DZIAŁANIE NAWOŻENIA MINERALNEGO STOSOWANEGO NA TLE OBORNIKA W PLONOWNIU ROŚLIN W WIELOLETNICH DOŚW IADCZENIACH

Transkrypt

1 ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVII, NR 2 3, S , WARSZAWA 1986 ELŻBIETA WENGLIKOWSKA DZIAŁANIE NAWOŻENIA MINERALNEGO STOSOWANEGO NA TLE OBORNIKA W PLONOWNIU ROŚLIN W WIELOLETNICH DOŚW IADCZENIACH Katedra Chem Rolnej Akadem Rolnczej w Szczecne WSTĘP Od początku ostatnego stuleca dzęk naw ożenu m neralnem u produkcja obornka wzrosła trzykrotne. Obornk zaś okazał sę potrzebny dla zapewnena najbardzej efektywnego dzałana nawozów m neralnych [3]. Wobec stosowana ch w znacznych loścach ha szczególną uwagę zarsługuje wzajem ny stosunek składnków m neralnych (Ca, N, P, K). Do utrzym ana racjonalnej gospodark nawozowej ne należy też zapomnać o rol, jaką w jej zachow anu może odegrać obornk [2]. Celem nnejszej pracy jest przedstaw ene w ynków badań dotyczących dzałana nawozów m neralnych w układze NK, N P NPK, stosow anych na tle obornka, na plonow ane rośln właścwośc gleby. WARUNKI DOŚWIADCZENIA I METODY BADAŃ Badana prowadzono w ram ach dwóch dośwadczeń polowych o tym sam ym schemace, założonych w 1964 roku przez prof, dra M. Nklewskego w RZD Lpk, rów nocześne na dwóch polach. Jedno było w L pkach na glebe klasy użytkow ej IVa, a druge w Grzędzcach na glebe klasy użytkow ej IVb. W dośwadczenach porów nyw ano 3-polowy płodozmam z zem nakam, owsem żytem z 4-polowym płodozmanem z zemnakam, owsem, łubnem na zarno żytem. Każdego roku upraw ano wszystke roślny płodozm anów. O bornk stosow ano co roku w dawce 30 t na h ek tar, a naw ożene m neralne w loścach (kg/ha): N 150, P 33 К 149. Azot był w

2 E. Wenglkowska postac saletry amonowej, fosfor w superfosface 18% do 1972 roku, a od 1973 roku w superfosface 46% potas w sol potasow ej 40 albo 60%. Przedstaw one plony rośln (tab. 1 2) m ożna podzelć na dwa okresy. W przypadku zemnaków żyta okres I obejmował lata , a okres II lata N atom ast w przypadku owsa okres I obejm ował lata , a okres II lata Z dośwadczeń tych po zborach owsa pobrano z każdego poletka, z głębokośc 0 20 cm, średne próbk gleby. W roku 1976 oznaczono zaw artość N ogółem С organcznego, a w roku 1977 zaw artość przysw a jalnego fosforu, potasu, m agnezu m anganu. ph gleby zawartość glnu w ym ennego oznaczono w roku 1979 (tab. 3 4). W szystke analzy p rze prow adzono m etodam stosow anym w stacjach chem czno-rolnczych [4]. OMÓWIENIE WYNIKÓW WPŁYW NAWOZÓW MINERALNYCH STOSOWONYCH NA TLE OBORNIKA NA PLONOWANIE ROŚLIN Ze w zględu na neznaczne różnce w dzałanu na plony rośln naw o zów m neralnych stosowanych na tle obornka w trzy- czteropolowym płodozm ane, przedstaw ono w ynk w procentach oblczone na podstawe średnch z obu płodozmanów (tab. 1 2). Nawożene m neralne NPK, stosowane na tle obornka, w porównanu z samym obornkem zwększyło plony w okrese I w Lpkach w zarne żyta o 21,7%, w kłębach zemnaków o 16,3% w zarne owsa o 11,6%, a w Grzędzcach w zarne żyta. o 39,0%, w kłębach zemnaków o 24,2% zarne owsa o 10,5%. Natom ast w okrese II nawożena to w Lpkach zwększyło plony zarna żyta o 21,3%, zm nejszyło plony kłębów zem naków o 4,4% zwększyło plony zarna owsa o 11%, a w Grzędzcach zwększyło plony zarna żyta o 24,6%, kłębów zemnaków o 9,4% zm ejszyło plony zarna owsa o 3,2%. D załane naw ożena m neralnego NK NP, stosowanego na tle obornka, w L pkach było neco odm enne od naw ożena NPK, a w G rzędzcach podobne do dzałana NPK na tle obornka. Jak wdać z powyższych danych, nawozy m neralne w lośc 150 kg N, 33 kg P 149 kg К na tle 30 t na hektar obornka, stosowanego co roku pod wszystke roślny, w okrese I stotne zwększyły plony zarna żyta kłębów zemnaków oraz wykazały tendencję do wzrostu plonów zarna owsa. W okrese II dzałane nawozów m neralnych NPK stosowanych na tle obornka na plony kłębów zem naków zarna owsa było nestotne. ZarówTno w okrese I, jak II najw ększe zwyżk w yw ołane naw ożenem m neralnym N PK na tle obornka stw erdzono w plonach zarna żyta, następne kłębów zem naków, a najm nejsze w plonach zarna owsa,

3 Nawożene mneralne na tle obornka 423 Porównane średnch plonów rośln w t z hektara otrzymanych w dwóch okresach (I II) w Lpkach Comparson of average yelds of crops n t/ha obtaned at Lpk n two parts of the perod (I and II) nvestgated Tabela 1 Obekty Treatments Zemnak kłęby Potatoes tubers Owes zarno Oats gran Żyto - zarno R ye-- gran 11 I II ~ I połowy płodozman - 3-feld crop rotaton Obornk 25,3 32,2 2,78 3,02 3,47 2,77 manure Obornk -f NK 29,3 34,4 3,12 3,17 4,13 3,15 manure fn K \ Obornk+NP 30,1 33,6 3,04 3,22 4,09 3,59 manure+ NP Obornk+ NPK 29,5 30,8 3,15 3,30 4,24 3,36 manure+ NPK NRI LSD 0,05 2,4 3,6 1 0,42 0,64 4-polowy płodozman 4-feld crop rotaton Obornk 24,6 33,4 2,97 2,84 3,81 3,25 manure Obornk+NK 27,9 33,3 3,12 3,26 4,01 4,14 manure+n K 1 Obornk+NP 29,4 35,1 3,20 3,07 4,20 3,68 manure+ NP 1 Obornk+NPK 28,5 31,9 3,26 3,20 4,20 3,94 manure f NPK 1 NRI LSD 0,05 2,0 0,29 0,70 co praw dopodobne m ędzy nnym zw ązane było z długoścą okresu rozwojowego rośln. Znaczne słabsze dzałane nawożena NK, NP NPK na tle obornka w okrese II w plonach w szystkej rośln w Grzędzcach w plonach zem naków w L pkach było w ynkem zakwaszającego dzałana stosowanych nawozów m neralnych. Korzystnejsze zaś dzałane nawożena m neralnego NK, NP NPK na tle obornka, szczególne w okrese I w Grzędzcach, prawdopodobne spowodowane było nższym o około 8 m położenem n.p.m. w porów nanu z polem w Lpkach, co mało wpływ na wlgotność gleby. O potrzebe doboru właścwych proporcj przy zastosowanu nawozów m neralnych obornka ścółkowego św adczy m ędzy nnym opublkowane w 1966 roku dośwadczene przeprowadzone z dawkam na hektar: 180, kg NPK na tle 30 t obornka. Otrzym ane plony zemnaków zw yżkow ały kolejno o: 18,1, 21,8 29,0% [1].

4 424 E. Wenglk o wsk a Porównane średnch plonów rośln w t z hektara otrzymanych w dwóch okresach (I II) w Grzędzcach Comparson of average yelds of crops n t/ha obtaned at Grzędzcc n two parts of the perod (I and II) nvestgated Tabela 2 Obekty Treatments Zemnak kłęby Potatoes tubers Owes zarno Oats gran 1 Żyto - zamo Rye gran I II I II I II 3-polowy płodozman feld crop rotaton Obornk 17,0 29,0 2,65 2,35 2,50 2,38 manure Obornk+NK 20,6 31,8 3,25 2,55 3,62 3,01 manure+n K Obornk-f NP 22,1 31,2 3,09 2,49 3,71 2,90 manure-f NP Obornk+ NPK 21,2 32,0 3,07 2,30 3,71 3,00 manure-f NPK NRI LSD 0,05 2,6 0,32 0,35 4-polowy płodozman - -4-feld crop rotaton Obornk 17,3 27,3 2,86 2,39 2,85 2,99 manure Obomk+NK 19,2 33,4 3,10 2,37 3,64 3,35 manure -fnk Obornk+N P 20,2 32,4 3,02 2,40 3,81 3,85 manure -f NP Obornk+ NPK 21,4 v 29,6 3,01 2, ,68 \ manure -f NPK 1 1 NRI LSD 0,05 1 2,9 5,0 1 1 >42 1 0,59 W naszych badanach ze względu na zakwaszające dzałane nawozów m neralnych naw et na tle obornka, od 1980 roku próbujem y uzupełnać w apnow anem gleby naw ożene m neralne stosow ane na tle obornka. WPŁYW NAWOZÓW MINERALNYCH STOSOWANYCH NA TLE OBORNIKA NA WŁAŚCIWOŚCI GLEBY Nawożene m neralne w układze NK, NP NPK na tle obornka w porów nanu z dzałanem sam ego obornka w płynęło n a obnżene рн кс1 gleb w grancach 0,2 do 0,4 jednostk na zwększene zawartośc glnu w ym ennego w grancach od 0,2 do 2,1 m g Al (tab. 3,4). W konsekw encj w płynęło równeż na obnżene zawartośc przysw ajalnego magnezu. Na 12 badanych przypadków w 10 zaw artość Mg obnżyła sę w g ran cach od 0,1 do 2,0 mg (średno 1,1 mg Mg). Nawozy m neralne na tle obornka w płynęły na zawartość przysw ajalnego m anganu w glebe w grancach od 6 do 12 ppm Mn. Na glebe neco suchszej w Lpkach po-

5 Nawożene mneralne na tle obornka 425 Tabela 3 Wpływ nawożena obornkem nawozam mneralnym na właścwośc gleby w Lpkach (mg/100 g gleby) EfTect of farmyard manure and mneral fertlzaton on sol propertes at Lpk (mg/100 g of sol) Płodozman Crop rotaton Obornk manure Obornk-fNK manure-fn К Obornk-b NP manure-f NP Obornk-f NPK manure+ NPK phcc 3 4,4 4,2 4,0 1 4, ,5 4,0 4,0 4,0 Al wymenny 3 1,8 2,6 2,4 2,0 Al exchangeable 4 1,6 3,4 3,7 2,4 N ogółem 3 73,5 76,3 74,2 72,8 N total 4 64,4 72,1 74,2 60,9 С organczny С organe P przyswajalny 3 1 3,4 3,7 5,3 5,6 P avalable 4 j 4,7 4,3 6,3 6,5 К przyswajalny 3 10,7 14,8 7,5 12,5 К avalable 4 12,7 12,0 11,1 12,9 I Mg przyswajalny 3 3,8 2,6 3,1 5,2 Mg avalable 4 4,3 2,3 3,5 4,2 Mn pszyswajalny w ppm Mn assmlable n ppm w odow ały przew ażne zm nejszene lośc Mn, a na glebe neco w lgotnejszej w G rzędzcach jej zw ększene. W pływ nawożena m neralnego NK, NP NPK na tle^ obornka w porów nanu z samym obornkem na ogólną zawartość azotu w glebe był znkomy. Obekty z fosforem (NP NPK) na tle obornka w płynęły n a w zrost zaw artośc przysw ajalnego fosforu w glebe w grancach od 1,5 do 2,0 mg P (średno o 1,8 mg). Natom ast obekty z potasem (NK NPK) na tle obornka w płynęły na wzrost zawartośc przysw ajalnego potasu w glebe w grancach od 0,2 do 4,1 m g К (średno o 2,1 mg). Nawozy m neralne na tle obornka w 9 na 12 badanych przypadków w płynęły na wzrost zawartośc С organcznego w glebe w grancach od 5 do 67 mg C, a w pozostałych 3 przypadkach na jego obnżene. Na p rzy kład naw ożene m n eraln e N P K na tle obornka spowodowało w zrost za-

6 426 E- Wenglkowska Tabela 4 Wpływ nawożena obornkem nawozam mneralnym na właścwośc gleby w Grzędzcach (mg/100 g gleby) Effect of farmyard manure and mneral fertlzaton on sol propertes at Grzędzce (mg/100 g of sol) Podozman Crop rotaton obornk manure Obornk+NK manure-f-n К Obornk-}-NP manure+ NP Obornk-f NPK manure+ NPK 1 p H k c 3 4 / 4,1! 4,1 4,0 4 4,4 4,0 4,0! 4,0 : Al wymenny! 3 1,6 2,7 2,4 ; Î 2Д Al exchangeable! 4 2,2 2,0 2,9 2,9 1 : N ogółem 78,4 74,2 63,7 1 66,5 j 3 N total! 4 72,8 73,5 69,3 72,8 С organczny ! 906 С organe J P przyswajalny 3 3,3 4,2 5,3 5,3 j P avalable 4 4,4 1 З,9 5,9 5,9! К przyswajalny! з 10,3 13,0 1 10,8 1 3,8 : К avalable j 4 10,2 I 13,2 j 9,0 13,4 1 Mg przyswajalny 3! з, з! 2,0! 3,7 1, 6.Mg avalable! 4 3,6 2,8 3,1 2,2 Mn przyswajalny w ppm Mn assmlable n ppm 3 I 4 36! I w artośc w ęgla organcznego w glebe w porów nanu z sam ym obornkem w 3-polowym płodozmane w Lpkach o 6%, a w Grzędzcach o 8l0/o; w 4-polow ym płodozm ane zaw artość С organcznego pod w p ły wem nawożena m neralnego NPK na tle obornka w Lpkach obnżyła sę о 7ю/о, a w Grzędzcach wzrosła o 1%. W pływ nawozów m neralnych NPK na tle obornka na zawartość С organcznego w glebe był węc uzależnony od w lgotnośc gleby płodozm anu. Stwerdzono [3], że pod wpływ em nawożena m neralnego NPK na tle obornka w porów nanu z sam ym obornkem n a stę p u je w zrost zawartośc С organcznego w glebe na wecznym życe о 1Г /о na w ecznych zem nakach o 16%.

7 Nawożene mneralne na tle obornka 427 WNIOSKI Obornk w okrese II w porów nanu z okresem I średno z obu płodozm anów w płynął tylko n a zw ększene plonów kłębów zem naków w L pkach o 32,0/o, a w Grzędz-cach o 64%. Nawozy m neralne stosowane na tle obornka w stopnu stotnym podnosły plony rośln: w okrese I w 69%, w okrese II w 19% badanych przypadków. Nawozy m neralne stosowane na tle obornka w płynęły stotne na zwększene plonów zarna żyta w 62%, kłębów zemnaków w 58%, a zarna owsa tylko w 3% badanych przypadków. Nawozy m neralne w układze NK, NP NPK, stosowane na tle obornka, w płynęły na zm any właścwośc badanych gleb w porów nanu z dzałanem samego obornka. Stwerdzono obnżene ph gleb, wzrost zawartośc Al wymennego, obnżene przysw ajalnego Mg, obnżene bądź wzrost przysw ajalnego Mn, wzrost С organcznego, wzrost przysw a- jalneg P K, ne stw erdzo w zrostu N ogółem. LITERATURA [1] Kuszelewsk L., Żurawska A.: Dzałane wykorzystane wysokch dawek nawozów mneralnych na glebach belcowych lekkch. Cz. II. Dzałane obornka na tle wzrastających dawek nawozów mneralnych. Rocz. Nauk ro. 90-A-4, [2] Kuszelewsk L,: Znaczene stosowane obornka obecne w perspektywe/. Sympozjum naukowe nt. Aktualny stan badań nad znaczenem nawozów organcznych w ntensywnej gospodarce rolnej, Gdańsk 1979, s. 25. [3] Boratyńsk K.: Nawozy organczne (praca zborowa). PWRL, Warszawa 1977, 58' 87. [4] Czuba R.: Metody badań laboratoryjnych w stacjaah chemczno-rolnczych. Cz. I (praca zborowa), WZN, Wrocław Э. ВЕНГЛИКОВСКА ВЛИЯНИЕ МИНЕРАЛЬНОГО УДОБРЕНИЯ ВНОСИМОГО НА ФОНЕ СТОЙЛОВОГО НАВОЗА НА УРОЖАЙНОСТЬ КУЛЬТУРНЫХ РАСТЕНИЙ В МНОГОЛЕТНИХ ОПЫТАХ Кафедра агрохимии Сельскохозяйственной академии в Щецине Резю ме Соответствующие исследования проводились в рамках двух полевых опытов заложенных согласно замыслу проф. М Никлевского. Опыты в такой же схеме были заложены в 1964 г в сельскохозяйственной опытной станции Липки одновременно на двух полях: одно на поле в Липках, другое на поле в Гжендзицах. Результаты касаются периода гг, который был разделен на две части: 1-ую раннюю, И-ую позднею.

8 428 E- Wenglkowska Прибавки урожаев культур под влиянием минерального удобрения NK, NP и NPK на фоне стойлового навоза в сравнении с одним стойловым навозом были гораздо выше в I-ой части, а гораздо ниже во Il-ой части указанного периода, причем самые высокие прибавки урожаев были получены для ржи, меньше для картофеля, а самые малые для овса. Минеральное удобрение NK, NP и NPK на фоне стойлового навоза приводило к изменениям агрохимических свойств исследуемых почв в сравнении с одним стойловым навозом. Установлено снижение ph почвы, повышение содержания обменного AÎ, снижение усвояемого Mg, снижение или повышение усвояемого Мп, повышение органического углерода и усвояемых Р и К Не установлено повышения содержания общего N. С 1960 г проводятся дальнейшие исследования по пополнению минерального удобрения вносимого на фоне стойлового навоза известкованием почвы. E. WENGLIKOWSKA EFFECT OF MINERAL FERTILIZATION APPLIED AGAINST THE BACKGROUND OF FARMYARD MANURE ON YIELDING OF CROPS IN LONG-TERM EXPERIMENTS Department of Agrcultural Chemstry Agrcultural Unversty of Szczecn Summary The respectve nvestgatons were carned out n two feld experments establshed accordng to the Prof. M. Nklewsk s concept. The experments n accordance wth the same scheme were establshed n 1964 at the Agrcultural Experment Staton Lpk smultaneously on two felds: one on the feld at Lpk, another on the feld at Grzędzce. The results concern the perod dvded nto two parts: I earler, II later. The crop yeld ncrements owng to mneral NK, NP and NPK' fertlzaton aganst the background of farmyard manure as compared wth farmyard manure alone were much hgher n the part I and much lower n the part II of the perod, the hghest beng n rye, less n potatoes and the least n oats. Mneral fertlzers of ' NK, NP and NPK aganst the background of farmyard manure led to changes n agrochemcal propertes of the sols nvestgated as compared wth farmyard manure alone. A lowerng of sol ph? ncrease of exchangeable Al, decrease of avalable Mg, decrease or ncrea se of assmlable Mn, ncrease of organc С and of avalable P and K. The total N content dd not ncrease. Snce 1980 further nvestgatons on complementaton of mneral fertlzaton appled aganst the background of farmyard manure wth lmng of sol are carred out. Dr Elżbeta W englkowska Katedra Chem Rolnej AR Szczecn, Al. Słowackego 17