Państwowy monitoring ptaków szponiastych metodyka oceny liczebności i rozpowszechnienia na rozległych powierzchniach próbnych

Transkrypt

1 Państwowy monitoring ptaków szponiastych metodyka oceny liczebności i rozpowszechnienia na rozległych powierzchniach próbnych Zdzisław Cenian Komitet Ochrony Orłów GIOŚ Wyniki projektu realizowanego na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska przy finansowym wsparciu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Fot. Bogusław Kotlarz

2 Główne czynniki decydujące o wyborze metodyki monitoringu ptaków szponiastych na rozległych powierzchniach badawczych - Indeks czy cenzus? Liczebność gatunku Rozpowszechnienie Wykrywalność

3 Struktura Państwowego Monitoringu Ptaków Monitoring Gatunków Rozpowszechnionych Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych Monitoring Gatunków Średniolicznych Monitoring Flagowych Gatunków Ptaków Monitoring Ptaków Mokradeł Monitoring Gatunków Rzadkich Monitoring Ptaków Drapieżnych Monitoring orła przedniego Monitoring orlika grubodziobego Monitoring rybołowa Monitoring mewy czarnogłowej Monitoring łabędzia krzykliwego Monitoring podgorzałki Monitoring biegusa zmiennego (schinzii)

4 Monitoring Gatunków Rzadkich Monitoring rybołowa Pandion haliaetus Monitoring orlika grubodziobego Aquila clanga Monitoring orła przedniego Aquila chrysaetos

5 Metodyka Powierzchnie monitorowane - wszystkie stanowiska lęgowe zarejestrowane w latach , wpisane w kwadraty 10 x 10 km. Metodyka prac terenowych co najmniej 2 kontrole terenowe połączone z kartowaniem gatunków oraz wyszukiwaniem i kontrolami gniazd pełny cenzus.

6 Uzyskiwane dane Liczebność gatunków docelowych danym roku Zasięg występowania gatunków docelowych w danym roku Poziom produktywności w danym roku Trend liczebności gatunków docelowych Trend zmian areału gatunków docelowych Trend zmian produktywności populacji

7 Monitoring rybołowa Fot. Marcin Południewski

8 Aktualne rozpowszechnienie rybołowa w Polsce W 2007r 1 stanowisko lęgowe w kwadracie W 2007r 2 stanowiska lęgowe w kwadracie Kwadraty niezajęte przez rybołowa w 2007r 112 kwadratów objętych monitoringiem 33 obsadzone przez 36 stanowisk rybołowa Rozpowszechnienie w kraju 1,06

9 Trend rozpowszechnienia rybołowa w Polsce w latach ,2 1 0,8 0,6 0,4 0,

10 Liczebność rybołowa w Polsce w latach Liczba zajętych stanowisk lęgowych Trend liczebności populacji 60 1, ,8 30 0,6 20 0,4 10 0,

11 Parametry rozrodcze rybołowa w latach Sukces lęgowy Produkcja młodych ,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,

12 Monitoring orlika grubodziobego Fot. Tadeusz Mizera

13 Aktualne rozpowszechnienie orlika grubodziobego w Polsce W 2007r 1 stanowisko lęgowe w kwadracie W 2007r 2 lub więcej stanowisk lęgowych w kwadracie Kwadraty niezajęte przez rybołowa w 2007r 13 kwadratów objętych monitoringiem 10 obsadzonych przez 15 stanowisk Rozpowszechnienie w kraju 0,48

14 Trend rozpowszechnienia orlika grubodziobego w Polsce w latach ,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,

15 Liczebność orlika grubodziobego w latach Liczba zajętych stanowisk lęgowych Trend liczebności populacji ,2 1 0,8 0,6 0,4 0,

16 Parametry rozrodcze orlika grubodziobego w latach Sukces gniazdowy Produkcja młodych 70 0,7 60 0,6 50 0,5 40 0,4 30 0,3 20 0,2 10 0,

17 Monitoring orła przedniego Fot. Bogusław Kotlarz

18 Aktualne rozpowszechnienie orła przedniego w Polsce W 2007r 1 stanowisko lęgowe w kwadracie W 2007r 2 lub więcej stanowisk lęgowych w kwadracie Kwadraty niezajęte przez rybołowa w 2007r 40 kwadratów objętych monitoringiem 24 obsadzone przez 27 stanowisk Rozpowszechnienie w kraju 0,48

19 Trend rozpowszechnienia orła przedniego w Polsce w latach ,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,

20 Liczebność orła przedniego w latach Liczba zajętych stanowisk lęgowych Trend liczebności populacji 30 1, ,2 1 0,8 0,6 0,4 0,

21 Parametry rozrodcze orła przedniego w latach Sukces gniazdowy Produkcja młodych 90 0,9 80 0,8 70 0,7 60 0,6 50 0,5 40 0,4 30 0,3 20 0,2 10 0,

22 Monitoring Ptaków Drapieżnych 1. Bocian czarny Ciconia nigra (CCN) 2. Kania czarna Milvus migrans (MG) 3. Kania ruda Milvus milvus (MM) 4. Błotniak łąkowy Circus pygargus (CIP) 5. Błotniak stawowy Circus aeruginosus (CIA) 6. Jastrząb Accipiter gentilis (ACG) 7. Trzmielojad Pernis apivorus (PEA) 8. Myszołów Buteo buteo (BB) 9. Bielik Haliaeetus albicilla (HA) 10. Orlik krzykliwy Aquila pomarina (AQP) 11. Pustułka Falco tinnunculus (FAT) 12. Kobuz Falco subbuteo (FAS) 13. Krogulec Accipiter nisus (ACN) 14. Kruk Corvus corax (COX)

23 Uzyskiwane dane Wskaźniki liczebność gatunków docelowych danym roku Wskaźniki rozpowszechnienia gatunków docelowych w danym roku Wskaźniki produktywności orlika krzykliwego i bielika w danym roku Trend wskaźników liczebności gatunków docelowych Trend wskaźników rozpowszechnienia gatunków docelowych Trend zmian produktywności populacji orlika krzykliwego i bielika

24 Powierzchnie próbne - 40 kwadratów 10x10 km Dobór powierzchni - losowanie warstwowe w obrębie 3 warstw. Warstwy - trzy rozłączne obszary kraju wskazane w oparciu o dane PAO o występowaniu 12 gatunków docelowych w kwadratach 10 km x 10 km: Monitoring Ptaków Drapieżnych - Metodyka - obszar jednoczesnego występowania dużej liczby (7-12) gatunków docelowych; obszar jednoczesnego występowania średniej liczby (5-6) gatunków docelowych; obszar jednoczesnego występowania małej liczby (0-4) gatunków docelowych Alokacja nieproporcjonalna, odpowiednio 50%, 30% i 20% w wyróżnionych warstwach.

25 Rozmieszczenie powierzchni próbnych MPD

26 Technika i terminy liczeń K1: marca K2: 1-20 maja K3: czerwca K4: lipca

27 Wyniki MPD - rozpowszechnienie Poziom wskaźnika MPD Liczebność Gatunek kania czarna ,7 21,4 bielik ,8 42,9 kania ruda ,2 21,4 bocian czarny ,3 52,4 orlik krzykliwy ,3 40,5 kobuz ,3 33,3 pustułka ,2 64,3 trzmielojad ,0 71,4 błotniak łąkowy ,0 52,4 jastrząb ,0 88,1 błotniak stawowy ,7 85,7 myszołów ,6 100,0

28 Porównanie rozpowszechnienia populacji lęgowych 12 gatunków mierzonego na powierzchniach MPD z ocenami opublikowanymi w PAO (Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski ).

29 Wyniki MPD - liczebność Poziom wskaźnika MPD Liczebność Gatunek kania czarna bielik kania ruda bocian czarny orlik krzykliwy kobuz pustułka trzmielojad błotniak łąkowy jastrząb błotniak stawowy myszołów

30 Porównanie oszacowania liczebności populacji lęgowej metodą ekstrapolacji wyników z powierzchni MPD uzyskanych w 2007 i 2008 roku z ocenami opublikowanymi w raporcie BirdLife 2004.

31 Wnioski Ze względu na rozległość rewirów zajmowanych przez ptaki szponiaste rozmiary jednostkowej powierzchni próbnej nie powinny być mniejsze niż 100km 2. Jednoczesny monitoring grupy gatunków szponiastych wymaga stosowania losowego doboru powierzchni próbnych w obrębie wyodrębnionych warstw, różniących się frekwencją gatunków docelowych. W przypadku braku wiedzy na temat zasięgu gatunków na badanym obszarze warstwy mogą odpowiadać zasobności preferowanych przez poszczególne gatunki siedlisk. Opisana metodyka znajduje zastosowanie tylko w badaniach obejmujących rozległe obszary (teren całego kraju, województwa), dla których możliwe jest wykorzystanie proponowanych technik losowania powierzchni próbnych. Rozmiary błędu oszacowania mogą być nieprzewidywalne w przypadku wykorzystania w pracach terenowych osób nie posiadających stosownej wiedzy i kwalifikacji. Uzyskiwane wyniki powinny być traktowane jako wartości indeksowe. Są one zazwyczaj bliższe wartościom bezwzględnym w przypadku gatunków charakteryzujących się dużą aktywnością i małymi rewirami osobniczymi, niż gatunków skrytych i zajmujących rozległe terytoria.

32 Wykorzystanie MPD w planowaniu zadań ochronnych Metodyka badań proponowana w MPD daje wyniki dowiązane przestrzennie do objętej monitoringiem powierzchni MPD może być wykorzystywany jako pierwsza faza bardziej zaawansowanych badań populacyjnych przekładanych na działania ochronne

33 Metodą stosowaną w MPD gromadzimy informacje na temat powierzchni ważnych dla poszczególnych gatunków Orlik krzykliwy Rewiry lęgowe Żerowiska Bocian czarny Rewiry lęgowe Żerowiska

34 Dziękuję za uwagę! Zdzisław Cenian Komitet Ochrony Orłów Fot. Piotr Szymański Fot. Bogusław Kotlarz