WPŁYW WIELOLETNIEGO NAWOŻENIA GNOJOWICĄ, OBORNIKIEM I NPK NA NIEKTÓRE CHEMICZNE I FIZYKOCHEMICZNE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY

Transkrypt

1 ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X L N R 1 S W ARSZAW A 1989 TEOFIL MAZUR, WIERA SĄDEJ WPŁYW WIELOLETNIEGO NAWOŻENIA GNOJOWICĄ, OBORNIKIEM I NPK NA NIEKTÓRE CHEMICZNE I FIZYKOCHEMICZNE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY Zakład Przyrodniczych Podstaw i Skutków N awożenia A kadem ii Rolniczo-Technicznej w O lsztynie WSTĘP Dotychczasowe badania wykazały, że nawożenie gnojowicą wpływa nie tylko na wzrost plonów roślin i ich jakość, lecz także powoduje zmiany środowiska glebowego [2, 4, 6, 7]. Jak podaje wielu autorów, gnojowica zwiększa zasobność gleb w próchnicę, przyswajalne makroi mikroelementy oraz poprawia ich właściwości fizyczne i fizykochemiczne [1, 3-5, 7]. W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badań, które miały na celu określenie wpływu 13-letniego nawożenia gnojowicą od trzody chlewnej na zawartość węgla i azotu ogółem, przyswajalnych makroelementów oraz na niektóre Właściwości fizykochemiczne gleby w porównaniu z działaniem obornika i nawozów mineralnych. ZAKRES I METODYKA BADAŃ Doświadczenie polowe prowadzono w latach w RZD Pozorty, należącym do ART Olsztyn, na glebie brunatnej kwaśnej, klasy IVb, kompleksu żytniego dobrego. Gnojowicę stosowano corocznie w dwóch dawkach: I równoważnej obornikowi pod względem ilości wnoszonego azotu i II równoważnej obornikowi pod względem ilości węgla. Dawka azotu w nawozach mineralnych była równa ilości tego składnika w oborniku i I dawce gnojowicy, natomiast dawki fosforu i potasu dostosowano do wymagań nawozowych uprawianych roślin. Dodatkowo wprowadzono także obiekty, gdzie stosowano nawożenie organiczne z uzupełniającym nawożeniem fosforowo-potasowym. Bliższe dane na temat prowadzenia doświadczenia zamieszczono w pracy Mazura i wsp.

2 148 T. Mazur, W. Sądej [6 ]. Przeciętny skład chemiczny obornika i gnojowicy podano w tabeli 1, a ilość składników pokarmowych wniesionych do gleby z nawozami w tabeli 2. T abela 1 Skład chemiczny nawozów organicznych (% ś.m.) Chemical composition of manures (% of fresh matter) Składnik Composition Obornik Farmyard manure Gnojowica Slurry Sucha masa* 28,0 6,10 Dry matter Węgiel 9,21 2,17 Carbon Azot 0,56 0,36 Nitrogen Fosfor 0,33 0,27 Phosphorus Potas 0,61 0,26 Potassium Magnez 0,14 0,06 Magnesium * Średnie za lata Mean of T ab ela 2 Dawki i ilość składników pokarmowych wniesionych do gleby z nawozami (średnio rocznie) Rate and amount of nutrients applied with fertilizers to soil (yearly mean) Nawożenie Fertilizers t/ha N P К kg/ha Obornik 23,8 134,5 83,5 149,4 Farmyard manure Gnojowica I dawka ,5 122,3 329,5 Slurry rate I Gnojowica II dawka 126,4 392,4 329,5 302,1 Slurry rate II NPK 0, ,5 102,8 159,5 Uzupełniające PK Additional PK 0,127 50,5 76,8 Po zbiorze roślin w 1985 r. pobrano próbki gleby z warstwy ornej gleby, w których oznaczono: węgiel metodą Tiurina, azot ogółem metodą Kjeldahla, przyswajalny fosfor i potas metodą Egnera-Riehma, przyswajalny magnez metodą Schachtschabela, ph w H20 i 1 M KC1 potencjometry cznie, kwasowość hydrolityczną i sumę zasad wymiennych metodą Kappena, kationy wymienne w wyciągu 1 M octanu amonu.

3 W pływ różnych naw ozów organicznych na w łaściw ości gleby 149 W YNIKI BAD AŃ Systematyczne nawożenie organiczne wyraźnie zwiększało zawartość węgla i azotu ogółem oraz przyswajalnych składników w glebie (tab. 3). Przyrost węgla wynosił od 45 do 310 mg na 100 g gleby, natomiast azotu T abela 3 Wpływ wieloletniego nawożenia na zawartość węgla i azotu ogółem oraz przyswajalnych składników w glebie (mg/l 00 g gleby) Effect of long-term fertilization on the content of total carbon, nitrogen and available nutrients in soil (mg/100 g of soil) Nawożenie Fertilization С j N P К Mg Bez nawożenia ,3 2,9 5,1 2,3 No fertilization Gnojowica I dawka ,0 6,6 7,6 3,1 Slurry rate I Gnojowica I dawka -f PK ,8 7,5 13,1 3,0 Slurry rate I-f PK Gnojowica П dawka ,2 8,8 11,6 3,4 Slurry rate II Gnojowica II dawka+ PK ,3 10,7 15,4 3,1 Slurry rate 11+PK Obornik ,3 7,6 11,8 3,6 Farmyard manure Obornik + P K ,5 8,7 13,8 3,6 Farmyard manure + P K NPK ,1 6,7 10,4 2,4 od 15,8 do 44,0 mg na g gleby. W obu przypadkach działanie obornika było tylko nieco lepsze niż II dawki gnojowicy i znacznie lepsze niż I dawki. Wpływ nawozów organicznych na wzrost przyswajalnego potasu i magnezu w glebie można uszeregować następująco: obornik > > gnojowica II dawka > gnojowica I dawka. Na zawartość w glebie przyswajalnego fosforu najlepiej działała gnojowica w dawce II. Uzupełniające nawożenie PK, zastosowane łącznie z nawozami organicznymi, podwyższało zawartość przyswajalnego fosforu i potasu, w porównaniu z samym nawozem organicznym. Stosowane nawożenie nie powodowało większych zmian w odczynie gleby (tab. 4). Wyraźne było natomiast oddziaływanie nawozów na kwasowość hydrolityczną. Obie dawki gnojowicy spowodowały zwiększenie ilości jonów wodorowych związanych przez kompleks sorpcyjny gleby. Pod wpływem nawożenia obornikiem nastąpił niewielki spadek kwasowości hydrolitycznej w porównaniu z obiektem kontrolnym.

4 i T abela 4 Wpływ wieloletniego nawożenia na fizykochemiczne właściwości gleby Effect of long-term fertilization on physico-chemical properties of soil ph Kationy wymienne V Nawożenie **h Exchangeable cations 5 T 0/ Fertilization h 2o KC1 Ca+2 Mg+2 K+ 1 Na+ meq/100 g gleby -- of soil Bez nawożenia No fertilization 6,5 5,9 2,62 4,41 0,43 0,23 0,13 7,82 J i 66,50 Gnojowica 1 dawka 6,5 5,9 3,37 5,70 0,93 0,40 0,14 7,20 10,57 68,12 Slurry rate I Gnojowica i dawka + PK i 6,7 5,9 3, ,87 0,48! 0,16 6,93 10,17 68,14 Slurry rate I + PK! Gnojowica H dawka j 5,9 2,62 4,80 0,96 0,48 0,16 6,40 9,02 70,95 i 6'7 Slurry rate 11 i Gnojowica II dawka + PK 6,7 5,8 2,58 4,90 0,90! 0,58 0,18 6,56 9,14 71,77 1 Slurry rate II f PK Obornik 6,7 5,9 2,25 5,82 0,95 0,48 0,15 6,40 8,65 73,99 Farmyard manure ii Obornik + PK 6,7 5,9 2,27 4,76 0,97 0,52 0,18 6,43 8,70 73,91 Farmyard manure -f PK NPK 6,6 5,5 1 2,62 5,12 0,50 0,25 0,13 6,00 8,62 69,61 N> О 1

5 W pływ różnych naw ozów organicznych na w łaściw ości gleby Nawożenie spowodowało wzrost pojemności sorpcyjnej badanej gleby wynoszący od 10 do 35 /o w stosunku do obiektu kontrolnego. Najkorzystniej działała pod tym względem gnojowica w I dawce, następnie obornik i gnojowica w II dawce. Stopień wysycenia gleb zasadami był natomiast najwyższy w przypadku stosowania obornika i gnojowicy w II dawce. Udział kationów wymiennych w kompleksie sorpcyjnym gleby przedstawiał się następująco: Ca2f > Mg2 b > KH*> N a: Jakkolwiek stwierdzono znaczny wzrost zawartości kationów zasadowych, to jednak nie uwidoczniły się wyraźne różnice w działaniu poszczególnych nawozów organicznych. Większe różnice wystąpiły jedynie w zawartości w y miennego wapnia. Przy nawożeniu I dawką gnojowicy zawartość tego kationu była znacznie większa niż w pozostałych obiektach. WNIOSKI 1. Na wzrost zawartości węgla organicznego i azotu ogółem w glebie najkorzystniej działa obornik; gnojowica w I dawce dała odpowiednio 0 30 i 9%, a w II dawce o 3 i 2 /o mniejszy wzrost ilości tych składników w glebie. 2. Nawożenie spowodowało wzrost ilości przyswajalnych makroelementów w glebie, mianowicie: fosforu 3,7-7,8 mg, potasu 2,5-10,3 mg 1 magnezu 0,1-1,3 mg na 100 g gleby. Na zwiększenie ilości tych składników najkorzystniej działała II dawka gnojowicy i obornik. 3. Nawożenie gnojowicą spowodowało wzrost kwasowości hydrolitycznej gleby w porównaniu z obornikiem, wynoszący 1,12 (I dawka) i 0,37 (II dawka) meq na 100 g gleby. Na zawartość kationów wymiennych w kompleksie sorpcyjnym gleby działanie II dawki gnojowicy było zbliżone do obornika, natomiast I dawki znacznie lepsze. LITERATURA [1] A s m u s F. Der Einfluss verschiedener organischer D üngestoffe auf C-Gehalt und H um usstoffraktionen in Boden. A lbrecht Thear A rchiv s [2] A s m u s F., Görlitz H., Klocke M. W irkung langjähriger hoher G üllegaben auf Pflanzen und Boden in Futterbau Fruchfolgen. A rchiv Acker, P flanzenbau Bodenkd s [3J K ow aliński S., Drozd J., Licznar M., Strączyńska S. Zm iany niektórych w łaściw ości fizykochem icznych i chem icznych gleby lekkiej nawożonej gnojow icą. Rocz. Glebozn s [4] Mazur T., Sądej W., Wróbel Z. W pływ stosow ania gnojow icy w płodozm ianie na niektóre w łaściw ości gleb w w ieloletnich dośw iadczeniach polowych. Mat. Narad. Nauk.-Koord., 1984 s [5] Mazur T., Wróbel Z. E ffects of m any years application of anim al slurry on content and quality of soil humus compounds. Hum us et Plants 1983 I s

6 152 T. Mazur, W. Sądej [6] Mazur T., Wróbel Z., Sądej W. W artość naw ozow a gnojow icy trzody chlew nej w św ietle 13-letniego dośw iadczenia polowego. Rocz. Glebozn. 1988, 39, 1 s [7] Rehbein G., Schönmeier H., A s m u s F. Über den E influss steigender G üllegaben auf einige B odeneigenschaften eines L ehm -Staugleys. A rchiv A cker Pflanzenbau Bodenkd s Т. МАЗУР. В. СОНДЕЙ ВЛИЯНИЕ МНОГОЛЕТНЕГО УДОБРЕНИЯ ЖИДКИМ НАВОЗОМ, СТОЙЛОВЫМ НАВОЗОМ И NPK НА НЕКОТОРЫЕ ХИМИЧЕСКИЕ И ФИЗИКО-ХИМИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА ПОЧВЫ Кафедра природных основ и последствий удобрения сельскохозяйственно-технической академии в Ольштыне Р езю м е В гг. были проведены полевые опыты, в которых ежегодно вносили удобрение жидким навозом, стойловым навозом и NPK. Жидкий навоз вносили в двух дозах: доза I отвечала стойловому навозу в отношении содержания азота, а доза II в отношении содержания углерода. После уборки растений в 1985 году отбирали средние образцы из пахотного слоя 0-20 см почвы, которые использовались в лабораторных анализах. Полученные результаты показали, что содержание органического углерода и азота наиболее сильно повышалось под влиянием стойлового и несколько слабее под влиянием жидкого навоза в дозе II, а гораздо слабее под влиянием последнего в дозе I. Под влиянием удобрения происходило повышение содержания усвояемых питательных веществ в почве, в частности фосфора на 3,7-7,8 мг, калия на 2,5-10,3 мг и магния на 0,1-1,3 мг на 100 г почвы. Действие жидкого навоза было менее благоприятным, чем стойлового навоза в образовании гидролитической кислотности, тогда как оба удобрения уравновешенные содержанем углерода действовали сходно на содержание обменных катионов в сорбционном комплексе почвы, при уравновешении же содержанием азота жидкий навоз оказался лучше. Т. M A ZU R, W. SA D E J EFFECT OF LONG-TERM FERTILIZATION WITH SLURRY, FARM YARD MANURE AND NPK ON SOME CHEMICAL AND PHYSICO-CHEMICAL PROPERTIES OF SOIL Departm ent of Natural Principles and E ffect of Fertilization U niversity of A gricultural and Technology of O lsztyn Summary A field experim ent on long-term fertilization w ith slurry, farm yard m anure and NPK was carried out in Slurry w as applied in tw o rates: the rate I corresponded to farm yard m anure w ith regard to the nitrogen content, the rate II w as equivalent to farm yard m anure w ith regard to the carbon content.

7 Wpływ różnych nawozów organicznych na w łaściwości gleby 153 A fter harvest of plants in 1985 m ean sam ples w ere taken from th e 0-20 cm arable layer for laboratory analyses. The results obtained have proved that it w as the fertilization w ith farm yard manure, w hich w as most favourable for an increase of organic carbon and nitrogen in soil; som ew hat w eaker was the effect of th e slurry rate II and m uch w eaker than that of the slurry rate I. Under the fertilization effect an increase of available elem ents in soil, viz. of phosphorus by mg, of potassium by mg and of m agnesium by mg per 100 g of soil took place. The slurry effect w as less favourable than that of farm yard m anure for form ation of hydrolytic acidity, w hereas both fertilizers exerted a sim ilar effect on th e content of exchangeable cations in the sorption com plex of soil equalized by the carbon content. H ow ever, slurry appeared to b e better at equalization by the nitrogen amount. Prof. dr T. Mazur Praca wpłynęła do redakcji w grudniu 1987 r. Zakład Przyrodniczych Podstaw l S ku tków Nawożenia Akadem ia Rolniczo-Techniczna w Olsztynie O lsztyn-k ortow o, Ы. 39

8