RYSUNEK TECHNICZNY. Robert Aranowski. Katedra Technologii Chemicznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska

Transkrypt

1 RYSUNEK TECHNICZNY Robert Aranowski Katedra Technologii Chemicznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska Większość ilustracji zaczerpnięte z książki T. Dobrzańskiego Rysunek Techniczny i Maszynowy

2

3 Rodzaje grotów Wielkość grotu powinna być proporcjonalna do wielkości rysunku. Grot otwarty ostry (zwykle stosowany) Grot otwarty rozwarty (rzadko stosowany) Grot zamknięty Grot zamknięty i zaczerniony Ostrza grotów powinny dotykać od wewnątrz linii wymiarowych. Jeśli brakuje miejsca groty można umieszczać na zewnątrz linii. Początek linii wymiarowych oznacza się okręgiem pustym w środku o średnicy około 3 mm.

4 Pomocnicze linie wymiarowe Są to linie cienkie ciągłe, które są przedłużeniem linii rysunku lub są styczne do krawędzi. Linie pomocnicze wymiarowe przeciąga się o 2-3 mm poza punkt zetknięci się z linią wymiarową. Mogą się przecinać oraz można je przerywać kiedy przecinają napisy. Liczby wymiarowe Wymiary podaje się w milimetrach pomijając oznaczenie mm. Jeśli wymiar jest poddany w innych jednostkach należy podać oznaczanie miar np. 5, 35 cm, 3 m. Wymiary kątów stopnie minuty sekundy ,5

5 Odstęp między krawędzią przedmiotu a linią wymiarową jest nie mniszy niż 10 mm, a odstępy między liniami wymiarowymi nie mniej niż 7 mm

6 Liczby wymiarowe Na wszystkich rysunkach wykonanych na jednym arkuszu w tej samej podziałce wymiary powinny mieć jednakową wysokość. Liczbę wymiarową pisze się nad linią wymiarową w odległości 0,5-1,5 mm. W przypadku koniczności umieszczenia wymiarów w wewnątrz zarysu przedmiotu linie osi bądź kreskowania należy przerwać. Przy wymiarowaniu długości skróconej linie wymiarowe nie przerywają się.

7 Liczby wymiarowe Liczbę wymiarową należy podkreślić w przypadku konieczności wprowadzenia wymiarów nie odpowiadających podziałce rysunku. Liczbę wymiarową należy przedstawić w nawiasie w przypadku konieczności wprowadzenia wymiaru zamykającego łańcuch wymiarowy.

8 Wymiary umieszcza się raczej na przekroju, nie na widoku

9

10 Kierunek umieszczania liczby wymiarowej 1 METODA - Liczby wymiarowe powinny być łatwe w odczytaniu patrząc na rysunke od dołu lub z prawej strony rysunku. 2 METODA - Liczby wymiarowe powinny być łatwe w odczytaniu patrząc na rysunek od dołu. Linie wymiarowe różne od poziomych przerywa się w celu wstawienia liczby wymiarowej.

11 Rozmieszczenie wymiarów na rysunku Wymiary przedmiotów o kształcie cylindrycznym umieszcza się na rzucie równoległym do osi a nie na płaszczyźnie do niej prostopadłej. Przecinanie się linii wymiarowych średnic w środku jest jedynym dozwolonym wyjątkiem od ogólnego zakazu przecinania się linii wymiarowych.

12 Wymiarowanie grubości przedmiotu Niewidoczne linie krawędzie przedmiotu wymiaruje się na dodatkowym rzucie, na którym są one przedstawione linią ciągłą. Jeśli przedmiot narysowany na jednym rzucie nie posiada innych wymiarów na rzutach prostopadłych poza grubością przedmiotu, to podaje się ją za znakiem mnożenie wewnątrz zarysu przedmiotu bądź na linii odniesienia.

13

14 Wymiarowanie średnic Jeśli przedmiot jest narysowany w postaci półwidoku na płaszczyźnie równoległej do osi przedmiotu, to linie wymiarowe prowadzi się po jednej stronie osi, przeciągając je o 8-10 mm za oś. Umieszcza się wymiary średnic po jednej stornie osi, jeśli jedna z powierzchni tworzących wymiar jest nie widoczna.

15 Wymiarowanie średnic

16

17 Uproszczone wymiarowanie otworów polega na wpisywaniu wymiarów nad poziomej linii odniesienia. W przypadku dodatkowych informacji (wymiarowanie stożków i walców pogłębienia, tolerancji średnicy oraz chropowatości) umieszcza się na linii odniesienia w odpowiedniej kolejności. Stosuje się wymiarowanie uproszczone otworów, jeśli otwory posiadaj małe średnice i umieszczenie wymiarów zaciemniłoby rysunek.

18 Kąt złamania linii wymiarowej 90 Grot prostopadły do łuku

19 Promień zaokrąglenia umieszcza się po jednej stronie przedmiotu

20 Wymiarowanie promieni zaokrągleń Kilka krawędzi zaokrągleń o tym samym promieniu zaokrąglenia można wymiarować podając jedną liczbę wymiarową. Jeśli kilka promieni ma wspólny środek to doprowadza się do niego skrajane promienie. Linie wymiarowe dwóch różnych promi nie powinny leżeć na jednej prostej.

21 Wymiarowanie kątów Przy wymiarowaniu kąta, linia wymiarowa jest łukiem zatoczony z wierzchołka kąta. Pomocnicze linie wymiarowe są przedłużeniem ramion kąta. Liczbę wymiarową pisze się prostopadle do dwusiecznej kąta. Metoda 1 Metoda 2 Podając wymiary liniowe

22

23 WYMIAROWANIE ŁUKÓW Jeśli liczba wymiarowa może dotyczyć kilku łuków (rys. 6.21c) należy wskazać łuk, którego długość określa liczba wymiarowa. Jeśli zarys przedmiotu składa się z odcinków linii prostej połączonych łukami, to pomocnicze linie wymiarowe prowadzi się od punktów przecięcia przedłużeń prostych odcinków. Długość cięciwy wymiaruje się linią prostą:

24

25 WYMIAROWANIE PRZEKROJÓW PROSTOKĄTNYCH Wymiary przekrojów prostokątnych można podawać nad poziomą linią odniesienia w postaci iloczynu długości boków. W pierwszej kolejności podaje się długość boku, do którego doprowadzona jest linia odniesienia.

26

27 ZBIEŻNOŚĆ I POCHYLENIE Znak zbieżności umieszcza się nad linią odniesienia doprowadzoną do powierzchni zbieżnej. Wartość x w stosunku 1:x oblicza się z równania: X= L D d X= L H h dla zbieżności dla pochylenia Podaje się zbieżność w postaci stosunku (D d) : L Znormalizowane wartości zbieżności (PN-78/M-02042): 120, 90, 60, 45, 30 Znormalizowane wartości pochylenia (PN-78/M-02042): 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500 1:3, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500

28 PRZYKLADY WYMIAROWANIA STOŻKÓW KLINÓW

29 Znak zbieżności umieszcza się przy osi Znak zbieżności powinien być umieszczony ostrzem w kierunku zbieżności Znak pochylenia powinien być umieszczony ostrzem w kierunku pochylenia

30 WYMIAROWANIE NAKIEŁKÓW WEWNĘTRZNYCH Nakiełki służą do oznaczania bazy obróbkowej w toczonych elementach (najczęściej wałach). Nakiełki wewnętrzne niegwintowane Nakiełki wewnętrzne gwintowane

31

32 WYMIAROWANIE POWTARZAJACYCH SIĘ ELEMENTÓW Podaje się pierwszy z powtarzających się wymiarów liniowych lub kątowych. Na sumarycznym wymiarze wszystkich powtórzeń pisze się równanie: Ilość powtórz. x wymiar powtarz. = (sumaryczny wymiar) WYMIAROWANIE POWIERZCHNI POWLEKANYCH Zwykle podaje się wymiary przed nałożeniem powłoki Jeśli to jest konieczne podaje się wymiary po nałożeniu powłoki

33

34 ZAKOŃCZENIA WPROWADZJĄCE WAŁKÓW CZĘSTO WKŁADNAYCH W OTWÓR

35 WYMIAROWANIE PODCIEĆ OBRÓBKOWYCH Podcięcia obróbkowe stosuje się w przypadku, kiedy dokonujemy dokładnej obróbki powierzchni (np. szlifowanie). Podcięcie ma zapewnić prawidłowe wykonanie powierzchni do samego końca. Podcięcia w walcach A dla jednej pracującej powierzchni walcowej B dla dwóch pracujących powierzchni; walcowej i płaskiej, wzajemnie prostopadłych, C dla jednej pracującej powierzchni walcowej lub płaskiej, D dla dwóch pracujących powierzchni: walcowej i płaskiej lub dwóch płaskich, wzajemnie prostopadłych, Podcięcia w płaszczyznach Rowki wykonane frezem piłkowym lub nożem strugarskim Otworek wiercony przed wykonaniem płaszczyzny PN - 58/M-02043

36 WYMIAROWANIE PODCIEĆ OBRÓBKOWYCH Zewnętrzne Wewnętrzne PN - 58/M-02043

37 WYMIAROWANIE PODCIEĆ OBRÓBKOWYCH Poniższe podcięcia stosowane są dla elementów o wymaganej większej wytrzymałości zmęczeniowej części maszyn zewnętrzne wewnętrzne PN - 58/M-02043

38 WYMIAROWANIE PODCIEĆ OBRÓBKOWYCH Gdy w części maszynowej należy wykonać kilka podcięć dla różnych zakresów średnicy, to dopuszcza się jednakowe wymiarowanie wszystkich podcięć, w celu zastosowania tylko jednego narzędzia. Wymiarowanie podcięć w sposób uproszczony Oznacza się rodzaj podcięcia (A, B, C, D), Wielkość podcięcia (dla A i B szerokość b, dla C i D promień r) Norma bazowa

39

40 WYMIAROWANIE DOWOLYCH ZARYSÓW Liczby wymiarowe współrzędnych pisze się za przedłużeniami pomocniczych linii wymiarowych Początek układu współrzędnych oznacza się kropką Liczby wymiarowe współrzędnych pisze się za przedłużeniami linii wymiarowych średnic Uproszczone wymiarowanie dowolnych zarysów

41

42 Pomocnicze linie wymiarowe prowadzi się ukośnie w stosunku do wymiaru

43 WYMIAROWANIE KONSTRUKCJI STALOWYCH 1. Na rysunku (pod linią pręta) można umieścić oznaczenie kształtownika oraz liczby określające wymiary poprzeczne kształtownika. 2. Jeśli pod linią pręta brakuje miejsca oznaczenie kształtownika można umieścić nad tą linią, za liczbą określającą długość elementu konstrukcyjnego, oddzielając je pochyłą kreska. 3. Znak kształtownika należy rysować w takim położeniu, jakie wynika z prawidłowego kładu przesuniętego przekroju poprzecznego pręta.

44 OZNACZENIE KSZTAŁTOWNIKÓW, PRĘTÓW, RUR

45

46 WYMIARY KONIECZNE 1. Na rysunków surowych odlewów i odkuwek podaje się wymiary potrzebne do wykonywania modeli i rdzeni matryc kuźniczych. 2. Podaje się wymiary odlewów i matryc kuźniczych w celu przedstawienia obrabianych powierzchni, oraz przedstawienia ich położenia względem surowych powierzchni nie obrabianych. 3. Na rysunkach operacji (instrukcja), podaje się wymiary odnoszące się do danej operacji lub zabiegu.

47 WYMIARY KONIECZNE 4. Na rysunkach złożeniowych podaje się wymiary obrabiania złożonego zespołu. (np. wymiar otworów wykonywanych wspólnie w dwóch częściach). 5. Na rysunkach złożeniowych podaje się wymiary obrabianej powierzchni elementu, który mógł ulec odkształceniu w wyniku łączenia. (np. szlifowanie po spawaniu). 6. Na rysunkach zespołu podaje się wymiary obrysu oraz instalacyjne. Każdy wymiar powinien być umieszczony na tym rzucie i w tym miejscy, w którym jest on najbardziej potrzebny ze względu na przewidywaną kolejność wykonywania prac. Do wymiarów oczywistych zalicza się zwykle: a) Kąt 0 b) Kąt 90 c) Kąt 180

48 Nie powtarza się wymiaru nie tylko na tych samym arkuszu, ale także i na innych oraz tych samych wymiarów elementu pojedynczego oraz występującego w zespole

49

50 ZASADA NIE ZAMYKANIA WYMIARÓW Można zamykać wymiary tylko w wyjątkowych przypadkach: 1) Wymiarowanie gwintów w normach 2) Wymiarowanie wieńców kuł zębatych

51 UKŁADY WYMIAROWANIA Wymiarowanie w układzie równoległym polega na podawaniu wymiarów równoległych od bazy: - w przypadku płaskiego prostokątnego układu współrzędnych - od jednej linii prostopadłej do osi x oraz y - W przypadku układu współrzędnych kartezjańskim - od jednej linii prostopadłej do osi x, y, oraz z. - W przypadku płaskiego biegunowego układu współrzędnych - od osi x oraz początku układu współrzędnych. Dokładność jednego wymiaru zależy tylko od dokładności obróbki przedmiotu. Dowolny wymiar przedmiotu można obliczyć jako wypadkowy dwóch podanych wymiarów. Wymiary wypadkowe mają ograniczoną tolerancję.

52 UKŁADY WYMIAROWANIA Wymiarowanie w układzie szeregowym polega na wpisywaniu wymiarów równoległych jeden za drugim. Ten sposób wymiarowania stosuje się, gdy zależy na dokładności wzajemnego położenia sąsiednich elementów przedmiotu, a nie na dokładnym ich położeniu względem bazy. Wymiarowanie elementów wykonywanych zespołem narzędzi (np. wiercenie przy wykorzystaniu głowic wielowrzecionowych). Najczęściej stosuje się wymiarowanie w układzie mieszanym będący połączeniem obu układów wymiarowania.

53 WYMIAROWANIE OD BAZY KONSTRUKCYJNEJ Wymiarowanie od baz konstrukcyjnych stosuje się, gdy zależy na podaniu na rysunku tych wymiarów, które mają bezpośredni wpływ na działanie wymiarowanej części maszynowej w zespole, do którego należy i na montaż. Są to wymiary mające wpływ na położenie części w zespole, na wymagane luzy i wciski itd.

54 WYMIAROWANIE OD BAZ OBRÓBKOWYCH Wymiarowanie od baz obróbkowych stosuje się, gdy zależy przede wszystkim na uproszczeniu procesu technologicznego. Dzięki wymiarowaniu od baz obróbkowych osiąga się łatwiejsze uzyskanie dokładnych wymiarów części obrabianej, możliwość zaplanowania przez technologa przebiegu obróbki bez potrzeby przeliczania wymiarów i zacieśniania tolerancji oraz możliwość takiego ustawienia części do obróbki, że budowa uchwytów obróbkowych staje się prostsza i tańsza.

55 WYMIAROWANIE OD BAZY WYOBRAŻALNEJ Tego rodzaju wymiarowanie należy ograniczać do przypadków, gdzie rzeczywiście jest to konieczne, gdyż utrudnia ono proces technologiczny i sprawdzanie wymiarów. Wymiarowanie takie należy zastępować wymiarowaniem od baz powierzchni przedmiotu, czyli od baz rzeczywistych, zwłaszcza, gdy przedmiotem ma być wytwarzany seryjnie lub masowo. Przy czym jeżeli zależy na pokrywaniu zewnętrznych zarysów dwóch w ten sposób zwymiarowanych powierzchni, to wystarczy odpowiednio tolerować niektóre wymiary. Wymiarowanie od baz wyobrażalnych Wymiarowanie od baz rzeczywistych

56 ŁĄCZENIE BAZ POWIERZCHNI NIEOBRABIANYCH I OBRABIANYCH Tworzy się na rysunkach powierzchnię bazową poddawaną obrócę, od niej wymiaruje się odległości kolejnych powierzani poddawanej obróbce, oraz określa się odległość między powierzchnią baza a powierzchnią nie obrabianą.

57 WYMIAROWANIE POŁOŻEŃ POKRYWAJĄCYCH SIĘ OSI Jeśli pokrywające się osie dla różnych elementów mają mieć różną tolerancję, to można powtórzyć wymiar nominalny dla każdego elementu przedmiotu wraz z odchyłami oraz uwagami.

58

59 Powierzchnia dobrowolnie obrabiana Powierzchnia obrabiana przez skrawanie Powierzchnia obrabiane bez zdjęcia warstwy materiału (np. doginanie i rolkowanie) Równoczesne podanie największej i najmniejszej dopuszczalnej chropowatości Długość elementarnego odcinka pomiarowego chropowatości

60

61

62

63 Zawsze umieszczone na linii odniesienia Znak chropowatości może być przedstawiony do góry nogami Znak chropowatości przedmiotu umieszcza się w prawym górnym rogu w odległości 5-10 mm od obramowania

64

65 Na liniach podziałowych Na zarysie wew. gwintu otworu Na zarysie zew. gwintu śruby

66

67 docieranie wylewanie docieranie