Kania ruda Milvus milvus (Linnaeus, 1758)

Transkrypt

1 Kania ruda Milvus milvus (Linnaeus, 1758) Synonimy: kania rdzawa, kania wielka, kania zwyczajna, Milvus regalis, Falco milvus śmieci i w miejscach składowania odpadów z ferm hodowlanych. Elementy biologii rozrodu Rudo Jureček /Flickr.com Status w Polsce W Polsce na zachodzie nieliczny, na pozostałym obszarze skrajnie nieliczny ptak lęgowy, a krajową populacja szacowana jest na par. Najliczniej gnieździ się na Pomorzu Zachodnim, w Wielkopolsce i Ziemi Lubuskiej. Jednakże lęgi możliwe są w całym kraju. Występowanie i taksonomia Europejska populacja szacowana jest na tys. par, najliczniej gnieździ się w Niemczech tys. par (zanotowano tu wzrost liczebności), Francji 3 4 tys. par, Hiszpanii 2 3 tys. par, Szwajcarii par. Gatunek politypowy. milvus (Linnaeus, 1758) Europa, płn. zach. Afryka do Turcji i płn. Iranu fasciicauda E. Hartert, 1914 Wyspy Zielonego Przylądka Siedlisko lęgowe Zasiedla przeważnie rozczłonkowane lasy, położone w są siedz twie te re nów otwartych (pola, łąki, zbiorniki wodne, tereny podmokłe), zwłaszcza w sze ro kich do li nach rzek i pojezierzach. Poza tym brzegi różnego typu lasów. Poza granicami Polski gniazduje w typowym krajobrazie rolniczym, z daleka od zbiorników wodnych. Podobnie jak i w Europie południowej coraz częściej spotykana jest na wysypiskach System rozrodczy Gatunek monogamiczny, o trwałej więzi małżeńskiej, wynikającej przede wszyst kim z przywiązania do miejsca lęgu. W przypadku wyższych zagęszczeń dochodzi jednak do kopulacji pozamałżeńskich, w których obserwowano maksymalnie do 15% samic z lokalnej populacji. Sporadycznie obserwowano poligynię. Doj rza łość płcio wa Uzyskują ptaki już w 2 roku życia, jednakże do lęgów przystępuje w wieku 3 4 lat, rzadko w drugim, a sporadycznie nawet w pierwszym lub później dopiero w 6 lub 7 roku życia. Fenologia lęgów Na lęgowiskach pojawia się już na przełomie lutego i marca. Na Ślą sku skła da nie jaj roz poczy na ło się z po cząt kiem kwiet nia, a naj wię cej par przy stę po wa ło do lęgów w dru giej de ka dzie tego mie sią ca. Pisklęta kluły się w maju, wylot młodych z gniazd następował na przełomie czerwca i lipca, większość młodych opuszczała gniazda w pierwszej dekadzie lipca. Liczba lęgów Kania ruda wyprowadza jeden lęg w roku, po 622

2 Loty tokowe rozpoczynają się w krótkim czasie po przylocie. Odbywają się zwykle przy ładnej pogodzie, wcześnie rano lub po południu. W zalotach uczestniczy zazwyczaj para ptaków, rzadko przyłączają się ptaki z sąsiedztwa lub samotne osobniki. Loty nie są zbyt rozbudowane, ale ptaki mogą po dużej spirali gwałtownie spadać w dół, lub w locie ślizgowym przewracają się na grzbiet i spadają prostopadle do ziemi obracając się wokół własnej osi (w czasie spadania da się słyszeć szum skrzydeł). Najbardziej okazałe są ewolucje wykonywane wspólnie przez partnerów, jeden z ptaków nadlatuje z góry, drugi zaś odwraca się na grzbiet jednocześnie wysuwając szpony, ale praktycznie ptaki nie sczepiają się i po chwili kontynuują lot. Czasami także w locie poziomym miękko uderzają skrzydłami unosząc je bardzo wysoko. David Merrett/Flickr.com wta rza lęgi po utra cie, jeżeli jaja uległy zniszczeniu na wczesnym etapie wysiadywania. Prawie zawsze odbywa się on w innym gnieździe. Terytorializm Gatunek terytorialny, w miejscach regularne Jez B/Flickr.com Stephen Maudsley/Flickr.com Kania ruda. Zaloty powietrzne ptaków David Merrett /Flickr.com Richard Towell /Flickr.com 623

3 Gniazdo ( Sandy & Ingrid Morrison /Flickr.com) go występowania za gęsz cze nie wy no si około 5 p/100 km 2, lo kal nie może two rzyć znacz ne sku pie nia, np. 19 p/1,7 km 2 (mi ni mal ny dy stans między gniazdami wynosił 40 m). W Polsce największe zagęszczenie odnotowano w Puszczy Wkrzańskiej gdzie na powierzchni 240 km 2 gnieździło się par (11,7 12,5 p/100 km 2 ). Wy ka zu je z roku na rok dużą wier ność w stosun ku do rewiru lę go we go. Gniazdo może być wy ko rzy sty wa ne przez wie le lat (maks. 18 lat), zwłaszcza te które są bezpieczne. Zazwyczaj pary mają 1 5 innych gniazd. Ptaki wy ka zu ją ten den cję do czę stych zmian gniaz da w ko lejnych se zo nach. Gniazduje sa mot nie, zazwyczaj w znacznym rozproszeniu (2 5 km). Granice terytoriów my śliw skich (3 15 km wokół gniazda) niejednokrotnie zachodzą na siebie. Nie lęgo we ptaki mogą zajmować terytorium i nawet go bronić. Gniazdo Lokalizacja Zakłada na drzewie, a poza granicami Polski także na ziemi lub skałach (podgatunek fasciicauda). Znaj du je się z re gu ły w gór nych i środ ko wych par tiach ko ro ny, średnio 6,5 m poniżej szczytu drzewa, zwy kle w rozwidleniu górnej części pnia lub konary, rza dziej na bocznych gałęziach. Lo ka li zo wa ne są naj czę ściej do 1200 m od brze gu lasu, jednakże 70% gniazd znajduje się nie dalej jak 50 m od skraju lasu. Spo śród 370 wykrytych w Polsce gniazd, ponad 70% znajdowało się na sośnie, 11% na dębie, 5% na buku i 3% na olszy; zaś z 37 ślą skich gniazd 84% zbu do wa nych było na dę bach, po zo sta łe na topolach 8%, wiązach 5% i sośnie 3%; w Meklemburgii (n=166) na bukach było 50,6%, sosnach 27,1%, dębach 18,1%. Jednakże skład gatunkowy nie ma większego znaczenia i kania wykazuje się znaczną elastycznością Gniazdo ( Josef Hlasek) w wyborze gatunku drzewa. Czasami wy ko rzystu je stare gniaz da in nych ptaków szponiastych lub kruka. W gnieź dzie brak zie lo nych gałązek i liści spo ty ka nych u in nych szponiastych. Materiał dodawany jest przez cały okres lęgowy. Gniazda rzadko wykorzystywane są w latach następnych, zwłaszcza gdy miała miejsce strata zniesienia. W dolinie Odry 71% lęgów odbywało się w gniazdach innych niż ubiegłoroczne. Kształt Stosunkowo płaska platforma zbliżona kształtem do okręgu. Konstrukcja Warstwa zewnętrzna składa się zazwyczaj z gałązek (prze waż nie liściastych, ale nie tylko) długości od kilkunastu do 50 cm, o średnicy 0,5 2 cm. Wyściółka zaś składa się z siana, traw, włosia, mchu, gumy, szmatek, kawałków folii, papierów, śmieci, ka wał ków kory, grudek ziemi. W trakcie wychowu młodych średnica wewnętrzna gniazda ulega powiększeniu, Pełne zniesienie ( Józef Hordowski) 624

4 Józef Hordowski 625

5 Józef Hordowski 626

6 Józef Hordowski pow. ok. 40x 627

7 Barwa tła skorupki Zmienna brudnobiała, żółtawobiała lub białowoniebieska. Młode przed wylotem z gniazda ( Rich Mooney/Wikimediacommons.com) a ziemia na dnie gniazda two rzy wraz z papierkami i szmatkami, zbitą pła ską warstwę. W przypadku lokalizacji gniazd w pobliżu wody, w gnieździe znajdują się szczątki ryb. Materiał zbierany jest na ziemi lub gałązki odrywane z drzew w promieniu do 100 m, rzadko do 300 m wokół gniaz da. Czas budowy i udział płci Budują oba ptaki nowe budowane są przez 10 dni, głównie wcześnie rano i pod wieczór. Wymiary Gniazda wieloletnie: średnica zewnętrzna 63 cm (55 70); średnica we wnętrz na 27 cm (25 40); wysokość 38 cm (25 55); głębokość 4 cm (2 5); gniazda nowe średnica około 50 cm; wysokość około 20 cm. Wysokość nad ziemią Polska 21 m (13 24, n=307); Śląsk 20,7 m (13 25, n=37); Niemcy Turyngia 18 m (10 26, n=21). Wy jąt ko wo buduje gniazdo na krzewach 3 m nad ziemią. Jaja Kształt Są różnobiegunowe, jajowate, mało wydłużone, o tępym węższym bie gu nie. Tekstura Skorupka jest gładka, drobnoziarnista lub średnioziarnista, prześwituje żółtawozielono. Połysk Skorupka jest słabo połyskująca. Pory Pory są bardzo zmienne, wyraźnie widoczne, delikatne, okrągłe i płytkie. Rysunek Plamkowanie jest złożone od kro pek po duże pla my (na ma zy o roz my tych brze gach), bardzo różnego za gęsz cze nia. Plamkowanie koncentruje się często w jednym z biegunów, gdzie tworzy czapeczkę ; nie kie dy zaś może układać się w wianuszek w dowolnym miejscu. Plamkowanie głębokie jest rzadkie. Plamy powierzchniowe Plamkowanie powierzchniowe jest brą zo we, czasami brązowordzawe, czerwonawe. Plamy podpowierzchniowe Zazwyczaj są szarofioletowe. Oomorfometria długość (A) 56,6 mm (52,4 63,4) szerokość (B) 45,0 mm (41,0 49,1) ciężar (G) 63,0 g (52,0 75,0) ciężar skorupki (g) 5,20 g (3,22 6,50) grubość skorupki (d) 0,36 mm objętość (V) 58,5 cm 3 powierzchnia skorupki (O) 73,2 cm 2 obwód duży (U) 160,0 mm obwód mały (u) 141,3 mm współczynnik kształtu k 1,26 współczynnik e 1,11 przybliżona liczba porów stosunek masy skorupki do ciężaru jaja 8,2% stosunek masy jaja do ciężaru samicy 5,7% stosunek masy średniego lęgu do ciężaru samicy 12,1% największe jaja 63,4 x 45,0; 63,0 x 46,1 mm 62,0 x 49,1; 59,0 x 48,0 mm najmniejsze jaja 52,4 x 44,2; 52,5 x 44,6 mm 54,8 x 41,0; 53,3 x 42,7 mm równania V = 0,524*0,976*A*B 2 G = 0,542*0,976*A*B 2 +0,5*g B = 40, ,0712*A r = 0,0869, r 2 = 0,0076, F 1, 40 = 0,3043, p = 0,05842 Wielkość zniesienia 2 3 jaja (1 5). Wyjątkowo stwierdzono zniesienia 5 jajowe. Europa 2,4 jaja, 1 jajo x 4,6%; 2 x 55,9%; 3 x 34,5%; 4 jaja x 4,9% (n=304). Zmienność sezonowa zniesienia Niemcy pierwsze zniesienie 2,14 jaja, powtórne 1,65 jaja. Zmienność międzysezonowa zniesienia Francja Korsyka ,16 jaja, ,83 jaja, ,43 jaja, ,13 jaja. 628

8 Zmienność geograficzna jaj Kraj N długość x szerokość Algieria 8 54,22 x 43,97 Belgia 17 58,1 x 46,0 Niemcy/Polska 91 56,7 x 44,50 Ukraina Humań 34 57,4 x 45,0 Wielka Brytania 58 56,97 x 45,09 Zmienność geograficzna zniesień Kraj N x Francja wschodnia 20 2,2 Francja Korsyka 96 2,44 Hiszpania Andaluzja 208 2,33 Hiszpania Minorka 55 2,7 Niemcy 83 2,55 Szwecja 30 2,8 Interwał Jaja znoszone są co 2 3 dni (wyjątkowo nawet 10). Wielka Brytania 746 2,3 Wielka Brytania Walia 92 2,13 Włochy Monti Tolfa 13 1,92 Okres inkubacji Trwa dni dla każdego jaja, rzadko dni. Udział płci Wysiaduje wyłącznie samica, cza sa mi opusz cza na krótko gniazdo, samiec przynosi jej pokarm na gniazdo lub sąsiadujące drze wo. Początek wysiadywania Rozpoczyna się po zniesieniu pierwszego jaja (rzadko od drugiego). Identyfikacja lęgu Gniazdo kania czarnej i rudej można rozpoznać po wyściółce, która składa się z papierów, folii, szmat i innych materiałów pochodzenia antropogenicznego; w przeciwieństwie do kani czarnej w gnieździe nie występują grudki ziemi; często pod gniazdem można znaleźć rybie łuski. Lęg podobny jest do jaj sokoła wędrownego i innych ptaków szponiastych. Młode Typ gniazdowy Pisklęta są gniazdownikami niewłaściwymi. Klucie Wykluwają się asynchronicznie. Zachowanie piskląt Początkowo pisklęta siedzą w środku gniazda, dopiero stopniowo, po około 2 tygodniach stają na gnieździe. Wzrost i rozwój Lot ność uzyskuje naj wcze śniej w 45 dniu, normalnie po dniach, czasami do pie ro po dniach. Przez następne 2 3 tygodnie przebywają jeszcze z rodzicami i są przez nich kar mio ne, zwykle na terytorium lęgowym. Ubarwienie puchowe Pierwszy puch po wykluciu jest długi, szczegól nie na głowie. Wierzchu ciała jest żół ta wy z ciemnymi plamami, głowa biała z żółtymi zakończeniami, ciemne kropki na przedzie oka; na spodzie ciała puch jest rzadki i biały. Drugi puch jest gęsty rudawy, zwłaszcza na wierzchu ciała. Ukazuje się w 8 10 dniu, ale resztki pierwszego jasnego widoczne są na głowie do 4 tygodnia życia. Sterówki i lotki pojawiają się w wieku około 2 tygodni, a całe ciało po kry wa się piórami 4 5 tygodnia. Tęczówka jest brązowa, dziób czarny, a nogi żółte. Wymiary Ciężar świeżo wyklutych pullus wynosi około 50 g. Opieka rodzicielska Zachowania rodzicielskie Opiekują się nimi oboje rodzice, samica przez pierwsze 2 3 tygodnie stale opiekuje się młodymi, ogrzewa je i karmi. Samiec natomiast przynosi pokarm, przypadkowo także sam może kar mić młode. Później oboje partnerzy przynoszą pokarm i zostawiają na gnieź dzie. Efektywność lęgów Produkcja młodych wynosi około 1,4 młodego/ parę x rok. Zachowanie rodziców przy gnieździe Zwykle ostrożne i z daleka uciekają przed zagrożeniem. Jednakże czasami ptaki mogą atakować mniejsze drapieżniki. Źródła informacji Bustamante J. 1993a. Post fledging dependence period and development of flight and hunting behaviour in the red kite Milvus milvus. Bird Study 40:

9 Cross A., Davies P.E The Red Kite of Wales. Llandrindod Wells: The Welsh Kite Trust. Evans I.M., Cordero P.J., Parkin D.T Successful breeding at one year of age by Red Kites Milvus milvus in southern England. Ibis 140: Lontkowski J Kania ruda Milvus milvus. [w:] Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.) Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą ptasią. ss GIOŚ, Warszawa. Kleef H., Bustamante J First recorded polygynous mating in the Red Kite (Milvus milvus). J. Raptor Res. 33, 3: Mougeot F., Bretagnolle V Breeding biology of the Red Kite Milvus milvus in Corsica. Ibis 148, Ortlieb R Der Rotmilan Milvus milvus. Ziemsen Verlag, 532. Wittenberg: Ziemsen. Sergio F., Blas J., Forero M., Fernandez N., Donazar J.A., Hiraldo F Preservation of wide ranging top predators by site protection: Black and Red Kites in Donana National Park. Biol. Conserv. 125: