Zjawisko Dopplera w fizyce jądrowej. 3.1 Wstęp. (opracowany na podstawie podręcznika Mayera-Kuckuka [8])

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Zjawisko Dopplera w fizyce jądrowej. 3.1 Wstęp. (opracowany na podstawie podręcznika Mayera-Kuckuka [8])"

Transkrypt

1 Zjawisko Dopplera w fizyce jądrowej 3.1 Wstęp (opracowany na podstawie podręcznika Mayera-Kuckuka [8]) W fizyce jądrowej, badanie stanów wzbudzonych i przejść między nimi stanowi klucz do zrozumienia skomplikowanej budowy jąder atomowych, które za noblistami A. Bohrem i B. Mottelsonem [9] możemy nazwać agregatami składającymi się z dwu rodzajów cząstek: protonów i neutronów, noszących wspólną nazwę: nukleonów. Najważniejszymi parametrami stanu wzbudzonego są: energia wzbudzenia E, moment pędu I, parzystość π, moment magnetyczny µ, moment kwadrupolowy Q (lub inny parametr opisujący deformację) oraz promień R. Inną grupę wielkości obserwowanych tworzą prawdopodobieństwa rozpadu λ = < Ψ f ^ O Ψ i > ² dla różnych możliwych sposobów rozpadu danego poziomu. Są one opisane przez elementy macierzowe przejść, zależne od postaci funkcji falowych dwóch stanów jądra. W stanie podstawowym jądra, wszystkie nukleony zajmują możliwie najniższe stany energetyczne dozwolone przez zakaz Pauliego. Podobnie jak w powłoce elektronowej atomu, w normalnych warunkach istnieje jeszcze wiele leżących wyżej stanów wzbudzonych, które mogą być obsadzone pod warunkiem doprowadzenia do jądra energii z zewnątrz. Może przy tym nastąpić wzbudzenie tylko jednego albo kilku nukleonów. Jądra wzbudzone mogą powstawać na wiele sposobów, np. jako produkty rozpadu promieniotwórczego, podczas reakcji jądrowych albo w wyniku zewnętrznego wzbudzenia elektromagnetycznego. Jeżeli stan wzbudzony jądra jest stanem trwałym, tzn. jego energia leży poniżej progu emisji cząstek, to jądro może oddać energię wzbudzenia tylko za pośrednictwem oddziaływań elektromagnetycznych, co w normalnych warunkach prowadzi do wysłania kwantu γ. W przypadku promieniowania γ można obserwacyjnie określić energię kwantu i kątowy rozkład emisji tego promieniowania. Znając energię kwantów γ możemy pozwolić już sobie na wysnucie wniosków odnośnie położenia poziomów energetycznych w jądrze. 3.2 Multipolowość promieniowania elektromagnetycznego (opracowanie na podstawie podręcznika Mayera-Kuckuka [8]) W celu obliczenia prawdopodobieństwa p przejścia, należy rozważyć oddziaływanie między kwantowym polem elektromagnetycznym i stanami jądra. Wiele zjawisk można jednak

2 wyjaśnić już na gruncie klasycznym. W klasycznej elektrodynamice promieniowanie energii jest wynikiem zmian zachodzących w rozkładzie ładunków lub prądów w obrębie rozważanego układu. Najbardziej podstawowym promieniowaniem jest elektryczne promieniowanie dipolowe, które w klasycznym ujęciu fizycznym jest rezultatem harmonicznych oscylacji ładunku elektrycznego. Bardziej złożone rodzaje promieniowania mają wyraźnie mniejsze prawdopodobieństwa przejść i zazwyczaj są wzbronione (nie są obserwowane). Energia wzbudzenia może być oddana w procesach elektromagnetycznych, w których obserwujemy wysłanie kwantu γ, albo energia zostaje przekazana powłoce elektronowej (w tym przypadku zamiast kwantu emitowany jest elektron ten proces nazywamy konwersją wewnętrzną). Jeżeli promieniowanie dipolowe jest wzbronione przez zasadę zachowania momentu pędu, to jądro jest zmuszone do wysłania energii w postaci promieniowania multipolowego wyższego rzędu. Rozwiązania równań Maxwella dla takiego drgającego ładunku muszą być bardziej ogólne niż w przypadku dipola. Stany jądra, między którymi następuje przejście γ są zazwyczaj przedstawiane jako funkcje własne momentu pędu i parzystości (są to wielkości zachowujące się podczas przejść). Rozwiązań poszukujemy więc w postaci funkcji własnych momentu pędu. Rozwiązania te określą nam pola multipolowe. Funkcje własne należące do określonej wartości L odpowiadają polu promieniowania drgającego 2 L -pola klasycznego. L jest więc tzw. rzędem multipola. Kwant γ należący do pola multipolowego rzędu L niesie ze sobą moment pędu o wielkości Lħ. Zasada zachowania momentu pędu wymaga, by w czasie emisji kwantu o rzędzie multipola L suma wektorów momentów pędu I 1 lub I 2 stanów uczestniczących w przejściu i wektora L kwantu promieniowania pozostawała niezmieniona. Wynika stąd warunek dla liczb kwantowych (tzw. reguła wyboru) L = I 1 I 2. Gdy oba spiny I 1 i I 2 są równe zeru, wówczas przejście γ nie jest możliwe nie istnieje promieniowanie multipolowe z L=0. Przejście może wtedy nastąpić tylko na drodze bezpromienistej (np. jako tzw. konwersja wewnętrzna elektronu). Jeśli I 1 = I 2 0, to najniższą możliwą wartością jest L = 1. W procesach emisji oprócz momentu pędu musi być zachowana jeszcze parzystość. Z własności transformacyjnych pola multipolowego wynika kolejna reguła wyboru elektryczne promieniowania multipolowe posiadają parzystość (-1) L, a magnetyczne parzystość (-1) L + 1. Przejście jest więc możliwe tylko wówczas, jeżeli parzystości obu stanów spełniają zależność π 1 = (-1) L π 2 dla promieniowania EL; π 1 = (-1) L + 1 π 2 dla promieniowania

3 ML. Z zasady zachowania parzystości wynika, że niemożliwa jest jednoczesna emisja promieniowania E i M o tym samym rzędzie multipolowym. 3.3 Pomiary czasów życia poziomów jądrowych (opracowanie na podstawie podręcznika Mayera-Kuckuka [8] i pracy magisterskiej Ernesta Grodnera [7]) Tak więc w wyniku obliczeń z zakresu elektrodynamiki kwantowej, otrzymujemy szukane prawdopodobieństwa przejść dla promieniowania elektromagnetycznego. Z nich natychmiast 1 wynika czas życia stanu wzbudzonego τ = (jeżeli rozpada się on wyłącznie przez λ promieniowanie γ). W celu sprawdzenia poprawności modelu, w oparciu o który zostały obliczone elementy macierzowe, należy uzyskane wyniki porównać z odpowiednimi czasami życia określonymi na drodze eksperymentalnej. Istnieje kilka metod doświadczalnych: 1. Bezpośredni pomiar czasu życia. Dla stanów długożyciowych czas połowicznego zaniku aktywności można mierzyć bezpośrednio. Dla stanów krótkożyciowych można posłużyć się elektroniczną techniką pomiarów koincydencji opóźnionych. Koniecznym sygnałem startowym może być reakcja jądrowa prowadząca do populacji stanów wzbudzonych lub rozpad promieniotwórczy. W stosunku do tego sygnału rejestruje się następnie czasowy rozkład rozpadów γ. Metodę tę można stosować aż do czasów rozpadu rzędu s. 2. Pomiar szerokości naturalnych linii. Szerokość naturalną linii można w wielu wypadkach zmierzyć wykorzystując zjawisko Mössbauera. Z wielkości tej wynika bezpośrednio średni czas życia. 3. Metody wykorzystujące wzbudzenie kulombowskie. O wzbudzeniu kulombowskim mówimy wówczas, gdy jądro jest wzbudzane elektromagnetycznie przez przelatujący w jego pobliżu jon. Z natężenia linii można wówczas bezpośrednio określić wartość elementu macierzowego (w rachunku z elektrodynamiki kwantowej). Czasy życia leżą w zakresie 10-8 > τ > s. 4. Metody dopplerowskie. Metody, o których będzie traktować dalsza część materiału, to metody wykorzystujące zjawisko Dopplera. Liczba pomiarów tą metodą znacznie wzrosła w ostatnim czasie na skutek

4 postępu technologicznego jaki dokonał się w elektronice, budowie komputerów, akceleratorów a przede wszystkim w budowie detektorów germanowych promieniowania γ. Do pomiarów czasów życia poziomów jądrowych z wykorzystaniem efektu Dopplera służą dwie metody: o o Recoil Distance Method (RDM) - metoda odległości przelotu jąder odrzutu Doppler Shift Attenuation Method (DSAM) metoda osłabienia przesunięcia Dopplera w trakcie hamowania jądra emitującego kwant gamma Obie z metod opierają się na obserwacji zjawiska przesunięcia dopplerowskiego energii kwantu gamma emitowanego przez źródło w ruchu (względem układu laboratorium). Energetyczne przesunięcie dopplerowskie (przypadek relatywistyczny) dane jest wzorem E ( Θ) = EO 2 1 β 1 β cos Θ v gdzie Θ kąt między kierunkiem obserwacji i kierunkiem wiązki, β =. Dla małej c prędkości β (rzędu kilku procent) wzór ten można zastąpić wyrażeniem przybliżonym: E ( Θ) = EO(1 + β cos Θ) (6) 3.4 Metoda RDM metoda odległości przelotu jąder odrzutu (opracowanie na podstawie pracy magisterskiej Ernesta Grodnera [7]). Metoda RDM jest użyteczna dla czasów życia z przedziału s. Wzbudzone jądro wytworzone w wyniku reakcji jądrowej zachodzącej w cienkiej tarczy opuszcza ją z wartością pędu wynikającą z kinematyki reakcji. Linia γ wysyłana w czasie lotu jądra jest przesunięta w stosunku do linii spoczynkowej wskutek zjawiska Dopplera. Produkty reakcji można zatrzymywać na grubej płytce ustawionej w odpowiednio regulowanej odległości od tarczy. Jądra, które zdążyły dobiec do płytki w stanie wzbudzonym produkują linię nie przesuniętą

5 natomiast linie pochodzące od pozostałych jąder są dopplerowsko przesunięte. Ze zmian stosunku natężeń obu linii w zależności od odległości płytki stopującej od źródła można przy znanej prędkości produktów reakcji wyznaczyć czas życia stanów wzbudzonych. Układ doświadczalny w metodzie RDM - kolorem niebieskim zaznaczono kwanty gamma emitowane w ruchu. Czerwonym oznaczone są kwanty gamma emitowane po zatrzymaniu się jąder odrzutu w stoperze. Niech odległość między tarczą a stoperem wynosi D oraz jądra opuszczają tarczę z prędkością V, wówczas czas przelotu dystansu D wynosi t D =D/V. Po tym czasie jądro odrzutu dociera do stopera i zostaje w nim zatrzymane. Liczba kwantów gamma wyemitowanych po zatrzymaniu wyniesie IS = N O td D exp( ) = NOexp( ) τ Vτ gdzie τ czas życia poziomu wzbudzonego, N O liczba wszystkich emitowanych kwantów gamma, I S intensywność nie przesuniętej części linii energetycznej. Liczba kwantów gamma wyemitowanych w czasie lotu wynosi I F = N O D IS = NO(1 exp( )) Vτ Wyznaczany w eksperymencie iloraz IS R( D) = nie zawiera już liczby N O i jest funkcją IS + IF odległości D (którą znamy) i czasu życia τ, którą wyznaczamy. Aby mierzyć krótsze czasy

6 życia trzeba zmniejszyć odległość D. Metoda ta choć prosta jest trudna do zrealizowania. Wymaga ona przede wszystkim dokładnej znajomości odległości D oraz tego aby tarcza i stoper były ustawione równolegle względem siebie. 3.5 Metoda DSAM metoda osłabienia przesunięcia Dopplera w trakcie hamowania jądra emitującego kwant gamma (opracowanie na podstawie pracy magisterskiej Ernesta Grodnera [7]) Trzeba po nią sięgnąć gdy czas hamowania jądra odrzutu w stoperze jest porównywalny z czasem τ. Metoda analizy dopplerowskiego kształtu linii pozwala wyznaczyć czasy życia rzędu s. Jądra odrzutu wyhamowuje się tutaj w gęstej materii natychmiast po ich powstaniu. W tym celu tarcza jest nałożona bezpośrednio na stoper. Natomiast w Warszawie stosujemy stoper wykonany z materiału tarczy. Tym sposobem gruba tarcza spełnia automatycznie funkcję stopera co zwiększa znacząco wydajność całej metody. Pozwala też uniknąć wielu szkodliwych zjawisk jak np. złe przyleganie tarczy do stopera (często na granicy tarczy i stopera mogą wytwarzać się bąbelki powietrza). Hamujące jądra emitują mierzone w układzie laboratoryjnym kwanty gamma. Procesy emisji zachodzące na początku procesu hamowania dają linie przesunięte, zaś po jego zakończeniu - linie nie przesunięte.

7 Ponieważ w momencie emisji jądro może mieć dowolną prędkość, obserwuje się kontinuum zawarte między dwiema wartościami granicznymi. W praktyce znaczy to, że linia gamma poszerza się, a jej punkt ciężkości ulega przesunięciu. To kontinuum to jest widmo energetyczne pojedynczego przejścia gamma, którego kształt jest uzależniony również od wielkości τ. Na rysunku powyżej widzimy ideę metody DSAM - a) jest to rozpad poziomu wzbudzonego tuż po wytworzeniu jądra końcowego b) późniejszy rozpad poziomu wzbudzonego po częściowym wyhamowaniu jądra końcowego c)rozpad poziomu wzbudzonego dopiero po zatrzymaniu się jądra odrzutu. Odpowiednie wkłady do widma od przypadków a), b), c) pokazane zostały na wykresie obok. W przypadku c) jądro pocisku wywołuje w tarczy reakcję fuzji. Jądro końcowe na skutek oddziaływania elektromagnetycznego z atomami tarczy traci swoją energię kinetyczną i maleje jego prędkość. Jeśli w pewnej grupie jąder końcowych populowany stan wzbudzony przeżyje na tyle długo, że emisja kwantu gamma nastąpi dopiero po zatrzymaniu się jądra końcowego, to energia kwantu gamma z rozpadu tego poziomu zmierzona przez układ detekcyjny, nie będzie przesunięta dopplerowsko. Rozpad stanu wzbudzonego w takiej grupie jąder da wkład do widma energetycznego zaznaczony kolorem czerwonym. W przypadku b) jądro pocisku wywołuje reakcję fuzji, powstaje wzbudzone jądro końcowe. W tej grupie jąder stan wzbudzony rozpada się zanim jądro odrzutu zostanie zatrzymane w tarczy. Więc zgodnie ze wzorem E ( Θ) = EO(1 + β cos Θ) (6) energia kwantów rejestrowana w tej grupie jąder będzie inna o czynnik E Oβ cos Θ

8 co da wkład zaznaczony kolorem zielonym. Istnieje prawdopodobieństwo iż w pewnej grupie jąder odrzutu stan wzbudzony rozpada się tuż po reakcji fuzji - przypadek a). Wówczas jak już wcześniej wspominaliśmy obserwowane energetyczne przesunięcie dopplerowskie jest największe. Promieniowanie emitowane z tej grupy jąder da wkład do widma symbolicznie zaznaczony kolorem niebieskim. Zachodzą wszystkie przypadki a, b i c więc rejestrowane widmo będzie niejako obwiednią wkładów ze wszystkich przypadków. W zależności od tego jak długi jest czas życia poziomu wzbudzonego τ różne będą poszczególne wkłady od przypadków a, b i c, dlatego właśnie analiza kształtu dopplerowskiego zmodyfikowanego widma pozwala na wyznaczenie τ. 3.6 Przykłady (opracowanie na podstawie pracy magisterskiej Ernesta Grodnera [7]) Mamy tu komplet danych dla pasma rotacyjnego 131 La zbudowanego na stanie 11/2 -. Jądra 131 La produkowane były w reakcji 122 Sn( 14 N, 5n) 131 La, w której zastosowano tarcze 122 Sn o grubości 10 mg/cm2. Energia wiązki 14 N wynosiła 70 MeV. Czasy życia dwóch pierwszych

9 poziomów wzbudzonych tego pasma o spinie 15/2 i 19/2 zostały zmierzone metodą RDM [12] (przejścia zaznaczone kreskowanymi strzałkami). Czasy życia sześciu poziomów o spinach powyżej 19/2 zmierzone zostały metodą DSAM w eksperymencie wykonanym w warszawskim cyklotronie w 2002 roku (zaznaczone czarnymi strzałkami). Na schemacie podane są spiny poziomów, obok strzałek intensywności przejść, na strzałkach energie przejść γ w kev. Strzałki widoczne z boku symbolizują przejścia z innych części schematu rozpadu zasilające dodatkowo to pasmo. Z lewej strony podano czasy życia poziomów wzbudzonych kolorem czerwonym zaznaczono wyniki uzyskane w Warszawie w 2002 roku. Jądro końcowe powstające w wyniku reakcji jądrowej jest silnie wzbudzone. Energia tego wzbudzenia jest spożytkowana na wyemitowanie serii przejść γ. Przejść tych jest tak dużo, że w widmie energetycznym poszczególne piki pokrywają się wzajemnie. Ponadto w reakcji powstają oprócz 131 La też inne jądra których deekscytacja następuje przez emisje wielu kwantów γ. Wynikiem tych procesów jest skomplikowane widmo energetyczne. Rozwiązaniem tej sytuacji są pomiary koincydencyjne dzięki którym można wyodrębnić tylko te przejścia γ które są dla nas szczególnie interesujące. Widmo koincydencyjne z bramką na przejściu γ E o energii E oznacza iż rejestrujemy wszystkie przejścia jednoczesne z emisją kwantu γ o energii E. Zatem w widmie pojawią się zarówno przejścia zasilające stan z którego następuje emisja γ E, jak i przejścia które zostały przejściem γ E zasilone. Pozwala to na znaczne oczyszczenie widma z nieinteresujących przejść. Widma koincydencyjne umożliwiają obserwację tylko fragmentu łańcucha przejść w obrębie danego nuklidu np. na obserwację przejść γ tylko z jednego konkretnego pasma rotacyjnego.

10 Na ilustracji powyżej mamy przedstawioną analizę dopplerowskiego kształtu linii dla przejścia 984 kev. Wykres górny przedstawia widmo z detektora ustawionego pod kątem 38º do wiązki, a wykres dolny przedstawia widmo z detektora ustawionego symetrycznie wstecz pod kątem 142º. Widać, że w detektorze do przodu jest przesunięcie linii w stronę wyższych energii wynikające ze wzoru (6). Przy obserwacji pod kątem 142º widzimy przesunięcie do niższych energii. Maksimum piku przy obserwacji do przodu i do tyłu występuje dla tej samej energii i odpowiada to energii kwantu gamma wyemitowanego przez jądro w spoczynku.

Pomiar energii wiązania deuteronu. Celem ćwiczenia jest wyznaczenie energii wiązania deuteronu

Pomiar energii wiązania deuteronu. Celem ćwiczenia jest wyznaczenie energii wiązania deuteronu J1 Pomiar energii wiązania deuteronu Celem ćwiczenia jest wyznaczenie energii wiązania deuteronu Przygotowanie: 1) Model deuteronu. Własności deuteronu jako źródło informacji o siłach jądrowych [4] ) Oddziaływanie

Bardziej szczegółowo

Podstawowe własności jąder atomowych

Podstawowe własności jąder atomowych Podstawowe własności jąder atomowych 1. Ilość protonów i neutronów Z, N 2. Masa jądra M j = M p + M n - B 2 2 Q ( M c ) ( M c ) 3. Energia rozpadu p 0 k 0 Rozpad zachodzi jeżeli Q > 0, ta nadwyżka energii

Bardziej szczegółowo

Słowniczek pojęć fizyki jądrowej

Słowniczek pojęć fizyki jądrowej Słowniczek pojęć fizyki jądrowej atom - najmniejsza ilość pierwiastka jaka może istnieć. Atomy składają się z małego, gęstego jądra, zbudowanego z protonów i neutronów (nazywanych inaczej nukleonami),

Bardziej szczegółowo

Rozpad gamma. Przez konwersję wewnętrzną (emisję wirtualnego kwantu gamma, który przekazuje swą energię elektronom z powłoki atomowej)

Rozpad gamma. Przez konwersję wewnętrzną (emisję wirtualnego kwantu gamma, który przekazuje swą energię elektronom z powłoki atomowej) Rozpad gamma Deekscytacja jądra atomowego (przejście ze stanu wzbudzonego o energii do niższego stanu o energii ) może zachodzić dzięki oddziaływaniu elektromagnetycznemu przez tzw. rozpad gamma Przejście

Bardziej szczegółowo

Elementy Fizyki Jądrowej. Wykład 3 Promieniotwórczość naturalna

Elementy Fizyki Jądrowej. Wykład 3 Promieniotwórczość naturalna Elementy Fizyki Jądrowej Wykład 3 Promieniotwórczość naturalna laboratorium Curie troje noblistów 1903 PC, MSC 1911 MSC 1935 FJ, IJC Przemiany jądrowe He X X 4 2 4 2 A Z A Z e _ 1 e X X A Z A Z e 1 e

Bardziej szczegółowo

Reakcje jądrowe. X 1 + X 2 Y 1 + Y b 1 + b 2

Reakcje jądrowe. X 1 + X 2 Y 1 + Y b 1 + b 2 Reakcje jądrowe X 1 + X 2 Y 1 + Y 2 +...+ b 1 + b 2 kanał wejściowy kanał wyjściowy Reakcje wywołane przez nukleony - mechanizm reakcji Wielkości mierzone Reakcje wywołane przez ciężkie jony a) niskie

Bardziej szczegółowo

Badanie schematu rozpadu jodu 128 J

Badanie schematu rozpadu jodu 128 J J8A Badanie schematu rozpadu jodu 128 J Celem doświadczenie jest wyznaczenie schematu rozpadu jodu 128 J Wiadomości ogólne 1. Oddziaływanie kwantów γ z materią (1,3) a/ efekt fotoelektryczny b/ efekt Comptona

Bardziej szczegółowo

2008/2009. Seweryn Kowalski IVp IF pok.424

2008/2009. Seweryn Kowalski IVp IF pok.424 2008/2009 seweryn.kowalski@us.edu.pl Seweryn Kowalski IVp IF pok.424 Plan wykładu Wstęp, podstawowe jednostki fizyki jądrowej, Własności jądra atomowego, Metody wyznaczania własności jądra atomowego, Wyznaczanie

Bardziej szczegółowo

Metodyka eksperymentów w badaniach jąder o dużej deformacji

Metodyka eksperymentów w badaniach jąder o dużej deformacji Metodyka eksperymentów w badaniach jąder o dużej deformacji 1. Pomiar i identyfikacja przejść elektromagnetycznych pomiędzy stanami pasm rotacyjnych a) określenie energii przejścia, czasużycia poziomów

Bardziej szczegółowo

Oddziaływanie cząstek z materią

Oddziaływanie cząstek z materią Oddziaływanie cząstek z materią Trzy główne typy mechanizmów reprezentowane przez Ciężkie cząstki naładowane (cięższe od elektronów) Elektrony Kwanty gamma Ciężkie cząstki naładowane (miony, p, cząstki

Bardziej szczegółowo

Jądra o wysokich energiach wzbudzenia

Jądra o wysokich energiach wzbudzenia Jądra o wysokich energiach wzbudzenia 1. Utworzenie i rozpad jądra złożonego a) model statystyczny 2. Gigantyczny rezonans dipolowy (GDR) a) w jądrach w stanie podstawowym b) w jądrach w stanie wzbudzonym

Bardziej szczegółowo

Badanie Gigantycznego Rezonansu Dipolowego wzbudzanego w zderzeniach ciężkich jonów.

Badanie Gigantycznego Rezonansu Dipolowego wzbudzanego w zderzeniach ciężkich jonów. Badanie Gigantycznego Rezonansu Dipolowego wzbudzanego w zderzeniach ciężkich jonów. prof. dr hab. Marta Kicińska-Habior Wydział Fizyki UW Zakład Fizyki Jądra Atomowego e-mail: Marta.Kicinska-Habior@fuw.edu.pl

Bardziej szczegółowo

Badanie schematu rozpadu jodu 128 I

Badanie schematu rozpadu jodu 128 I J8 Badanie schematu rozpadu jodu 128 I Celem doświadczenie jest wyznaczenie schematu rozpadu jodu 128 I Wiadomości ogólne 1. Oddziaływanie kwantów γ z materią [1,3] a) efekt fotoelektryczny b) efekt Comptona

Bardziej szczegółowo

Model uogólniony jądra atomowego

Model uogólniony jądra atomowego Model uogólniony jądra atomowego Jądro traktowane jako chmura nukleonów krążąca w średnim potencjale Średni potencjał może być sferyczny ale także trwale zdeformowany lub może zależeć od czasu (wibracje)

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie bezwzględnej aktywności źródła 60 Co. Tomasz Winiarski

Wyznaczanie bezwzględnej aktywności źródła 60 Co. Tomasz Winiarski Wyznaczanie bezwzględnej aktywności źródła 60 Co metoda koincydencyjna. Tomasz Winiarski 24 kwietnia 2001 WSTEP TEORETYCZNY Rozpad promieniotwórczy i czas połowicznego zaniku. Rozpad promieniotwórczy polega

Bardziej szczegółowo

Reakcje jądrowe. Podstawy fizyki jądrowej - B.Kamys 1

Reakcje jądrowe. Podstawy fizyki jądrowej - B.Kamys 1 Reakcje jądrowe Reakcje w których uczestniczą jądra atomowe nazywane są reakcjami jądrowymi Mogą one zachodzić w wyniku oddziaływań silnych, elektromagnetycznych i słabych Nomenklatura Reakcje, w których

Bardziej szczegółowo

Doświadczenie nr 6 Pomiar energii promieniowania gamma metodą absorpcji elektronów komptonowskich.

Doświadczenie nr 6 Pomiar energii promieniowania gamma metodą absorpcji elektronów komptonowskich. Doświadczenie nr 6 Pomiar energii promieniowania gamma metodą absorpcji elektronów komptonowskich.. 1. 3. 4. 1. Pojemnik z licznikami cylindrycznymi pracującymi w koincydencji oraz z uchwytem na warstwy

Bardziej szczegółowo

Chiralność w fizyce jądrowej. na przykładzie Cs

Chiralność w fizyce jądrowej. na przykładzie Cs Chiralność w fizyce jądrowej 124 na przykładzie Cs Tomasz Marchlewski Uniwersytet Warszawski Seminarium Fizyki Jądra Atomowego 6 kwietnia 2017 1 Słowo chiralność Chiralne obiekty: Obiekty będące swoimi

Bardziej szczegółowo

Budowa atomów. Atomy wieloelektronowe Układ okresowy pierwiastków

Budowa atomów. Atomy wieloelektronowe Układ okresowy pierwiastków Budowa atomów Atomy wieloelektronowe Układ okresowy pierwiastków Model atomu Bohra atom zjonizowany (ciągłe wartości energii) stany wzbudzone jądro Energia (ev) elektron orbita stan podstawowy Poziomy

Bardziej szczegółowo

Reakcje jądrowe. kanał wyjściowy

Reakcje jądrowe. kanał wyjściowy Reakcje jądrowe X 1 + X 2 Y 1 + Y 2 +...+ b 1 + b 2 kanał wejściowy kanał wyjściowy Reakcje wywołane przez nukleony - mechanizm reakcji Wielkości mierzone Reakcje wywołane przez ciężkie jony a) niskie

Bardziej szczegółowo

Metody analizy pierwiastków z zastosowaniem wtórnego promieniowania rentgenowskiego. XRF, SRIXE, PIXE, SEM (EPMA)

Metody analizy pierwiastków z zastosowaniem wtórnego promieniowania rentgenowskiego. XRF, SRIXE, PIXE, SEM (EPMA) Metody analizy pierwiastków z zastosowaniem wtórnego promieniowania rentgenowskiego. XRF, SRIXE, PIXE, SEM (EPMA) Promieniowaniem X nazywa się promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od około

Bardziej szczegółowo

Fizyka promieniowania jonizującego. Zygmunt Szefliński

Fizyka promieniowania jonizującego. Zygmunt Szefliński Fizyka promieniowania jonizującego Zygmunt Szefliński 1 Wykład 3 Ogólne własności jąder atomowych (masy ładunki, izotopy, izobary, izotony izomery). 2 Liczba atomowa i masowa Liczba nukleonów (protonów

Bardziej szczegółowo

Właściwości chemiczne i fizyczne pierwiastków powtarzają się w pewnym cyklu (zebrane w grupy 2, 8, 8, 18, 18, 32 pierwiastków).

Właściwości chemiczne i fizyczne pierwiastków powtarzają się w pewnym cyklu (zebrane w grupy 2, 8, 8, 18, 18, 32 pierwiastków). Właściwości chemiczne i fizyczne pierwiastków powtarzają się w pewnym cyklu (zebrane w grupy 2, 8, 8, 18, 18, 32 pierwiastków). 1925r. postulat Pauliego: Na jednej orbicie może znajdować się nie więcej

Bardziej szczegółowo

Spin jądra atomowego. Podstawy fizyki jądrowej - B.Kamys 1

Spin jądra atomowego. Podstawy fizyki jądrowej - B.Kamys 1 Spin jądra atomowego Nukleony mają spin ½: Całkowity kręt nukleonu to: Spin jądra to suma krętów nukleonów: Dla jąder parzysto parzystych, tj. Z i N parzyste ( ee = even-even ) I=0 Dla jąder nieparzystych,

Bardziej szczegółowo

γ6 Liniowy Model Pozytonowego Tomografu Emisyjnego

γ6 Liniowy Model Pozytonowego Tomografu Emisyjnego γ6 Liniowy Model Pozytonowego Tomografu Emisyjnego Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zaprezentowanie zasady działania pozytonowego tomografu emisyjnego. W doświadczeniu użyjemy detektory scyntylacyjne

Bardziej szczegółowo

Badanie absorpcji promieniowania γ

Badanie absorpcji promieniowania γ Badanie absorpcji promieniowania γ 29.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu badana jest zależność natężenia wiązki osłabienie wiązki promieniowania γ po przejściu przez warstwę materiału absorbującego w funkcji

Bardziej szczegółowo

2008/2009. Seweryn Kowalski IVp IF pok.424

2008/2009. Seweryn Kowalski IVp IF pok.424 2008/2009 seweryn.kowalski@us.edu.pl Seweryn Kowalski IVp IF pok.424 Model powłokowy Moment kwadrupolowy w jednocząstkowym modelu powłokowym: Dla pojedynczego protonu znajdującego się na orbicie j (m j

Bardziej szczegółowo

Rozpad alfa. albo od stanów wzbudzonych (np. po rozpadzie beta) są to tzw. długozasięgowe cząstki alfa

Rozpad alfa. albo od stanów wzbudzonych (np. po rozpadzie beta) są to tzw. długozasięgowe cząstki alfa Rozpad alfa Samorzutny rozpad jądra (Z,A) na cząstkę α i jądro (Z-2,A-4) tj. rozpad 2-ciałowy, stąd Widmo cząstek α jest dyskretne bo przejścia zachodzą między określonymi stanami jądra początkowego i

Bardziej szczegółowo

Fizyka 3.3 WYKŁAD II

Fizyka 3.3 WYKŁAD II Fizyka 3.3 WYKŁAD II Promieniowanie elektromagnetyczne Dualizm korpuskularno-falowy światła Fala elektromagnetyczna Strumień fotonów o energii E F : E F = hc λ c = 3 10 8 m/s h = 6. 63 10 34 J s Światło

Bardziej szczegółowo

Dwie lub więcej cząstek poza zamkniętą powłoką

Dwie lub więcej cząstek poza zamkniętą powłoką Dwie lub więcej cząstek poza zamkniętą powłoką Rozważmy dwa (takie same) nukleony (lub dwie dziury) na orbitalu j poza zamkniętymi powłokami. Te dwie cząstki mogą sprzęgać się do momentu pędu J = j + j,

Bardziej szczegółowo

CHEMIA LEKCJA 1. Budowa atomu, Izotopy Promieniotwórczość naturalna i sztuczna. Model atomu Bohra

CHEMIA LEKCJA 1. Budowa atomu, Izotopy Promieniotwórczość naturalna i sztuczna. Model atomu Bohra CHEMIA LEKCJA 1. Budowa atomu, Izotopy Promieniotwórczość naturalna i sztuczna Model atomu Bohra SPIS TREŚCI: 1. Modele budowy atomu Thomsona, Rutherforda i Bohra 2. Budowa atomu 3. Liczba atomowa a liczba

Bardziej szczegółowo

Atomowa budowa materii

Atomowa budowa materii Atomowa budowa materii Wszystkie obiekty materialne zbudowane są z tych samych elementów cząstek elementarnych Cząstki elementarne oddziałują tylko kilkoma sposobami oddziaływania wymieniając kwanty pól

Bardziej szczegółowo

Model Bohra budowy atomu wodoru - opis matematyczny

Model Bohra budowy atomu wodoru - opis matematyczny Model Bohra budowy atomu wodoru - opis matematyczny Uwzględniając postulaty kwantowe Bohra, można obliczyć promienie orbit dozwolonych, energie elektronu na tych orbitach, wartość prędkości elektronu na

Bardziej szczegółowo

Elementy Fizyki Jądrowej. Wykład 8 Rozszczepienie jąder i fizyka neutronów

Elementy Fizyki Jądrowej. Wykład 8 Rozszczepienie jąder i fizyka neutronów Elementy Fizyki Jądrowej Wykład 8 Rozszczepienie jąder i fizyka neutronów Rozszczepienie lata 30 XX w. poszukiwanie nowych nuklidów n + 238 92U 239 92U + reakcja przez jądro złożone 239 92 U 239 93Np +

Bardziej szczegółowo

Teoria Fermiego rozpadu beta (1933)

Teoria Fermiego rozpadu beta (1933) Teoria Fermiego rozpadu beta (1933) Fermi zaproponował teorię, która wyjaśniała wszystkie znane fakty pozwoliła na klasyfikację rozpadów beta, która do tej pory ma zastosowanie Rozpad neutronu wg teorii

Bardziej szczegółowo

Liczby kwantowe elektronu w atomie wodoru

Liczby kwantowe elektronu w atomie wodoru Liczby kwantowe elektronu w atomie wodoru Efekt Zeemana Atom wodoru wg mechaniki kwantowej ms = magnetyczna liczba spinowa ms = -1/2, do pełnego opisu stanu elektronu potrzebna jest ta liczba własność

Bardziej szczegółowo

Atom wodoru w mechanice kwantowej. Równanie Schrödingera

Atom wodoru w mechanice kwantowej. Równanie Schrödingera Fizyka atomowa Atom wodoru w mechanice kwantowej Moment pędu Funkcje falowe atomu wodoru Spin Liczby kwantowe Poprawki do równania Schrödingera: struktura subtelna i nadsubtelna; przesunięcie Lamba Zakaz

Bardziej szczegółowo

Własności jąder w stanie podstawowym

Własności jąder w stanie podstawowym Własności jąder w stanie podstawowym Najważniejsze liczby kwantowe charakteryzujące jądro: A liczba masowa = liczbie nukleonów (l. barionów) Z liczba atomowa = liczbie protonów (ładunek) N liczba neutronów

Bardziej szczegółowo

doświadczenie Rutheforda Jądro atomowe składa się z nuklonów: neutronów (obojętnych elektrycznie) i protonów (posiadających ładunek dodatni +e)

doświadczenie Rutheforda Jądro atomowe składa się z nuklonów: neutronów (obojętnych elektrycznie) i protonów (posiadających ładunek dodatni +e) 1 doświadczenie Rutheforda Jądro atomowe składa się z nuklonów: neutronów (obojętnych elektrycznie) i protonów (posiadających ładunek dodatni +e) Ilość protonów w jądrze określa liczba atomowa Z Ilość

Bardziej szczegółowo

A - liczba nukleonów w jądrze (protonów i neutronów razem) Z liczba protonów A-Z liczba neutronów

A - liczba nukleonów w jądrze (protonów i neutronów razem) Z liczba protonów A-Z liczba neutronów Włodzimierz Wolczyński 40 FIZYKA JĄDROWA A - liczba nukleonów w jądrze (protonów i neutronów razem) Z liczba protonów A-Z liczba neutronów O nazwie pierwiastka decyduje liczba porządkowa Z, a więc ilość

Bardziej szczegółowo

Tak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman ( ) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd.

Tak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman ( ) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd. Tak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman (1918-1988) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd. Równocześnie Feynman podkreślił, że obliczenia mechaniki

Bardziej szczegółowo

cz. 1. dr inż. Zbigniew Szklarski

cz. 1. dr inż. Zbigniew Szklarski Wykład 14: Pole magnetyczne cz. 1. dr inż. Zbigniew Szklarski szkla@agh.edu.pl http://layer.uci.agh.edu.pl/z.szklarski/ Wektor indukcji pola magnetycznego, siła Lorentza v F L Jeżeli na dodatni ładunek

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 3++ Spektrometria promieniowania gamma z licznikiem półprzewodnikowym Ge(Li) kalibracja energetyczna i wydajnościowa

Ćwiczenie 3++ Spektrometria promieniowania gamma z licznikiem półprzewodnikowym Ge(Li) kalibracja energetyczna i wydajnościowa Ćwiczenie 3++ Spektrometria promieniowania gamma z licznikiem półprzewodnikowym Ge(Li) kalibracja energetyczna i wydajnościowa Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się - z metodyką pomiaru aktywności

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie profilu wiązki promieniowania używanego do cechowania tomografu PET

Wyznaczanie profilu wiązki promieniowania używanego do cechowania tomografu PET 18 Wyznaczanie profilu wiązki promieniowania używanego do cechowania tomografu PET Ines Moskal Studentka, Instytut Fizyki UJ Na Uniwersytecie Jagiellońskim prowadzone są badania dotyczące usprawnienia

Bardziej szczegółowo

Techniki Jądrowe w Diagnostyce i Terapii Medycznej

Techniki Jądrowe w Diagnostyce i Terapii Medycznej Techniki Jądrowe w Diagnostyce i Terapii Medycznej Wykład 2-5 marca 2019 Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Rozpad Przemiana Widmo

Bardziej szczegółowo

O egzotycznych nuklidach i ich promieniotwórczości

O egzotycznych nuklidach i ich promieniotwórczości O egzotycznych nuklidach i ich promieniotwórczości Marek Pfützner Instytut Fizyki Doświadczalnej Uniwersytet Warszawski Tydzień Kultury w VIII LO im. Władysława IV, 13 XII 2005 Instytut Radowy w Paryżu

Bardziej szczegółowo

Promieniowanie X. Jak powstaje promieniowanie rentgenowskie Budowa lampy rentgenowskiej Widmo ciągłe i charakterystyczne promieniowania X

Promieniowanie X. Jak powstaje promieniowanie rentgenowskie Budowa lampy rentgenowskiej Widmo ciągłe i charakterystyczne promieniowania X Promieniowanie X Jak powstaje promieniowanie rentgenowskie Budowa lampy rentgenowskiej Widmo ciągłe i charakterystyczne promieniowania X Lampa rentgenowska Lampa rentgenowska Promieniowanie rentgenowskie

Bardziej szczegółowo

Jądra o dużych deformacjach. Jądra o wysokich spinach.

Jądra o dużych deformacjach. Jądra o wysokich spinach. Jądra o dużych deformacjach. Jądra o wysokich spinach. 1. Kształty jąder atomowych 2. Powstawanie deformacji jądra 3. Model rotacyjny jądra 4. Jądra w stanach wzbudzonych o wysokich spinach 5. Stany superzdeformowane

Bardziej szczegółowo

Wzajemne relacje pomiędzy promieniowaniem a materią wynikają ze zjawisk związanych z oddziaływaniem promieniowania z materią. Do podstawowych zjawisk

Wzajemne relacje pomiędzy promieniowaniem a materią wynikają ze zjawisk związanych z oddziaływaniem promieniowania z materią. Do podstawowych zjawisk Wzajemne relacje pomiędzy promieniowaniem a materią wynikają ze zjawisk związanych z oddziaływaniem promieniowania z materią. Do podstawowych zjawisk fizycznych tego rodzaju należą zjawiska odbicia i załamania

Bardziej szczegółowo

Kwantowe własności promieniowania, ciało doskonale czarne, zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne.

Kwantowe własności promieniowania, ciało doskonale czarne, zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne. Kwantowe własności promieniowania, ciało doskonale czarne, zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne. DUALIZM ŚWIATŁA fala interferencja, dyfrakcja, polaryzacja,... kwant, foton promieniowanie ciała doskonale

Bardziej szczegółowo

Foton, kwant światła. w klasycznym opisie świata, światło jest falą sinusoidalną o częstości n równej: c gdzie: c prędkość światła, długość fali św.

Foton, kwant światła. w klasycznym opisie świata, światło jest falą sinusoidalną o częstości n równej: c gdzie: c prędkość światła, długość fali św. Foton, kwant światła Wielkość fizyczna jest skwantowana jeśli istnieje w pewnych minimalnych (elementarnych) porcjach lub ich całkowitych wielokrotnościach w klasycznym opisie świata, światło jest falą

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT FIZYKI WYDZIAŁ INŻYNIERII PROCESOWEJ, MATERIAŁOWEJ I FIZYKI STOSOWANEJ POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA ĆWICZENIE NR MR-6

INSTYTUT FIZYKI WYDZIAŁ INŻYNIERII PROCESOWEJ, MATERIAŁOWEJ I FIZYKI STOSOWANEJ POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA ĆWICZENIE NR MR-6 INSTYTUT FIZYKI WYDZIAŁ INŻYNIERII PROCESOWEJ, MATERIAŁOWEJ I FIZYKI STOSOWANEJ POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA LABORATORIUM Z PRZEDMIOTU METODY REZONANSOWE ĆWICZENIE NR MR-6 JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA ANALIZA

Bardziej szczegółowo

Fizyka 3. Konsultacje: p. 329, Mechatronika

Fizyka 3. Konsultacje: p. 329, Mechatronika Fizyka 3 Konsultacje: p. 329, Mechatronika marzan@mech.pw.edu.pl Zaliczenie: 2 sprawdziany (10 pkt każdy) lub egzamin (2 części po 10 punktów) 10.1 12 3.0 12.1 14 3.5 14.1 16 4.0 16.1 18 4.5 18.1 20 5.0

Bardziej szczegółowo

Przejścia optyczne w strukturach niskowymiarowych

Przejścia optyczne w strukturach niskowymiarowych Współczynnik absorpcji w układzie dwuwymiarowym można opisać wyrażeniem: E E gdzie i oraz f są energiami stanu początkowego i końcowego elektronu, zapełnienie tych stanów opisane jest funkcją rozkładu

Bardziej szczegółowo

Fizyka kwantowa. promieniowanie termiczne zjawisko fotoelektryczne. efekt Comptona dualizm korpuskularno-falowy. kwantyzacja światła

Fizyka kwantowa. promieniowanie termiczne zjawisko fotoelektryczne. efekt Comptona dualizm korpuskularno-falowy. kwantyzacja światła W- (Jaroszewicz) 19 slajdów Na podstawie prezentacji prof. J. Rutkowskiego Fizyka kwantowa promieniowanie termiczne zjawisko fotoelektryczne kwantyzacja światła efekt Comptona dualizm korpuskularno-falowy

Bardziej szczegółowo

RECENZENT Jan Kownacki. REDAKTOR INICJUJĄCY Beata Koźniewska. SKŁAD I ŁAMANIE Jarosław Perkowski. KOREKTA TECHNICZNA Leonora Wojciechowska

RECENZENT Jan Kownacki. REDAKTOR INICJUJĄCY Beata Koźniewska. SKŁAD I ŁAMANIE Jarosław Perkowski. KOREKTA TECHNICZNA Leonora Wojciechowska Jarosław Perkowski Uniwersytet Łódzki, Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej Katedra Fizyki Jądrowej i Bezpieczeństwa Radiacyjnego, 90-236 Łódź, ul. Pomorska 149/153 RECENZENT Jan Kownacki REDAKTOR INICJUJĄCY

Bardziej szczegółowo

Podstawy fizyki subatomowej. 3 kwietnia 2019 r.

Podstawy fizyki subatomowej. 3 kwietnia 2019 r. Podstawy fizyki subatomowej Wykład 7 3 kwietnia 2019 r. Atomy, nuklidy, jądra atomowe Atomy obiekt zbudowany z jądra atomowego, w którym skupiona jest prawie cała masa i krążących wokół niego elektronów.

Bardziej szczegółowo

Atomy mają moment pędu

Atomy mają moment pędu Atomy mają moment pędu Model na rysunku jest modelem tylko klasycznym i jak wiemy z mechaniki kwantowej, nie odpowiada dokładnie rzeczywistości Jednakże w mechanice kwantowej elektron nadal ma orbitalny

Bardziej szczegółowo

Doświadczenie nr 7. Określenie średniego czasu życia mionu.

Doświadczenie nr 7. Określenie średniego czasu życia mionu. Doświadczenie nr 7 Określenie średniego czasu życia mionu. Teleskop licznikowy Układ elektroniczny 1. Student winien wykazać się znajomością następujących zagadnień: 1. Promieniowanie kosmiczne wpływ ziemskiego

Bardziej szczegółowo

Cząstki elementarne. Składnikami materii są leptony, mezony i bariony. Leptony są niepodzielne. Mezony i bariony składają się z kwarków.

Cząstki elementarne. Składnikami materii są leptony, mezony i bariony. Leptony są niepodzielne. Mezony i bariony składają się z kwarków. Cząstki elementarne Składnikami materii są leptony, mezony i bariony. Leptony są niepodzielne. Mezony i bariony składają się z kwarków. Cząstki elementarne Leptony i kwarki są fermionami mają spin połówkowy

Bardziej szczegółowo

Theory Polish (Poland)

Theory Polish (Poland) Q3-1 Wielki Zderzacz Hadronów (10 points) Przeczytaj Ogólne instrukcje znajdujące się w osobnej kopercie zanim zaczniesz rozwiązywać to zadanie. W tym zadaniu będą rozpatrywane zagadnienia fizyczne zachodzące

Bardziej szczegółowo

OCHRONA RADIOLOGICZNA PACJENTA. Promieniotwórczość

OCHRONA RADIOLOGICZNA PACJENTA. Promieniotwórczość OCHRONA RADIOLOGICZNA PACJENTA Promieniotwórczość PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ (radioaktywność) zjawisko samorzutnego rozpadu jąder atomowych niektórych izotopów, któremu towarzyszy wysyłanie promieniowania α, β,

Bardziej szczegółowo

Fizyka 2. Janusz Andrzejewski

Fizyka 2. Janusz Andrzejewski Fizyka 2 wykład 14 Janusz Andrzejewski Atom wodoru Wczesne modele atomu -W czasach Newtona atom uważany była za małą twardą kulkę co dość dobrze sprawdzało się w rozważaniach dotyczących kinetycznej teorii

Bardziej szczegółowo

Energetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa

Energetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa Energetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa Wykład 8-27.XI.2018 Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Wykład 8 Energia atomowa i jądrowa

Bardziej szczegółowo

Autorzy: Zbigniew Kąkol, Piotr Morawski

Autorzy: Zbigniew Kąkol, Piotr Morawski Rodzaje rozpadów jądrowych Autorzy: Zbigniew Kąkol, Piotr Morawski Rozpady jądrowe zachodzą zawsze (prędzej czy później) jeśli jądro o pewnej liczbie nukleonów znajdzie się w stanie energetycznym, nie

Bardziej szczegółowo

Przejścia promieniste

Przejścia promieniste Przejście promieniste proces rekombinacji elektronu i dziury (przejście ze stanu o większej energii do stanu o energii mniejszej), w wyniku którego następuje emisja promieniowania. E Długość wyemitowanej

Bardziej szczegółowo

Korpuskularna natura światła i materii

Korpuskularna natura światła i materii Podręcznik zeszyt ćwiczeń dla uczniów Korpuskularna natura światła i materii Politechnika Gdańska, Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej ul. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk, tel. +48 58 348

Bardziej szczegółowo

III. EFEKT COMPTONA (1923)

III. EFEKT COMPTONA (1923) III. EFEKT COMPTONA (1923) Zjawisko zmiany długości fali promieniowania roentgenowskiego rozpraszanego na swobodnych elektronach. Zjawisko to stoi u podstaw mechaniki kwantowej. III.1. EFEKT COMPTONA Rys.III.1.

Bardziej szczegółowo

J8 - Badanie schematu rozpadu jodu 128 I

J8 - Badanie schematu rozpadu jodu 128 I J8 - Badanie schematu rozpadu jodu 128 I Celem doświadczenie jest wytworzenie izotopu 128 I poprzez aktywację w źródle neutronów próbki zawierającej 127 I, a następnie badanie schematu rozpadu tego nuklidu

Bardziej szczegółowo

I. PROMIENIOWANIE CIEPLNE

I. PROMIENIOWANIE CIEPLNE I. PROMIENIOWANIE CIEPLNE - lata '90 XIX wieku WSTĘP Widmo promieniowania elektromagnetycznego zakres "pokrycia" różnymi rodzajami fal elektromagnetycznych promieniowania zawartego w danej wiązce. rys.i.1.

Bardziej szczegółowo

Zadanie 3. (2 pkt) Uzupełnij zapis, podając liczbę masową i atomową produktu przemiany oraz jego symbol chemiczny. Th... + α

Zadanie 3. (2 pkt) Uzupełnij zapis, podając liczbę masową i atomową produktu przemiany oraz jego symbol chemiczny. Th... + α Zadanie: 1 (2 pkt) Określ liczbę atomową pierwiastka powstającego w wyniku rozpadów promieniotwórczych izotopu radu 223 88Ra, w czasie których emitowane są 4 cząstki α i 2 cząstki β. Podaj symbol tego

Bardziej szczegółowo

CHEMIA 1. INSTYTUT MEDICUS Kurs przygotowawczy na studia medyczne kierunek lekarski, stomatologia, farmacja, analityka medyczna ATOM.

CHEMIA 1. INSTYTUT MEDICUS Kurs przygotowawczy na studia medyczne kierunek lekarski, stomatologia, farmacja, analityka medyczna ATOM. INSTYTUT MEDICUS Kurs przygotowawczy na studia medyczne kierunek lekarski, stomatologia, farmacja, analityka medyczna tel. 0501 38 39 55 www.medicus.edu.pl CHEMIA 1 ATOM Budowa atomu - jądro, zawierające

Bardziej szczegółowo

Rozpady promieniotwórcze

Rozpady promieniotwórcze Rozpady promieniotwórcze Przez rozpady promieniotwórcze rozumie się spontaniczne procesy, w których niestabilne jądra atomowe przekształcają się w inne jądra atomowe i emitują specyficzne promieniowanie

Bardziej szczegółowo

WFiIS. Wstęp teoretyczny:

WFiIS. Wstęp teoretyczny: WFiIS PRACOWNIA FIZYCZNA I i II Imię i nazwisko: 1. 2. TEMAT: ROK GRUPA ZESPÓŁ NR ĆWICZENIA Data wykonania: Data oddania: Zwrot do poprawy: Data oddania: Data zliczenia: OCENA Cel ćwiczenia: Wyznaczenie

Bardziej szczegółowo

Efekt fotoelektryczny

Efekt fotoelektryczny Ćwiczenie 82 Efekt fotoelektryczny Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest obserwacja efektu fotoelektrycznego: wybijania elektronów z metalu przez światło o różnej częstości (barwie). Pomiar energii kinetycznej

Bardziej szczegółowo

Jądra o wysokich energiach wzbudzenia

Jądra o wysokich energiach wzbudzenia Jądra o wysokich energiach wzbudzenia 1. Utworzenie i rozpad jądra złożonego a) model statystyczny 2. Gigantyczny rezonans dipolowy (GDR) a) w jądrach w stanie podstawowym b) w jądrach w stanie wzbudzonym

Bardziej szczegółowo

FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych

FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych Wykład 9 Reakcje jądrowe Reakcje jądrowe Historyczne reakcje jądrowe 1919 E.Rutherford 4 He + 14 7N 17 8O + p (Q = -1.19 MeV) powietrze błyski na ekranie

Bardziej szczegółowo

Rozmycie pasma spektralnego

Rozmycie pasma spektralnego Rozmycie pasma spektralnego Rozmycie pasma spektralnego Z doświadczenia wiemy, że absorpcja lub emisja promieniowania przez badaną substancję występuje nie tylko przy częstości rezonansowej, tj. częstości

Bardziej szczegółowo

Energetyka Jądrowa. Wykład 3 14 marca Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów

Energetyka Jądrowa. Wykład 3 14 marca Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów Energetyka Jądrowa Wykład 3 14 marca 2017 Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Henri Becquerel 1896 Promieniotwórczość 14.III.2017 EJ

Bardziej szczegółowo

Atomy w zewnętrznym polu magnetycznym i elektrycznym

Atomy w zewnętrznym polu magnetycznym i elektrycznym Atomy w zewnętrznym polu magnetycznym i elektrycznym 1. Kwantowanie przestrzenne momentów magnetycznych i rezonans spinowy 2. Efekt Zeemana (normalny i anomalny) oraz zjawisko Paschena-Backa 3. Efekt Starka

Bardziej szczegółowo

pobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - - zadania z fizyki, wzory fizyczne, fizyka matura

pobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego -  - zadania z fizyki, wzory fizyczne, fizyka matura 14. Fizyka jądrowa zadania z arkusza I 14.10 14.1 14.2 14.11 14.3 14.12 14.4 14.5 14.6 14.13 14.7 14.8 14.14 14.9 14. Fizyka jądrowa - 1 - 14.15 14.23 14.16 14.17 14.24 14.18 14.25 14.19 14.26 14.27 14.20

Bardziej szczegółowo

Stara i nowa teoria kwantowa

Stara i nowa teoria kwantowa Stara i nowa teoria kwantowa Braki teorii Bohra: - podane jedynie położenia linii, brak natężeń -nie tłumaczy ilości elektronów na poszczególnych orbitach - model działa gorzej dla atomów z więcej niż

Bardziej szczegółowo

Pasmowa teoria przewodnictwa. Anna Pietnoczka

Pasmowa teoria przewodnictwa. Anna Pietnoczka Pasmowa teoria przewodnictwa elektrycznego Anna Pietnoczka Wpływ rodzaju wiązań na przewodność próbki: Wiązanie jonowe - izolatory Wiązanie metaliczne - przewodniki Wiązanie kowalencyjne - półprzewodniki

Bardziej szczegółowo

J7 - Badanie zawartości manganu w stali metodą analizy aktywacyjnej

J7 - Badanie zawartości manganu w stali metodą analizy aktywacyjnej J7 - Badanie zawartości manganu w stali metodą analizy aktywacyjnej Celem doświadczenie jest wyznaczenie zawartości manganu w stalowym przedmiocie. Przedmiot ten, razem z próbką zawierającą czysty mangan,

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 5. Pomiar górnej granicy widma energetycznego Promieniowania beta metodą absorpcji.

Ćwiczenie nr 5. Pomiar górnej granicy widma energetycznego Promieniowania beta metodą absorpcji. Ćwiczenie nr 5 Pomiar górnej granicy widma energetycznego Promieniowania beta metodą absorpcji. 1. 2. 3. 1. Ołowiany domek pomiarowy z licznikiem kielichowym G-M oraz wielopoziomowymi wspornikami. 2. Zasilacz

Bardziej szczegółowo

Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią

Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Plan Promieniowanie ( particle radiation ) Źródła (szybkich) elektronów Ciężkie cząstki naładowane Promieniowanie elektromagnetyczne (fotony) Neutrony

Bardziej szczegółowo

Pracownia Jądrowa. dr Urszula Majewska. Spektrometria scyntylacyjna promieniowania γ.

Pracownia Jądrowa. dr Urszula Majewska. Spektrometria scyntylacyjna promieniowania γ. Ćwiczenie nr 1 Spektrometria scyntylacyjna promieniowania γ. 3. Oddziaływanie promieniowania γ z materią: Z elektronami: zjawisko fotoelektryczne, rozpraszanie Rayleigha, zjawisko Comptona, rozpraszanie

Bardziej szczegółowo

J6 - Pomiar absorpcji promieniowania γ

J6 - Pomiar absorpcji promieniowania γ J6 - Pomiar absorpcji promieniowania γ Celem ćwiczenia jest pomiar współczynnika osłabienia promieniowania γ w różnych absorbentach przy użyciu detektora scyntylacyjnego. Materiał, który należy opanować

Bardziej szczegółowo

Rozpady promieniotwórcze

Rozpady promieniotwórcze Rozpady promieniotwórcze Przez rozpady promieniotwórcze rozumie się spontaniczne procesy, w których niestabilne jądra atomowe przekształcają się w inne jądra atomowe i emitują specyficzne promieniowanie

Bardziej szczegółowo

Pierwsza eksperymentalna obserwacja procesu wzbudzenia jądra atomowego poprzez wychwyt elektronu do powłoki elektronowej atomu.

Pierwsza eksperymentalna obserwacja procesu wzbudzenia jądra atomowego poprzez wychwyt elektronu do powłoki elektronowej atomu. Pierwsza eksperymentalna obserwacja procesu wzbudzenia jądra atomowego poprzez wychwyt elektronu do powłoki elektronowej atomu Plan prezentacji Wprowadzenie Wcześniejsze próby obserwacji procesu NEEC Eksperyment

Bardziej szczegółowo

Wykład Budowa atomu 1

Wykład Budowa atomu 1 Wykład 30. 11. 2016 Budowa atomu 1 O atomach Trochę historii i wprowadzenie w temat Promieniowanie i widma Doświadczenie Rutherforda i odkrycie jądra atomowego Model atomu wodoru Bohra sukcesy i ograniczenia

Bardziej szczegółowo

Miejsce Wirtualnego Nauczyciela w infrastruktureze SILF

Miejsce Wirtualnego Nauczyciela w infrastruktureze SILF Miejsce Wirtualnego Nauczyciela w infrastruktureze SILF Schemat infrastruktury SILF załączona jest na rys. 1. Cała komunikacja między uczestnikami doświadczenia a doświadczeniem przebiega za pośrednictwem

Bardziej szczegółowo

IM-8 Zaawansowane materiały i nanotechnologia - Pracownia Badań Materiałów I 1. Badanie absorpcji promieniowania gamma w materiałach

IM-8 Zaawansowane materiały i nanotechnologia - Pracownia Badań Materiałów I 1. Badanie absorpcji promieniowania gamma w materiałach IM-8 Zaawansowane materiały i nanotechnologia - Pracownia Badań Materiałów I 1 IM-8 Badanie absorpcji promieniowania gamma w materiałach I. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest pomiar współczynników absorpcji

Bardziej szczegółowo

Wykład 5 Widmo rotacyjne dwuatomowego rotatora sztywnego

Wykład 5 Widmo rotacyjne dwuatomowego rotatora sztywnego Wykład 5 Widmo rotacyjne dwuatomowego rotatora sztywnego W5. Energia molekuł Przemieszczanie się całych molekuł w przestrzeni - Ruch translacyjny - Odbywa się w fazie gazowej i ciekłej, w fazie stałej

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE Nr 4 LABORATORIUM FIZYKI KRYSZTAŁÓW STAŁYCH. Badanie krawędzi absorpcji podstawowej w kryształach półprzewodników POLITECHNIKA ŁÓDZKA

ĆWICZENIE Nr 4 LABORATORIUM FIZYKI KRYSZTAŁÓW STAŁYCH. Badanie krawędzi absorpcji podstawowej w kryształach półprzewodników POLITECHNIKA ŁÓDZKA POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTYTUT FIZYKI LABORATORIUM FIZYKI KRYSZTAŁÓW STAŁYCH ĆWICZENIE Nr 4 Badanie krawędzi absorpcji podstawowej w kryształach półprzewodników I. Cześć doświadczalna. 1. Uruchomić Spekol

Bardziej szczegółowo

NMR (MAGNETYCZNY REZONANS JĄDROWY) dr Marcin Lipowczan

NMR (MAGNETYCZNY REZONANS JĄDROWY) dr Marcin Lipowczan NMR (MAGNETYCZNY REZONANS JĄDROWY) dr Marcin Lipowczan Spis zagadnień Fizyczne podstawy zjawiska NMR Parametry widma NMR Procesy relaksacji jądrowej Metody obrazowania Fizyczne podstawy NMR Proton, neutron,

Bardziej szczegółowo

Budowa atomu. Izotopy

Budowa atomu. Izotopy Budowa atomu. Izotopy Zadanie. atomu lub jonu Fe 3+ atomowa Z 9 masowa A Liczba protonów elektronów neutronów 64 35 35 36 Konfiguracja elektronowa Zadanie 2. Atom pewnego pierwiastka chemicznego o masie

Bardziej szczegółowo

Wykład Budowa atomu 3

Wykład Budowa atomu 3 Wykład 14. 12.2016 Budowa atomu 3 Model atomu według mechaniki kwantowej Równanie Schrödingera dla atomu wodoru i jego rozwiązania Liczby kwantowe n, l, m l : - Kwantowanie energii i liczba kwantowa n

Bardziej szczegółowo

Β2 - DETEKTOR SCYNTYLACYJNY POZYCYJNIE CZUŁY

Β2 - DETEKTOR SCYNTYLACYJNY POZYCYJNIE CZUŁY Β2 - DETEKTOR SCYNTYLACYJNY POZYCYJNIE CZUŁY I. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z zasadą działania detektorów pozycyjnie czułych poprzez pomiar prędkości światła w materiale scyntylatora

Bardziej szczegółowo