Państwowy Monitoring Środowiska jako system oceny jakości środowiska przyrodniczego w Polsce

Transkrypt

1 Państwowy Monitoring Środowiska jako system oceny jakości środowiska przyrodniczego w Polsce Barbara Toczko Departamentu Monitoringu i Informacji o Środowisku Główny Inspektorat Ochrony Środowiska

2 Państwowy Monitoring Środowiska Podstawy prawne Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ) został utworzony ustawą z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 686, z późn. zm.) w celu zapewnienia wiarygodnych informacji o stanie środowiska. Cele, zadania i strukturę PMŚ formułuje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz z późn. zm.), zwana dalej ustawą Poś.

3 Państwowy Monitoring Środowiska realizowany jest na podstawie: wieloletnich programów opracowanych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzanych przez ministra właściwego do spraw środowiska wojewódzkich programów monitoringu opracowanych przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzonych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska

4 Organizacja Państwowego Monitoringu Środowiska zatwierdzanie Programu PMŚ Minister Środowiska nadzór i koordynacja zadań PMŚ, zadania realizowane na poziomie krajowym Główny Inspektor Ochrony Środowiska Instytuty naukowo-badawcze zadania realizowane na poziomie wojewódzkim, zadania lokalne Wojewodowie organy administracji publicznej służby i inspekcje Wojewódzcy Inspektorzy Ochrony Środowiska prowadzący instalacje lub/i urządzenia zarządzający drogami, lotniskami, koleją przepływ informacji nadzór

5 Struktura Państwowego Monitoringu Środowiska Informacja o środowisku BLOK - OCENY I PROGNOZY Dane dot. czynników sprawczych np. działalności społ.- gosp., warunków meteorologicznych, hydrologicznych, napływów transgranicznych, dane o emisjach wytwarzane poza systemem PMŚ BLOK - STAN PODSYSTEMY: 1. Monitoring jakości powietrza 2.Monitoring jakości wód 3. Monitoring jakości gleby i ziemi 4. Monitoring przyrody 5. Monitoring hałasu 6.Monitoring pól elektromagnetycznych 7.Monitoring promieniowania jonizującego BLOK - PRESJE Państwowy Monitoring Środowiska

6 PMŚ Monitoring jakości powietrza Zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska są odpowiedzialni za organizację i funkcjonowanie systemu monitoringu i oceny jakości powietrza; koordynacyjna rola i wykonywanie ocen w skali kraju jest zadaniem Głównego Inspektora Ochrony Środowiska Główne cele: Uzyskanie informacji o poziomach substancji w powietrzu w odniesieniu do standardów jakości powietrza. Identyfikacja obszarów wymagających poprawy jakości powietrza. Monitorowanie skuteczności programów naprawczych.

7 PMŚ Monitoring jakości powietrza W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w sieci pomiarów jakości powietrza funkcjonuje ok.: 650 analizatorów prowadzących pomiary automatyczne (SO 2, NO 2, NO, NO x, CO, O3, BTX, pył PM10 oraz pył PM2,5, Hg), w tym ok. 520 należących do WIOŚ; 184 poborników pyłu PM10 lub PM2,5 w tym 178 należących do WIOŚ. W systemie funkcjonuje ogółem ok. 260 stacji pomiarowych, na których prowadzone są pomiary automatyczne lub manualne lub automatyczne i manualne, w tym ok.150 stacji pomiarowych prowadzących pomiary automatyczne lub automatyczne i manualne.

8 PMŚ Monitoring jakości powietrza Portal jakości powietrza Geoportal GIOŚ INSPIRE Stacje PMŚ; podkład: Google Maps ok. 250 stacji pomiarowych Wizualizacja zbioru zaharmonizowanego INSPIRE Urządzenia PMŚ Monitoring jakości powierza - stężeń zanieczyszczeń 2011 (urządzenia), stacje pomiarowe monitoringu powietrza na tle ortofotomapy

9 PMŚ Monitoring jakości powietrza Liczba dni z przekroczeniami 8-godz. średniej kroczącej stężenia ozonu przekroczyła wartość 120 μg/m 3 (poziom docelowy) dla 2013 r. (symulacja modelem GEM-AQ, dane pomiarowe PMŚ); rozdzielczość 5 km

10 PMŚ Monitoring jakości powietrza

11 PMŚ Monitoring jakości wód powierzchniowych Monitoring wód realizowany jest zgodnie z wymogami Dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, zwanej Ramową Dyrektywą Wodną (RDW), wraz z dyrektywami zmieniającymi. W polskim prawodawstwie podstawy monitoringu są określone w ustawie Prawo wodne i jego rozporządzeniach wykonawczych.

12 PMŚ Monitoring jakości wód powierzchniowych

13 PMŚ Monitoring jakości wód powierzchniowych We wstępnym programie monitoringu wód powierzchniowych na lata przewidziano monitorowanie 632 JCWP jeziornych (na 1038) za pomocą 597 ppk, 2367 JCWP rzecznych (na 4586) za pomocą 2443 ppk oraz 8 JCWP przejściowych i 11 JCWP przybrzeżnych.

14 PMŚ Monitoring jakości wód powierzchniowych Schemat oceny stanu wód powierzchniowych wg RDW STAN WÓD POWIERZCHNIOWYCH STAN EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY ELEMENTY BIOLOGICZNE (podstawowe) ELEMENTY HYDRO- MORFOLOGICZNE (wspierające) ELEMENTY FIZYKO- CHEMICZNE (wspierające) - fitoplankton - fitobentos i makrofity - makrobezkręgowce bentoniczne - reżym hydrologiczny - ciągłość - morfologia - stan fizyczny - tlen -materia organiczna -biogeny ŚRODOWISKOWE NORMY JAKOŚCI (załącznik IX) - ichtiofauna -zasolenie - specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne

15 PMŚ Monitoring jakości wód powierzchniowych Fot. P. Panek Dla oceny stanu ekologicznego podstawowe znaczenie ma ocena elementów biologicznych, podczas gdy ocena elementów fizykochemicznych i hydromorfologicznych ma rolę wspierającą

16 PMŚ Monitoring jakości wód podziemnych

17 PMŚ Monitoring jakości wód podziemnych Badania i ocena stanu chemicznego wód podziemnych Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych transponujące wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej i dyrektywy 2006/118/WE w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu. Badania jakości wód podziemnych są prowadzone w ok punktów pomiarowych. Od 2010 roku ocena stanu JCWPd wykonywana jest z zastosowaniem testów klasyfikacyjnych. Pozwala to określić stan tych wód uwzględniając nie tylko skład chemiczny i stopień wykorzystania zasobów wód podziemnych, lecz również wpływ na jakość wód pobieranych dla zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, na wody powierzchniowe pozostające w bezpośrednim kontakcie z wodami podziemnymi czy na chronione ekosystemy lądowe zależne od wód podziemnych.

18 PMŚ Monitoring chemizmu gleb ornych Polski Monitoring chemizmu gleb ornych Polski jest realizowany od roku W 5-letnich odstępach czasowych są pobierane próbki glebowe z 216 stałych punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na gruntach ornych charakterystycznych dla pokrywy glebowej kraju. Celem programu jest ocena stanu zanieczyszczenia i zmian właściwości gleb w wymiarze czasowym i przestrzennym.

19 Zadaniem monitoringu przyrody jest określenie wpływu zmian środowiskowych na organizmy w celu zapobiegania negatywnym skutkom tych zmian w przyrodzie, a więc uzyskania danych na potrzeby zorganizowania skutecznej ochrony gatunków i układów ekologicznych. PMŚ Monitoring przyrody

20 PMŚ Monitoring przyrody Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 Do 2014 r. włącznie monitoring w ramach PMŚ objął: - 60 gatunków roślin gatunków zwierząt -79 typów siedlisk przyrodniczych Łącznie ponad stanowisk badawczych na terenie całego kraju (stanowiska ryb i płazów monitorowanych wspólnie liczone są osobno) ok. 300 wykonawców / specjalistów z całego kraju w jednym 3 letnim cyklu

21 PMŚ Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych Badania monitoringowe prowadzone były na stanowiskach badawczych (powierzchniach monitoringowych) wybranych z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków. Monitoring siedlisk przyrodniczych Monitoring gatunków roślin Monitoring gatunków zwierząt

22 PMŚ - Monitoring Ptaków Polski Sieć Monitoringu Ptaków Polski Skrót nazwy grupy MGRO MGŚ MGP MGR Nazwa podprogramu/ skrót podprogramu N gat. N pow. N pow. w OSOP Monitoring pospolitych ptaków lęgowych (MPPL) Monitoring flagowych gatunków ptaków (MFGP) Monitoring ptaków mokradeł (MPM) Monitoring zimujących ptaków morskich (MZPM) Monitoring zimujących ptaków wodnych (MZPW) Monitoring ptaków drapieżnych (MPD) Monitoring lęgowych sów leśnych (MLSL) Monitoring Noclegowisk Żurawia(MNŻ) Monitoring Noclegowisk Gęsi (MNG) Monitoring orła przedniego (MOP) Monitoring orlika grubodziobego (MOG) Monitoring rybołowa (MRY) Monitoring mewy czarnogłowej (MMC) Monitoring łabędzia krzykliwego (MLK) Monitoring podgorzałki (MPO) Łącznie Łącznie Monitoring biegusa zmiennego (schinzii) (MBZ) Monitoring kraski (MKR) Monitoring dubelta (MDU) Monitoring ślepowrona (MSL) Monitoring rzadkich dzięciołów (MRD) Monitoring wodniczki (MWO) transekty Monitoring wodniczki (MWO) stanowiska Łącznie

23 PMŚ - Monitoring Ptaków Polski

24 GŁÓWNY INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA Wybrane publikacje z monitoringu przyrody wydane w ramach Biblioteki Monitoringu Środowiska Poradnik Atlas Przewodniki metodyczne metodyczny Biuletyny Monitoringu Przyrody

25 GŁÓWNY INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA PMŚ - Monitoring lasów Monitoring lasów jest systemem oceny środowiska leśnego i kondycji zdrowotnej drzewostanów na podstawie ciągłych lub periodycznych obserwacji i pomiarów wybranych indykatorów na stałych powierzchniach obserwacyjnych. W sieci 16 x 16 km znajduje się 586 SPO I rzędu, a w sieci 8 x 8km SPO II rzędu

26 Raporty Inspekcji Ochrony Środowiska jako źródło informacji o stanie środowiska w kraju Raporty o stanie środowiska w Polsce (opracowywane przez GIOŚ, co 4 lata) Raporty o stanie środowiska w województwach (opracowywane przez WIOŚ, co roku lub co 2 lata) Raporty tematyczne i opracowania metodyczne w ramach Biblioteki Monitoringu Środowiska

27 Raport Europejskiej Agencji Środowiska jako źródło informacji o stanie środowiska Europy Raporty o stanie środowiska w Europie (opracowywane przez EAŚ, co 5 lat) Najnowszy raport: Środowisko Europy 2015 STAN I PROGNOZY /synthesis/srodowisko-europy stan

28 PMŚ - Geoportal GIOŚInspire

29 Wyniki projektu CORINE Land Cover 2006 dla roku referencyjnego 2006 w ramach serwisu szybkiej ścieżki GMES - Land Monitoring [2008 r.] Mapa zmian pokrycia terenu/użytkowania ziemi Corine Land Cover (CLC_change ) Mapa pokrycia terenu/użytkowania ziemi CORINE Land Cover 2006 (CLC2006) Legenda Informacje o projekcie CLC2006:

30 Wyniki projektu CORINE Land Cover 2012 dla roku referencyjnego 2012 w ramach programu Copernicus GIO Land Monitoring [2014 r.] Jednostką odpowiedzialną za realizację projektu Corine Land Cover 2012 w Polsce, w ramach programu Copernicus GIO Land Monitoring, finansowanego ze środków Unii Europejskiej, był Instytut Geodezji i Kartografii, pełniący rolę jednego z krajowych centrów referencyjnych EIONET ds. pokrycia terenu (NRC Land Cover). Właścicielem danych powstałych w ramach ww. projektu jest Unia Europejska. Jednostką odpowiedzialną za rozpowszechnianie danych krajowych jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, w którym ulokowany jest Krajowy Punkt Kontaktowy ds. współpracy z Europejską Agencją Środowiska (EEA) w ramach EIONET oraz krajowe centrum referencyjne EIONET ds. pokrycia terenu (NRC Land Cover). Przykład produktu uzyskanego w ramach ww. programu Corine Land Cover Mapa pokrycia terenu dla obszaru kraju udostępnianego za pomocą usług danych przestrzennych (WMS) na Geoportalu GIOŚ Usługa przeglądania WMS - Corine Land Cover

31 Dziękuję za uwagę