyboru, sytuacja decyzyjna nie występuje. Podejmowanie decyzji jako proces rozwiazywania problemów Dostrzeżenie problemu/geneza problemu człowiek dostrzega trudność, uświadamia sobie, że zasób posiadanej wiedzy nie wystarcza do osiągnięcia celu. Celem końcowym tej fazy sformułowanie problemu w postaci dogodnej do rozwiązania. Analiza sytuacji problemowej człowiek dokonuje analizy informacji zawartych w sytuacji problemowej i charakterze celu, który ma osiągnąć. Określa rodzaje rozbieżności i luk między tym, co jest dane a pożądane. Generowania pomysłów rozwiązania człowiek wytwarza nowe informacje, liczne zbiory pomysłów, odpowiadające różnym kierunkom poszukiwania rozwiązań. Rezultaty tej fazy oceniane są pod względem płynności, giętkości i oryginalności myślenia. Weryfikacja pomysłów ocena pomysłów, sprawdzanie ich wartości i wybranie jednego lub kilku z nich do realizacji. Końcowy rezultat tej fazy zależy od trafności i kompletności stosowanych kryteriów oceny. 1
2 Konwergencyjny przebieg procesu decyzyjnego Myślenie inwencyjne Zdefiniowanie typu sytuacji Problem niepewności: Złożoność Zmienność Niejasność Presja czasu Brak wiedzy Język, kategorie pojęciowe Określenie źródeł i struktury niepewności Poszukiwanie nowych wariantów działania Ocena celu, warunków i możliwości działania Zamknięcie zbioru wariantów Określenie szans Myślenie decyzyjne Określanie kryteriów i skal oceny wariantów Tablica decyzyjna Zintegrowanie ocen Wybór działania Podjęcie decyzji Reguły decyzyjne Decyzja W sensie rzeczowym Racjonalność przystosowanie do prawdy im lepiej jest działanie przystosowane do okoliczności i w ogóle do wszystkiego, cokolwiek w sądzie prawdziwym stwierdzić można, tym bardziej jest ono racjonalne (Kotarbiński) W sensie metodologicznym zgodność postępowania z ogółem posiadanych informacji; w przypadku przygotowywania działania racjonalność polega na tym, że opiera się ono na podstawie teoretycznej Racjonalność cd. Działanie jest racjonalne wtedy, jeśli opiera się na należycie uzasadnionych, prawdziwych (spełnionych) przesłankach. W takich właśnie warunkach są duże szanse, że działania ocenione jako racjonalne ex ante okaże się również działaniem racjonalnym ex post Działanie jest racjonalne wtedy, gdy skutecznie prowadzi do wyznaczonego celu, o czym poświadczają obiektywne metody Działanie takie nazywamy skutecznym, ponieważ zostały osiągnięte cele, które wcześniej sformułowano na solidnej (prawdziwej podstawie) Człowiek racjonalny, to taki, które podejmuje wszystkie decyzje w sposób optymalny Modele podejmowania decyzji Modele formalne (matematyczne, normatywne) Modele behawioralne (psychologiczne, deskryptywne) Wykorzystanie modeli podejmowania decyzji w specyficznych sytuacjach decyzyjnych Krytyka modeli formalnych Badania Herberta Simona ( ) przyczyniły się do zmiany pojmowania koncepcji racjonalności (Nagroda Nobla w 1978r) Modele formalne (m.in. model SEU) zakładają istnienie racjonalności olimpijskiej, czyli nieograniczonych możliwości obliczeniowych, dzięki którym człowiek ogarnia wszystkie dostępne warianty wyboru i maksymalizuje wszelkie użyteczności w podejmowaniu decyzji. W rzeczywistych decyzjach, racjonalność olimpijska jest niedoścignionym wzorem Ludzie dążą raczej do osiągnięcia satysfakcji niż do maksymalizacji efektów. Dlaczego? gdyż mamy najczęściej ograniczoną wiedzę na dany temat, a zebranie i zapamiętanie dużej liczby informacji jest procesem trudnym i kosztownym. Ograniczona racjonalność Koncepcja ograniczonej racjonalności nie jest jedynie niewielką poprawką do modeli formalnych Podejmowanie decyzji jest procesem sekwencyjnego przetwarzania informacji przy zmiennych kryteriach oceny korzystności decyzji Decydenci stosują kryterium dostatecznej korzystności lub korzystności chwilowej (lokalnej) 2
3 Ograniczona racjonalność Umysł człowieka jest bardzo prostym systemem, złożone jest tylko środowisko, w którym działamy Decyzja w tej interpretacji nie jest wyrazem poszukiwania jakiegoś absolutnego optimum, ale intelektualnym narzędziem służącym do bieżącego (chwilowego) spełnienia wymagań zawartych w zmiennych celach działania, kryteriach oceny rezultatów, warunkach itp. Ograniczona racjonalność to nie nieracjonalność!!! Strategie podejmowania decyzji Zwykle strategia podejmowania decyzji jest systemem złożonym z reguł heurystycznych i algorytmicznych. Strategie algorytmiczne są to niezawodne przepisy na podejmowanie decyzji. Termin niezawodność oznacza, że prawidłowe ich zastosowanie do właściwych danych daje stuprocentową gwarancję adekwatności decyzji. Typowymi znanymi metodami algorytmicznymi są przepisy dodawania, odejmowania, mnożenia oraz przepisy kulinarne. Metody algorytmiczne często stosowane automatyzują się nabierając właściwości złożonych nawyków. Strategie podejmowania decyzji Strategie heurystyczne są to przepisy ogólne i zawodne, ale za to umożliwiające rozwiązanie większej klasy problemów. Metody heurystyczne to np. instrukcja nauczyciela dotycząca pisania wypracowań, dodatkowe wskazówki dotyczące rozwiązywania trudniejszych zadań matematycznych czy ogólne zasady prowadzenia dyskusji. Inklinacje poznawcze W sytuacjach niepewnych i ryzykownych konieczne jest stosowanie rozwiązań innych niż myślenie algorytmiczne W przypadku takich decyzji funkcjonują tzw. inklinacje poznawcze (cognitive bias) i heurystyki. Błędy a zniekształcenia. Nie każde Różnice indywidualne w uleganiu inklinacjom poznawczym zniekształcenia poznawcze zależne są zarówno od czynników sytuacyjnych jak i indywidualnych Wewnętrzne źródła ograniczonej racjonalności Ograniczenia pamięci Przetwarzanie sekwencyjne Złożoność sytuacji Funkcjonowanie inteligencji płynnej i skrystalizowanej Charakter preferencji Zewnętrzne źródła błędów w procesie podejmowania decyzji Złożoność Zmienność Niepewność Brak kompletnych danych zewnętrznych stan umysłu Obiektywne wymiary otoczenia 3
4 Heurystyka Heurystyka pochodzi od greckiego słowa odkrywać. Heurystyki są to uproszczone reguły wnioskowania, którymi posługują się ludzie, by wydawać sądy w sposób szybki i efektywny. Heurystyka to metoda na skróty, wypracowana na drodze doświadczeń i ewolucji, które często pozwala na poprawne wnioski, często jednak zawodzi prowadząc do błędów. Heurystyka I Zadanie 1 Heurystyka I - ćwiczenie 1a Lista nazwisk: Pomnóż w pamięci ciąg następujących cyfr: 8 x 7 x 6 x 5 x 4 x 3 x 2 x 1 =? Heurystyka I - ćwiczenie 1b Heurystyka I ćwiczenie 1 Pomnóż w pamięci ciąg następujących cyfr: 8x7x6x5x4x3x2x1 1x2x3x4x5x6x7x8 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 =? Mnożenie kilku pierwszych czynników, a następnie ZGADYWANIE końcowego wyniku 4
5 Heurystyka I ćwiczenie 2a Heurystyka I ćwiczenie 2b Jaka jest liczba państw afrykańskich zrzeszonych w UNICEF? Czy tych państw jest mniej niż 65 i o ile? Jaka jest liczba państw afrykańskich zrzeszonych w UNICEF? Czy tych państw jest więcej niż 10 i o ile? Heurystyka I ćwiczenie 2 1) Jaka jest liczba państw afrykańskich zrzeszonych w UNICEF? Czy tych państw jest mniej niż 65 i o ile? Oszacowania oscylują bliżej wartości 65 2) Jaka jest liczba państw afrykańskich zrzeszonych w UNICEF? Czy tych państw jest więcej niż 10 i o ile? Oszacowania oscylują bliżej wartości 10 Heurystyka kotwiczenia skłonność do niedostatecznego korygowania wyjściowej oceny (skądkolwiek byona pochodziła) (Tversky i Kahneman). Np. Ten słownik kosztuje normalnie 450 zł, ale dziś jest szczególna promocja i kosztuje tylko 250, a ponieważ pani pierwsza go dziś kupuje, to damy jeszcze 100 zł rabatu. porównujemy początkowe 450 i końcowe 150 i kupujemy słownik, mimo że wcale nam nie był potrzebny. W rzeczywistości zaś słownik mógł kosztować te 150 zł, ale wtedy byśmy go uznali za drogi. Heurystyka kotwiczenia Dokonywanie ocen na podstawie punktu odniesienia Polega na estymowaniu pewnych wielkości na podstawie początkowo zasugerowanego poziomu, tzw. kotwicy Zniekształcenia wywołane wpływem kotwicy umysłowej Wynika z mechanizmu kształtowania struktury (potrzeba struktury) Funkcję kotwicy umysłowej pełni pierwsza ocena lub podana informacja Kotwicą umysłową może być także ocena danego przedsięwzięcia jako ryzykowne lub korzystne. Heurystyka II 5
6 Heurystyka II - ćwiczenie 1 Heurystyka II - ćwiczenie 1 Zastanówmy się nad następującym zdarzeniem. Wykonujemy sześć rzutów monetą (O orzeł, R-reszka). Który ze wskazanych wariantów jest najbardziej prawdopodobny, a który najmniej: a) O R R O R O b) R R R O O O c) O O O O O O. Heurystyka II - ćwiczenie 2 Zastanówmy się nad następującym zdarzeniem. Wykonujemy sześć rzutów monetą (O orzeł, R-reszka). Który ze wskazanych wariantów jest najbardziej prawdopodobny, a który najmniej: a) O R R O R O b) R R R O O O c) O O O O O O Najczęstsza odpowiedź Prawo krótkich serii oczekiwanie, że układ zdarzeń typowy dla długiej serii (populacji) zostanie odwzorowany w krótkiej serii Heurystyka II - ćwiczenie 2 Jak wypełnisz kupon toto-lotka? Jak wypełnisz kupon toto-lotka? Heurystyka II - ćwiczenie 2 Heurystyka II - ćwiczenie 2 Jak wypełnisz kupon toto-lotka? a) b) c) Jak wypełnisz kupon toto-lotka? a) b) c) najczęstsza odp Prawo krótkich serii Heurystyka II - ćwiczenie 3 Heurystyka II - ćwiczenie 3 W 100 poprzednich losowaniach padło : - 70 kul czarnych (C) - 30 kul białych (B) Która z kul zostanie wylosowana po następującej sekwencji? Biała czy czarna? B B C C C C C C C C C? W 100 poprzednich losowaniach padło : - 70 kul czarnych (C) - 30 kul białych (B) Która z kul zostanie wylosowana po następującej sekwencji? B B C C C C C C C C C? Biała czy czarna? B Najczęstsza odpowiedź 6
7 Heurystyka II - ćwiczenie 3 Heurystyka II - ćwiczenie 4 W 100 poprzednich losowaniach padło : - 70 kul czarnych (C) - 30 kul białych (B) Która z kul zostanie wylosowana po następującej sekwencji? Biała czy czarna? B B C C C C C C C C C? C Poprawna odpowiedź W pewnym mieście znajdują się dwa szpitale. W większym z nich rodzi się około 45 dzieci każdego dnia, w mniejszym zaś około 15 dzieci. Wiadomo że około 50% dzieci stanowią chłopcy. Oczywiście dokładna proporcja zmienia się z dnia na dzień. Każdy ze szpitali rejestruje w ciągu roku liczbę dni, w których więcej niż 60% urodzonych dzieci stanowią chłopcy. Jak sądzisz, w którym szpitalu zarejestrowano więcej takich dni? a. W większym b. W mniejszym c. W obu Heurystyka II - ćwiczenie 4 W pewnym mieście znajdują się dwa szpitale. W większym z nich rodzi się około 45 dzieci każdego dnia, w mniejszym zaś około 15 dzieci. Wiadomo że około 50% dzieci stanowią chłopcy. Oczywiście dokładna proporcja zmienia się z dnia na dzień. Każdy ze szpitali rejestruje w ciągu roku liczbę dni, w których więcej niż 60% urodzonych dzieci stanowią chłopcy. Jak sądzisz, w którym szpitalu zarejestrowano więcej takich dni? a. W większym b. W mniejszym Poprawna odpowiedź c. W obu Najczęstsza odpowiedź Heurystyka II - ćwiczenie 5 Oto opis pewnej osoby: jest to osoba spokojna, powolna, nie zainteresowana rzeczywistością, lubiąca samotność. Jak myślisz, jaki zawód wykonuje ta osoba? ROLNIK BIBLIOTEKARKA LOTNIK INŻYNIER ARCHITEKT Heurystyka II - ćwiczenie 5 Heurystyka II - ćwiczenie 6 Oto opis pewnej osoby: jest to osoba spokojna, powolna, nie zainteresowana rzeczywistością, lubiąca samotność. Jak myślisz, jaki zawód wykonuje ta osoba? Najczęstsza odpowiedź: BIBLIOTEKARKA % populacji? Najlepsza odpowiedź: ROLNIK % populacji? Ignorowanie wielkości próby Linda ma 31 lat, jest niezamężna, asertywna i inteligentna. Studiowała filozofię. Gdy była na studiach, bardzo się angażowała w kwestie sprawiedliwości społecznej i dyskryminacji. Czy jest bardziej prawdopodobne, że Linda jest: a) pracowniczką banku, b) pracowniczką banku, która jest aktywna w organizacjach feministycznych? 7
8 Heurystyka II - ćwiczenie 6 Linda ma 31 lat, jest niezamężna, asertywna i inteligentna. Studiowała filozofię. Gdy była na studiach, bardzo się angażowała w kwestie sprawiedliwości społecznej i dyskryminacji. Czy jest bardziej prawdopodobne, że Linda jest: a) pracowniczką banku (A) b) pracowniczką banku (A), która jest aktywna w organizacjach feministycznych (B)? Błąd koniunkcji P(A) = 0,5 vs P(A*B) = 0,5*0,5 Heurystyka II - ćwiczenie 7 W pewnym mieście zdarzył się wypadek. Taksówkarz, który go spowodował, uciekł. Wmieście tym działają dwa przedsiębiorstwa taksówkowe: "Zielone" i "Niebieskie". Wiadomo przy tym, że: 85% taksówek w tym mieście należy do przedsiębiorstwa Zielone i ma ten kolor, a 15% należy do przedsiębiorstwa Niebieskie i jest koloru niebieskiego. Świadek zajścia zidentyfikował taksówkę, która spowodowała wypadek, jako niebieską. Stwierdzono jednak po zbadaniu świadka, że w danych warunkach oświetleniowych świadek ten nie jest w pełni rzetelny i potrafi dokonać trafnej identyfikacji tylko w 80% przypadków. Jakie jest w tej sytuacji prawdopodobieństwo, że wypadek został spowodowany przez taksówkę niebieską? Heurystyka II ćwiczenie 7 Ilu z was uważa, że: a) Z prawdopodobieństwem 80% wypadek spowodowała taksówka zielona b) prawdopodobieństwo spowodowania wypadku przez taksówkę niebieską i zieloną jest takie same. c) Z prawdopodobieństwem 80% wypadek spowodowała taksówka niebieska Heurystyka II - ćwiczenie 7 Statystycznie rzecz ujmując: P(N/D)/P(Z/D)=P(D/N)P(N)/P(D/Z)P(Z) P(N/D)=0,41 Najczęstsza ocena badanych: P(N/D)=0,80 taxi 45 Heurystyka II ćwiczenie 8 Grupa ekspertów - psychologów przeprowadziła 100 wywiadów, z 70 inżynierami i z 30 prawnikami. Na tej podstawie psychologowie przygotowali krótkie charakterystyki tych osób. Otrzymasz teraz jedną z takich charakterystyk. Dotyczy ona Johna. Ma on 30 lat. Jest żonaty i ma dwoje dzieci. Działa aktywnie w lokalnych organizacjach politycznych. Jego największym hobby jest kolekcjonowanie książkowych "białych kruków". Jest osobą elokwentną, przekonywającą i nastawioną rywalizacyjnie. Jakie jest prawdopodobieństwo, że opisany mężczyzna jest raczej prawnikiem niż inżynierem? Heurystyka II ćwiczenie 8 Grupa ekspertów - psychologów przeprowadziła 100 wywiadów, z 70 inżynierami i z 30 prawnikami. Na tej podstawie psychologowie przygotowali krótkie charakterystyki tych osób. Otrzymasz teraz jedną z takich charakterystyk. Dotyczy ona Johna. Ma on 30 lat. Jest żonaty i ma dwoje dzieci. Działa aktywnie w lokalnych organizacjach politycznych. Jego największym hobby jest kolekcjonowanie książkowych "białych kruków". Jest osobą elokwentną, przekonywającą i nastawioną rywalizacyjnie. Jakie jest prawdopodobieństwo, że opisany mężczyzna jest raczej prawnikiem niż inżynierem?.ok. 70% najczęstsza odpowiedź 8
9 Nauczyciel przeprowadził w pewnej klasie pierwszą klasówkę i podzielił uczniów według uzyskanych wyników na trzy grupy: słabszych, średnich i lepszych. Czego powinien spodziewać się nauczyciel po następnej klasówce? (a) powtórzenia się ocen Heurystyka II - ćwiczenie 9 (b) jeszcze większego zróżnicowania, tak że uczniowie, którzy za pierwszym razem otrzymali słabsze stopnie, otrzymają jeszcze słabsze, a ci uczniowie, którzy za pierwszym razem otrzymali lepsze stopnie, otrzymają za drugim razem jeszcze lepsze. (c) tego, że przy następnej klasówce wyniki grupy słabszej się poprawią, a wyniki grupy lepszej się pogorszą. Poprawna odpowiedź Heurystyka reprezentatywności Zniekształcenia w tworzeniu reprezentacji sytuacji Wynika z dwóch mechanizmów: Mechanizmy kształtowania struktury (potrzeba struktury) Mechanizmy kodowania informacji (kodowanie obrazowo-emocjonalne) Polega na traktowaniu sytuacji jako reprezentatywną, chociaż nie ma ku temu podstaw Heurystyka reprezentatywności koncentrujemy się na podobieństwie jednego obiektu do drugiego, wnioskując na tej podstawie, że pierwszy obiekt działa podobnie jak drugi stąd np. tworzą się stereotypy. Czyli np. widząc Murzyna myślimy od razu, że ma poczucie rytmu, albo że jest niewykształcony. w trakcie szacowania prawdopodobieństwa tego, że jakieś zdarzenie pochodzi z określonej próby należy kierować się tym, w jakim stopniu to zdarzenie jest dla owej grupy reprezentatywne. Czyli np. śniady, czarnowłosy mężczyzna, grający na gitarze flamenco jest bardziej podobny do stereotypu Hiszpana niż Polaka, dlatego stawiamy na tego pierwszego. Błędy w ocenie reprezentatywności Prawo krótkich serii/złudzenie gracza - polega na traktowaniu niezależnych od siebie zdarzeń losowych jako zdarzeń zależnych. W szczególności jest to myślenie, że zdarzenie będące przedłużeniem jakiejś bardzo nieprawdopodobnej serii jest mniej prawdopodobne, niż zdarzenie przerywające tę serię. Prawo małych liczb (na wzór PRAWO WIELKICH LICZB JAKUBA BERNOULLIEGO) - złudzenie, że prawidłowości dot. dużych grup zachodzą także w małych zbiorach obserwacji. Intuicyjne przekonanie, że podstawowe cechy procesu losowego są reprezentowane nie tylko globalnie, ale również w każdej wyciętej serii danych. Przekonanie to powoduje brak naszej wrażliwości na wielkość próby Błędy w ocenie reprezentatywności Błąd koniunkcji - polegający na przecenianiu prawdopodobieństwa zajścia dwóch zdarzeń w stosunku do prawdopodobieństwa każdego z nich z osobna (P(A*B) > P(A)+P(B)), jest najbardziej spektakularnym skrzywieniem aparatu poznawczego Złudzenie korelacji - tendencja do zauważania wzorców lub korelacji tam, gdzie w rzeczywistości ich nie ma Faworyzowanie przyczynowości przecenianie zależności przyczynowych zdarzeń niż losowych Przecenianie informacji przyczynowych nad informacjami statystycznymi Błędy w ocenie reprezentatywności Nieuwzględnianie regresji w przewidywaniach po pojawieniu się wyjątkowo dobrego wyniku, oczekuje się gorszego, występuje naturalna tendencja regresji do średniej. 9
10 Rodzaje heurystyk i inklinacji poznawczych Heurystyka kotwiczenia Heurystyka reprezentatywności Heurystyka III Zadanie 4 Zadanie 1 - odpowiedź Lista nazwisk Których nazwisk było więcej? kobiecych czy męskich? Nazwisk kobiecych 14; nazwisk męskich - 10 Daniel Olbrychski Zbigniew Zamachowski Borys Szyc Brad Pitt Janusz Gajos Barack Obama Adam Małysz Jacek Kuroń Lech Wałęsa, Aleksander Fredro Ewa Nowak Małgorzata Nogaj Danuta Tomczak Bożena Szukowicz Janina Zielińska Maria Owczarek Zofia Zarzycka Teresa Michalak Katarzyna Seredyn Alicja Śliwińska Marta Żyłka Maria Mączka Irena Mróz Maryla Kowalska. Zadanie 2 Zadanie 2 - odpowiedź Odpowiedz na pytanie: Odpowiedz na pytanie: Czy więcej ludzi ginie w wypadkach samochodowych czy katastrofach lotniczych? Czy więcej ludzi ginie w wypadkach samochodowych czy katastrofach lotniczych? W wypadkach samochodowych 10
11 Zadanie 3 Zadanie 3 - odpowiedź Odpowiedz na pytanie: Odpowiedz na pytanie: Czy więcej ludzi umiera z powodu uderzenia kawałkiem rozbitego samolotu, czy z powodu zaatakowania przez rekina? Czy więcej ludzi umiera z powodu uderzenia kawałkiem rozbitego samolotu, czy z powodu zaatakowania przez rekina? Od uderzenia kawałkiem rozbitego samolotu Zadanie 4 Zadanie 4 - odpowiedź Odpowiedz na pytanie: Odpowiedz na pytanie: Czy więcej ludzi ginie w wypadkach samochodowych czy umiera na gruźlicę? Czy więcej ludzi ginie w wypadkach samochodowych czy umiera na gruźlicę? Na gruźlicę Zadanie 5 Czy w języku polskim jest więcej wyrazów na literę r, czy wyrazów mających literę r na trzecim miejscu? a) r b) r _ Zadanie 5 - odpowiedź Czy w języku polskim jest więcej wyrazów na literę r, czy wyrazów mających literę r na trzecim miejscu? a) r b) r _ Odpowiedź b 11
12 Zadanie 6 Zadanie 6 - odpowiedź Masz dwie sytuacje do wyboru: 1) rzucać lotką z prawdopodobieństwem wygranej 20 % i losować szczęśliwy los z prawdopodobieństwem 80% 2) rzucać lotką z prawdopodobieństwem wygranej 80 % i losować szczęśliwy los z prawdopodobieństwem 20% Masz dwie sytuacje do wyboru: 1) rzucać lotką z prawdopodobieństwem wygranej 20 % i losować szczęśliwy los z prawdopodobieństwem 80% 2) rzucać lotką z prawdopodobieństwem wygranej 80 % i losować szczęśliwy los z prawdopodobieństwem 20% Sytuacja 2 Rodzaje inklinacji poznawczych Heurystyka kotwiczenia Heurystyka reprezentatywności Heurystyka dostępności psychicznej Heurystyka dostępności psychicznej Bardziej zapamiętujemy zdarzenia częściej występujące niż zdarzenia rzadsze, lecz czasem zapamiętujemy zdarzenia nie dlatego, że wystąpiły często, ale dlatego, że wystąpiły niedawno lub są wysoce emocjonalne; Żywe i budzące emocje wydarzenia przypominamy sobie łatwiej niż spokojne; Środki masowego przekazu mają duży wpływ na zapamiętywanie zdarzeń; Heurystyka dostępności psychicznej Heurystyka dostępności psychicznej Zniekształcenia spowodowane mechanizmem nacisku dostępnej informacji Wynika z mechanizm kodowania informacji (kodowanie obrazowo-emocjonalne) Polega na przecenianiu informacji łatwo dostępnych, wyrazistych, konkretnych Znaczenie żywych i budzących emocje opisów Obecność w mediach Subiektywna wyobrażalnośc Ludzie kierują się tym, jak łatwo mogą coś przywołać z pamięci. Informacje najbardziej dostępne: najświeższe, ostatnio usłyszane, np. we wczorajszych Wiadomościach Telewizyjnych, żywe, łatwe do wyobrażenia obrazy, np. katastrofa lotnicza w Wiadomościach TV, anegdoty, interesująco opowiedziane, doświadczenia osobiste, własne lub naocznego świadka, o dużym ładunku emocjonalnym. 12
13 Inne mechanizmy zniekształceń Nadmierna pewność siebie Powszechność zjawiska nieuzasadnionej pewności siebie Nadmierna pewność siebie Błędy w szacowaniu prawdopodobieństw Przecenianie prawdopodobieństwa sukcesu, niedocenianie prawdopodobieństwa porażki Przecenianie prawdopodobieństwa zdarzeń sprawnościowych Tendencja centralna Czy twierdząc, że jesteśmy czegoś pewni na 100%, rzeczywiście nigdy się nie mylimy? Albo kiedy twierdzimy, że jesteśmy czegoś pewni na 90%, to mylimy się tylko w 10% przypadków? Nadmierna pewność siebie Test nieuzasadnionej pewności siebie Dla każdego z poniższych pytań proszę podać po dwie wartości: DOLNĄ i GÓRNĄ tak aby mieć 90% pewności, że prawdziwa odpowiedź mieści się między tymi dwiema wartościami. Proszę postarać się, żeby granice nie były ani zbyt wąskie (nadmierna pewność siebie), ani zbyt szerokie (niedocenianie siebie). Wymaganie to będzie spełnione, kiedy uzyska się 10% błędów, czyli kiedy dokładnie jedna odpowiedź będzie błędna. Nadmierna pewność siebie Test nieuzasadnionej pewności siebie 1. Wiek Adama Mickiewicza w chwili śmierci 2. Długość rzeki Nil w kilometrach 3. Liczba krajów zrzeszonych w organizacji OPEC 4. Liczba ksiąg Starego Testamentu 5. Długość średnicy księżyca w kilometrach 6. Waga pustego Boeinga 747 w kilogramach 7. Rok urodzenia Wolfganga Amadeusza Mozarta 8. Okres ciąży (w dniach) u słonia azjatyckiego 9. Odległość powietrzna z Londynu do Tokio 57 lat 7754 km ksiąg 4017 km kg dni km 10. Najgłębszy (znany) punkt na oceanach w metrach m Nadmierna pewność siebie Kiedy twierdzimy, że jesteśmy pewni czegoś na 90%, mylimy się nie w 10 % a w około 40-50% przypadków. Wnioski: Zdania ekspertów, Własne oceny i oszacowania Zwykle ludzie przeceniają zasób swojej wiedzy, co znaczy, że w rzeczywistości wiedzą mniej, niż sądzą, że wiedzą. Podsumowanie Bardzo często jesteśmy zmuszeni polegać tylko na subiektywnych ocenach swoich szansa, wpadając w ten sposób w liczne psychologiczne pułapki. Pamiętajmy więc, że: należy wykorzystywać dane z przeszłości to co się wznosi kiedyś musi wrócić na ziemię problemy należy rozpatrywać łącznie, a nie jako drobne fragmenty na kotwicy nigdy daleko nie odpłyniemy nasze emocje i pamięć nie zawsze są dobrym doradcą lepiej się miło zaskoczyć niż zawieść 13
14 Heurystyki najczęściej stosuje się wtedy, gdy: nie ma czasu by przemyśleć starannie dany problem, jesteśmy tak przeciążeni informacjami, że pełne ich przetworzenie staje się niemożliwe, wchodzące w grę sprawy są niezbyt ważne, tak że nie mamy ochoty zastanawiać się nad nimi, mamy mało solidnej wiedzy czy informacji, które można wykorzystać gdy podejmujemy decyzję, stoimy wobec problemu, a dana heurystyka przychodzi nam na myśl. 14
Heurystyka III Psychologia decyzji i ryzyka. Zadanie 1. Zadanie 2. Zadanie 3. Zadanie 4. wykład 6. Odpowiedz na pytanie:
Psychologia decyzji i ryzyka wykład 6 DR BEATA BAJCAR ZAKŁAD PSYCHOLOGII I ERGONOMII Heurystyka III Zadanie 1 Zadanie 2 Odpowiedz na pytanie: Odpowiedz na pytanie: Czy więcej ludzi ginie w wypadkach samochodowych
Bardziej szczegółowoHeurystyka I 2014-05-26. Strategie podejmowania decyzji. Psychologia decyzji. Strategie podejmowania decyzji. Inklinacje poznawcze.
Strategie podejmowania decyzji Psychologia decyzji wykład 4 DR BEATA BAJCAR ZAKŁAD PSYCHOLOGII I ERGONOMII Zwykle strategia podejmowania decyzji jest systemem złożonym z reguł heurystycznych i algorytmicznych.
Bardziej szczegółowoStrategie algorytmiczne Strategie heurystyczne
Strategie podejmowania decyzji Psychologia decyzji i ryzyka wykład 5 DR BEATA BAJCAR ZAKŁAD PSYCHOLOGII I ERGONOMII Zwykle strategia podejmowania decyzji jest systemem złożonym z reguł heurystycznych i
Bardziej szczegółowoMetody rozwiązywania problemów. Proces rozwiązywania problemów a proces podejmowania decyzji
Proces rozwiązywania problemów a proces podejmowania decyzji Proces podejmowania decyzji Przejawy ograniczonej racjonalności - wykład 7 Proces podejmowania decyzji jest procesem rozwiazywania problemu
Bardziej szczegółowoPsychologia decyzji. Struktura wykładu DR BEATA BAJCAR ZAKŁAD PSYCHOLOGII I ERGONOMII. wykład 15 godzin
Psychologia decyzji wykład 15 godzin DR BEATA BAJCAR ZAKŁAD PSYCHOLOGII I ERGONOMII Struktura wykładu Behawioralna teoria decyzji. Normatywne i deskryptywne modele podejmowania decyzji Cykl myślenia decyzyjnego
Bardziej szczegółowoPlan. Struktura czynności myślenia (materiał, operacje reguły)
Myślenie Pojęcie myślenia Plan Struktura czynności myślenia (materiał, operacje reguły) Funkcje myślenia Rola myślenia w rozwiązywaniu problemów (pojęcie problemu i jego rodzaje, fazy rozwiązywania, przeszkody)
Bardziej szczegółowoPsychologia inwestora
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Psychologia inwestora Katarzyna Sekścińska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 21 kwietnia 2015 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Podstawowe
Bardziej szczegółowoSystemy Wspomagania Decyzji
Teoria decyzji Szkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Informatyki i Łączności February 5, 2016 1 Definicje 2 Normatywna teoria decyzji 3 Opisowa teoria decyzji 4 Naturalistyczny model podejmowania decyzji
Bardziej szczegółowoPodejmowanie decyzji jako proces rozwiązywania problemów. Psychologia decyzji i ryzyka. Proces podejmowania decyzji jako proces umysłowy
Podejmowanie decyzji jako proces rozwiązywania problemów Psychologia decyzji i ryzyka wykład 4 DR BEATA BAJCAR ZAKŁAD PSYCHOLOGII I ERGONOMII Podejmowanie decyzji jest złożonym procesem przetwarzania informacji
Bardziej szczegółowoAdam Kirpsza Zastosowanie regresji logistycznej w studiach nad Unią Europejska. Anna Stankiewicz Izabela Słomska
Adam Kirpsza Zastosowanie regresji logistycznej w studiach nad Unią Europejska Anna Stankiewicz Izabela Słomska Wstęp- statystyka w politologii Rzadkie stosowanie narzędzi statystycznych Pisma Karla Poppera
Bardziej szczegółowoMyślenie szybkie, myślenie wolne, implikatury skalarne
Zagadnienia kognitywistyki I: komunikacja, wspolne działanie i poznanie społeczne rok akademicki 2016/2017 semestr zimowy Temat 3: Myślenie szybkie, myślenie wolne, implikatury skalarne PLAN: 1. Tversky
Bardziej szczegółowoALGORYTMICZNA I STATYSTYCZNA ANALIZA DANYCH
1 ALGORYTMICZNA I STATYSTYCZNA ANALIZA DANYCH WFAiS UJ, Informatyka Stosowana II stopień studiów 2 Wnioskowanie statystyczne Czyli jak bardzo jesteśmy pewni że parametr oceniony na podstawie próbki jest
Bardziej szczegółowo2013-05-19. Co to jest ryzyko? Niepewność a ryzyko. Skąd się bierze ryzyko? Przestrzeń zachowań ryzykownych. Skąd się bierze ryzyko?
Co to jest ryzyko? Psychologia decyzji i ryzyka wykład 8 DR BEATA BAJCAR ZAKŁAD PSYCHOLOGII I ERGONOMII Działanie, które może przynieść niepowodzenie, stratę; Przedsięwzięcie, którego wynik jest niepewny,
Bardziej szczegółowoTOZ -Techniki optymalizacji w zarządzaniu
TOZ -Techniki optymalizacji w zarządzaniu Wykład dla studentów II roku studiów II stopnia na kierunku Zarządzanie Semestr zimowy 2009/2010 Wykładowca: prof. dr hab. inż. Michał Inkielman Literatura Literatura
Bardziej szczegółowoSTANDARD DLA WYMAGAJĄCYCH
STANDARD DLA WYMAGAJĄCYCH Psychologia inwestowania Mateusz Madej 05.04.2017 Agenda Psychologia na rynku Teoria perspektywy Błędy w przekonaniach i ocenie prawdopodobieństwa Błędy w zachowaniu i podejmowaniu
Bardziej szczegółowo2014-06-03. Podejmowanie decyzji jako proces rozwiązywania problemów. Psychologia decyzji. Proces podejmowania decyzji jako proces umysłowy
Podejmowanie decyzji jako proces rozwiązywania problemów Psychologia decyzji wykład 2 DR BEATA BAJCAR ZAKŁAD PSYCHOLOGII I ERGONOMII Podejmowanie decyzji jest złożonym procesem przetwarzania informacji
Bardziej szczegółowoJacek Skorupski pok. 251 tel konsultacje: poniedziałek , sobota zjazdowa
Jacek Skorupski pok. 251 tel. 234-7339 jsk@wt.pw.edu.pl http://skorupski.waw.pl/mmt prezentacje ogłoszenia konsultacje: poniedziałek 16 15-18, sobota zjazdowa 9 40-10 25 Udział w zajęciach Kontrola wyników
Bardziej szczegółowoMetody Statystyczne. Metody Statystyczne.
gkrol@wz.uw.edu.pl #4 1 Sprawdzian! 5 listopada (ok. 45-60 minut): - Skale pomiarowe - Zmienne ciągłe i dyskretne - Rozkład teoretyczny i empiryczny - Miary tendencji centralnej i rozproszenia - Standaryzacja
Bardziej szczegółowoHalina Piotrowska. Rozwiązywanie problemów decyzyjnych w nauczaniu fizyki
Halina Piotrowska Rozwiązywanie problemów decyzyjnych w nauczaniu fizyki 1 Problemy decyzyjne pojawiają się podczas czynności wyboru działania. Rozwiązywanie problemów decyzyjnych składa się z całego szeregu
Bardziej szczegółowo5. Wprowadzenie do prawdopodobieństwa Wprowadzenie Wyniki i zdarzenia Różne podejścia do prawdopodobieństwa Zdarzenia wzajemnie wykluczające się i
Spis treści Przedmowa do wydania polskiego - Tadeusz Tyszka Słowo wstępne - Lawrence D. Phillips Przedmowa 1. : rola i zastosowanie analizy decyzyjnej Decyzje złożone Rola analizy decyzyjnej Zastosowanie
Bardziej szczegółowoWykład 4. Decyzje menedżerskie
Dr inż. Aleksander Gwiazda Zarządzanie strategiczne Wykład 4 Decyzje menedżerskie Plan wykładu Wprowadzenie Wprowadzenie Pojęcie decyzji Decyzja to świadoma reakcja na sytuacje powstające w trakcie funkcjonowania
Bardziej szczegółowoWeryfikacja hipotez statystycznych. KG (CC) Statystyka 26 V / 1
Weryfikacja hipotez statystycznych KG (CC) Statystyka 26 V 2009 1 / 1 Sformułowanie problemu Weryfikacja hipotez statystycznych jest drugą (po estymacji) metodą uogólniania wyników uzyskanych w próbie
Bardziej szczegółowoStatystyka i opracowanie danych Podstawy wnioskowania statystycznego. Prawo wielkich liczb. Centralne twierdzenie graniczne. Estymacja i estymatory
Statystyka i opracowanie danych Podstawy wnioskowania statystycznego. Prawo wielkich liczb. Centralne twierdzenie graniczne. Estymacja i estymatory Dr Anna ADRIAN Paw B5, pok 407 adrian@tempus.metal.agh.edu.pl
Bardziej szczegółowoSpekulacja na rynkach finansowych. znajomość narzędzi czy siebie? Grzegorz Zalewski DM BOŚ S.A.
Spekulacja na rynkach finansowych znajomość narzędzi czy siebie? Grzegorz Zalewski DM BOŚ S.A. Narzędzia 2 Analiza techniczna Analiza fundamentalna Narzędzia (2) 3 AT astrologia rynków finansowych AF alchemia
Bardziej szczegółowoL.Kowalski zadania z rachunku prawdopodobieństwa-zestaw 1 ZADANIA - ZESTAW 1. (odp. a) B A C, b) A, c) A B, d) Ω)
ZADANIA - ZESTAW 1 Zadanie 1.1 Rzucamy trzy razy monetą. A i - zdarzenie polegające na tym, że otrzymamy orła w i - tym rzucie. Określić zbiór zdarzeń elementarnych. Wypisać zdarzenia elementarne sprzyjające
Bardziej szczegółowoAlgorytm genetyczny (genetic algorithm)-
Optymalizacja W praktyce inżynierskiej często zachodzi potrzeba znalezienia parametrów, dla których system/urządzenie będzie działać w sposób optymalny. Klasyczne podejście do optymalizacji: sformułowanie
Bardziej szczegółowoREPREZENTACJA LICZBY, BŁĘDY, ALGORYTMY W OBLICZENIACH
REPREZENTACJA LICZBY, BŁĘDY, ALGORYTMY W OBLICZENIACH Transport, studia I stopnia rok akademicki 2012/2013 Instytut L-5, Wydział Inżynierii Lądowej, Politechnika Krakowska Adam Wosatko Ewa Pabisek Pojęcie
Bardziej szczegółowoWykład 3 Hipotezy statystyczne
Wykład 3 Hipotezy statystyczne Hipotezą statystyczną nazywamy każde przypuszczenie dotyczące nieznanego rozkładu obserwowanej zmiennej losowej (cechy populacji generalnej) Hipoteza zerowa (H 0 ) jest hipoteza
Bardziej szczegółowoprawda symbol WIEDZA DANE komunikat fałsz liczba INFORMACJA (nie tyko w informatyce) kod znak wiadomość ENTROPIA forma przekaz
WIEDZA prawda komunikat symbol DANE fałsz kod INFORMACJA (nie tyko w informatyce) liczba znak forma ENTROPIA przekaz wiadomość Czy żyjemy w erze informacji? TAK Bo używamy nowego rodzaju maszyn maszyn
Bardziej szczegółowoStatystyka matematyczna i ekonometria
Statystyka matematyczna i ekonometria Wykład 5 Anna Skowrońska-Szmer lato 2016/2017 Hipotezy 2 Hipoteza zerowa (H 0 )- hipoteza o wartości jednego (lub wielu) parametru populacji. Traktujemy ją jako prawdziwą
Bardziej szczegółowoWeryfikacja hipotez statystycznych, parametryczne testy istotności w populacji
Weryfikacja hipotez statystycznych, parametryczne testy istotności w populacji Dr Joanna Banaś Zakład Badań Systemowych Instytut Sztucznej Inteligencji i Metod Matematycznych Wydział Informatyki Politechniki
Bardziej szczegółowoStatystyka. Rozkład prawdopodobieństwa Testowanie hipotez. Wykład III ( )
Statystyka Rozkład prawdopodobieństwa Testowanie hipotez Wykład III (04.01.2016) Rozkład t-studenta Rozkład T jest rozkładem pomocniczym we wnioskowaniu statystycznym; stosuje się go wyznaczenia przedziału
Bardziej szczegółowoStatystyka matematyczna Testowanie hipotez i estymacja parametrów. Wrocław, r
Statystyka matematyczna Testowanie hipotez i estymacja parametrów Wrocław, 18.03.2016r Plan wykładu: 1. Testowanie hipotez 2. Etapy testowania hipotez 3. Błędy 4. Testowanie wielokrotne 5. Estymacja parametrów
Bardziej szczegółowoJak podejmować decyzje?
Jak podejmować decyzje? www.maciejczak.pl DECYZJA A PROBLEM DECYZYJNY Decyzja jest wyborem jednego z możliwych w danej sytuacji wariantów działania. Sytuacja decyzyjna charakteryzuje się istnieniem co
Bardziej szczegółowoMetody probabilistyczne
Metody probabilistyczne 13. Elementy statystki matematycznej I Wojciech Kotłowski Instytut Informatyki PP http://www.cs.put.poznan.pl/wkotlowski/ 17.01.2019 1 / 30 Zagadnienia statystki Przeprowadzamy
Bardziej szczegółowoTestowanie hipotez statystycznych
Agenda Instytut Matematyki Politechniki Łódzkiej 2 stycznia 2012 Agenda Agenda 1 Wprowadzenie Agenda 2 Hipoteza oraz błędy I i II rodzaju Hipoteza alternatywna Statystyka testowa Zbiór krytyczny Poziom
Bardziej szczegółowoBudowanie skutecznego zespołu przez product managera
Budowanie skutecznego zespołu przez product managera Na czym polega specyfika zespołu kierowanego przez product managera? Grupa jako system Jednostki Struktura grupy wielkość normy model interakcji role
Bardziej szczegółowo2. Metody podejmowania decyzji w warunkach pewności... 37
Spis treści Wstęp... 7 1. Problemy i procesy decyzyjne w organizacji... 11 1.1. Istota decyzji menedżerskich w organizacji... 11 1.2. Sytuacje decyzyjne, problemy decyzyjne i decyzje w organizacji.. 15
Bardziej szczegółowoPG im. Tadeusza Kościuszki w Kościerzycach nadzór pedagogiczny nauczanie problemowe
Problem badawczy: to pewna trudność (praktyczna lub teoretyczna), która rozwiązywana jest na drodze aktywności badawczej; jest to trudna i niepewna sytuacja, zawierająca niepełne dane; stanowi pewien rodzaj
Bardziej szczegółowoPodstawy teorii finansów
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Życie gospodarcze Psychologia inwestora Grzegorz Kowerda Uniwersytet w Białymstoku 7 listopada 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Podstawy
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z fizyki w Szkole Podstawowej nr 3 w Zamościu
Wymagania edukacyjne z fizyki w Szkole Podstawowej nr 3 w Zamościu I.OGÓLNE KRYTERIA OCENIA Wiedzę i umiejętności ucznia ocenia się na poziomach: podstawowym - obejmuje on poziom konieczny i podstawowy,
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Zarządzanie ryzykiem dr Grzegorz Głód Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 14.10.2013 r. Kto chce mieć absolutną pewność przed podjęciem decyzji nigdy decyzji nie podejmie 1
Bardziej szczegółowoPobieranie prób i rozkład z próby
Pobieranie prób i rozkład z próby Marcin Zajenkowski Marcin Zajenkowski () Pobieranie prób i rozkład z próby 1 / 15 Populacja i próba Populacja dowolnie określony zespół przedmiotów, obserwacji, osób itp.
Bardziej szczegółowoZależność cech (wersja 1.01)
KRZYSZTOF SZYMANEK Zależność cech (wersja 1.01) 1. Wprowadzenie Często na podstawie wiedzy, że jakiś przedmiot posiada określoną cechę A możemy wnioskować, że z całą pewnością posiada on też pewną inną
Bardziej szczegółowoPorównywanie populacji
3 Porównywanie populacji 2 Porównywanie populacji Tendencja centralna Jednostki (w grupie) według pewnej zmiennej porównuje się w ten sposób, że dokonuje się komparacji ich wartości, osiągniętych w tej
Bardziej szczegółowodr Anna Mazur Wyższa Szkoła Promocji Intuicja a systemy przekonań
dr Anna Mazur Wyższa Szkoła Promocji Intuicja a systemy przekonań Systemy przekonań Dlaczego mądrzy ludzie podejmują głupie decyzje? Odpowiedzialne są nasze przekonania. Przekonania, które składają się
Bardziej szczegółowoCo to jest proces motywacyjny?
Proces motywacyjny Plan Co to jest proces motywacyjny Jakie warunki muszą być spełnione żeby powstał proces motywacyjny Rodzaje motywacji W jaki sposób natężenie motywacji wpływa na procesy poznawcze i
Bardziej szczegółowoProces informacyjny. Janusz Górczyński
Proces informacyjny Janusz Górczyński 1 Proces informacyjny, definicja (1) Pod pojęciem procesu informacyjnego rozumiemy taki proces semiotyczny, ekonomiczny i technologiczny, który realizuje co najmniej
Bardziej szczegółowoPodstawy zarządzania
Podstawy zarządzania mgr Magdalena Marczewska TiMO (Zakład Teorii i Metod Organizacji) Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego mmarczewska@wz.uw.edu.pl Rozwiązywanie problemów decyzyjnych Manager
Bardziej szczegółowoNIEPEWNOŚĆ I RYZYKO PODEJMOWANIA DECYZJI W TEORII ZARZĄDZANIA
dr Ireneusz Drabik NIEPEWNOŚĆ I RYZYKO PODEJMOWANIA DECYZJI W TEORII ZARZĄDZANIA Procesy decyzyjne w administracji publicznej w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej Międzynarodowa konferencja naukowa
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
ŻYCIE GOSPODARCZE Psychologia inwestora Agnieszka Finneran Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu 8 czerwca 2015 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Praktyczna typologia oparta
Bardziej szczegółowoFinanse behawioralne; badanie skłonności poznawczych inwestorów
Finanse behawioralne; badanie skłonności poznawczych inwestorów Łukasz Małek promotor dr inż. R. Weron Instytut Matematyki i Informatyki Politechnika Wrocławska Wrocław, 13.07.2007 Spis treści 1 Cel pracy
Bardziej szczegółowoZadania ze statystyki, cz.7 - hipotezy statystyczne, błąd standardowy, testowanie hipotez statystycznych
Zadania ze statystyki, cz.7 - hipotezy statystyczne, błąd standardowy, testowanie hipotez statystycznych Zad. 1 Średnia ocen z semestru letniego w populacji studentów socjologii w roku akademickim 2011/2012
Bardziej szczegółowoZad. 4 Należy określić rodzaj testu (jedno czy dwustronny) oraz wartości krytyczne z lub t dla określonych hipotez i ich poziomów istotności:
Zadania ze statystyki cz. 7. Zad.1 Z populacji wyłoniono próbę wielkości 64 jednostek. Średnia arytmetyczna wartość cechy wyniosła 110, zaś odchylenie standardowe 16. Należy wyznaczyć przedział ufności
Bardziej szczegółowoP (A B) P (B) = 1/4 1/2 = 1 2. Zakładamy, że wszystkie układy dwójki dzieci: cc, cd, dc, dd są jednakowo prawdopodobne.
Wykład Prawdopodobieństwo warunkowe Dwukrotny rzut symetryczną monetą Ω {OO, OR, RO, RR}. Zdarzenia: Awypadną dwa orły, Bw pierwszym rzucie orzeł. P (A) 1 4, 1. Jeżeli już wykonaliśmy pierwszy rzut i wiemy,
Bardziej szczegółowoPsychologia procesów poznawczych Kod przedmiotu
Psychologia procesów poznawczych - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia procesów poznawczych Kod przedmiotu 14.4-WP-PSChM-PPPoz-Ć-S14_pNadGen98ION Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki,
Bardziej szczegółowoKURS PRAWDOPODOBIEŃSTWO
KURS PRAWDOPODOBIEŃSTWO Lekcja 2 Klasyczna definicja prawdopodobieństwa ZADANIE DOMOWE www.etrapez.pl Strona 1 Część 1: TEST Zaznacz poprawną odpowiedź (tylko jedna jest prawdziwa). Pytanie 1 Według klasycznej
Bardziej szczegółowoPUBLIKACJA PODSUMOWUJACA ZAJĘCIA DODATKOWE Z MATEMATYKI. realizowane w ramach projektu Stąd do przyszłości. nr. POKL.09.01.
Mołodiatycze, 22.06.2012 PUBLIKACJA PODSUMOWUJACA ZAJĘCIA DODATKOWE Z MATEMATYKI realizowane w ramach projektu Stąd do przyszłości nr. POKL.09.01.02-06-090/11 Opracował: Zygmunt Krawiec 1 W ramach projektu
Bardziej szczegółowoPrzedsiębiorczość i Podejmowanie Ryzyka. Zajęcia 1
Przedsiębiorczość i Podejmowanie Ryzyka Zajęcia 1 Zaliczenie Obecność Reguły gry: - Obecność obowiązkowa - kartkówki tylko w nagłych wypadkach (w wypadku niepożądanej aktywności) - Prace domowe (oddawane
Bardziej szczegółowoPodejmowanie decyzji - sztuka dobrego wyboru
Podejmowanie decyzji - sztuka dobrego wyboru Opis szkolenia: Decyzje są podejmowane lub podejmują się ( według zwolenników koncepcji decyzji jako aktów bezwiednych) nieustannie. Podejmowanie decyzji to
Bardziej szczegółowoPrawdopodobieństwo warunkowe Twierdzenie o prawdopodobieństwie całkowitym
Edward Stachowski Prawdopodobieństwo warunkowe Twierdzenie o prawdopodobieństwie całkowitym W podstawie programowej obowiązującej na egzaminie maturalnym od 05r pojawiły się nowe treści programowe Wśród
Bardziej szczegółowoWnioskowanie statystyczne. Statystyka w 5
Wnioskowanie statystyczne tatystyka w 5 Rozkłady statystyk z próby Próba losowa pobrana z populacji stanowi realizacje zmiennej losowej jak ciąg zmiennych losowych (X, X,... X ) niezależnych i mających
Bardziej szczegółowoTestowanie hipotez statystycznych. Wprowadzenie
Wrocław University of Technology Testowanie hipotez statystycznych. Wprowadzenie Jakub Tomczak Politechnika Wrocławska jakub.tomczak@pwr.edu.pl 10.04.2014 Pojęcia wstępne Populacja (statystyczna) zbiór,
Bardziej szczegółowo1. TESTY PSYCHOLOGICZNE
1. TESTY PSYCHOLOGICZNE 1. pojęcie testu psychologicznego 2. zastosowanie 3. podstawowe wymogi (standaryzacja, obiektywność, rzetelność, trafność, normalizacja) 4. cecha psychologiczna w ujęciu psychologicznym
Bardziej szczegółowoCzęść pierwsza. Wprowadzenie do intensywnego wspomagania rozwoju umysłowego oraz edukacji matematycznej dzieci
Spis treści WSTĘP Przyczyny, dla których należało napisać tę książkę. Jak wpisuje się ona w nową rzeczywistość edukacyjną w wychowaniu przedszkolnym i w nauczaniu początkowym dzieci. Dlaczego książka ta
Bardziej szczegółowoWnioskowanie statystyczne Weryfikacja hipotez. Statystyka
Wnioskowanie statystyczne Weryfikacja hipotez Statystyka Co nazywamy hipotezą Każde stwierdzenie o parametrach rozkładu lub rozkładzie zmiennej losowej w populacji nazywać będziemy hipotezą statystyczną
Bardziej szczegółowoWykład Centralne twierdzenie graniczne. Statystyka matematyczna: Estymacja parametrów rozkładu
Wykład 11-12 Centralne twierdzenie graniczne Statystyka matematyczna: Estymacja parametrów rozkładu Centralne twierdzenie graniczne (CTG) (Central Limit Theorem - CLT) Centralne twierdzenie graniczne (Lindenberga-Levy'ego)
Bardziej szczegółowoHeurystyki. Strategie poszukiwań
Sztuczna inteligencja Heurystyki. Strategie poszukiwań Jacek Bartman Zakład Elektrotechniki i Informatyki Instytut Techniki Uniwersytet Rzeszowski DLACZEGO METODY PRZESZUKIWANIA? Sztuczna Inteligencja
Bardziej szczegółowoPDF created with FinePrint pdffactory Pro trial version http://www.fineprint.com
Analiza korelacji i regresji KORELACJA zależność liniowa Obserwujemy parę cech ilościowych (X,Y). Doświadczenie jest tak pomyślane, aby obserwowane pary cech X i Y (tzn i ta para x i i y i dla różnych
Bardziej szczegółowoVI WYKŁAD STATYSTYKA. 9/04/2014 B8 sala 0.10B Godz. 15:15
VI WYKŁAD STATYSTYKA 9/04/2014 B8 sala 0.10B Godz. 15:15 WYKŁAD 6 WERYFIKACJA HIPOTEZ STATYSTYCZNYCH PARAMETRYCZNE TESTY ISTOTNOŚCI Weryfikacja hipotez ( błędy I i II rodzaju, poziom istotności, zasady
Bardziej szczegółowoZadania ze statystyki cz. 8 I rok socjologii. Zadanie 1.
Zadania ze statystyki cz. 8 I rok socjologii Zadanie 1. W potocznej opinii pokutuje przekonanie, że lepsi z matematyki są chłopcy niż dziewczęta. Chcąc zweryfikować tę opinię, przeprowadzono badanie w
Bardziej szczegółowoALGORYTMICZNA I STATYSTYCZNA ANALIZA DANYCH
1 ALGORYTMICZNA I STATYSTYCZNA ANALIZA DANYCH WFAiS UJ, Informatyka Stosowana II stopień studiów 2 Wnioskowanie statystyczne dla zmiennych numerycznych Porównywanie dwóch średnich Boot-strapping Analiza
Bardziej szczegółowoPsychologiczne aspekty zarządzania finansami
Psychologiczne aspekty zarządzania finansami Zakres tematyczny: Podejmowanie decyzji finansowych Racjonalność i nieracjonalność decyzji Ryzyko w psychologii finansowej Piramida zachowań finansowych Zarządzanie
Bardziej szczegółowoSTATYSTYKA wykład 8. Wnioskowanie. Weryfikacja hipotez. Wanda Olech
TATYTYKA wykład 8 Wnioskowanie Weryfikacja hipotez Wanda Olech Co nazywamy hipotezą Każde stwierdzenie o parametrach rozkładu lub rozkładzie zmiennej losowej w populacji nazywać będziemy hipotezą statystyczną
Bardziej szczegółowoElementy Modelowania Matematycznego Wykład 4 Regresja i dyskryminacja liniowa
Spis treści Elementy Modelowania Matematycznego Wykład 4 Regresja i dyskryminacja liniowa Romuald Kotowski Katedra Informatyki Stosowanej PJWSTK 2009 Spis treści Spis treści 1 Wstęp Bardzo często interesujący
Bardziej szczegółowoTEORETYCZNE PODSTAWY INFORMATYKI
1 TEORETYCZNE PODSTAWY INFORMATYKI 16/01/2017 WFAiS UJ, Informatyka Stosowana I rok studiów, I stopień Repetytorium złożoność obliczeniowa 2 Złożoność obliczeniowa Notacja wielkie 0 Notacja Ω i Θ Rozwiązywanie
Bardziej szczegółowoDODATKOWA PULA ZADAŃ DO EGZAMINU. Rozważmy ciąg zdefiniowany tak: s 0 = a. s n+1 = 2s n +b (dla n=0,1,2 ) Pokaż, że s n = 2 n a +(2 n =1)b
DODATKOWA PULA ZADAŃ DO EGZAMINU Rozważmy ciąg zdefiniowany tak: s 0 = a s n+1 = 2s n +b (dla n=0,1,2 ) Pokaż, że s n = 2 n a +(2 n =1)b Udowodnij, że liczba postaci 5 n+1 +2 3 n +1 jest podzielna przez
Bardziej szczegółowoStatystyki: miary opisujące rozkład! np. : średnia, frakcja (procent), odchylenie standardowe, wariancja, mediana itd.
Wnioskowanie statystyczne obejmujące metody pozwalające na uogólnianie wyników z próby na nieznane wartości parametrów oraz szacowanie błędów tego uogólnienia. Przewidujemy nieznaną wartości parametru
Bardziej szczegółowoTestowanie hipotez statystycznych
9 października 2008 ...czyli definicje na rozgrzewkę n-elementowa próba losowa - wektor n zmiennych losowych (X 1,..., X n ); intuicyjnie: wynik n eksperymentów realizacja próby (X 1,..., X n ) w ω Ω :
Bardziej szczegółowoKontekstowe wskaźniki efektywności nauczania - warsztaty
Kontekstowe wskaźniki efektywności nauczania - warsztaty Przygotowała: Aleksandra Jasińska (a.jasinska@ibe.edu.pl) wykorzystując materiały Zespołu EWD Czy dobrze uczymy? Metody oceny efektywności nauczania
Bardziej szczegółowoTestowanie hipotez statystycznych. Wnioskowanie statystyczne
Testowanie hipotez statystycznych Wnioskowanie statystyczne Hipoteza statystyczna to dowolne przypuszczenie co do rozkładu populacji generalnej (jego postaci funkcyjnej lub wartości parametrów). Hipotezy
Bardziej szczegółowoEkonomia menedżerska William F. Samuelson, Stephen G. Marks
Ekonomia menedżerska William F. Samuelson, Stephen G. Marks Ekonomia menedżerska to doskonale opracowany podręcznik, w którym przedstawiono najważniejsze problemy decyzyjne, przed jakimi stają współcześni
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO W PUBLICZNYM GIMNAZJUM IM. W. SIEMIONA W KRUSZEWIE
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO W PUBLICZNYM GIMNAZJUM IM. W. SIEMIONA W KRUSZEWIE I. Kontrakt z uczniami: 1. Każdy uczeń jest oceniany zgodnie z zasadami sprawiedliwości. 2. Ocenie
Bardziej szczegółowoModele DSGE. Jerzy Mycielski. Maj Jerzy Mycielski () Modele DSGE Maj / 11
Modele DSGE Jerzy Mycielski Maj 2008 Jerzy Mycielski () Modele DSGE Maj 2008 1 / 11 Modele DSGE DSGE - Dynamiczne, stochastyczne modele równowagi ogólnej (Dynamic Stochastic General Equilibrium Model)
Bardziej szczegółowoStreszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu
Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu ostatnich kilku dekad diametralnie zmienił się charakter prowadzonej
Bardziej szczegółowoREPREZENTACJA LICZBY, BŁĘDY, ALGORYTMY W OBLICZENIACH
REPREZENTACJA LICZBY, BŁĘDY, ALGORYTMY W OBLICZENIACH Transport, studia niestacjonarne I stopnia, semestr I Instytut L-5, Wydział Inżynierii Lądowej, Politechnika Krakowska Adam Wosatko Ewa Pabisek Reprezentacja
Bardziej szczegółowoStatystyka matematyczna i ekonometria
Statystyka matematyczna i ekonometria Wykład 5 dr inż. Anna Skowrońska-Szmer zima 2017/2018 Hipotezy 2 Hipoteza zerowa (H 0 )- hipoteza o wartości jednego (lub wielu) parametru populacji. Traktujemy ją
Bardziej szczegółowoTeoria Estymacji. Do Powyżej
Teoria Estymacji Zad.1. W pewnym przedsiębiorstwie wylosowano niezależnie próbę 25 pracowników. Staż pracy (w latach) tych pracowników w 1996 roku był następujący: 37; 34; 0*; 5; 17; 17; 0*; 2; 24; 33;
Bardziej szczegółowoSIGMA KWADRAT. Weryfikacja hipotez statystycznych. Statystyka i demografia CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY
SIGMA KWADRAT CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY Weryfikacja hipotez statystycznych Statystyka i demografia PROJEKT DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO URZĄD STATYSTYCZNY
Bardziej szczegółowoOCENIANIE W EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika w Tucholi rok szkolny 2018/2019. I.
OCENIANIE W EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika w Tucholi rok szkolny 2018/2019 I. Założenia ogólne 1. W edukacji wczesnoszkolnej ocenianie jest procesem gromadzenia
Bardziej szczegółowoStatystyka Matematyczna Anna Janicka
Statystyka Matematyczna Anna Janicka wykład IX, 25.04.2016 TESTOWANIE HIPOTEZ STATYSTYCZNYCH Plan na dzisiaj 1. Hipoteza statystyczna 2. Test statystyczny 3. Błędy I-go i II-go rodzaju 4. Poziom istotności,
Bardziej szczegółowoI. Postanowienia ogólne
JĘZYK ANGIELSKI KLASY IV-VI I. Postanowienia ogólne 1. Uczniowie oceniani są na zasadach sprawiedliwości, według ustalonych reguł, które są im znane oraz przez nich akceptowane. 2. Ocenę ustala nauczyciel
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12
Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12 (pieczęć wydziału) KARTA PRZEDMIOTU Z1-PU7 WYDANIE N1 Strona 1 z 6 1. Nazwa przedmiotu: PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI KIEROWNICZYCH 2. Kod przedmiotu: 3. Karta przedmiotu
Bardziej szczegółowoc. dokładnie 10 razy została wylosowana kula antracytowa, ale nie za pierwszym ani drugim razem;
05DRAP - Niezależność zdarzeń, schemat Bernoulliego A Zadania na ćwiczenia Zadanie A.. Niech Ω = {ω, ω 2, ω, ω, ω 5 } i P({ω }) = 8, P({ω 2}) = P({ω }) = P({ω }) = 6 oraz P({ω 5}) = 5 6. Niech A = {ω,
Bardziej szczegółowoZadania ze statystyki, cz.6
Zadania ze statystyki, cz.6 Zad.1 Proszę wskazać, jaką część pola pod krzywą normalną wyznaczają wartości Z rozkładu dystrybuanty rozkładu normalnego: - Z > 1,25 - Z > 2,23 - Z < -1,23 - Z > -1,16 - Z
Bardziej szczegółowop k (1 p) n k. k c. dokładnie 10 razy została wylosowana kula amarantowa, ale nie za pierwszym ani drugim razem;
05DRAP - Niezależność zdarzeń, schemat Bernoulliego Definicja.. Zdarzenia A i B nazywamy niezależnymi, jeżeli zachodzi równość P(A B) = P(A) P(B). Definicja. 2. Zdarzenia A,..., A n nazywamy niezależnymi
Bardziej szczegółowoSOCJOLOGIA ORGANIZACJI. Dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka
SOCJOLOGIA ORGANIZACJI Dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka 1 SOCJOLOGIA ORGANIZACJI Współczesne społeczeństwo jest społeczeństwem organizacji formalnych, czyli dużymi grupami wtórnymi utworzonymi z myślą o
Bardziej szczegółowoFaza strategiczna. Synteza. Analiza. Instalacja. Faza strategiczna. Dokumentacja. kodowanie implementacja. produkt konserwacja
Faza strategiczna określenie wymagań specyfikowanie projektowanie kodowanie implementacja testowanie produkt konserwacja Faza strategiczna Analiza Synteza Dokumentacja Instalacja Faza strategiczna (ang.
Bardziej szczegółowoSTATYSTYKA wykład 5-6
TATYTYKA wykład 5-6 Twierdzenia graniczne Rozkłady statystyk z próby Wanda Olech Twierdzenia graniczne Jeżeli rozpatrujemy ciąg zmiennych losowych {X ; X ;...; X n }, to zdarza się, że ich rozkłady przy
Bardziej szczegółowo