R O CZN IK I G L E B O ZN A W C ZE T. X X X I X, Z. 1 S.: 79 86, W A R S Z A W A Katedra Chemii Rolnej Akademii Rolniczej w Szczecinie W STĘP

Transkrypt

1 R O CZN IK I G L E B O ZN A W C ZE T. X X X I X, Z. 1 S.: 79 86, W A R S Z A W A 1988 ED W A R D K R Z Y W Y, JAN K R U P A W P Ł Y W W Z R A S T A J Ą C Y C H D A W E K G N O J O W IC Y B Y D L Ę C E J I N A W O Ż E N IA M IN E R A L N E G O N A P L O N Y I S K Ł A D C H E M IC Z N Y R U N I Ł Ą K I M U R S Z O W O -M IN E R A L N E J Katedra Chem Rolnej Akadem Rolnczej w Szczecne W STĘP Nawożene gnojowcą bydlęcą użytków zelonych wprowadza do gleby znaczne lośc składnków pokarmowych, zwłaszcza azotu potasu, które stosunkowo łatwo poberane przez ruń mogą wpływać ne tylko na wysokość plonu, ale na jego wartość pokarmową. W dotychczasowej lteraturze, dotyczącej wartośc nawozowej gnojowcy jej wpływu na równowagę jonową w run, stosunkowo mało jest badań prowadzonych na użytkach zelonych położonych na glebach pochodzena organcznego. Nnejsze badana m ały na celu porównane w pływ u gnojow cy stosowanej jednorazowo wosną w trzech dawkach na plonowane skład chemczny run łąk położonej na glebe m urszow o-m neralnej. M A T E R IA Ł I M E TO D Y Dośwadczene przeprowadzono w PG R Marcnkowce w w ojew ództwe plskm w latach w 4 powtórzenach na glebe m urszow o-m neralnej, wytworzonej z torfu nskego szuwarowego, podścelonej oglejoną glną zwałową lekką z wstawkam łu. W przekroju proflow ym zaznaczyły sę dwa pozomy murszu. Do 37 cm pozom darnow o-m urszow y AdM o barwe czarnej, dobrze rozłożony o strukturze kaszkowatej, a na głębokośc cm pozom m urszow y Mj barwy czarnej, przerośnęty nelcznym korzenam, bezstrukturalny, bezpostacowy, z nelcznym zarnkam kwarcu (tab. 1). Gnojowcę bydlęcą co roku stosowano w II dekadze kwetna w loścach odpowadających dawce 0, 80, kg N * h a _1. W ser z dodatkowym nawożenem m neralnym w poszczególnych warantach naw o-

2 80 E. Krzywy, J. Krupa Tabela 1 Nektóre właścwośc chemczne gleby murszowo-mneralnej Some chemcal propertes of mneral-muck sol Pozom Horzon cm ph kc Zawartość ogółem w % s.m. gleby Total content n % of d.m. of sol N P К Ca Mg j j AdM ,1 1,61 0,26 0,056 1,28 0,13 M ,2 1,32 0,16 0,052 0,01 0,16 DG ,9 0,07 0,06 0,058 0,99 0,25 zowych wprowadzono dodatkowo 1/4 dawk N gnojow cy w form e saletry amonowej oraz superfosfat potrójny 60-procentową sól potasową w takch loścach, aby łączna dawka N P K, stosowana zarówno w forme gnojowcy, jak nawożena mneralnego, wykazała stosunek N : P : К jak 1 : 0,3 : 1. Nawożene mneralne fosforem stosowano jednorazowo wosną, a azotem potasem w rozbcu na dwa term ny: 1/2 dawk pod I pokos 1/2 dawk pod II pokos. I pokos zberano w perwszej dekadze czerwca, II w trzecej dekadze lpca III w trzecej dekadze paźdzernka. W zborach z poszczególnych pokosów oznaczono: zawartość karotenów w zelonej mase metodą opracowaną przez Balcerka [1], azot ogółem metodą K jeldahla, fosfor ogółem metodą kolorymetryczną przy użycu metawanadanu amonu, wapń potas na fotometrze płomenow ym Zessa, magnez ogółem metodą spektrometr atom owo-absorpcyjną. O M Ó W IEN IE W Y N IK Ó W Średne z 4 lat zwyżk plonów sana, uzyskane pod w pływ em gnojowcy, w ahały sę w grancach od 36 do 4 8 % (tab. 2). W stosunku do warantu kontrolnego stotne zwyżk plonów uzyskano przy stosowanu gnojow cy w dawkach kg N ha-1, przy czym dawka gnojow cy 160 kg N ha-1 okazała sę dawką optymalną. Gnojowca w dawce 240 kg N ha-1 spowodowała obnżene plonów, co prawdopodobne zwązane jest z pow stającym kożuchem ham ującym wzrost rośln [4]. Nawożene mneralne w stopnu stotnym zwększyło plony sana, przy czym najw yższy efekt rzędu 13 /o uzyskano na tle gnojow cy stosowanej w dawce 160 kg N ha- 1, a najnższy (4 /o) na tle gnojow cy stosowanej w dawce 80 kg N ha 1. Istotne wyższe plony sana, rzędu 39,5 /o, uzyskano w perwszym roku dośwadczena w stosunku do pozostałych lat, przy czym ne stw er-

3 W pływ gnojowcy N PK na plony run g l Tabela 2 Plon sana w t/ha na wzrastających dawkach gnojowcy stosowanej jednorazowo wosną Hay yeld n t/ha on ncreasng slurry rates appled once n sprng A Średne z A В В Sera Means for A and В Średna Seres rok year Mean jowcy N-rate n slurry kg-ha-1 Średne Means Dawka N w gno 0 4,77 4,77 6,85 4,02 4,28 3,94 4, ,49 6,73 9,01 5,52 5,99 5,92 6, ,08 7,98 9,17 6,61 7,76 6,56 7, ,99 7,46 8,17 7,U 6,87 6,75 7,23 6,33 6,74 8,30 5,82 6,23 5,79 6,54 NUR LSD0,o5 dla ser 0,34 t A gnojowca for seres slurry dla dawek gnojowcy 0,60 t В gnojowca + NPK for slurry doses dla lat 0,60 t for years slurry -f NPK dzono wększych zależnośc pomędzy plonam a znaczne zróżncowanym warunkam meteorologcznym w okrese trwana dośwadczena (tab. 3), co powązane było ze stosunkowo wysokm lustrem w ody gruntowej (80 cm). K aroteny oznaczono w zelonej mase (tab. 4). Średno w 4-letnm okrese gnojowca w zależnośc od zastosowanej dawk zwększała zawartość karotenu od 23 do 7 7 % w stosunku do warantu kontrolnego. N ajw yższy efekt uzyskano stosując gnojowcę w dawce 160 kg N ha 1, a najnższy gdy stosowano gnojowcę w dawce 80 kg N ha- 1. Dodatkowe nawożene mneralne obnżyło zawartość karotenu o 19%t w przypadku stosowana gnojowcy w dawce 160 kg N, a w pozostałych warantach ne wpłynęła na zróżncowane zawartośc. W poszczególnych latach w run łąkowej zaznaczyły sę znaczne różnce w zawartośc karotenu. W ysoką koncentrację karotenu uzyskano w run trzecego drugego roku, a stosunkowo nską w run czwartego perwszego roku dośwadczena, przy czym zawartość karotenów w rocznych zborach run łąkowej była skorelowana z temperaturą otoczena okresu wegetacyjnego (tab. 4). 6

4 82 E. Krzywy, J. Krupa Tabela 3 Opady w mm średna dobowa temperatura powetrza w C Dane Stacj Meteorologcznej Pła Precptaton n mm and average daly ar temperature n CC Data of the Meteorologcal Staton at Pła I Średna dobowa temperatura Rok Year Opady roczne per year - Precptaton mm okres wegetacj growng season powetrza Average daly ar temperature C I roczne okresu wegetacj per year growng season ,2 8,4 8,9 7,6 13, , T abela 4 Średna zawartość karotenu z trzech pokosów w mg % w rocznych zborach run łąkowej Average carotene content n mg % n annual meadow grass harvests 1 A Średne z A В в^ \ 1 Sera! l_ Means for A and В! Średna Seres rok year j Mean 1981 Ï9S4 j j j 1983 I 1984! : Dawka N! w gnojowcy * N-rate n slurry 1 kg-ha-1 j 0 16,4 16,4 10,7 21,8 1 26,1 7,0 16, ,2 20,5 8,8 28,1 j 35,8 8.6 ; 20, ,0 23,4 13,8 39,5 41,2 10, ' 24,2 25,1! 13,0 41,7 33,6 10, Średne \ 22,4 21,4 11,6 1 32,8 34,2 9,1! Means j A gnojowca slurry В gnojowca - NPK - slurry and NPK Zastosowane dawk gnojowcy, w rocznych zborach run łąkowej w stosunku do warantu kontrolnego (tab. 5) zw ększyły zawartość potasu o 3 2 %, zawartość azotu o 1 7 %, ne w płynęły na zawartość fosforu, natomast obnżyły zawartość magnezu o 11 /o- wapna o 2 3 %. Zaw artość potasu azotu w run łąkowej systematyczne wzrastała, a magnezu wapna malała przy wzrośce dawk stosowanej gnojowcy. Podobny

5 W pływ gnojowcy N PK na plony run 83 Tabela 5 Zawartość składnków mneralnych (% p.s.m.) w rocznych zborach run łąkowej Średne ważone z trzech pokosów Content of mneral elements (% d.m.) n annual harvest of grasses Weghed means for three cuts Sera Seres Dawka N w gnojowcy N-rate n slurry Składnk Element N К P Ca Mg 0 2,01 1,82 0,26 0,26 0, ,24 2,17 0,29 0,28 0,21 A 160 2,38 2,31 0,26 0,17 0,20 I 240 2,41 2,71 0,25 0,15 0,18 średne means 1 2,34 2,40 0,27 0,20 1 0, ,98 2,52 0,25 0,22 0,16 В 160 2,34 2,65 0,28 0,21 0, ,24 3,19 0,28 0,25 0,17 średne means 1,19 2,79 0,27 0,23 0,17 1 A gnojowca slurry В gnojowca + NPK slurry + NPK T abela 6 Stosunek mlrównoważnkowy (meq) Ca : P, К : Ca oraz К : (Ca + Mg) w run łąkowej w poszczególnych pokosach. Średne z lat Mllequvalent rato (meq) of Ca : P, К : Ca and К : (Ca + Mg) n meadow grasses n partcular cuts. Means for Dawka N w gnojowcy Ca :P N-rate n slurry I pokos -- 1st cut II pokos - - Und cut III pokos -- IHrd cut kg-ha-1 A в A В A В 0 1,58 1,58 1,24 1,24 1,62 1, ,59 1,03 1,23 1,97 1,53 2, ,73 1,46 1,42 1,21 1,42 1, ,72 0,99 1,17 2,02 1,61 1,69 Średne Means 1,01 1,16 1,27 1,73 1,52 1,92 К : Ca 0 2,81 2,81 3,75 3,75 3,70 3, ,14 6,85 5,14 4,14 4,42 3, ,83 5,04 3,95 5,43 3,51 4, ,33 8,28 5,69 4,14 4,51 3,93 Średne Means 7,78 6,72 4,93 4,57 4,15 4,00 К : (Ca + Mg) 0 1,27 1,27 1,30 1,30 1,28 1, ,54 2,84 ^94 2,05 1,86 1, ,81 2,36 1,37 2,23 1,45 1, j 3,07 3,37 2,44 2,24 1,82 1,80 Średne Means j 2,47 2,86 1,92 2,17 1,71 1,81 A gnojowca slurry В gnojowca + NPK slurry + NPK

6 84 E. Krzywy, J. Krupa w pływ gnojowcy na zawartość w roślnach potasu, wapna magnezu otrzymal nn autorzy [3, 2, 5]. Dodatkowe nawożene mneralne, zastosowane na tle wzrastających dawek gnojowcy w stosunku do samej gnojowcy, zwększyło średno w run łąkowej zawartość potasu o 1 6 %, wapna o 1 5 % oraz zm nejszyło zawartość magnezu o 1 5 % azotu o 6%. W ysoka koncentracja potasu, szczególne w I pokose, przy nskej zawartośc wapna, znaczne obnżyła wartość paszową uzyskanych plonów, co znalazło odbce w kształtowanu sę (meq) stosunków К : Ca, Ca : P oraz К : (Ca + Mg) (tab. 6). Jak wynka z pow yższych danych, najkorzystnejsze stosunk jonowe uzyskano w run trzecego pokosu, a najbardzej rozszerzone w przypadku stosunku К : Ca lub zwężane w przypadku stosunku Ca : P w run perwszego pokosu. W N IO S K I W przeprowadzonych badanach uzyskano najwyższe efekty w plonach sana zawartośc karotenów, stosując gnojowcę w dawce odpowadającej 160 kg N ha 1. N ajw yższy efekt dodatkowego nawożena mneralnego w plonach sana uzyskano przy stosowanu gnojow cy w dawce 160 kg N ha 1. Stosowane gnojowcy spowodowało w składze chem cznym run łąkowej wzrost zawartośc potasu azotu, a spadek zawartośc wapna magnezu. Zm any te następowały systematyczne wraz ze wzrostem dawk stosowanej gnojowcy. Gnojowca w marę wzrostu dawek obnżyła wartość paszową run łąkowej, szczególne w zborach perwszego pokosu, przez znaczne rozszerzene stosunku jonowego К : Ca oraz zawężene Ca : P. L IT E R A T U R A [1] Balcerek W. Metoda do szybkego seryjnego oznaczana karotenów w zelonkach suszach rośln pastewnych. Zesz. nauk. W SR Szczecn 1969 nr 30 s [2] Gajda I., Sawck I. Wykorzystane gnojowcy do nawożena łąk. Wad. mel. łąk nr 5 s [3] Mazur Т., Koc J., Wróbel Z. Wartość nawozowa gnojowcy bydlęcej trzody chlewnej w dośwadczenu łanowym. Agronom Zach. Pom nr 45 s [4] Mazur T. Dotychczasowe dośwadczena nad produkcją wykorzystanem gnojowcy. Symp. Nauk. Aktualny stan badań nad rolą znaczenem nawozów organcznych w ntensywnej gospodarce rolnej. Gdańsk 1979 s [5] Olkowsk М., Grzegorczyk S., Klck M. W pływ gnojowcy oraz nawożena mneralnego na plonowane kupkówk pospoltej. Konf. nauk. Nawozy organczne Szczecn zesz. 2 s

7 W pływ gnojowcy N PK na plony run 85 Э. КШИВЫ, Я. КРУПА ВЛИЯНИЕ ПОВЫШАЮЩИХСЯ ДОЗ СКОТСКОГО ЖИДКОГО НАВОЗА И МИНЕРАЛЬНОГО УДОБРЕНИЯ НА УРОЖ АИ И ХИМИЧЕСКИЙ СОСТАВ ТРАВОСТОЯ Л УГА НА МУРШЕВО-МИНЕРАЛЬНОЙ ПОЧВЕ Кафедра агрохимии Сельскохозяйственной академии в Щецине Резю ме В гг. на муршсво-минеральной почве проводились две серии опыта: с жидким навозом одним и с прибавкой минеральных удобрений. Жидкий навоз применяли ежегодно во второй декаде апреля в количествах отвечающих дозам 0, 80, 160 и 240 кг азота на гектар. В серии с дополнительным минеральным удобрением в отдельных удобрительных вариантах вносили 1/4 дозы N в жидком навозе в виде N H 4N 0 3, а также Са(Н2Р 04)2 и КС1 в таких количествах, чтобы общая доза NPK в виде жидкого навоза и минерального удобрения показывала соотношение N : Р : К как 1 : 0,3 : 1. Минеральное удобрение фосфором вносили однократно весной, а азотом и калием в два срока: 1/2 дозы под I-ый и 1/2 под 11-ой укос. В проведенных исследованиях самые высокие эффекты в годовых урожаях сена и содержании каротинов были получены при внесении жидкого навоза в дозе отвечающей 160 кг N на га. В годовых урожаях травяных кормов жидкий навоз дифференцировал их химический состав в сравнении с контрольным вариантом путем повышения содержания К в среднем на 32%, а N на 17% и снижения концентрации Са на 23%, a Mg на 11%. По мере роста дозы жидкого навоза снижалось кормовое качество травяных кормов, особенно в первом укосе, из-за значительного расширения миллиэквивалентного ионового соотношения К : Са и сужения соотношения Са : Р. Е. K R Z Y W Y, J. K R U P A EFFECT OF IN CREASIN G CATTLE SLU R R Y A N D M IN E R A L FERTILIZER RATES ON THE C H E M IC A L CO M PO SITIO N OF A M E A D O W ON M U C K -M IN E R A L SOIL Department of Agrcultural Chemstry, Agrcultural Unversty of Szczecn Summary In nvestgatons on muck-mneral sol were carred out n two seres: applcaton of slurry alone and slurry wth addtonal mneral fertlzaton. Slurry was appled every year n the second ten days of Aprl at the rates correspondng to 0, 80, 160 and 240 kg N.ha- 1. In the seres wth addtonal mneral fertlzaton n partcular fertlzng treatments 1/4 N rate n slurry n the form of N H 4N O 3 and Ca ( H 2PO.j) 2 and KC1 rates n such amounts were appled so as the whole N P K rate brought nto sol n the form of slurry and mneral fertlzers would have the N:P:K rato amountng to 1 : 0.3 :1. Mneral fertlzaton wth phosphorus was appled once n sprng, whereas the ntrogen and potassum fertlzers were appled at two dates: one half of the rate for the 1st cut and another for the Ilnd cut.

8 86 E. Krzywy, J. Krupa The hghest of carotenes has effect n the nvestgatons on annual yeld of hay and content been reached at applcaton of slurry at the rate correspondng to 160 kg N.ha- 1. Also the effect of addtonal mneral fertlzaton on the sward productvty has been reached at applcaton of the same slurry rate,.e. of 160 kg N.ha- 1. In annual harvests of the meadow vegetaton slurry led to a consderable dfferentaton of the chemcal composton of the former as compared wth the control treatment by a growth of the mean К content by 32%> and of the mean N content by 17 /o as well as to a concentraton decrease of Ca by 23 о and of Mg by 11%>. Along wth ncreasng slurry rate a worsenng of the fodder value of meadow grasses, partcularly of the 1st cut, due to a consderable w denng of m ll-equlbrum onc rato of К : Ca and due to a narrowng of the Ca : P rato, was observed. Doc. dr hab. Edward K r z y w y Katedra Chem R olnej A R Szczecn, Słowackego 17