Grafika inżynierska. Mirosław Głowacki Wykład

Transkrypt

1 Grafika inżynierska Mirosław Głowacki Wykład

2 Projektowanie Mirosław Głowacki Wykład z grafiki inżynierskiej

3 Metodologia Metodologia nauka o metodach badań i przedstawianiu ich wyników. Metodologia znawstwo analityczne, krytyczne i normatywne metod badań, budowy systemów, wyrażania i utrwalania osiągnięć. Metodologia projektowania jest nauką wskazującą możliwości i uwarunkowania poprawnego projektowania.

4 Łańcuch działań projekto-twórczych Otoczenie - sytuacja praktyczna KTO projektant (podmiot) JAK proces CO obiekt (Przedmiot)

5 Metodologia projektowania Metodologia projektowania uczy potencjalnego projektanta patrzenia na jego działalność z wielu perspektyw jednocześnie i wskazuje mu jak powinien działać aby projektować dobrze. Metodologia projektowania wskazuje też jak należy rozumieć określenie dobre projektowanie

6 Zakres wiedzy przydatnej przy projektowaniu

7 Rozwój projektowania Projektowanie pierwotne Projektowanie przez szkicowanie Projektowanie przez kreślenie Projektowanie nowoczesne

8 Projektowanie pierwotne Brak analizy toku namysłu Nie wyróżnia się faz namysłu Jednoosobowe namyślanie i wykonywanie Słaba komunikacja z innymi Brak świadomości możliwości ulepszania obmyślania Brak świadomości udziału w projektowaniu

9 Projektowanie poprzez szkicowanie Wykonywanie odręcznych szkiców Szkice wykonane głównie na własny użytek Pierwsze zastosowanie podziału ról podczas projektowania Umożliwienie przechowywania i gromadzenia wiedzy Wyraźnie oddzielona rola projektanta od producenta (możliwość)

10 Projektowanie poprzez kreślenie Trwały, precyzyjny zapis toku projektowania Kreślenie zgodnie z zasadami, normami Obszerne opisy słowne Rysunki wykonywane przez kilku projektantów Proces zawężony do zagadnień technicznych

11 Projektowanie nowoczesne Kreślenie jest tylko częścią prac projektowych Dążenie do optymalizacji działań projektantów Wieloaspektowość procesu projektowania Uwzględnianie zagadnień środowiskowych

12 Zapis konstrukcji Zapis konstrukcji stanowi zbiór informacji o cechach geometrycznych, materiałowych i innych cechach technicznych wytworu. Powinien on spełniać następujące zasady: jednoznaczności, niesprzeczności, zupełności. Zasada jednoznaczności wymaga stosowania sposobu zapisu konstrukcji opartego o przyjęte ujednolicone zasady, przepisy i symbole. Zasada niesprzeczności dotyczy jednoznacznego przedstawiania konstrukcji. Zasada zupełności wymaga uwzględnienia w zapisie konstrukcji wszystkich koniecznych i wystarczających informacji.

13 Rodzaje zapisu konstrukcji graficzny (rysunkowy) wykorzystujący różne metody rzutowania przedmiotów, odpowiednie zasady i reguły oraz symbole, fotograficzno-rysunkowy stanowi odpowiednie połączenie fotografii konstrukcji i odpowiedniego zbioru zapisanych graficznie informacji np. w postaci układu wymiarów na fotografii konstrukcji. zapis komputerowy za pomocą języków programowania jest wykorzystywany np. do sterowania obrabiarek, zewnętrzną formą takiego zapisu jest zapis graficzny

14 Arkusze rysunków Mirosław Głowacki Wykład z grafiki inżynierskiej

15 Podstawowe formaty arkuszy rysunkowych Oznaczenie formatu Wymiary formatu rysunku (lub kopii) po obcięciu w mm Pole rysunkowe A0 841x x1159 A1 594x x811 A2 420x x564 A3 297x x390 A4 (podstawowy) 210x X277

16 Wymiary arkusza rysunkowego formatu A4

17 Wymiary arkusza rysunkowego formatu A3

18 Składanie arkusza formatu A3 do wpięcia w teczce rysunkowej

19 Tabliczka rysunkowa Tabliczkę rysunkową na formatach od A0 do A3 należy umieścić w prawym dolnym rogu pola rysunkowego. Dozwolone jest tylko poziome usytuowanie tych arkuszy. Arkusz formatu A4 może być usytuowany tylko pionowo. Tabliczka rysunkowa na arkuszu formatu A4 powinna być umieszczona w jego krótszej dolnej części.

20 Linie rysunkowe linia ciągła cienka odręczna Linie rysunkowe są typowymi znakami graficznego zapisu konstrukcji. Kształty linii rysunkowych i ich wymiary podlegają normalizacji. Linia ciągła cienka odręczna Zastosowanie 1. Przy kreśleniu ręcznym linii zakończenia przekroju cząstkowego lub przerywanego widoku, przekroju i kładu, jeżeli granica nie jest linią symetrii lub linia środkowa

21 Linia ciągła cienka Linia ciągła cienka Zastosowanie 1. Linie wyobrażalne przenikania 10. Przekątne do oznaczania powierzchni płaskich 2. Linie wymiarowe 11. Linie gięcia na półwyrobach i częściach przetworzonych 3. Pomocnicze linie wymiarowe 12. Obramowanie szczegółów 4. Linie wskazujące i linie odniesienia 13. oznaczenie szczegółów powtarzanych 5. Kreskowanie 14. Linie określające elementy zbieżne 6. Zarysy kładów miejscowych 15. Położenie warstw połączonych 7. Krótkie linie środkowe 16. Linie rzutowania 8. Dno bruzdy gwintu 17. Linie siatki 9. Początek i zakończenie linii wymiarowych Uwaga: Pogrubiono zastosowania linii najczęściej stosowanych na rysunkach

22 Linia ciągła gruba Linia ciągła gruba Zastosowanie 1. Krawędzie widoczne 5. Główne przedstawienia na wykresach planach, schematach technologicznych 2. Zarysy widoczne 6. Układ linii 3. Wierzchołki gwintu 7. Linie podziału form na 4. Granica długości gwintu pełnego widokach 8. Linie przekrojów i strzałki kładów.

23 Linia ciągła cienka zygzakowata Linia kreskowa cienka Linia ciągła cienka zygzakowata Zastosowanie 1. Wykonanie automatyczne zakończenia cząstkowego lub przerwanego widoku, przekroju i kładu, jeżeli granicą _nie jest linia symetrii lub linia środkowa 1. Krawędzie niewidoczne Linia kreskowa cienka Zastosowanie 2. Zarysy niewidoczne

24 Linia cienka z długą kreska i kropką Występują również inne linie jak: linia kreskowa gruba, Linia cienka z długą kreska i kropką Zastosowanie 1. Linie środkowe 2. Linie symetrii 3. Okrąg podziałowy kół zębatych linia gruba z długą kreską i kropką oraz 4. Okrąg podziałowy otworów linia cienka z długą kreską i dwoma kropkami Są one stosowane do specjalistycznych przedstawień na rysunkach technicznych.

25 Grubości linii Na rysunkach w budowie maszyn są stosowane dwie grubości linii. Zaleca się aby proporcje grubości linii wynosiły 1:2. Stosowane grubości linii grubej w [mm]: 0,25; 0,35; 0,5; 0,7; 1; 1,4; 2. Zalecane grubości to: 0,5mm oraz 0,7mm.

26 Pismo rysunkowe Wymagania ogólne: czytelność, dla jej uzyskania odstępy między znakami powinny być równe dwukrotnej grubości linii pisma (odstępy te mogą być zmniejszone do jednej grubości linii w przypadkach określonych w normie) przydatność do powszechnie stosowanych sposobów powielania, przydatność do systemów kreślenia sterownych numerycznie.

27 Wymiary pisma Wielkość nominalna pisma jest określona wysokością (h) wielkich liter Szereg wymiarów nominalnych wysokości pisma (h): 1,8 mm; 2,5 mm; 3,5 mm; 5 mm; 7 mm; 10 mm; 14 mm; 20 mm. Grubość linii pisma powinna być taka sama dla liter wielkich jak i dla liter małych. Kąt pochylenia pisma: Pismo może być proste (pionowe) lub pochyłe, nachylone pod kątem 75 o do linii bazowej poziomej. Rodzaje pisma: Pismo rodzaju A, proste (V) Pismo rodzaju A, pochyłe (S) Pismo rodzaju B, proste (V) stosowanie zalecane Pismo rodzaju B, pochyłe (S) inne. Pisma rodzaju A i B różnią się stosunkiem wysokości liter do ich grubości.

28 Podstawowe wymiary pisma technicznego rodzaju A

29 Podziałki rysunkowe Podziałka rysunku jest to stosunek wymiarów liniowych przedmiotu przedstawionego na rysunku do jego wymiarów rzeczywistych. Wg PN-EN ISO 5455 należy stosować następujące podziałki: powiększające: 5O:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1 naturalną; 1:1 zmniejszające: 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500, 1:1000, 1:2000, 1:5000, 1: W wyjątkowych wypadkach, z przyczyn praktycznych możliwe jest stosowanie pośrednich wartości podanych wyżej podziałek. Jeżeli mały przedmiot przedstawiamy w dużej podziałce to wówczas zalecane jest dołączenie jego widoku w podziałce naturalnej.

30 Rzutowanie prostokątne Mirosław Głowacki Wykład z grafiki inżynierskiej

31 Metody rzutowania Metody rzutowania przedmiotów są zdefiniowane przez: rodzaje prostych rzutujących, które mogą być zarówno równoległe, jak i zbieżne, położenie płaszczyzny rzutu względem prostych rzutujących, prostopadłe lub ukośne, położenie przedmiotu (jego głównych elementów), które mogą być zarówno równoległe (prostopadłe), jak i ukośne do płaszczyzny rzutu

32 Rzutowanie prostokątne Rzutowanie prostokątne (przedstawienie prostokątne) stanowi odwzorowanie geometrycznej postaci konstrukcji w postaci rysunków dwuwymiarowych. Jest to taki rodzaj rzutowania, w którym kierunki rzutowania są prostopadłe do rzutni. Rzutowanie prostokątne jest najbardziej rozpowszechnioną formą graficznego zapisu konstrukcji. Rozróżnia się dwie metody rzutowania prostokątnego: wg metody europejskiej (metody pierwszego kąta), wg metody amerykańskiej (metody trzeciego kąta).

33 Rzutowanie wg metody europejskiej i amerykańskiej Rzutowanie wg metody europejskiej E polega na wyznaczaniu rzutów prostokątnych przedmiotu na wzajemnie prostopadłych rzutniach przy założeniu, że przedmiot rzutowany znajduje się pomiędzy obserwatorem i rzutnią. Rzutowanie metodą amerykańską A cechuje się tym, że rzutnia znajduje się pomiędzy obserwatorem a przedmiotem rzutowanym co powoduje przestawienie niektórych rzutów w stosunku do metody E.

34 Rzutowanie europejskie

35 Rzutowanie amerykańskie

36 Rzutnie Monge a Metoda rzutów na płaszczyzny wzajemnie prostopadłe została opracowana i rozpowszechniona przez Gasparda Monge'a i dlatego nazwano ją metodą Monge'a. Gaspard Monge (10 maja lipca 1818) to francuski matematyk, fizyk, chemik, uważany za twórcę geometrii wykreślnej.

37 Rzuty punktu

38 Rzuty odcinka

39 Normalny układ rzutów Rzutowanie przeprowadza się wewnątrz wyobrażalnego prostopadłościa nu rzutni

40 Rozwinięcie prostopadłościanu rzutni wg metody europejskiej - nazwy rzutów Nazwy rzutów: A rzut główny, B rzut z góry, C rzut z lewej strony, D rzut z prawej strony, E rzut z dołu, F rzut z tyłu.

41 Układ rzutów metoda europejska Podstawowy układ rzutów

42 Układ rzutów metoda amerykańska Podstawowy układ rzutów

43 Oznaczenie metody rzutowania W celu uniknięcia nieporozumień w odbiorze rysunków, w przypadku międzynarodowej wymiany dokumentacji należy na rysunkach umieszczać graficzne oznaczenia zastosowanej metody rzutowania prostokątnego: a) metoda europejska, b) metoda amerykańska a) b)

44 Przykład rysowania prostych przedmiotów w rzutach prostokątnych Należy zwrócić uwagę na zgodność usytuowania rzutów względem siebie. W przypadku elementów przestawionych jednoznacznie w dwóch rzutach prostokątnych możemy wyznaczyć trzeci rzut, jeżeli jest to wymagane.

45 Przykład rysowania prostych przedmiotów w rzutach prostokątnych Należy zwrócić uwagę na zgodność usytuowania rzutów względem siebie. W przypadku elementów przestawionych jednoznacznie w dwóch rzutach prostokątnych możemy wyznaczyć trzeci rzut, jeżeli jest to wymagane. W takim przypadku na rysunkach technicznych pomijamy cienkie pomocnicze linie służące do przenoszenia współrzędnych charakterystycznych punktów

46 Przykłady rysowania złożonych przedmiotów w rzutach prostokątnych - model

47 Przykłady rysowania złożonych przedmiotów w rzutach prostokątnych rzut modelu Pomijane linie pomocnicze

48 Podstawowe zasady rysowania przedmiotów w rzutach prostokątnych 1. Liczba rzutów powinna być ograniczona do minimum niezbędnego do jednoznacznego przedstawienia kształtów przedmiotu i wymiarowania. Najczęściej wystarczają dwa lub trzy rzuty, rzut główny zawsze występuje. 2. Przedmiot powinien być tak ustawiony wewnątrz wyobrażalnego prostopadłościanu rzutni, aby większość jego powierzchni płaskich i osi była równoległa lub prostopadła do rzutni w celu ułatwienia rysowania i wymiarowania. 3. Rzut główny (jeżeli jest to możliwe) powinien przedstawiać przedmiot w położeniu użytkowym widzianym od strony najbardziej charakterystycznej. 4. Usytuowanie rzutów względem siebie powinno być zgodne z rozwinięciem prostopadłościanu rzutni.

49 Odstępstwa od w/w zasad przedmioty długie, których położenie użytkowe jest pionowe można narysować w położeniu poziomym, dolną część przedmiotu umieszcza się z prawej strony rzutu, przedmioty nie posiadające pionowego lub poziomego położenia użytkowego oraz przedmioty zajmujące rożne położenia użytkowe rysuje się w położeniu poziomym lub pionowym. dopuszcza się dowolne rozmieszczenie rzutów, w razie trudności uzyskania układu wynikającego z rozwinięcia prostopadłościanu rzutni.

50 Rozmieszczenie rzutów Rzuty można rozmieszczać dowolnie na jednym arkuszu lub na wielu arkuszach rysunkowych stosując odpowiednie oznaczenia. W przypadku rozmieszczenia rzutów zgodnie z rozwinięciem prostopadłościanu rzutni nie są potrzebne dodatkowe oznaczenia rzutów.

51 Rzutowanie identyfikowane strzałkami Przedmiot rzutowany

52 Rzutowanie identyfikowane strzałkami Dowolne rozmieszczenie rzutów przedmiotu identyfikowanych za pomocą strzałek

53 Rzutowanie aksonometryczne Mirosław Głowacki Wykład z grafiki inżynierskiej

54 Rzutowanie aksonometryczne Rzuty aksonometryczne służą do poglądowego przedstawiania przedmiotów. W metodzie aksonometrycznej rzutnią jest płaszczyzna π dowolnie ustawiona względem trzech osi x, y, z układu prostokątnego o początku w punkcie O. Przedmiot umieszcza się w układzie prostokątnym w ten sposób aby jego krawędzie osie i płaszczyzny były równoległe lub prostopadłe do osi układu. Rzut przedmiotu zawartego w prostokątnym układzie osi na płaszczyznę π nazywamy rzutem aksonometrycznym. W celu wykonania rzutu aksonometrycznego przedmiotu najpierw rzutujemy układ osi Oxyz. Rzut punktu O oznaczony na rysunku symbolem O, nazywamy środkiem aksonometrycznym.

55 Zasada wyznaczania rzutu aksonometrycznego prostokątnego

56 Rzutowanie aksonometryczne Rzuty osi układu prostokątnego na płaszczyznę aksonometryczną oznaczono na rysunkach literami x, y, z. Osie te są nazywane osiami aksonometrycznymi. Obraz przedmiotu na rzutni aksonometryczne zależy od ustawienia układu prostokątnego względem płaszczyzny π oraz kierunku rzutowania. Rzut układu prostokątnego możemy wykonać w kierunku ukośnym lub prostopadłym do rzutni π. W pierwszym przypadku aksonometrię nazywamy ukośną, a w drugim prostokątną. Dla rysunku technicznego największe znaczenie mają szczególne przypadki aksonometrii tak prostokątnej jak i ukośnej. Zalecane rodzaje aksonometrii (wg PN-EN ISO ) aksonometria izometryczna (jednomiarowa), aksonometria dimetryczna (dwumiarowa), aksonometria ukośna.

57 Aksonometria prostokątna izometryczna Wymiary przedmiotu równoległe do którejkolwiek osi ulegają jednakowemu skróceniu 0,816:1 (po zaokrągleniu 0,82:1) w stosunku do rysunku przedmiotu w rzutach prostokątnych. Wynika to z ustawienia krawędzi sześcianu względem rzutni π pod kątem 35,25 o. Dopuszcza się bezskrótowe przedstawianie rysunków.

58 Układ osi dla rzutów izometrycznych i uproszczone rysowanie okręgów

59 Rzuty okręgów Rzuty okręgów leżących w płaszczyznach układu xoz, xoy, yoz są elipsami, których wielkie osie są równe średnicy okręgów a małe osie są równe 0,58 tych średnic. W przypadku bezskrótowego przedstawiania rysunków w izometrii długość wielkiej osi wynosi 1,2 średnicy rysowanego okręgu, a długość małej osi 0,7 tej średnicy.

60 Rzut prostokątny i izometryczny

61 Układ osi dla rzutów dimetrycznych i rysowanie okręgów w dimetrii prostokątnej

62 Aksonometria prostokątna dimetryczna Wymiary przedmiotu równoległe do osi y lub z są przedstawiane bez skrótów, wymiary równoległe do osi x ulegają skróceniu o połowę. Dokładnie na osiach x,y,z powinny być następujące skrócenia 0,47:0,94:0,94. Rzuty okręgów leżących w płaszczyznach równoległych do płaszczyzny yoz są elipsami o stosunku długości osi 0,881:1 (w przybliżeniu 9:10).

63 Aksonometria prostokątna dimetryczna Osie te pokrywają się z przekątnymi ukośnika przestawiającego kwadrat o bokach równoległych do y i z opisany na okręgu. Rzuty okręgów leżących w płaszczyznach równoległych do xoz lub xoy są elipsami o stosunku długości 1: 3 a wielkie osie tych elips są prostopadłe do osi y lub z.

64 Przedmiot narysowany w dimetrii prostokątnej Aksonometrię dimetryczną stosujemy wówczas gdy chcemy wyróżnić pewien widok przedmiotu

65 Układ osi dla dimetrii ukośnych i rysowanie okręgów w tej dimetrii

66 Aksonometria ukośna Wszystkie wymiary przedmioty równoległe do płaszczyzny yoz są przedstawiane bezskrótowo, wymiary równoległe do osi x ulegają skróceniu o połowę. Wymiary nierównoległe do osi ulegają skróceniu w różnym stopniu. Rzuty okręgów leżących w płaszczyznach równoległych do osi xoz i xoy są elipsami o stosunku długości w przybliżeniu 1:3, przy czym wielka oś elipsy jest nachylona do osi y lub z pod kątem 7 o.

67 Izometria, dimetria prostokątna i dimetria ukośna

68 Aksonometria planometryczna W aksonometrii planometrycznej płaszczyzna rzutu przedmiotu jest równoległa do poziomej płaszczyzny współrzędnych xoy. Obracając przedmiot wraz z układem osi Oxy względem osi Oz możemy otrzymać różne przedstawienia przedmiotu na płaszczyźnie aksonometrycznnej. Rzutowanie planometryczne jest rzutowaniem ukośnym. Aksonometria planometryczna jest szczególnie odpowiednia do planowania przestrzennego zabudowy miejskiej.

69 Rzutowanie planometryczne a) układ osi aksonometrii planometrycznej b) rzutowanie planometryczne normalne c) rzutowanie planometryczne skrócone a) b) c)

70 Przekroje w aksonometrii Linie kreskowania przekrojów na rysunkach aksonometrycznych powinny mieć kierunek równoległy do odpowiedniej przekątnej boku sześcianu narysowanego w takim samym rzucie jak kreskowany przedmiot.

71 Kierunki kreskowania przekrojów

72 Rysunki aksonometryczne cieniowane izometria

73 Zastosowanie - rysunek szkoleniowy Mechanizm zamknięty Mechanizm otwarty

74 Rysunek izometryczny szkoleniowy eksplodujący

75 RYSUNEK KATALOGOWY, zespoły i elementy katalogowe wraz z opisem technicznym

76 Rysunek ofertowy RYSUNEK OFERTOWY zwykle przedstawia w uproszczonej formie graficznej podstawowe cechy konstrukcyjne i eksploatacyjne oferowanej konstrukcji mechanicznej. Dimetria ukośna

77 Fotograficzny zapis konstrukcji Ta forma zapisu ma zastosowanie głównie w rysunkach katalogowych i ofertowych Zdjęcia reprezentują inny typ rzutowania rzutowanie perspektywiczne, na ogół nie zachowujące wymiarów

78 Wymiarowanie Mirosław Głowacki Wykład z grafiki inżynierskiej

79 Zapis układu wymiarów Rysunek przedmiotu wykonany w rzutach prostokątnych lub aksonometrycznych przedstawia jedynie jego kształt. W celu wykonania przedmiotu, niezbędne jest podanie jego wymiarów. Układ wymiarów stanowi liczbowy zapis cech konstrukcyjnych przedmiotu. Na wymiar rysunkowy składają się następujące elementy: linia wymiarowa, pomocnicza linia wymiarowa, liczba wymiarowa, znaki wymiarowe.

80 Linia wymiarowa Linia wymiarowa jest to cienka linia zakończona grotami dotykającymi ostrzem linii rysunkowych lub ich przedłużenia.

81 Linia pomocnicza Pomocnicza linia wymiarowa jest linią cienką, która stanowi przedłużenie linii rysunku lub jest styczna do linii rysunku co pozwala umieszczać wymiary poza zarysem przedmiotu. Linie pomocnicze

82 Groty linii wymiarowych

83 Groty linii wymiarowych Groty można zastępować: cienkimi kreskami o długości co najmniej 4,5 mm i nachylonymi pod kątem 45 o do pomocniczych linii wymiarowych lub kropkami o średnicy ok. 1 mm.

84 Linia wymiarowa i pomocnicza Linia wymiarowa powinna być równoległa do kierunku wymiaru Pomocnicza linia wymiarowa jest zwykle prostopadła do kierunku wymiaru

85 Liczba wymiarowa Liczba wymiarowa podaje wartość wymiaru w odpowiednich jednostkach (np. długość, szerokość, wysokość, głębokość, średnicę, kąt, itp.) Wymiary liniowe podaje się w mm jeżeli wymiary podawane są w innych jednostkach to za liczbą wymiarową należy podać oznaczenie

86 Ciągi normalne Podczas konstruowania zaleca się przyjmować wymiary z tzw. ciągów normalnych. Ciąg o niższym wskaźniku jest uprzywilejowany względem ciągu o wyższym wskaźniku.

87 Fragment tabeli wymiarów normalnych Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 40 Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 40 Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 40 1,0 1,0 1,0 1,0 2, ,05 2,2 2,2 10,5 1,1 1,1 2, ,15 2,5 2,5 2,5 2,5 11,5 1,2 1,2 1,2 2, ,3 2,8 2,8 13 1,4 1,4 3, ,5 3,2 3,2 3,2 15 1,6 1,6 1,6 1,6 3, ,7 3,6 3,6 17 1,8 1,8 3, ,9 4,0 4,0 4,0 4,0 19 2,0 2,0 2,0 2,

88 Zapis liczb wymiarowych na rysunkach Do opisu małych wymiarów można używać linii odniesienia.

89 Kolizje na rysunku Należy przerwać linie rysunku w przypadku kolizji z liczbą wymiarową

90 Niezgodności rysunku z wymiarem Linia wymiarowa przedmiotu przerwanego nie jest przerwana W przypadku gdy liczba wymiarowa nie odpowiada podziałce rysunku (w przypadku braku zgodności liczby wymiarowej z rzeczywistą wartością wymiaru na rysunku) to należy ją podkreślić

91 Znaki wymiarowe Znaki wymiarowe są to odpowiednie dodatkowe symbole określające cechy geometryczne przedmiotu wymiarowanego w celu uproszczenia jego zapisu, np. R, ø, SR, Sø, M i inne. Zastosowanie znaków wymiarowych zostanie pokazane na przykładach w dalszej części wykładu.

92 Ogólne zasady rozmieszczania wymiarów 1) Wymiary powinny być rozmieszczone w taki sposób aby najłatwiej było je czytać patrząc na rysunek z dołu lub z prawej strony. 2) Należy unikać przecinania się linii wymiarowych. Dopuszcza się w uzasadnionych przypadkach przecinanie pomocniczych linii wymiarowych.

93 Ogólne zasady rozmieszczania wymiarów Wymiarowanie jest przejrzyste jeżeli wymiary są rozmieszczone na tych rzutach, na których elementy wymiarowane są najlepiej widoczne, czyli raczej na przekrojach a nie na widokach. W przypadku przedmiotów obrotowych wskazane jest rozmieszczanie wymiarów w rzucie przedmiotu na płaszczyznę równoległą do jego osi.

94 Ogólne zasady rozmieszczania wymiarów Linie wymiarowe średnic przecinają się w ich środku Należy unikać niewidocznych zarysów i powierzchni przedmiotów narysowanych liniami kreskowymi. W takim przypadku wskazane jest wykonanie dodatkowego rzutu.

95 Wymiarowanie charakterystycznych fragmentów przedmiotów Mirosław Głowacki Wykład z grafiki inżynierskiej

96 Wymiarowanie średnic powierzchni obrotowych Dla oznaczania średnicy liczbę wymiarową poprzedza się znakiem wymiarowym (symbolem) ø. Znaku ø nie podaje się przy wymiarowaniu: średnic gwintów oraz w przypadku podawania średnicy w postaci symbolu literowego np. d lub D.

97 Wymiarowanie średnic powierzchni obrotowych Wymiarowanie średnic powierzchni obrotowych w rzucie na płaszczyznę równoległą do osi obrotu można uprościć w ten sposób, ze linię wymiarową średnicy rysuje się z jednej strony osi a następnie urywa po przeciągnięciu za oś ok mm.

98 Wymiarowanie promieni krzywizny Przy wymiarowaniu promieni przed liczbą wymiarową pisze się znak wymiarowy R. Linie wymiarową prowadzi się od środka krzywizny do linii zarysu krzywizny.

99 Wymiarowanie średnic i promieni powierzchni kulistych Wymiary średnic i promieni powierzchni kulistych należy poprzedzić literą S. Powinny to być zatem oznaczenia Sø lub SR.

100 Wymiarowanie kątów Przy wymiarowaniu kąta linia wymiarowa jest łukiem zatoczonym z wierzchołka kąta, pomocnicza linia wymiarowa jest przedłużeniem kąta. Liczba wymiarowa powinna być napisana prostopadle do dwusiecznej kąta. Kąty można również podawać na rysunkach za pomocą wymiarów liniowych.

101 Kąty stożków, ostrosłupów i klinów Kąty stożków, ostrosłupów, klinów można wymiarować za pomocą zbieżności lub pochylenia. C = d 1 d 2 = 2 tan α L 2 C = d 1 d 2 = tan α 2L 2 Uprzywilejowane wartości: kątów: 120, 90,60,45,30, z zbieżności: 1:3,1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500 pochylenia: 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500

102 Wymiarowanie stożków

103 Wymiarowanie ścięć krawędzi wałków i otworów

104 Wymiarowanie pogłębianych otworów

105 Wymiarowanie rowków wpustowych Symbol 8N9 oznacza szerokość i tolerancję. P9 dla połączeń spoczynkowych N9 dla połączeń zwykłych H9 dla połączeń ruchowych

106 Wymiarowanie elementów o przekrojach kwadratowych Na rysunku pokazano różne warianty wymiarowania elementów, których przekrój jest kwadratem w zależności od położenia względem rzutni.

107 Wymiarowanie elementów o przekrojach wielokątów foremnych Na rysunku pokazano różne warianty wymiarowania elementów, których przekrój jest sześciokątem w zależności od położenia względem rzutni.

108 Zasady wymiarowania Mirosław Głowacki Wykład z grafiki inżynierskiej

109 Zasady wymiarowania 1. Zasada wymiarów koniecznych. Należy podać wszystkie wymiary niezbędne do wykonania narysowanego przedmiotu, a w szczególności wymiary gabarytowe. 2. Zasada niepowtarzania wymiarów. Każdy wymiar powinien być podany tylko raz, niezależnie od liczby rzutów ani liczby arkuszy, na których jest przedmiot narysowany. 3. Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego. Łańcuch wymiarowy jest to układ wielu wymiarów odpowiednio uporządkowanych. Łańcuch taki powinien być otwarty tzn. zawierać wszystkie wymiary z wyjątkiem jednego najmniej ważnego, który można obliczyć.

110 Zasady wymiarowania 4. Zasada pomijania wymiarów oczywistych. Wymiary oczywiste wynikające z prostopadłości i równoległości linii rysunkowych oraz z symetrii przedmiotu należy pominąć. 5. Zasada wymiarowania od baz. Wymiarowanie powinno uwzględniać proces konstruowania, wykonania przedmiotu i pomiary w trakcie kolejnych faz tego procesu. Należy obrać odpowiednie powierzchnie przedmiotu jako bazy pomiarowe niezbędne w trakcie jego wykonania. Rozróżnia się w związku z tym bazy: konstrukcyjne, obróbkowe, pomiarowe.

111 Łańcuch wymiarowy Łańcuch wymiarowy prosty jest to układ wymiarów położonych jeden za drugim Łańcuch wymiarowy złożony jest to układ wymiarów dowolnie skierowanych

112 Łańcuch wymiarowy Łańcucha wymiarowego nie należy zamykać, najmniej ważny wymiar powinien być wymiarem wyliczonym!!! W szczególnych przypadkach wymiar domykający podaje się w nawiasach.

113 Rodzaje wymiarowania Wymiarowanie równoległe - polega na podawaniu wszystkich wymiarów od jednej bazy (powierzchni lub linii) Wymiarowanie równoległe stosowane jest wówczas gdy zachodzi potrzeba uzyskania dokładności wymiarów względem jednej bazy Płaski prostokątny układ współrzędnych tworzą dwie bazy wzajemnie prostopadłe

114 Rodzaje wymiarowania Płaski biegunowy układ współrzędnych tworzą dwie bazy np. oś symetrii i wybrana linia zarysu przedmiotu

115 Wymiarowanie szeregowe Wymiarowanie szeregowe polega na podawaniu wymiarów jeden za drugim. W takim przypadku można podać wymiar domykający

116 Wymiarowanie szeregowe we współrzędnych biegunowych Wymiarowanie szeregowe jest stosowane w przypadku potrzeby uzyskania dokładnego położenia elementów przedmiotu względem siebie a nie względem wybranej bazy.

117 Wymiarowanie mieszane

118 Wymiarowanie mieszane Wymiarowanie mieszane (szeregowo-równoległe) stanowi połączenie obydwu metod wymiarowania. Jest najczęściej stosowane ponieważ pozwala na uniknięcie ich wad a równocześnie umożliwia uwzględnienie wymogów procesu technologicznego.

119 Rodzaje rysunków Mirosław Głowacki Wykład z grafiki inżynierskiej

120 Rysunki wykonawcze Rysunki wykonawcze są to rysunki na podstawie których będą wykonywane części mechaniczne. Powinny być rysowane w podziałce 1:1, a jeżeli nie jest to możliwe w pomniejszeniu 1:2 lub wyjątkowo 1:5. Małe części o skomplikowanych kształtach rysuje się w powiększeniu. Na rysunkach wykonawczych podaje się: wymiary, rodzaj materiału, masę oraz inne informacje niezbędne do wykonania przedmiotu z żądaną dokładnością i parametrami technicznymi.

121 Typowy rysunek wykonawczy

122 Rysunki złożeniowe Rysunki złożeniowe przedstawiają przedmioty złożone z różnych elementów. W zależności od stopnia złożoności mogą być mniej lub bardziej skomplikowane. Przedstawiają szczegółowo kompletne maszyny lub urządzenia, wzajemne usytuowanie zespołów (np. przekładnia, silnik, pompa) w układach złożonych (samochód, obrabiarka itp.) oraz budowę pojedynczych zespołów i podzespołów. W zasadzie na rysunkach złożeniowych nie podaje się wymiarów.

123 Rysunek złożeniowy chwytaka 1/2

124 Rysunek złożeniowy chwytaka 2/2

125 Rysunki zestawieniowe Rysunki zestawieniowe posiadają cechy rysunku złożeniowego i wykonawczego. Podaje się na nich wymiary oraz wymagania dotyczące wykonania. Rysunki tego typu są wykonywane dla przedmiotów o małej złożoności.

126 Rysunek zestawieniowy jednej części chwytaka