Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH"

Transkrypt

1 Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH Prace eksperymentalne w tej dziedzinie prowadzone były w Zakładach NZ21 i NZ22, oraz NZ23 a teoretyczne w Zakładach NZ21 i NZ41. Wyniki badań w tym temacie zaowocowały w 2012 r. 98 publikacjami w czasopismach objętych wykazem Journal Citation Reports (JCR). BADANIA EKSPERYMENTALNE Badanie oddziaływań jądrowych w obszarze niskich i pośrednich energii Zakład 21 zadanie 1. Mechanizm reakcji jądrowych i produkcja mezonów w zderzeniach hadronów Cel zadania Badanie mechanizmu reakcji jądrowych 1. Badanie mechanizmu reakcji w zderzeniach ciężkich jonów. 2. Badanie struktury jądra i mechanizmu reakcji w zderzeniach lekkich jąder z powłoki p. 3. Poszukiwanie efektów działania siły 3-ciałowej w reakcji breakupu d(p,pp)x. Badanie produkcji mezonów w zderzeniach hadronów i jąder 4. Produkcja mezonów w zderzeniach z jądrami atomowymi; pomiary poświęcone strukturze i oddziaływaniu mezonów (eksperyment ANKE na akceleratorze COSY w FZ Jülich; współpraca z IF UJ). 5. Poszukiwanie efektów łamania symetrii odwrócenia czasu w rozpadzie swobodnych neutronów (współpraca z PSI). Prace aparaturowe 6. Rozwój metod identyfikacyjnych w oparciu o analizę cyfrowego kształtu impulsu, opracowanie oprogramowania do akwizycji analizy danych (współpraca FAZA, ASY-EOS w GSI, R3B@FAIR). 7. Budowa, testy i analiza danych z układu potrójnych teleskopów E-E z cyfrową obróbką sygnału. Ad.1. W badaniach multifragmentacji jąder badano produkcję fragmentów reakcji 136 Xe na lekkich tarczach (ASY-EOS w GSI). W eksperymencie PISA w FZ Jülich opracowano model kaskady wewnątrzjądrowej modelujący przedrównowagową emisję cząstek wielonukleonowych. Ad.2. Przedyskutowano mechanizm ekskluzywnej dyfrakcyjnej produkcji par W + W - i ekskluzywnej produkcji par fotonów w zderzeniach proton-proton w ramach QCD. W ŚLCJ zmierzono funkcję wzbudzenia w elastycznym rozpraszaniu 20 Ne+ 16 O dla energii 15

2 jonów 20 Ne 2,5 MeV/n. Wykonano pomiary reakcji 12 C( 11 B, 15 N) 8 Be. Zmierzono rozpraszania 20 Ne na izotopach o dużej gęstości poziomów ( 92 Zr, 61 Ni). Na wiązce separatora ACCULINNA (ZIBJ Dubna) obserwowano reakcje 3 H( 8 He,p) 10 He. Określono energię stanu podstawowego 0 + systemu 10 He: wynosi MeV; znajduje się powyżej progowej energii rozpadu 10 He na 8 He+n+n. W reakcji p( 6 Li, 6 Be)n zmierzono widmo energetyczne systemu +p+p w 6 Be. W widmie energetycznym 6 Be zaobserwowano stany o ujemnej parzystości; interpretowane są jako obserwacja nowego zjawiska - isovector soft dipole mode. Na wiązce separatora FRS w GSI badano egzotyczne kanały rozpadu 31 Ar. Rozwijano oprogramowanie do identyfikacji i kalibracji zdarzeń z detektora KRATTA (GSI). Rozwinięto elektronikę do kształtowania i analizy sygnałów z wielowarstwowego detektora słomkowego w eksperymencie PANDA. Opracowano algorytmy analizy kształtu sygnałów z detektora w układach FPGA. Testowano działania detektora z użyciem wiązki protonów. Ad.3. Przeanalizowano produkcję par typu cbar c w ramach formalizmu podwójnego rozpraszania partonów w przybliżeniu kolinearnym. Przedstawiono zależność przekroju czynnego od energii zderzenia (CMS). Wyznaczono amplitudy produkcji par ciężki kwark ciężki antykwark dla procesu gg Q_Qbar_Qbar_Q, dla wysokich energii w reprezentacjach mieszanej i pędowej. Przedyskutowano produkcje ciężkich kwarkonii J/ i w zderzeniach foton+jądro. Wyliczono przekrój czynny w funkcji energii zderzenia. Po zakończeniu prac na akceleratorze AGOR w KVI wypożyczono detektor BINA do badania reakcji breakup lekkich jąder. Detektor jest instalowany w CCB. Testy z wiązką rozpoczną się w lipcu 2013 r. Ad.4. Używając reakcji d+p 3 He+ precyzyjnie wyznaczono masę mezonu (( (stat) 0.027(syst)) MeV/c 2 ). Ad.5. Pomiar elektrycznego momentu dipolowego neutronu metodą Ramseya. (PSI). Po testach aparatury oraz źródła neutronów ultrazimnych rozpoczęto zbieranie danych. Pracowano nad budową stanowiska pomiarowego wyposażonego w osłonę magnetyczną z lepszym współczynnikiem ekranowania. Ad.6. Zidentyfikowano cząstki naładowane zatrzymywane w fotodiodzie krzemowej detektora KRATTA. Ad.7. We współpracy z GSI w eksperymencie ASY-EOS wykonano kalibrację energetyczną oraz analizę kształtu impulsu. : Zidentyfikowano cząstki zatrzymywane w fotodiodzie detektora KRATTA metodą dyskryminacji kształtu impulsu (NIMA 709 (2013) 120). W eksperymencie ANKE wyznaczono precyzyjnie masę mezonu (Phys. Rev. D85, (2012). Opublikowano w 2012 roku 22 artykuły w czasopismach wyróżnionych w JCR z tego zadania. 16

3 Zakład 22 zadanie 2. Ewolucja własności jąder w funkcji temperatury, spinu i izospinu Cel badania 1. Badanie wielocząstkowych wzbudzeń w jądrach z obszaru 208 Pb niedostępnych w procesach syntezy jądrowej. 2. Badanie struktur yrastowych w jądrach z okolicy 48 Ca z wykorzystaniem procesów głęboko nieelastycznych. 3. Identyfikacja stanów yrastowych w jądrach z okolic 68 Ni, produkowanych w reakcjach 64 Ni, 76 Ge U. 4. Poszukiwanie stanów z liczbą seniority 4 i 5, dla neutronów h11/2, w izotopach Sn o masach A= , produkowanych w procesach rozszczepienia jądra złożonego. 5. Spektroskopowe badania bogatych w neutrony jąder z obszaru liczb atomowych 28 < =Z < =32 przy użyciu wiązek radioaktywnych galu i germanu. 6. Struktura egzotycznych jąder atomowych badana z użyciem relatywistycznych wiązek w GSI, jak i wiązek radioaktywnych w GANIL, IPN Orsay oraz CERN-ISOLDE. 7. Własności gorących jąder atomowych badane za pomocą rozpadu gamma gigantycznych rezonansów i emitowanych cząstek naładowanych. 8. Teoretyczne przewidywania egzotycznych kształtów jąder w różnych obszarach masowych oraz ich eksperymentalna weryfikacja. 9. Statystyczna analiza zdolności przewidywania w modelach jądrowych. 10. Spektroskopowe badania jąder z N~Z w okolicach masy A=70 przy użyciu krakowskiego detektora do detekcji jąder odrzutu. 11. Wzbudzenia kulombowskie kolektywnych stanów w radioaktywnych jądrach o wysokim spinie. 1. a) przeprowadzono koincydencyjny pomiar gamma dla reakcji 208 Pb (1360 MeV) U, z wykorzystaniem układu GAMMASPHERE w ANL, USA; b) rozszerzono i uruchomiono program komputerowy modelu powłokowego NuShellX, uzyskując możliwość obliczania wzbudzeń rdzenia 208 Pb. 2. Badano wzbudzenia yrastowe w neutrono-nadmiarowych izotopach Sc. 3. Opracowano oraz opublikowano informacje na temat niedostępnych dotąd stanów yrastowych w jadrach 64,66,68 Ni. 4. W izotopach Sn zidentyfikowano struktury powyżej izomerów o seniority 2 i 3, m. in. izomery charakteryzujące się, ze względu na neutrony h11/2, liczbą kwantową seniority 4 i Zmierzone zostały czasy rozpadu bogatych w neutrony izotopów Zn i Ga, istotnych dla procesów nukleosyntezy podczas szybkiego wychwytu neutronów. 6. Przeprowadzono eksperyment w CERN-ISOLDE z użyciem wiązki radioaktywnej 98 Rb na tarczy 7 Li. Wykazano, że reakcje transferu trytonu do jądra wiązki, z emisją 1-3 neutronów, prowadzą do stanów yrastowych w trudno dostępnych nuklidach Sr. 7. a) wykazano, że reakcje nieelastycznego rozpraszania jąder 17 O na tarczy 208 Pb wzbudzają pigmejski rezonans dipolowy w jądrze 208 Pb; b) na podstawie eksperymentu dotyczącego jądra 80 Zr wykazano, że szerokość zmieszania izospinowego związana z oddziaływaniem kulombowskim jest określona przez wewnętrzną strukturę jądra i nie zależy od temperatury. 17

4 8. W oparciu o równania Langevina w trójwymiarowej przestrzeni parametrów deformacji, zbadano udziały procesu rozszczepienia i procesu emisji cząstek naładowanych podczas reakcji fuzji ciężkich jonów. 9. Z wykorzystaniem metody regresji nieliniowej, dekompozycji według wartości osobliwych, regularyzacji Tihonova oraz techniki Monte-Carlo, wyznaczone zostały statystyczne niepewności dla parametrów modeli Woodsa-Saxona oraz Skyrme-Hartree- Focka. 10. Przeprowadzona została ewaluacja czasów życia stanów pasma rotacyjnego w 66 Ge. 11. Przeprowadzono pełną analizę rozpadu stanu izomerycznego w jądrze 147 Gd. Na przykładzie reakcji 17 O Pb wykazano, że procesy nieelastycznego rozpraszania wzbudzają pigmejski rezonans dipolowy w ciężkim partnerze reakcji. Zidentyfikowano yrastowe struktury w neutrono-nadmiarowych jądrach 64 Ni, 66 Ni i 68 Ni, do spinu około 12ħ i energii wzbudzenia około 8 MeV. Opublikowano z tego zadania w 2012 roku 24 artykuły w czasopismach wyróżnionych w JCR. Zadanie 3. Prace badawczo-rozwojowe nowych technik detekcji dla fizyki jądrowej Zakład NZ22 Cel zadania 1. Rozwój komputerowych symulacji oraz projektowanie układu detekcyjnego PARIS oraz detektora jąder odrzutu dla eksperymentów na wiązkach radioaktywnych SPIRAL2 i FAIR, jak i na wiązkach stabilnych (7. PR EU ENSAR; współpraca z GSI, GANIL, IPN Orsay i LNL Legnaro). 2. Prototypowanie elektroniki odczytu dla nowych detektorów scyntylacyjnych (LaBr3) oraz detektorów diamentowych czułych na pozycje (współpraca z GSI, GANIL, Uniwersytetem w Mediolanie, Uniwersytetem w Huelvie i Uniwersytetem w Valencii). 3. Projektowanie, budowa i testy elektroniki typu ASIC dla cyfrowego przetwarzania sygnałów odczytanych z pozycjo-czułych detektorów krzemowych. 4. Rozwój zintegrowanych systemów detekcyjnych z wykorzystaniem dedykowanych układów mikroelektronicznych typu ASIC oraz programowanych macierzy FPGA. 5. Projektowanie stanowiska pomiarowego dla eksperymentów jądrowych na nowym cyklotronie protonowym (230 MeV) w Krakowie (współpraca z IF UJ, SLCJ UW, IF UŚ, z IPN Orsay, INFN, Uniwersytetem w Mediolanie i LNL Legnaro i GSI Darmstadt). Prowadzono prace badawczo rozwojowe oraz symulacje układów eksperymentalnych, które zostaną wykorzystane w pomiarach spektroskopowych na wiązkach radioaktywnych jonów, w ramach projektów: SPIRAL2-GANIL, Francja, FAIR-Niemcy, RIKEN-Japonia, GALILEO- LNL, Włochy. Rozwiązania te znajdą także zastosowanie w pomiarach prowadzonych na wiązce protonów w CCB-IFJ PAN. We współpracy z GANIL, w ramach projektu SPIRAL2 pracowano nad prototypem cyfryzatora NUMEXO2. Urządzenie to umożliwi prowadzenie wspólnych pomiarów spektrometru promieni gamma- AGATA z detektorami dodatkowymi m.in.: EXOGAM, NEDA oraz PARIS. Wykonane prace dotyczyły integracji systemu GTS (Global Trigger 18

5 and Synchronization) z blokiem NUMEXO2 i opracowanie uniwersalnej karty mezzanine- FADC dla tego układu. Wykonano testy 14-bitowego przetwornika sygnałów FADAC o szybkości próbkowania 250MS/s. W ramach projektu zostało wykonane oraz wdrożone testowe oprogramowanie do akwizycji i analizy danych z testowanego układu, wykonane w środowisku Labview 2010 i Matlab Został także zaprojektowany i zbudowany układ wstępnego wzmacniacza próbkowanych sygnałów, o niskim poziomie szumów LNA (SE-DIFF), dedykowany dla projektowanego cyfryzatora. W oparciu o wykonany interfejs- AGAVA, pomiędzy zewnętrzną elektroniką VME oraz systemem GTS, generującym timestamp dla układu AGATA, skonfigurowano drzewo- GTS_Root i GTS_Leaf, oraz wykonano pomyślne testy trygera dla rozproszonego systemu akwizycji. Rozpoczęto prace koncepcyjne związane z migracją logiki AGAVA i GTS_Leaf do układu FPGA Virtex_5, na karcie NUMEXO2. Opracowano sposób cyfrowej analizy sygnałów odpowiadających rejestracji wysokoenergetycznego promieniowania gamma w detektorach typu phoswich LaBr3-NaI. Wykonano prototypowe układy elektroniczne dla detektorów wykorzystywanych przez międzynarodowe zespoły. Opublikowano jedną pracę w Nucl. Inst. Meth. Badanie oddziaływań jądrowych w obszarze wysokich energii Zakład 23 zadanie 4. Oddziaływania relatywistycznych jonów przy energiach SPS i LHC - eksperymenty NA49 i ALICE Cel zadania 1. Eksperyment NA49 na akceleratorze SPS w CERN Poszukiwanie plazmy kwarkowo-gluonowej w zderzeniach relatywistycznych jąder w zakresie energii od 20 do 158 GeV/nukleon i badanie zderzeń hadronów z protonami i jądrami przy podobnych energiach. Kontynuacja analizy danych. Współpraca z CERN, koordynatorzy: prof. P. Seyboth (MPI Monachium) 2. Eksperyment ALICE na akceleratorze LHC w CERN Zbieranie danych w eksperymencie ALICE. Analiza oddziaływań protonów i jąder atomowych przy energiach LHC. Współpraca z CERN, koordynator dr J. Schukraft 1. Badanie efektów elektromagnetycznych w oddziaływaniach jąder ołowiu przy energiach SPS. 2. Analiza produkcji protonów i antyprotonów w centralnych zderzeniach PbPb przy energiach w zakresie GeV/c na nukleon. 3. Udział w seansach zbierania danych w eksperymencie ALICE na LHC. 4. Analiza oddziaływań pp, PbPb i ppb przy energiach LHC. 5. Kalibracja detektora TPC przy użyciu radioaktywnego izotopu 83 Kr. 6. Symulacje detektora TPC dla potrzeb jego przyszłej modernizacji. 7. Rozwój oprogramowania eksperymentu ALICE. 19

6 1. Uzyskano znaczące wyniki na temat wpływu efektów elektromagnetycznych na rozkłady kinematyczne produkowanych cząstek. 2. Otrzymano rozkłady kinematyczne protonów i antyprotonów w zderzeniach PbPb przy energiach SPS oraz informację na temat procesów hamowania w gorącej materii jądrowej. 3. Otrzymano pierwsze wyniki badań ultraperyferycznych zderzeń jądrowych przy energiach LHC. 4. Uzyskano pierwsze wyniki dotyczące długozasięgowych korelacji cząstek produkowanych w zderzeniach jądrowych przy energiach LHC. Współpraca ALICE opublikowała łącznie z udziałem fizyków z IFJ PAN w 2012 roku 16 artykułów w czasopismach wyróżnionych w JCR. Trzy prace opublikowała współpraca NA49 z udziałem fizyków z IFJ PAN. Uzyskane wyniki przedstawiano także na międzynarodowych konferencjach. BADANIA TEORETYCZNE Zakład 21 zadanie 6. Badanie struktury i dynamiki układów wielu ciał Cel zadania Model powłokowy ze sprzężeniem do kontinuum: zastosowania do opisu struktury jądra i reakcji jądrowych (we współpracy z GANIL). Efekty partonowe i niepartonowe w zderzeniach * p i -. Badanie mechanizmów produkcji cząstek w zderzeniach elementarnych hadronów i w zderzeniach nukleon jądro atomowe. Badanie atomów i molekuł egzotycznych. Procesy stochastyczne, dyfuzja i zjawiska nieliniowe. Badania własności plazmy kwarkowo-gluonowej. Ad.1. Zakończono badania współczynnika asymptotycznej normalizacji jednonukleonowych całek przekrywania dla lekkich jąder. Kontynuowano badania relacji nitek wyjątkowych hamiltonianu z maksymalnym mieszaniem stanów i powstawaniem stanu stowarzyszonego z kanałem rozpadu jądra atomowego. Ad.2. Policzono rozkłady kątowe dla reakcji J/ dla mechanizmu typu pudelka i dla wymiany dwugluonowej oraz relatywistycznych funkcji falowych typu c bar{c} dla mezonu J/. Używając tych przekrojów elementarnych wyliczono przekroje dla peryferycznej produkcji par J/ w przybliżeniu równoważnych fotonów w przestrzeni parametru zderzenia. Ad.3. Prowadzono obliczenia produkcji dwóch par c bar{c} w fuzji gluon-gluon, w obszarze kinematycznym dla dużych odległości pomiędzy parami w pośpieszności. Badano korelacje w inkluzywnej produkcji par mezonów J/. Ad.4. 20

7 Znaleziono optymalne warunki do pomiaru nadsubtelnego rozszczepienia w atomie mionowym pµ przy użyciu spektroskopii laserowej, co pozwoli na wyznaczenie promienia struktury elektromagnetycznej protonu. Obliczono rozszerzenie niektórych rezonansowych linii widma antyprotonowego atomu He-4 znajdującego się w ciekłym helu. Ad.5. Badano procesy z pobudzeniem stochastycznym o asymptotyce potęgowej, uwzględniając niezerowy czas korelacji i skończoną masę, dla przypadku szumu zarówno addytywnego, jak i multiplikatywnego. Pokazano, że w granicy dużej masy ma zastosowanie interpretacja Ito. Rozważano też przypadek potencjału bistabilnego i pobudzenia periodycznego, wyliczając czas pierwszego przejścia i badając własności rezonansów stochastycznych. Pokazano, jak wielkości te, w szczególności wzmocnienie spektralne i położenie rezonansu, zależą od parametrów modelu i konkretnej interpretacji stochastycznej. Ad.6. Obliczono masę ekranującą skalarnych i pseudoskalarnych wzbudzeń mezonowych w plaźmie kwarkowo-gluonowej w przybliżeniu Twardych Pętli Termalnych. Zbadano ciężkie kwarkonia w plaźmie kwarkowo-gluonowej za pomocą modelu potencjałowego w skończonych temperaturach, a w szczególności mezonu Bc. Pokazano, że produkcja dwóch par kwarków powabnych (c cbar c cbar) stanowi znakomite laboratorium do badania procesów podwójnego rozpraszania partonów. Wyliczono przekrój czynny w funkcji energii w środku masy dla zderzeń proton-proton i pokazano, że dla energii LHC przekrój czynny jest podobny jak dla produkcji jednej pary (c cbar). Zaproponowano, w jaki sposób poszukiwać w tego typu reakcjach efektów podwójnego rozpraszania partonów, proponując konkretne obserwable. Wykonano pierwsze obliczenia dla produkcji dwóch mezonów powabnych, obu zawierających kwark c lub obu zawierających antykwark c. Wyniki opublikowano i prezentowano na kilku międzynarodowych konferencjach. M. Łuszczak, R. Maciuła, A. Szczurek, Phys. Rev. D, 85 (2012) ; R. Maciuła, A. Szczurek,; arxiv: [hep-ph] Opublikowano w 2012 roku 10 artykułów dotyczących tego zadania w czasopismach wyróżnionych w JCR. Zakład 41 zadanie 7. Badania teoretyczne struktury materii w powiązaniu z obecnymi i przyszłymi eksperymentami Cel badania 1. Teoria kwarków, słabe i silne oddziaływania. 2. Spektroskopia hadronów, ich wzajemne oddziaływania i rozpady. 3. Chromodynamika kwantowa w opisie procesów wysokoenergetycznych. Funkcje struktury, efekty saturacyjne, procesy dyfrakcyjne. 4. Własności i dynamika gęstej materii w zderzeniach relatywistycznych ciężkich jonów. 5. Struktura i wzbudzenia dużych układów, oddziaływanie silnych pól z materią. 6. Nieliniowe równania teorii pola. (współpraca z ZIBJ Dubna, Uniwersytetem w Hamburgu i DESY, z Uniwersytetem w Grenadzie, z Uniwersytetem w Coimbrze, z Uniwersytetem w Bańskiej Bystrzycy, z LPNHE Uniwersytetu P. i M. Curie w Paryżu, w ramach umowy z IN2P3). 21

8 1. Przeprowadzone zostały prace nad korelacjami między dwoma cząstkami w relatywistycznych zderzeniach ciężkich jonów. Wyjaśniono zachowanie się pseudorapidity dla cząstek o różnych i tych samych znakach, potwierdzono kolektywny hydrodynamiczny obraz tych zderzeń. 2. Kontynuowano analizy widma mezonów skalarnych w ramach opisu dyspersyjnego. Wyjaśniono rozbieżności między wynikami eksperymentów dla oddziaływań pion-pion i różnice w wyznaczanych parametrach mezonów skalarnych. 3. Poddano analizie najnowsze dane Belle i BaBar dla rozpadów ciężkich mezonów B i D. Skonstruowano amplitudy tych rozpadów, zbadano oddziaływania w stanach końcowych i przewidywania na łamanie symetrii CP. Analizowane były diagramy typu pingwin w dwuciałowych rozpadach mezonów B. 4. Przy zastosowaniu w wymiarach 3+1 relatywistycznego modelu hydrodynamiki z lepkością zbadano zderzenia ciężkich jonów przy energiach LHC. Zbadano wczesne fazy tych relatywistycznych zderzeń. Wyjaśniono pochodzenie i zachowanie się fluktuacji. Badane były wczesne fazy ewolucji plazmy kwarkowo-gluonowej. 5. Uczestniczono w stworzeniu programu badawczego i projektu wielkiego zderzacza elektronów. Ma być znacznie bardziej wydajny niż HERA i ma pozwolić na badanie zjawisk przy ekstremalnie wysokich energiach. Umożliwi badania fizyki poza modelem standardowym. 6. Analizowane były nieliniowe równania dla rozpraszania głęboko nieelestycznego. Ich wartości zostały porównane z danymi doświadczalnymi. 7. Analizie matematycznej poddane zostały procesy rozpraszania energii jako głównego mechanizmu relaksacji stanów wzbudzonych do statycznych stanów równowagi bez ograniczeń brzegowych. 8. Wykonane zostały prace nad algebraicznym modelem zachowania się systemu dwu fermionów w trzywymiarowym parabolicznym i osiowo symetrycznym potencjale magnetycznym. 9. Przeprowadzono analizę strukturalną pojedynczych rozpylonych cząstek z roztworu wodnego na promień lasera dla koherentnego dyfrakcyjnego obrazowania przy użyciu promieni rentgenowskich. Opracowano nowatorskie podejście do dynamiki nierównowagowego układu we wczesnym stadium zderzeń jądrowych - najtrudniejszego w modelowaniu stadium zderzenia. Umożliwia to przeprowadzenie rachunków na etapie, w którym nie można jeszcze stosować hydrodynamiki. Wyniki badań opisanych w pkt 4. poświadczają kolektywny charakter ewolucji układu powstałego w zderzeniach relatywistycznych ciężkich jonów. Opublikowano 6 artykułów w Phys. Rev. C, D i Lett. P. Bożek, W. Broniowski, Phys.Rev.Lett. 109 (2012) ; Phys.Rev. C, 85 (2012) W. Florkowski, R. Ryblewski, Phys. Rev. C, 85 (2012) ; W. Florkowski, R. Ryblewski, K. Strickland, Phys. Rev. D, 86 (2012) ; R. Ryblewski, W. Florkowski, Phys. Rev. C, 85 (2012) ; M. Martinez, R. Ryblewski, M. Strickland, Phys. Rev. C 85, (2012) Opublikowano w 2012 roku 23 artykuły w czasopismach wyróżnionych w JCR z tego zadania. Jeden z rozdziałów Tablic Cząstek Elementarnych wydanych w roku 2012 został znacząco zmodyfikowany dzięki wynikom analizy dyspersyjnej lekkich mezonów skalarnych (opis w pkt. 2) 22

Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH

Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH Prace eksperymentalne w tej dziedzinie prowadzone były w Zakładach NZ21 i NZ22, oraz NZ23 a teoretyczne w

Bardziej szczegółowo

Badanie Gigantycznego Rezonansu Dipolowego wzbudzanego w zderzeniach ciężkich jonów.

Badanie Gigantycznego Rezonansu Dipolowego wzbudzanego w zderzeniach ciężkich jonów. Badanie Gigantycznego Rezonansu Dipolowego wzbudzanego w zderzeniach ciężkich jonów. prof. dr hab. Marta Kicińska-Habior Wydział Fizyki UW Zakład Fizyki Jądra Atomowego e-mail: Marta.Kicinska-Habior@fuw.edu.pl

Bardziej szczegółowo

2008/2009. Seweryn Kowalski IVp IF pok.424

2008/2009. Seweryn Kowalski IVp IF pok.424 2008/2009 seweryn.kowalski@us.edu.pl Seweryn Kowalski IVp IF pok.424 Plan wykładu Wstęp, podstawowe jednostki fizyki jądrowej, Własności jądra atomowego, Metody wyznaczania własności jądra atomowego, Wyznaczanie

Bardziej szczegółowo

Eksperymentalne badanie układów kilkunukleonowych

Eksperymentalne badanie układów kilkunukleonowych Prezentacja tematyki badawczej Zakładu Fizyki Jądrowej Eksperymentalne badanie układów kilkunukleonowych Koordynatorzy: prof. St. Kistryn, dr Izabela Ciepał 18 maja 2013 Dynamika oddziaływania w układach

Bardziej szczegółowo

Jądra o wysokich energiach wzbudzenia

Jądra o wysokich energiach wzbudzenia Jądra o wysokich energiach wzbudzenia 1. Utworzenie i rozpad jądra złożonego a) model statystyczny 2. Gigantyczny rezonans dipolowy (GDR) a) w jądrach w stanie podstawowym b) w jądrach w stanie wzbudzonym

Bardziej szczegółowo

Eksperymenty z wykorzystaniem wiązek radioaktywnych

Eksperymenty z wykorzystaniem wiązek radioaktywnych Eksperymenty z wykorzystaniem wiązek radioaktywnych 1. Co to są wiązki radioaktywne 2. Metody wytwarzania wiązek radioaktywnych 3. Ośrodki wytwarzające wiązki radioaktywne 4. Nowe zagadnienia możliwe do

Bardziej szczegółowo

Zespół Zakładów Fizyki Jądrowej

Zespół Zakładów Fizyki Jądrowej gluons Zespół Zakładów Fizyki Jądrowej Zakład Fizyki Hadronów Zakład Doświadczalnej Fizyki Cząstek i jej Zastosowań Zakład Teorii Układów Jądrowych QCD Zakład Fizyki Hadronów Badanie struktury hadronów,

Bardziej szczegółowo

Jądra o wysokich energiach wzbudzenia

Jądra o wysokich energiach wzbudzenia Jądra o wysokich energiach wzbudzenia 1. Utworzenie i rozpad jądra złożonego a) model statystyczny 2. Gigantyczny rezonans dipolowy (GDR) a) w jądrach w stanie podstawowym b) w jądrach w stanie wzbudzonym

Bardziej szczegółowo

Podstawy fizyki subatomowej. 3 kwietnia 2019 r.

Podstawy fizyki subatomowej. 3 kwietnia 2019 r. Podstawy fizyki subatomowej Wykład 7 3 kwietnia 2019 r. Atomy, nuklidy, jądra atomowe Atomy obiekt zbudowany z jądra atomowego, w którym skupiona jest prawie cała masa i krążących wokół niego elektronów.

Bardziej szczegółowo

Eksperymenty z wykorzystaniem wiązek radioaktywnych

Eksperymenty z wykorzystaniem wiązek radioaktywnych Eksperymenty z wykorzystaniem wiązek radioaktywnych 1. Co to są wiązki radioaktywne 2. Metody wytwarzania wiązek radioaktywnych 3. Ośrodki wytwarzające wiązki radioaktywne 4. Nowe zagadnienia możliwe do

Bardziej szczegółowo

Reakcje jądrowe. X 1 + X 2 Y 1 + Y b 1 + b 2

Reakcje jądrowe. X 1 + X 2 Y 1 + Y b 1 + b 2 Reakcje jądrowe X 1 + X 2 Y 1 + Y 2 +...+ b 1 + b 2 kanał wejściowy kanał wyjściowy Reakcje wywołane przez nukleony - mechanizm reakcji Wielkości mierzone Reakcje wywołane przez ciężkie jony a) niskie

Bardziej szczegółowo

Promieniowanie kosmiczne składa się głównie z protonów, z niewielką. domieszką cięższych jąder. Przechodząc przez atmosferę cząstki

Promieniowanie kosmiczne składa się głównie z protonów, z niewielką. domieszką cięższych jąder. Przechodząc przez atmosferę cząstki Odkrycie hiperjąder Hiperjądra to struktury jądrowe w skład których, poza protonami I neutronami, wchodzą hiperony. Odkrycie hiperjąder miało miejsce w 1952 roku, 60 lat temu, w Warszawie. Wówczas nie

Bardziej szczegółowo

th- Zakład Zastosowań Metod Obliczeniowych (ZZMO)

th-  Zakład Zastosowań Metod Obliczeniowych (ZZMO) Zakład Zastosowań Metod Obliczeniowych (ZZMO) - prof. dr hab. Wiesław Płaczek - prof. dr hab. Elżbieta Richter-Wąs - prof. dr hab. Wojciech Słomiński - prof. dr hab. Jerzy Szwed (Kierownik Zakładu) - dr

Bardziej szczegółowo

Reakcje jądrowe. kanał wyjściowy

Reakcje jądrowe. kanał wyjściowy Reakcje jądrowe X 1 + X 2 Y 1 + Y 2 +...+ b 1 + b 2 kanał wejściowy kanał wyjściowy Reakcje wywołane przez nukleony - mechanizm reakcji Wielkości mierzone Reakcje wywołane przez ciężkie jony a) niskie

Bardziej szczegółowo

Własności jąder w stanie podstawowym

Własności jąder w stanie podstawowym Własności jąder w stanie podstawowym Najważniejsze liczby kwantowe charakteryzujące jądro: A liczba masowa = liczbie nukleonów (l. barionów) Z liczba atomowa = liczbie protonów (ładunek) N liczba neutronów

Bardziej szczegółowo

Atomowa budowa materii

Atomowa budowa materii Atomowa budowa materii Wszystkie obiekty materialne zbudowane są z tych samych elementów cząstek elementarnych Cząstki elementarne oddziałują tylko kilkoma sposobami oddziaływania wymieniając kwanty pól

Bardziej szczegółowo

Fragmentacja pocisków

Fragmentacja pocisków Wybrane zagadnienia spektroskopii jądrowej 2004 Fragmentacja pocisków Marek Pfützner 823 18 96 pfutzner@mimuw.edu.pl http://zsj.fuw.edu.pl/pfutzner Plan wykładu 1. Wiązki radioaktywne i główne metody ich

Bardziej szczegółowo

Najgorętsze krople materii wytworzone na LHC

Najgorętsze krople materii wytworzone na LHC Najgorętsze krople materii wytworzone na LHC Adam Bzdak AGH, KZFJ Plan Wprowadzenie do A+A Przepływ eliptyczny, trójkątny, hydrodynamika Odkrycie na LHC w p+p i p+a Korelacje 2- i wielu-cząstkowe Podsumowanie

Bardziej szczegółowo

Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH

Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH Prace eksperymentalne w tej dziedzinie prowadzone były w Zakładach NZ21 i NZ22, oraz NZ23 a teoretyczne w

Bardziej szczegółowo

Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią

Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Plan Promieniowanie ( particle radiation ) Źródła (szybkich) elektronów Ciężkie cząstki naładowane Promieniowanie elektromagnetyczne (fotony) Neutrony

Bardziej szczegółowo

Oddział Fizyki Jądrowej i Oddziaływań Silnych IFJ PAN

Oddział Fizyki Jądrowej i Oddziaływań Silnych IFJ PAN Oddział Fizyki Jądrowej i Oddziaływań Silnych IFJ PAN Bogdan Fornal Główne osiągnięcia 2005-2015 Badania eksperymentalne Rozwój aparatury Badania Teoretyczne Ewolucja rozkładu wiekowego pracowników NO2

Bardziej szczegółowo

Pomiar energii wiązania deuteronu. Celem ćwiczenia jest wyznaczenie energii wiązania deuteronu

Pomiar energii wiązania deuteronu. Celem ćwiczenia jest wyznaczenie energii wiązania deuteronu J1 Pomiar energii wiązania deuteronu Celem ćwiczenia jest wyznaczenie energii wiązania deuteronu Przygotowanie: 1) Model deuteronu. Własności deuteronu jako źródło informacji o siłach jądrowych [4] ) Oddziaływanie

Bardziej szczegółowo

Cząstki elementarne i ich oddziaływania III

Cząstki elementarne i ich oddziaływania III Cząstki elementarne i ich oddziaływania III 1. Przekrój czynny. 2. Strumień cząstek. 3. Prawdopodobieństwo procesu. 4. Szybkość reakcji. 5. Złota Reguła Fermiego 1 Oddziaływania w eksperymencie Oddziaływania

Bardziej szczegółowo

Cząstki elementarne. Składnikami materii są leptony, mezony i bariony. Leptony są niepodzielne. Mezony i bariony składają się z kwarków.

Cząstki elementarne. Składnikami materii są leptony, mezony i bariony. Leptony są niepodzielne. Mezony i bariony składają się z kwarków. Cząstki elementarne Składnikami materii są leptony, mezony i bariony. Leptony są niepodzielne. Mezony i bariony składają się z kwarków. Cząstki elementarne Leptony i kwarki są fermionami mają spin połówkowy

Bardziej szczegółowo

Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH

Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH Prace eksperymentalne w tej dziedzinie prowadzone były w Zakładach NZ21 i NZ22, oraz NZ23 a teoretyczne w

Bardziej szczegółowo

Reakcje jądrowe. Podstawy fizyki jądrowej - B.Kamys 1

Reakcje jądrowe. Podstawy fizyki jądrowej - B.Kamys 1 Reakcje jądrowe Reakcje w których uczestniczą jądra atomowe nazywane są reakcjami jądrowymi Mogą one zachodzić w wyniku oddziaływań silnych, elektromagnetycznych i słabych Nomenklatura Reakcje, w których

Bardziej szczegółowo

Podstawowe własności jąder atomowych

Podstawowe własności jąder atomowych Podstawowe własności jąder atomowych 1. Ilość protonów i neutronów Z, N 2. Masa jądra M j = M p + M n - B 2 2 Q ( M c ) ( M c ) 3. Energia rozpadu p 0 k 0 Rozpad zachodzi jeżeli Q > 0, ta nadwyżka energii

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa redaktora do wydania czwartego 11

Spis treści. Przedmowa redaktora do wydania czwartego 11 Mechanika kwantowa : teoria nierelatywistyczna / Lew D. Landau, Jewgienij M. Lifszyc ; z jęz. ros. tł. Ludwik Dobrzyński, Andrzej Pindor. - Wyd. 3. Warszawa, 2012 Spis treści Przedmowa redaktora do wydania

Bardziej szczegółowo

Promieniowanie jonizujące

Promieniowanie jonizujące Promieniowanie jonizujące Wykład III Krzysztof Golec-Biernat Reakcje jądrowe Uniwersytet Rzeszowski, 8 listopada 2017 Wykład III Krzysztof Golec-Biernat Promieniowanie jonizujące 1 / 12 Energia wiązania

Bardziej szczegółowo

Proponowane tematy prac licencjackich dla studentów kierunku Energetyka i chemia jądrowa w roku akademickim 2016/17

Proponowane tematy prac licencjackich dla studentów kierunku Energetyka i chemia jądrowa w roku akademickim 2016/17 Proponowane tematy prac licencjackich dla studentów kierunku Energetyka i chemia jądrowa w roku akademickim 2016/17 1. Badanie rozkładów emisji mezonów π+ i π ze zderzeń ciężkich jonów przy energii 1,65

Bardziej szczegółowo

Jądra dalekie od stabilności

Jądra dalekie od stabilności Jądra dalekie od stabilności 1. Model kroplowy jądra atomowego. Ścieżka stabilności b 3. Granice Świata nuklidów 4. Rozpady z emisją ciężkich cząstek naładowanych a) rozpad a b) rozpad protonowy c) rozpad

Bardziej szczegółowo

Fizyka hadronowa. Fizyka układów złożonych oddziałujących silnie! (dla których nie działa rachunek zaburzeń)

Fizyka hadronowa. Fizyka układów złożonych oddziałujących silnie! (dla których nie działa rachunek zaburzeń) Fizyka układów złożonych oddziałujących silnie! (dla których nie działa rachunek zaburzeń) Fizyka hadronowa Podstawowe pytania: Mechanizm generacji masy i uwięzienia związany z naturą oddziaływań silnych

Bardziej szczegółowo

Theory Polish (Poland)

Theory Polish (Poland) Q3-1 Wielki Zderzacz Hadronów (10 points) Przeczytaj Ogólne instrukcje znajdujące się w osobnej kopercie zanim zaczniesz rozwiązywać to zadanie. W tym zadaniu będą rozpatrywane zagadnienia fizyczne zachodzące

Bardziej szczegółowo

Fizyka hadronowa. Fizyka układów złożonych oddziałujących silnie! (w których nie działa rachunek zaburzeń)

Fizyka hadronowa. Fizyka układów złożonych oddziałujących silnie! (w których nie działa rachunek zaburzeń) Fizyka układów złożonych oddziałujących silnie! (w których nie działa rachunek zaburzeń) Fizyka hadronowa Podstawowe pytania: Mechanizm generacji masy i uwięzienia związany z naturą oddziaływań silnych

Bardziej szczegółowo

Fizyka zderzeń relatywistycznych jonów

Fizyka zderzeń relatywistycznych jonów Fizyka zderzeń relatywistycznych jonów kilka pytań i możliwe odpowiedzi Stanisław Mrówczyński Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce & Instytut Problemów Jądrowych, Warszawa 1 Programy eksperymentalne

Bardziej szczegółowo

2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE

2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE STRUKTURY JĄDRA I MECHANIZMU REAKCJI JĄDROWYCH Prace eksperymentalne w tej dziedzinie prowadzone są w Zakładach I i II, a teoretyczne w Zakładach

Bardziej szczegółowo

Rozpad alfa. albo od stanów wzbudzonych (np. po rozpadzie beta) są to tzw. długozasięgowe cząstki alfa

Rozpad alfa. albo od stanów wzbudzonych (np. po rozpadzie beta) są to tzw. długozasięgowe cząstki alfa Rozpad alfa Samorzutny rozpad jądra (Z,A) na cząstkę α i jądro (Z-2,A-4) tj. rozpad 2-ciałowy, stąd Widmo cząstek α jest dyskretne bo przejścia zachodzą między określonymi stanami jądra początkowego i

Bardziej szczegółowo

Temat 1 Badanie fluorescencji rentgenowskiej fragmentu meteorytu pułtuskiego opiekun: dr Chiara Mazzocchi,

Temat 1 Badanie fluorescencji rentgenowskiej fragmentu meteorytu pułtuskiego opiekun: dr Chiara Mazzocchi, Warszawa, 15.11.2013 Propozycje tematów prac licencjackich dla kierunku Energetyka i Chemia Jądrowa Zakład Spektroskopii Jądrowej, Wydział Fizyki UW Rok akademicki 2013/2014 Temat 1 Badanie fluorescencji

Bardziej szczegółowo

Jądra o dużych deformacjach. Jądra o wysokich spinach.

Jądra o dużych deformacjach. Jądra o wysokich spinach. Jądra o dużych deformacjach. Jądra o wysokich spinach. 1. Kształty jąder atomowych 2. Powstawanie deformacji jądra 3. Model rotacyjny jądra 4. Jądra w stanach wzbudzonych o wysokich spinach 5. Stany superzdeformowane

Bardziej szczegółowo

O egzotycznych nuklidach i ich promieniotwórczości

O egzotycznych nuklidach i ich promieniotwórczości O egzotycznych nuklidach i ich promieniotwórczości Marek Pfützner Instytut Fizyki Doświadczalnej Uniwersytet Warszawski Tydzień Kultury w VIII LO im. Władysława IV, 13 XII 2005 Instytut Radowy w Paryżu

Bardziej szczegółowo

Wstęp do chromodynamiki kwantowej

Wstęp do chromodynamiki kwantowej Wstęp do chromodynamiki kwantowej Wykład 1 przez 2 tygodnie wykład następnie wykład/ćwiczenia/konsultacje/lab proszę pamiętać o konieczności posiadania kąta gdy będziemy korzystać z labolatorium (Mathematica

Bardziej szczegółowo

Rozpady promieniotwórcze

Rozpady promieniotwórcze Rozpady promieniotwórcze Przez rozpady promieniotwórcze rozumie się spontaniczne procesy, w których niestabilne jądra atomowe przekształcają się w inne jądra atomowe i emitują specyficzne promieniowanie

Bardziej szczegółowo

Zderzenia relatywistyczne

Zderzenia relatywistyczne Zderzenia relatywistyczne Fizyka I (B+C) Wykład XIX: Zderzenia nieelastyczne Energia progowa Rozpady czastek Neutrina Zderzenia relatywistyczne Zderzenia elastyczne 2 2 Czastki rozproszone takie same jak

Bardziej szczegółowo

Co to są jądra superciężkie?

Co to są jądra superciężkie? Jądra superciężkie 1. Co to są jądra superciężkie? 2. Metody syntezy jąder superciężkich 3. Odkryte jądra superciężkie 4. Współczesne eksperymenty syntezy j.s. 5. Metody identyfikacji j.s. 6. Przewidywania

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2012 r.

Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2012 r. Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2012 r. Temat 1. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI I ASTROFIZYKI CZĄSTEK BADANIA EKSPERYMENTALNE zadanie 1. Eksperyment

Bardziej szczegółowo

Elementy Fizyki Jądrowej. Wykład 3 Promieniotwórczość naturalna

Elementy Fizyki Jądrowej. Wykład 3 Promieniotwórczość naturalna Elementy Fizyki Jądrowej Wykład 3 Promieniotwórczość naturalna laboratorium Curie troje noblistów 1903 PC, MSC 1911 MSC 1935 FJ, IJC Przemiany jądrowe He X X 4 2 4 2 A Z A Z e _ 1 e X X A Z A Z e 1 e

Bardziej szczegółowo

60 lat fizyki hiperjąder

60 lat fizyki hiperjąder 46 FOTON 120, Wiosna 2013 60 lat fizyki hiperjąder Jerzy Bartke Instytut Fizyki Jądrowej PAN Hiperjądra to struktury jądrowe, w których skład poza protonami i neutronami wchodzą hiperony. Pierwsze hiperjądro

Bardziej szczegółowo

LHC i po co nam On. Piotr Traczyk CERN

LHC i po co nam On. Piotr Traczyk CERN LHC i po co nam On Piotr Traczyk CERN LHC: po co nam On Piotr Traczyk CERN Detektory przy LHC Planowane są 4(+2) eksperymenty na LHC ATLAS ALICE CMS LHCb 5 Program fizyczny LHC 6 Program fizyczny LHC

Bardziej szczegółowo

Cząstki i siły. Piotr Traczyk. IPJ Warszawa

Cząstki i siły. Piotr Traczyk. IPJ Warszawa Cząstki i siły tworzące nasz wszechświat Piotr Traczyk IPJ Warszawa Plan Wstęp Klasyfikacja cząstek elementarnych Model Standardowy 2 Wstęp 3 Jednostki, konwencje Prędkość światła c ~ 3 x 10 8 m/s Stała

Bardziej szczegółowo

Zderzenia relatywistyczne

Zderzenia relatywistyczne Zderzenia relatywistyczne Fizyka I (B+C) Wykład XVIII: Zderzenia nieelastyczne Energia progowa Rozpady czastek Neutrina Zderzenia relatywistyczne Zderzenia nieelastyczne Zderzenia elastyczne - czastki

Bardziej szczegółowo

FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych

FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych Wykład 1 własności jąder atomowych Odkrycie jądra atomowego Rutherford (1911) Ernest Rutherford (1871-1937) R 10 fm 1908 Skala przestrzenna jądro

Bardziej szczegółowo

Wstęp do fizyki jądrowej Tomasz Pawlak, 2013

Wstęp do fizyki jądrowej Tomasz Pawlak, 2013 24-06-2007 Wstęp do fizyki jądrowej Tomasz Pawlak, 2013 część 1 własności jąder (w stanie podstawowym) składniki jąder przekrój czynny masy jąder rozmiary jąder Rutherford (1911) Ernest Rutherford (1871-1937)

Bardziej szczegółowo

FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych

FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych Wykład 9 Reakcje jądrowe Reakcje jądrowe Historyczne reakcje jądrowe 1919 E.Rutherford 4 He + 14 7N 17 8O + p (Q = -1.19 MeV) powietrze błyski na ekranie

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników

WYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 8 1 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 2.12. 2009 Współczesne eksperymenty-wprowadzenie Detektory Akceleratory Zderzacze LHC Mapa drogowa Tevatron-

Bardziej szczegółowo

Fizyka Fizyka eksperymentalna cząstek cząstek (hadronów w i i leptonów) Eksperymentalne badanie badanie koherencji koherencji kwantowej

Fizyka Fizyka eksperymentalna cząstek cząstek (hadronów w i i leptonów) Eksperymentalne badanie badanie koherencji koherencji kwantowej ZAKŁAD AD FIZYKI JĄDROWEJ Paweł Moskal, p. 344, p.moskal@fz-juelich.de Współczesna eksperymentalna fizyka fizyka jądrowaj jądrowa poszukiwanie jąder jąder mezonowych Fizyka Fizyka eksperymentalna cząstek

Bardziej szczegółowo

Zderzenia ciężkich jonów przy pośrednich i wysokich energiach

Zderzenia ciężkich jonów przy pośrednich i wysokich energiach Zderzenia ciężkich jonów przy pośrednich i wysokich energiach 1. Jakich nowych informacji możemy oczekiwać badając reakcje ciężkojonowe przy pośrednich i wysokich energiach 2. Zderzenia ciężkich jonów

Bardziej szczegółowo

Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH

Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH Temat 2. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI JĄDROWEJ I ODDZIAŁYWAŃ SILNYCH Prace eksperymentalne w tej dziedzinie prowadzone były w Zakładach NZ22, NZ23 oraz NZ24 a teoretyczne w Zakładach

Bardziej szczegółowo

Energetyka Jądrowa. Wykład 3 14 marca Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów

Energetyka Jądrowa. Wykład 3 14 marca Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów Energetyka Jądrowa Wykład 3 14 marca 2017 Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Henri Becquerel 1896 Promieniotwórczość 14.III.2017 EJ

Bardziej szczegółowo

Zakład Fizyki Jądrowej

Zakład Fizyki Jądrowej INSTYTUT FIZYKI DOŚWIADCZALNEJ Tematy prac licencjackich dla studentów studiów I stopnia w roku akademickim 2014/15 Zakład Fizyki Jądrowej Proponowane tematy dotyczą wszystkich kierunków, chyba że zaznaczono

Bardziej szczegółowo

Struktura porotonu cd.

Struktura porotonu cd. Struktura porotonu cd. Funkcje struktury Łamanie skalowania QCD Spinowa struktura protonu Ewa Rondio, 2 kwietnia 2007 wykład 7 informacja Termin egzaminu 21 czerwca, godz.9.00 Wiemy już jak wygląda nukleon???

Bardziej szczegółowo

Fizyka promieniowania jonizującego. Zygmunt Szefliński

Fizyka promieniowania jonizującego. Zygmunt Szefliński Fizyka promieniowania jonizującego Zygmunt Szefliński 1 Wykład 3 Ogólne własności jąder atomowych (masy ładunki, izotopy, izobary, izotony izomery). 2 Liczba atomowa i masowa Liczba nukleonów (protonów

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2007 r.

Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2007 r. Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2007 r. Temat 1. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI I ASTROFIZYKI CZĄSTEK BADANIA EKSPERYMENTALNE zadanie 1. Eksperyment

Bardziej szczegółowo

Analiza aktywacyjna składu chemicznego na przykładzie zawartości Mn w stali.

Analiza aktywacyjna składu chemicznego na przykładzie zawartości Mn w stali. Analiza aktywacyjna składu chemicznego na przykładzie zawartości Mn w stali. Projekt ćwiczenia w Laboratorium Fizyki i Techniki Jądrowej na Wydziale Fizyki Politechniki Warszawskiej. dr Julian Srebrny

Bardziej szczegółowo

Model uogólniony jądra atomowego

Model uogólniony jądra atomowego Model uogólniony jądra atomowego Jądro traktowane jako chmura nukleonów krążąca w średnim potencjale Średni potencjał może być sferyczny ale także trwale zdeformowany lub może zależeć od czasu (wibracje)

Bardziej szczegółowo

JÜLICH ELECTRIC DIPOLE INVESTIGATIONS MEASUREMENT WITH STORAGE RING

JÜLICH ELECTRIC DIPOLE INVESTIGATIONS MEASUREMENT WITH STORAGE RING JÜLICH ELECTRIC DIPOLE INVESTIGATIONS MEASUREMENT WITH STORAGE RING testowe pomiary i demonstracja iż proponowana metoda pracuje są wykonywane na działającym akceleratorze COSY pierwszy pomiar z precyzją

Bardziej szczegółowo

Modele jądra atomowego

Modele jądra atomowego Modele jądra atomowego Model to uproszczona wersja teoretycznego opisu, która: 1.) Tworzona jest biorąc pod uwagę tylko wybrane fakty doświadczalne 2.) Przewiduje dalsze fakty, które mogą być doświadczalnie

Bardziej szczegółowo

VI. 6 Rozpraszanie głębokonieelastyczne i kwarki

VI. 6 Rozpraszanie głębokonieelastyczne i kwarki r. akad. 005/ 006 VI. 6 Rozpraszanie głębokonieelastyczne i kwarki 1. Fale materii. Rozpraszanie cząstek wysokich energii mikroskopią na bardzo małych odległościach.. Akceleratory elektronów i protonów.

Bardziej szczegółowo

Promieniowanie jonizujące

Promieniowanie jonizujące Promieniowanie jonizujące Wykład II Promieniotwórczość Fizyka MU, semestr 2 Uniwersytet Rzeszowski, 8 marca 2017 Wykład II Promieniotwórczość Promieniowanie jonizujące 1 / 22 Jądra pomieniotwórcze Nuklidy

Bardziej szczegółowo

Atmosfera ziemska w obserwacjach promieni kosmicznych najwyższych energii. Jan Pękala Instytut Fizyki Jądrowej PAN

Atmosfera ziemska w obserwacjach promieni kosmicznych najwyższych energii. Jan Pękala Instytut Fizyki Jądrowej PAN Atmosfera ziemska w obserwacjach promieni kosmicznych najwyższych energii Jan Pękala Instytut Fizyki Jądrowej PAN Promienie kosmiczne najwyższych energii Widmo promieniowania kosmicznego rozciąga się na

Bardziej szczegółowo

Jak działają detektory. Julia Hoffman

Jak działają detektory. Julia Hoffman Jak działają detektory Julia Hoffman wielki Hadronowy zderzacz Wiązka to pociąg ok. 2800 wagonów - paczek protonowych Każdy wagon wiezie ok.100 mln protonów Energia chemiczna: 80 kg TNT lub 16 kg czekolady

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2006 r.

Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2006 r. nr 2łącznik nr 2 Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2006 r. Załącznik nr 2 Temat 1. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI I ASTROFIZYKI CZĄSTEK BADANIA EKSPERYMENTALNE

Bardziej szczegółowo

Badania eksperymentalne kolektywnej struktury nuklidów z pobliża jąder magicznych- 40 Ca i 56 Ni, przy wysokim spinie

Badania eksperymentalne kolektywnej struktury nuklidów z pobliża jąder magicznych- 40 Ca i 56 Ni, przy wysokim spinie Piotr Bednarczyk Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk Badania eksperymentalne kolektywnej struktury nuklidów z pobliża jąder magicznych- 40 Ca i 56 Ni, przy wysokim

Bardziej szczegółowo

Atom wodoru w mechanice kwantowej. Równanie Schrödingera

Atom wodoru w mechanice kwantowej. Równanie Schrödingera Fizyka atomowa Atom wodoru w mechanice kwantowej Moment pędu Funkcje falowe atomu wodoru Spin Liczby kwantowe Poprawki do równania Schrödingera: struktura subtelna i nadsubtelna; przesunięcie Lamba Zakaz

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2008 r.

Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2008 r. Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2008 r. Temat 1. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI I ASTROFIZYKI CZĄSTEK BADANIA EKSPERYMENTALNE zadanie 1. Eksperyment

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2010 r.

Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2010 r. Szczegółowy plan zadaniowy Instytutu Fizyki Jądrowej PAN na 2010 r. Temat 1. BADANIA EKSPERYMENTALNE I TEORETYCZNE W ZAKRESIE FIZYKI I ASTROFIZYKI CZĄSTEK BADANIA EKSPERYMENTALNE zadanie 1. Eksperyment

Bardziej szczegółowo

Promieniowanie jonizujące

Promieniowanie jonizujące Promieniowanie jonizujące Wykład II Krzysztof Golec-Biernat Promieniotwórczość Uniwersytet Rzeszowski, 18 października 2017 Wykład II Krzysztof Golec-Biernat Promieniowanie jonizujące 1 / 23 Jądra pomieniotwórcze

Bardziej szczegółowo

Podstawy Fizyki Jądrowej

Podstawy Fizyki Jądrowej Podstawy Fizyki Jądrowej III rok Fizyki Kurs WFAIS.IF-D008.0 Składnik egzaminu licencjackiego (sesja letnia)! OPCJA: Po uzyskaniu zaliczenia z ćwiczeń możliwość zorganizowania ustnego egzaminu (raczej

Bardziej szczegółowo

Pierwsza eksperymentalna obserwacja procesu wzbudzenia jądra atomowego poprzez wychwyt elektronu do powłoki elektronowej atomu.

Pierwsza eksperymentalna obserwacja procesu wzbudzenia jądra atomowego poprzez wychwyt elektronu do powłoki elektronowej atomu. Pierwsza eksperymentalna obserwacja procesu wzbudzenia jądra atomowego poprzez wychwyt elektronu do powłoki elektronowej atomu Plan prezentacji Wprowadzenie Wcześniejsze próby obserwacji procesu NEEC Eksperyment

Bardziej szczegółowo

Energetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa

Energetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa Energetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa Wykład 8-27.XI.2018 Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Wykład 8 Energia atomowa i jądrowa

Bardziej szczegółowo

R&D w dziedzinie rejestracji i cyfrowej obróbki sygnałów z szybkich detektorów promieniowania jądrowego

R&D w dziedzinie rejestracji i cyfrowej obróbki sygnałów z szybkich detektorów promieniowania jądrowego R&D w dziedzinie rejestracji i cyfrowej obróbki sygnałów z szybkich detektorów promieniowania jądrowego dr inż. Marcin Jastrząb Zakład Struktury Jądra NZ22 Przegląd działalnosci naukowej Instytutu Fizyki

Bardziej szczegółowo

LHC: program fizyczny

LHC: program fizyczny LHC: program fizyczny Piotr Traczyk CERN Detektory przy LHC Planowane są 4(+2) eksperymenty na LHC ATLAS ALICE CMS LHCb 2 Program fizyczny LHC Model Standardowy i Cząstka Higgsa Poza Model Standardowy:

Bardziej szczegółowo

Fizyka cząstek elementarnych i oddziaływań podstawowych

Fizyka cząstek elementarnych i oddziaływań podstawowych Fizyka cząstek elementarnych i oddziaływań podstawowych Wykład 1 Wstęp Jerzy Kraśkiewicz Krótka historia Odkrycie promieniotwórczości 1895 Roentgen odkrycie promieni X 1896 Becquerel promieniotwórczość

Bardziej szczegółowo

PRACE MAGISTERSKIE PROPONOWANE DO WYKONANIA W ZESPOLE Prof. Pawła Moskala (http://koza.if.uj.edu.pl)

PRACE MAGISTERSKIE PROPONOWANE DO WYKONANIA W ZESPOLE Prof. Pawła Moskala (http://koza.if.uj.edu.pl) PRACE MAGISTERSKIE PROPONOWANE DO WYKONANIA W ZESPOLE Prof. Pawła Moskala () PROWADZIMY ZARÓWNO BADANIA PODSTAWOWE JAK I APLIKACYJNE. MAJĄ ONE NA CELU: 1)Testy symetrii dyskretnych i koherencji kwantowej

Bardziej szczegółowo

WSTĘP DO FIZYKI CZĄSTEK. Julia Hoffman (NCU)

WSTĘP DO FIZYKI CZĄSTEK. Julia Hoffman (NCU) WSTĘP DO FIZYKI CZĄSTEK Julia Hoffman (NCU) WSTĘP DO WSTĘPU W wykładzie zostały bardzo ogólnie przedstawione tylko niektóre zagadnienia z zakresu fizyki cząstek elementarnych. Sugestie, pytania, uwagi:

Bardziej szczegółowo

1. Wcześniejsze eksperymenty 2. Podstawowe pojęcia 3. Przypomnienie budowy detektora ATLAS 4. Rozpady bozonów W i Z 5. Tło 6. Detekcja sygnału 7.

1. Wcześniejsze eksperymenty 2. Podstawowe pojęcia 3. Przypomnienie budowy detektora ATLAS 4. Rozpady bozonów W i Z 5. Tło 6. Detekcja sygnału 7. Weronika Biela 1. Wcześniejsze eksperymenty 2. Podstawowe pojęcia 3. Przypomnienie budowy detektora ATLAS 4. Rozpady bozonów W i Z 5. Tło 6. Detekcja sygnału 7. Obliczenie przekroju czynnego 8. Porównanie

Bardziej szczegółowo

Oddziaływanie cząstek z materią

Oddziaływanie cząstek z materią Oddziaływanie cząstek z materią Trzy główne typy mechanizmów reprezentowane przez Ciężkie cząstki naładowane (cięższe od elektronów) Elektrony Kwanty gamma Ciężkie cząstki naładowane (miony, p, cząstki

Bardziej szczegółowo

Fizyka 2. Janusz Andrzejewski

Fizyka 2. Janusz Andrzejewski Fizyka 2 wykład 15 Janusz Andrzejewski Janusz Andrzejewski 2 Egzamin z fizyki I termin 31 stycznia2014 piątek II termin 13 luty2014 czwartek Oba egzaminy odbywać się będą: sala 301 budynek D1 Janusz Andrzejewski

Bardziej szczegółowo

Struktura protonu. Elementy fizyki czastek elementarnych. Wykład III

Struktura protonu. Elementy fizyki czastek elementarnych. Wykład III Struktura protonu Elementy fizyki czastek elementarnych Wykład III kinematyka rozpraszania doświadczenie Rutherforda rozpraszanie nieelastyczne partony i kwarki struktura protonu Kinematyka Rozpraszanie

Bardziej szczegółowo

Proponowane tematy prac licencjackich dla studentów kierunku Energetyka i chemia jądrowa w roku akademickim 2015/16

Proponowane tematy prac licencjackich dla studentów kierunku Energetyka i chemia jądrowa w roku akademickim 2015/16 Proponowane tematy prac licencjackich dla studentów kierunku Energetyka i chemia jądrowa w roku akademickim 2015/16 1. Badanie defektu wysokości impulsu w detektorach krzemowych zainstalowanych w układzie

Bardziej szczegółowo

Zjawisko Dopplera w fizyce jądrowej. 3.1 Wstęp. (opracowany na podstawie podręcznika Mayera-Kuckuka [8])

Zjawisko Dopplera w fizyce jądrowej. 3.1 Wstęp. (opracowany na podstawie podręcznika Mayera-Kuckuka [8]) Zjawisko Dopplera w fizyce jądrowej 3.1 Wstęp (opracowany na podstawie podręcznika Mayera-Kuckuka [8]) W fizyce jądrowej, badanie stanów wzbudzonych i przejść między nimi stanowi klucz do zrozumienia skomplikowanej

Bardziej szczegółowo

Fizyka cząstek elementarnych. Tadeusz Lesiak

Fizyka cząstek elementarnych. Tadeusz Lesiak Fizyka cząstek elementarnych Tadeusz Lesiak 1 WYKŁAD IX Oddziaływania słabe T.Lesiak Fizyka cząstek elementarnych 2 Rola oddziaływań słabych w przyrodzie Oddziaływania słabe są odpowiedzialne (m.in.) za:

Bardziej szczegółowo

Rozdział 8. Przykłady eksperymentów

Rozdział 8. Przykłady eksperymentów Rozdział 8 Przykłady eksperymentów 217 Omówimy przykłady, które ilustrują różnorodność badań prowadzonych na separatorach fragmentów, ale także szczególne i wyjątkowe możliwości tej techniki. Nowe (ostatnie?)

Bardziej szczegółowo

r. akad. 2008/2009 V. Precyzyjne testy Modelu Standardowego w LEP, TeVatronie i LHC

r. akad. 2008/2009 V. Precyzyjne testy Modelu Standardowego w LEP, TeVatronie i LHC V. Precyzyjne testy Modelu Standardowego w LEP, TeVatronie i LHC 1 V.1 WYNIKI LEP 2 e + e - Z 0 Calkowity przekroj czynny 3 4 r. akad. 2008/2009 s Q N 3 4 s M s N Q I M 12 s ) M (s s s 2 f C 2 Z C f f

Bardziej szczegółowo

Fizyka 3. Konsultacje: p. 329, Mechatronika

Fizyka 3. Konsultacje: p. 329, Mechatronika Fizyka 3 Konsultacje: p. 329, Mechatronika marzan@mech.pw.edu.pl Zaliczenie: 2 sprawdziany (10 pkt każdy) lub egzamin (2 części po 10 punktów) 10.1 12 3.0 12.1 14 3.5 14.1 16 4.0 16.1 18 4.5 18.1 20 5.0

Bardziej szczegółowo

Chiralność w fizyce jądrowej. na przykładzie Cs

Chiralność w fizyce jądrowej. na przykładzie Cs Chiralność w fizyce jądrowej 124 na przykładzie Cs Tomasz Marchlewski Uniwersytet Warszawski Seminarium Fizyki Jądra Atomowego 6 kwietnia 2017 1 Słowo chiralność Chiralne obiekty: Obiekty będące swoimi

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników. Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 25.11.2011

WYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników. Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 25.11.2011 Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 8 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 25.11.2011 Współczesne eksperymenty Wprowadzenie Akceleratory Zderzacze Detektory LHC Mapa drogowa Współczesne

Bardziej szczegółowo

1.Reaktory wysokotemperaturowe - występujące problemy technologiczne a zalety w osiąganych parametrach i wykorzystaniu.

1.Reaktory wysokotemperaturowe - występujące problemy technologiczne a zalety w osiąganych parametrach i wykorzystaniu. Prof. Władysław Dąbrowski Zespół Elektroniki Jądrowej i Detekcji Promieniowania Propozycje tematów prac inżynierskich: 1. Analiza komputerowa wraz z wizualizacją 2D wyników pomiarowych z wykorzystaniem

Bardziej szczegółowo

Łamanie symetrii względem odwrócenia czasu cz. I

Łamanie symetrii względem odwrócenia czasu cz. I FOTON 126, Jesień 214 9 Łamanie symetrii względem odwrócenia czasu cz. I Oscylacje mezonów dziwnych Paweł Moskal Instytut Fizyki UJ Symetria względem odwrócenia w czasie Czasu raczej cofnąć się nie da.

Bardziej szczegółowo

Autorzy: Zbigniew Kąkol, Piotr Morawski

Autorzy: Zbigniew Kąkol, Piotr Morawski Rodzaje rozpadów jądrowych Autorzy: Zbigniew Kąkol, Piotr Morawski Rozpady jądrowe zachodzą zawsze (prędzej czy później) jeśli jądro o pewnej liczbie nukleonów znajdzie się w stanie energetycznym, nie

Bardziej szczegółowo

Rozpad gamma. Przez konwersję wewnętrzną (emisję wirtualnego kwantu gamma, który przekazuje swą energię elektronom z powłoki atomowej)

Rozpad gamma. Przez konwersję wewnętrzną (emisję wirtualnego kwantu gamma, który przekazuje swą energię elektronom z powłoki atomowej) Rozpad gamma Deekscytacja jądra atomowego (przejście ze stanu wzbudzonego o energii do niższego stanu o energii ) może zachodzić dzięki oddziaływaniu elektromagnetycznemu przez tzw. rozpad gamma Przejście

Bardziej szczegółowo