Dobrzański T. (red): Rysunek techniczny maszynowy. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2009.
|
|
- Krystyna Szczepańska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Literatura obowiązkowa: Dobrzański T. (red): Rysunek techniczny maszynowy. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa Plik zawiera wybrane materiały tekstowe stanowiące jeden z elementów zaliczenia z przedmiotu: Wprowadzenie do techniki. 1. Podstawowe terminy Wykres - jest to przedstawienie graficzne, zwykle w układzie współrzędnych, zależności między wielkościami zmiennymi. Przekrój - jest to kład przedstawiający dodatkowo zarysy leżące poza płaszczyzną przekroju. Szczegół -jest to przedstawienie na rysunku, zwykle w powiększeniu, pozycji lub części przedmiotu, albo zespołu w celu podania wymaganej informacji. Schemat - jest to rysunek, w którym zastosowano symbole graficzne w celu pokazania funkcji części składowych układu i ich współzależności. Rzut pionowy - jest to widok w płaszczyźnie pionowej. Pozycja -jest to część składowa, część, element lub fizyczna właściwość przedstawiona na rysunku. Nomogram - jest to wykres, z którego można określić bez obliczeń przybliżoną wartość liczbową przedstawionych graficznie wielkości. Widok z góry - jest to widok, kład lub przekrój w płaszczyźnie poziomej, widziany z góry. Kład -jest to przedstawienie rysunkowe pokazujące tylko zarysy przedmiotu leżące w jednej lub kilku płaszczyznach przekroju. Szkic - jest to rysunek, wykonany na ogół odręcznie i niekoniecznie w podziałce. Rysunek techniczny; rysunek -jest to informacja techniczna podana na nośniku informacji, przedstawiona graficznie zgodnie z przyjętymi zasadami i zwykle w podziałce. Widok - jest to rzut prostokątny przedstawiający widoczną część przedmiotu, a także w miarę potrzeby jego zarysy niewidoczne. Można wyróżnić następujące rodzaje rysunków: Rysunek podwykonawczy - jest to rysunek stosowany do zapisu szczegółów konstrukcji po jej zakończeniu. Rysunek kontrolny - jest to rysunek stosowany w ramach operacji odbioru, charakteryzujący stan realizowanych prac. Rysunek złożeniowy -jest to rysunek przedstawiający wzajemne usytuowanie i/lub kształt zespołu na wyższym poziomie strukturalnym zestawianych części. Plan ogólny - jest to rysunek, który identyfikuje teren i zakres robót budowlanych w stosunku do planu urbanistycznego albo podobnego dokumentu. Rysunek elementu - jest to rysunek przedstawiający pojedynczy element składowy, zawierający wszystkie informacje wymagane do określenia tego elementu. Rysunek zestawu elementów - jest to rysunek przedstawiający wymiary, sposób wyróżnienia (rodzaj elementu i numer identyfikacyjny) oraz zawierający dane dotyczące wykonania zestawu elementów danego rodzaju. Rysunek szczegółu -jest to rysunek przedstawiający na ogół w powiększeniu część konstrukcji lub element i zawierający specyficzne informacje dotyczące kształtu i konstrukcji albo montażu i połączeń. Rysunek szkicowy; rysunek wstępny -jest to rysunek służący za podstawę do wyboru końcowego rozwiązania i/lub do dyskusji między zainteresowanymi stronami. Plan ogólny robót - jest to rysunek przedstawiający rozplanowanie robót budowlanych łącznie z ich położeniem, oznaczeniami identyfikacyjnymi i wymiarami. Marek Matulewski 1
2 Rysunek złożeniowy ogólny -jest to rysunek złożeniowy przedstawiający wszystkie zespoły i części całego wyrobu. Rysunek instalacyjny -jest to rysunek przedstawiający ogólny układ pozycji i informacje niezbędne do zainstalowania danej pozycji w stosunku do współpracujących z nią lub związanych z nią innych pozycji. Rysunek połączenia - jest to rysunek podający informację potrzebną do złożenia i dopasowania dwóch części, odnoszącą się do ich wymiarów, ograniczenia kształtu, wymagań dotyczących eksploatacji i prób. Wykaz części - jest to kompletna lista pozycji tworzących zespół (lub podzespół) albo poszczególnych części przedstawionych na rysunku. Rysunek rozmieszczenia; rysunek sytuacyjny jest to rysunek przedstawiający lokalizację placów, budowli, budynków, terenów, elementów, zespołów lub części składowych. Oryginał rysunku -jest to rysunek przedstawiający aktualnie zatwierdzone informacje lub dane, na którymzostała zarejestrowana ostatnia zmiana. Rysunek obrysu -jest to rysunek przedstawiający zewnętrzny zarys, wymiary gabarytowe i podający masę przedmiotu, niezbędne do określenia wymagań dotyczących pakowania, transportu i instalacji. Rysunek części - jest to rysunek przedstawiający pojedynczą część (która nie może być dalej rozłożona) i zawierający wszystkie informacje niezbędne do określenia tej części. Plan częściowy robót - jest to rysunek przedstawiający wydzieloną część planu ogólnego robót, na ogół w większej podziałce, i podający informacje uzupełniające. Rysunek modelu -jest to rysunek przedstawiający model wykonany z drewna, metalu lub innego materiału, który otacza się materiałem formierskim w celu wykonania formy odlewniczej. Rysunek wykonawczy - jest to rysunek, na ogół opracowany na podstawie danych projektowych, zawierający wszystkie informacje potrzebne do wykonania. Rysunek odmian wykonania - jest to rysunek przedstawiający części o podobnym kształcie, lecz o odmiennych parametrach. Plan sytuacyjny -jest to rysunek sytuacyjny przedstawiający rozmieszczenie obiektów budowlanych w stosunku do lokalizacji znanych punktów, dojazdy i ogólne rozplanowanie terenu. Może on również zawierać informacje o sieci usług, sieci dróg i krajobrazie. Rysunek podzespołu -jest to rysunek złożeniowy na niższym poziomie strukturalnym, pokazujący tylko ograniczoną liczbę grup lub części. Rysunki patentowe będące częścią dokumentacji patentowej, wykonane według wymagań Urzędu Patentowego RP, Rysunki ofertowe stanowiące część dokumentacji ofertowej, Rysunki katalogowe przeznaczone do umieszczenia w katalogu, Rysunki reklamowe o tematyce technicznej wykonywane do potrzeb reklamowych. Format arkusza rysunkowego - to znormalizowana wielkość arkusza, na jakim wykonany jest lub drukowany rysunek techniczny. Podziałka (skala odwzorowania) - to iloraz wielkości zmierzonej na rysunku i wielkości rzeczywistej. Podziałka rzeczywista 1:1. Podziałki zwiększające 2:1, 5:1, 10:1. Podziałki zmniejszające 1:2, 1:3, 1:200. Podstawowym formatem jest arkusz o wymiarach mm, oznaczany symbolem A4. Formaty większe i mniejsze od A4 uzyskuje się przez zwiększenie lub zmniejszenie tego formatu. Wymiary formatów podstawowych w mm A0 841x1189 Marek Matulewski 2
3 A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A10 594x x x x x x148 74x105 52x74 37x52 26x37 Formaty pochodne W razie wyraźnej potrzeby można używać formatów pochodnych, które tworzy się przez zwielokrotnienie krótszych boków formatów podstawowych. Tak powstały arkusz oznacza się symbolem formatu arkusza podstawowego i zastosowanej wielokrotności. Przykładowo wydłużając krótszy bok arkusza A3 trzykrotnie otrzymujemy arkusz o symbolu A3x3 i wymiarach 420 x 891 mm Każdy arkusz powinien mieć linię obramowania obszaru rysunku, w odległości a od tej linii powinna znajdować się linia obcięcia kopii, przy czym a = 5 mm na formatach A3 i mniejszych oraz a = 7 10 mm na formatach większych. Następnie jest linia obcięcia oryginału, która znajduje się w odległości b równej 5 mm od linii obcięcia kopii. Grubość tych linii wynosi minimum 0,7 mm. Rysunki techniczne maszynowe wykonuje się liniami różnego rodzaju i grubości. Poszczególne rodzaje i grubości stosowanych linii rysunkowych mają określone zastosowania i służą do przedstawiania zarysów i kładów, osi symetrii, linii podziałowych, linii urwać i innych charakterystycznych cech konstrukcji występujących na rysunkach. Zastosowania poszczególnych linii: Linia cienka ciągła: linie wyobrażalne przenikania, linie wymiarowe, Marek Matulewski 3
4 pomocnicze linie wymiarowe, linie wskazujące i linie odniesienia, kreskowanie, zarysy kładów miejscowych, krótkie linie środkowe, dno bruzdy gwintu, początek i zakończenie linii wymiarowych, przekątne do oznaczania powierzchni płaskich, linie gięcia na półwyrobach i częściach przetworzonych, obramowanie szczegółów, oznaczenie szczegółów powtarzanych, linie określające elementy zbieżne, położenie warstw połączonych, linie rzutowania, linie siatki. Linia ciągła cienka odręczna (falista): przy kreśleniu ręcznym linii zakończenia przekroju cząstkowego lub przerywanego widoku, przekroju i kładu, jeżeli granicą nie jest linia symetrii lub linia środkowa. Linia ciągła cienka zygzakowata: wykonanie zakończenia cząstkowego lub przerwanego widoku, przekroju i kładu, jeżeli granicą nie jest linia symetrii lub linia środkowa. Linia ciągła gruba: krawędzie widoczne, zarysy widoczne, wierzchołki gwintu, granica długości gwintu pełnego, główne przedstawienia na wykresach planach, schematach technologicznych, układ linii, linie podziału form na widokach, Marek Matulewski 4
5 linie przekrojów i strzałki kładów. Linia kreskowa cienka: krawędzie niewidoczne, zarysy niewidoczne. Linia cienka z długą kreska i kropką: linie środkowe, okrąg podziałowy kół zębatych, linie symetrii, okrąg podziałowy otworów. Rzutem nazywamy rysunkowe odwzorowanie przedmiotu lub bryły geometrycznej na płaszczyźnie rzutów, zwanej rzutnią, którą jest płaszczyzna rysunku. Rzut każdej bryły geometrycznej składa się z charakterystycznych rzutów punktów, które mogą być odcinkami linii prostych lub krzywymi. Rzutowanie prostokątne (przedstawienie prostokątne) stanowi odwzorowanie geometrycznej postaci konstrukcji w postaci rysunków dwuwymiarowych. Jest to taki rodzaj rzutowania, w którym kierunki rzutowania są prostopadłe do rzutni. Rozróżnia się dwie metody rzutowania prostokątnego: wg metody europejskiej, wg metody amerykańskiej. Rzutowanie wg metody europejskiej (oznaczane literą E) polega na wyznaczaniu rzutu prostokątnego przedmiotu przy założeniu, że przedmiot rzutowany znajduje się pomiędzy obserwatorem i rzutnią. Marek Matulewski 5
6 Rzutowanie metodą amerykańską (oznaczenie literą A) cechuje się tym, że rzutnia znajduje się pomiędzy obserwatorem a przedmiotem rzutowanym co powoduje przestawienie położenia niektórych rzutów w stosunku do metody E. Rzutami przedmiotów mogą być zarówno widoki (przedstawiające ich zewnętrzne kształty), jak i przekroje (które pokazują budowę wewnętrzną przedmiotów wydrążonych). Przekrój powstaje przez przecięcie przedmiotu wyobrażalną płaszczyzną (płaszczyzną przekroju) i odrzucenie tej części przedmiotu, która znajduje się przed płaszczyzną przekroju Przy rysowaniu przedmiotów w rzutach prostokątnych należy: Marek Matulewski 6
7 ograniczyć liczbę rzutów do minimum (jednoznaczne przedstawienie kształtu i zwymiarowanie) dlatego też tylko w przypadku bardzo skomplikowanych rysunków przedstawia się wszystkie 6 rzutów (na ogół wystarczą A,B,C). przy rzutowaniu met. E przekroje umieszcza się albo na miejscach odpowiednich widoków (gdy te ostatnie nie są potrzebne), albo na dowolnych wolnych miejscach na arkuszu, jeżeli jednego z widoków nie można umieścić na arkuszu zgodnie z metodą rzutowania E, to można go przesunąć równolegle na dowolne miejsce na arkuszu oznaczając jak na poniższym rysunku gdy któryś z rzutów (oprócz głównego) musi być z jakiegoś powodu odwrócony o pewien kąt w stosunku do swego właściwego położenia, to nad takim rzutem należy umieścić znak w taki sposób ustawić rysowany przedmiot (wewnątrz wyobrażalnego prostopadłościanu), aby większość jego płaszczyzn i osi była równoległa lub prostopadła do rzutni ułatwia to rysowanie i wymiarowanie; rzut główny, zarównano rysunku złożeniowego, jak i rysunku pojedynczej części maszynowej, powinien (jeśli to tylko możliwe) przedstawiać przedmiot w położeniu, jakie ma on zajmować w rzeczywistości, widziany od strony uwidaczniającej najwięcej jego cech charakterystycznych. Dopuszcza się od tej reguły następujące odstępstwa: - długie przedmioty, których położenie jest pionowe można rysować w położeniu poziomym, przy czym dolną część przedmiotu umieszcza się z prawej strony rzutu, - przedmioty, których położenie użytkowe nie jest ani pionowe, ani poziome oraz przedmioty, które przyjmują różne położenie podczas użytkowania (np. korbowody) rysuje się w położeniu poziomym lub pionowym zgodnie z zasadą mówiącą, że należy ustawić rysowany przedmiot (wewnątrz wyobrażalnego prostopadłościanu), aby większość jego płaszczyzn i osi była równoległa lub prostopadła do rzutni. Na rysunku wykonawczym przedmiot przedstawia się najczęściej w położeniu, jakie zajmuje podczas obróbki nadającej mu najwięcej kształtów charakterystycznych (np. wrzeciono wiertarki położenie poziome podczas toczenia wrzeciona) Na rysunkach operacyjnych i zabiegowych (dokumentacja technologiczna) - położeniu, jakie przedmiot zajmuje podczas konkretnej operacji czy zabiegu. Nieznaczne przesadnie. pochylenie powierzchni lub nieznaczną zbieżność można na rysunku zwiększyć Jeżeli przekrój znajduje się na tym samym arkuszu co rzut i narysowany jest zgodnie z metodą rzutowania E to można pominąć oznaczenie literowe przekroju. Kreskowanie nachylenie 45 do linii zarysu przekroju, do jego osi lub do poziomu, przekroje zagięte pod kątem 30 Marek Matulewski 7
8 długie i wąskie (o szerokości co najmniej 2mm) kreskować tylko przy końcach i ewentualnie przy otworach, przekroje jeszcze cieńsze zaczerniać (pozostawiając między przekrojami prześwit). W celu zaoszczędzenia miejsca na arkuszu i czasu, zamiast całych rzutów (widoków i przekrojów) przedmiotów można rysować tylko istotne w konkretnych przypadkach części rzutów zwane: widokami pomocniczymi, przekrojami pomocniczymi. Położenie rzutów pomocniczych może być zgodne z kierunkiem wskazanym strzałką lub też niezgodne, np. przesunięte albo przesunięte i obrócone. W przypadku przekroju pomocniczego na rysunku złożeniowym, części występujące tylko w widoku ogranicza się linią falistą (lub zygzakową), części występujące tylko w przekroju ogranicza się urywając kreskowanie wzdłuż linii prostych. Drobne szczegóły budowy przedmiotów można przedstawiać w widokach i przekrojach cząstkowych (wyrwania). Widoki cząstkowe wykonuje się w postaci odrębnych rzutów, których nie ogranicza się żadną linią od strony nie narysowanej części przedmiotu, chyba że rysuje się widok połowy określonego fragmentu przedmiotu. Widok cząstkowy powinien być wykonany w rzutowaniu metodą A, linią ciągłą grubą i połączony z widokiem lub przekrojem głównym linią osiową. Przekroje cząstkowe rysuje się jako przekroje miejscowe (tzw. wyrwania) na widokach przedmiotów i ogranicza się je linia falistą lub zygzakową. Gdy trzeba przedstawić w powiększeniu jakiś szczegół budowy przedmiotu, to szczegół ten ujmuje się na rysunku w kółko, owal lub cienką linią i oznacza wielką literą. Kład to zarys figury płaskiej leżącej w płaszczyźnie poprzecznego przekroju przedmiotu, obrócony wraz z tą płaszczyzną o 90 i położony na widoku przedmiotu (kład miejscowy) lub poza jego zarysem(kład przesunięty). Wymiarowanie to wyrażenie pewnej wielkości w przyjętej jednostce wymiarowej i oznaczenie tego na rysunku w odpowiedni sposób. W technice wymiary podajemy zawsze w [mm]! Linie wymiarowe rysuje się jako linie ciągłe cienkie, zakończone: grotami strzałek (niekiedy jednym) dotykającymi ostrzem linii rysunkowych w punktach, w których odległość ma być podana na rysunku; kąt rozwarcia grotu musi mieścić się w przedziale od ; wielkość grota powinna być proporcjonalna do wielkości rysunku początek linii wymiarowej (niezaczerniony okrąg o średnicy ok. 3 mm) ukośne kreski zastępujące groty (cienkie kreski o długości co najmniej 3,5 mm, nachylonymi pod kątem 45 o do linii wymiarowych; jeżeli obok siebie znajduje się kilka małych wymiarów i brak jest miejsca na strzałki, to zastępuje się je ukośnymi kreskami lub kropkami ), kropki o średnicy ok. 1 mm. Marek Matulewski 8
9 Linie wymiarowe kreśli się równolegle do kierunku właściwego wymiaru w odległości 10 mm od zarysu przedmiotu Odległość między liniami powinna wynosić 7 mm Wymiary podajemy w milimetrach z pominięciem miana Jeżeli konieczne jest podanie wymiaru w innych jednostkach, to za liczbą wymiarową należy umieścić oznaczenie jednostki miary, np. 3" lub 10 cm. Liczby wymiarowe wykonuje się normalnym pismem rysunkowym wysokości 2,5 3 mm; 0,5 1,5 mm nad linią wymiarową w środku jej długości Linie wymiarowe nie mogą się krzyżować ze sobą!!! Wymiary powinno się na rysunkach tak rozmieszczać, żeby najwięcej z nich można było odczytać patrząc na rysunek od dołu lub od prawej strony, ale dopuszcza się odstąpienie od tej zasady jeżeli poprawi to czytelność rysunku. Większość wymiarów umieszcza się poza zarysem przedmiotu, posługując się pomocniczymi liniami wymiarowymi. Są to linie ciągłe, będące albo przedłużeniem linii rysunku, albo stycznymi do nich. Pomocnicze linie wymiarowe przeciąga się o 2-3 mm za punkt zetknięcia się z linią wymiarową. Pomocnicze linie wymiarowe mogą się przecinać!!! Pomocnicze linie wymiarowe można przerwać, gdy przecinają napis. Jeżeli pomocnicze linie wymiarowe przechodzą przez zakreskowane pole przekroju, to jej kierunek nie może być zgodny z kierunkiem kreskowania. Linia wymiarowa powinna być zawsze równoległa do kierunku wymiaru. Pomocnicze linie wymiarowe są zwykle prostopadłe do kierunku wymiaru (tylko w przypadku, gdy będzie to miało wpływ na przejrzystość rysunku można je prowadzić ukośnie do kierunku wymiaru). Wymiary kątowe podaje się w stopniach, minutach i ewentualnie sekundach, np. 1 52' 35", przy czym w postaci ułamkowej mogą występować jedynie sekundy, np. 0 20' 36,5", a więc błędnie będzie napisany wymiar 10 42,3' (prawidłowo ' 18"). Liczby wymiarowe rozmieszcza się, stosując tylko jedną z dwóch metod. Metoda 1. liczby wymiarowe należy podawać w taki sposób, aby można było je odczytywać, patrząc od dołu lub z prawej strony rysunku. Metoda 2. - liczby wymiarowe należy wpisywać tak, aby można było je odczytać, patrząc od dołu rysunku. Linie wymiarowe różne od poziomych przerywa się, wstawiając w przerwę liczbę wymiarową. Przy wymiarowaniu średnic powierzchni obrotowych liczbę wymiarową poprzedza się znakiem Ø, niezależnie od tego czy wymiar średnicy ma być podany w rzucie na płaszczyznę równoległą do osi powierzchni obrotowej, czy też w rzucie, na którym powierzchnia obrotowa jest przedstawiona w postaci okręgu. Marek Matulewski 9
10 Znaku Ø nie pisze się tylko: gdy wymiar średnicy podaje się w postaci symbolu literowego D lub d, bez wskaźnika cyfrowego u dołu lub ze wskaźnikiem jak np. w normach, przed oznaczeniem gwintu. Przy wymiarowaniu kąta linia wymiarowa jest łukiem zatoczonym z wierzchołka kąta, pomocnicze linie wymiarowe są przedłużeniem ramion kąta, a liczbę wymiarową pisze się prostopadle do dwusiecznej kąta (nie łukowo). Liczby wymiarowe wielkości kątowych należy wpisywać na rysunku zgodnie z metodą 1 lub 2. Wymiarowanie kątów za pomocą wymiarów liniowych. Umieszczanie liczb wymiarowych nad linią wymiarową a) liczby wymiarowe pisze się nad liniami wymiarowymi w odległości 0,5-1,5 mm od nich, mniej więcej na środku, b) unikać należy umieszczania liczb wymiarowych dokładnie jedna nad drugą nad przedłużeniem linii wymiarowej, c) jeżeli linia wymiarowa jest krótka, to liczbę wymiarową można napisać nad jej przedłużeniem, z prawej strony. Należy unikać umieszczania liczb wymiarowych na liniach zarysu przedmiotów, osiach i liniach kreskowania przekrojów. Jeżeli to jest konieczne, to trzeba w miejscach, gdzie mają być napisane liczby wymiarowe lub narysowane groty (na widokach), przerwać linie rysunku. Gdy liczba wymiarowa nie odpowiada podziałce rysunku, to tę liczbę należy na rysunku podkreślić. Wymiary mające tylko znaczenie orientacyjne, jak np. wymiary zamykające łańcuch wymiarowy pisze się w nawiasach. Wymiary nominalne, które na rysunkach nie toleruje się, ujmuje się w ramki prostokątne. Należy unikać przecinania się linii pomocniczych wymiarowych z liniami wymiarowymi innych wymiarów i z liniami rysunku. Dlatego też w przypadku kilku wymiarów równoległych należy wymiary dłuższe umieszczać dalej od rysunku niż wymiary krótsze, przy czym odstępy między równoległymi liniami wymiarowymi powinny być równe i nie mniejsze niż 7 mm, a odległość między zarysem przedmiotu (lub osią) i najbliższą linią wymiarową a powinna wynosić co najmniej 10 mm. Wymiarowanie jest przejrzyste, gdy wymiary są umieszczane na tych rzutach, na których wymiarowane elementy przedmiotu występują najwyraźniej. Z tego względu należy raczej wymiarować przekroje, a nie widoki. Przecinanie się linii wymiarowych średnic w ich środku jest jedynym dopuszczalnym wyjątkiem od ogólnego zakazu przecinania się linii wymiarowych. Marek Matulewski 10
11 W przypadku przedmiotów o kształtach obrotowych rzuty na płaszczyźnie równoległej do ich osi, a nie na płaszczyźnie do niej prostopadłej. Gdy wymiaruje się średnice powierzchni obrotowych w rzucie na płaszczyźnie równoległej do ich osi, linie wymiarowe należy prowadzić tylko po jednej stronie osi, przeciągając je o 9-10 mm za oś. Zasady wymiarowania: Ponieważ prawidłowe i przejrzyste wymiarowanie ułatwia odczytywanie rysunku, a wymiarowanie chaotyczne, nie przemyślane zaciemnia rysunek i może być przyczyną błędnego wykonania rysowanego przedmiotu, przy wymiarowaniu należy przestrzegać następujących zasad obowiązujących: zasada niepowtarzania wymiarów, zasada konieczności wymiarów, zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych, zasada pomijania wymiarów oczywistych. Zasada niepowtarzania wymiarów Wymiarów nie należy nigdy powtarzać ani na tym samym rzucie, ani na różnych rzutach tego samego przedmiotu. Każdy wymiar powinien być podany na rysunku tylko raz i to w miejscu, w którym jest on najbardziej zrozumiały, łatwy do odszukania i potrzebny ze względu na przebieg obróbki. Zasada konieczności wymiarów Na ogół podaje się wymiary gabarytowe (zewnętrzne). Wymiary mniejsze umieszczać należy bliżej rzutu przedmiotu. Zawsze podaje się tylko tyle i takich wymiarów, które są niezbędne do jednoznacznego określenia wymiarowego przedmiotu. Przy wyborze rzutu i miejsca na nim, w którym konieczny wymiar ma być umieszczony, należy się kierować przede wszystkim przesłankami technologicznymi, a więc każdy wymiar powinien być umieszczony na tym rzucie i w tym miejscu, w którym jest on najbardziej potrzebny ze względu na przewidywany przebieg wykonywania przedmiotu. Zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych Łańcuchy wymiarowe stanowią szereg kolejnych wymiarów równoległych (tzw. łańcuchy wymiarowe proste) lub dowolnie skierowanych (tzw. łańcuchy wymiarowe złożone). W obu rodzajach łańcuchów nie należy wpisywać wszystkich wymiarów, gdyż łańcuch zamknięty zawiera wymiary zbędne wynikające z innych wymiarów. Łańcuchy wymiarowe powinny więc pozostać otwarte, przy czym pomija się wymiar najmniej ważny. Zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych Gdy podanie wymiaru zamykającego jest z jakiegoś powodu celowe, np. gdy tym najmniej ważnym wymiarem jest całkowita długość przedmiotu, której podanie na rysunku jest potrzebne do obcięcia odpowiedniego kawałka materiału (aby uniknąć dodawania wszystkich wymiarów łańcucha), to wymiar ten podaje się w nawiasach okrągłych i wówczas-jako wymiar orientacyjny-nie zamyka on łańcucha wymiarowego. Marek Matulewski 11
12 Zasada pomijania wymiarów oczywistych Pomijanie wymiarów oczywistych dotyczy przede wszystkim wymiarów kątowych, wynoszących 0 o lub 90 o, tj. odnoszących się do linii wzajemnie równoległych lub prostopadłych. (z wyjątkiem przypadku gdy kąt 90 ma być na rysunku tolerowany, np. 90 ±15'). Przy wymiarowaniu promieni łuków linię wymiarową prowadzi od środka łuku i zakańcza grotem lub od strony łuku, a liczbę wymiarową poprzedza się zawsze literą R. Jeżeli położenie środka łuku ma być zwymiarowane, to gdy środek łuku znajduje się w obszarze rysunku położenie środka wyznacza się jako punkt przecięcia linii pomocniczych osi. Przy wymiarowaniu za pomocą zbieżności podaje się na rysunku znak zbieżności w postaci wąskiego trójkąta równo-ramiennego, a za nim wartość liczbową zbieżności. Znak zbieżności wraz z jej wartością liczbową umieszcza się przy osi lub też nad linią odniesienia doprowadzoną do powierzchni zbieżnej. Znak zbieżności powinien być zwrócony ostrzem w kierunku zbieżności powierzchni wymiarowej i rysuje się go zawsze równolegle do osi, a nie wzdłuż zarysu powierzchni. Pochyleniem nazywa się: w przypadku stożka - stosunek różnicy promieni d/2 i d1/2 na jego końcach do długości l, w przypadku ostrosłupa foremnego lub klina symetrycznego stosunek odległości d/2 i d1/2 między powierzchniami zbieżnymi i osią do długości l, w przypadku klina niesymetrycznego stosunek różnicy odległości d/2 i d1/2 ściany pochylonej od podstawy klina do jego długości. Pochylenie określa kąt, przy czym jest on o połowę mniejsze od zbieżności. S= (d-d1)/2l= tg α/2 Przy wymiarowaniu za pomocą pochylenia na rysunku umieszcza się przy powierzchni pochylonej lub nad linią odniesienia znak pochylenia w postaci kąta ostrego i za nim pisze się wartość liczbową pochylenia. Znak pochylenia powinien być zwrócony wierzchołkiem w kierunku pochylenia i rysuje się go zawsze w równolegle do osi przedmiotu (rys a) lub do podstawy klina (rys b), a nie wzdłuż powierzchni pochylonej. Wartość liczbową pochylenia podaje się w postaci: ilorazu 1:x (rys a,b), w którym x=2l(d-d1), procentu (rys c) lub promille. Wymiary biegnące w jednym kierunku można podawać na rysunkach w trzech układach: równoległym, szeregowym lub mieszanym. Wymiarowanie w układzie równoległym polega na podawaniu wszystkich wymiarów równoległych od jednej bazy (powierzchni lub linii). W płaskim prostokątnym układzie współrzędnych baz tych, wzajemnie prostopadłych, jest dwie; tak Marek Matulewski 12
13 samo dwie bazy występują w płaskim biegunowym układzie współrzędnych. Natomiast w układach przestrzennych występują trzy wzajemnie prostopadłe bazy. Wymiarowanie w układzie szeregowym polega na wpisywaniu wymiarów równoległych jeden za drugim. Ten sposób wymiarowania stosuje się gdy zależy na dokładności wzajemnego położenia sąsiednich elementów przedmiotu, a nie na dokładnym ich położeniu względem jednej bazy. W ten sposób wymiaruje się często przedmioty, które mają być obrabiane zespołem narzędzi pracujących jednocześnie (np. równoczesne wiercenie wielu otworów przy użyciu głowicy wielowrzecionowej). Wymiarowanie w układzie mieszanym jest połączeniem obu sposobów omówionych wyżej i jednoczy zalety obu tych sposobów. Przy wymiarowaniu mieszanym położenie tych powierzchni, które powinny się znajdować w ściśle określonych odległościach od pewnej bazy, wymiaruje się od tej bazy, zaś położenia pozostałych powierzchni względem poprzednich lub między sobą określa się krótkimi łańcuchami wymiarowymi, czyli wymiaruje szeregowo. Dzięki takiemu wymiarowaniu, wszystkie ważne wymiary przedmiotu mogą być na rysunku bezpośrednio podane, a zatem i bezpośrednio sprawdzone. Wymiarowanie elementów przedmiotu powtarzających się po obu stronach płaszczyzny symetrii należy podawać jeden raz, grupując wymiary po jednej stronie. Tolerowanie wymiarów Marek Matulewski 13
14 Tolerowanie wymiarów liniowych Wymiarami nominalnymi nazywa się wymiary przedmiotów, względem których odnosi się odchyłki. Wymiar nominalny i odchyłki wyznaczają zakres, w którym powinny zawierać się rzeczywiste wymiary przedmiotów. Rozróżnia się: a) wymiary zewnętrzne, jak: długość, szerokość lub wysokość przedmiotu, średnica wałka, grubość ścianki przedmiotu wydrążonego itd. b),wymiary wewnętrzne, jak: średnica otworu, szerokość rowka itd. c) wymiary mieszane, jak: głębokość rowka, wysokość nadlewka itd., przy czym często wymiary te, w zależności od kolejności obróbki powierzchni, mają charakter wymiaru zewnętrznego lub wewnętrznego i wtedy noszą nazwę wymiarów mieszanych typu zewnętrznego lub wewnętrznego; z lewej strony najpierw będzie obrabiana płaszczyzna A, a potem rowek (np. na strugarce), to wymiar a głębokości rowka będzie wymiarem mieszanym typu wewnętrznego, ponieważ przy wykonywaniu rowka jedno dno będzie oddalać się od płaszczyzny A, a zwiększanie się wymiaru obróbkowego aż do osiągnięcia wartości żądanej jest cechą charakterystyczną wymiarów wewnętrznych; odwrotnie przy obróbce powierzchni, których wzajemna odległość jest określona wymiarem zewnętrznym, powierzchnie te zbliżają się ku sobie. Marek Matulewski 14
15 d) wymiary pośrednie, tj. takie, których nie można zmierzyć bezpośrednio, a więc: odległość osi otworu od ściany przedmiotu, rozstawienie otworów itd.; wymiary te mogą być również niekiedy typu zewnętrznego lub wewnętrznego. Ze względu na żądaną dokładność wykonania wymiary dzieli się na: a) swobodne, tj. takie, których rzeczywista wartość nie odgrywa większej roli; dla wymiarów takich nie podaje się tolerancji, b) tolerowane, których rzeczywista wartość musi się zawierać w określonych granicach, c) teoretyczne, dla których nie przewiduje się żadnych odchyłek; są to zwykle wymiary potrzebne do obliczania wymiarów narzędzi, sprawdzianów lub uchwytów. Każdy wymiar stolerowany ma dwa określone wymiary graniczne: wymiar górny B i wymiar dolny A (rys.). Między nimi musi się znaleźć wymiar rzeczywisty przedmiotu. Różnica między górnym i dolnym wymiarem granicznym jest tolerancją T wymiaru. Tolerancja T jest zawsze dodatnia. Odchyłką górną (ES - dla wymiaru wewnętrznego, es - dla wymiaru zewnętrznego) nazywa się różnicę między wymiarem górnym B i wymiarem nominalnym N. Odchyłką dolną (El - dla wymiaru wewnętrznego, ei - dla wymiaru zewnętrznego) nazywa się różnicę między wymiarem dolnym A i wymiarem nominalnym Ń. Między wymiarem nominalnym, wymiarami granicznymi, tolerancją i odchyłkami występują więc następujące zależności: A = D + EI lub A = D + ei B = D + ES lub B = D + es T=B-A lub T=ES-EI, albo T=es-ei Obszar zawarty między wymiarami granicznymi (zakreskowany na rys.) nazywa się polem tolerancji Położenie pola tolerancji wzglądem wymiaru nominalnego Tolerowanie może być: a) symetryczne, gdy wartości odchyłek są jednakowe, a tylko ich znaki różne, Marek Matulewski 15
16 b) asymetryczne, gdy jedna z odchyłek równa się zeru, c) asymetryczne dwustronne, gdy wartości i znaki odchyłek są różne, d) jednostronne, gdy obie odchyłki mają jednakowe znaki. Tolerowanie asymetryczne, przy którym odchyłka dopuszcza tylko zmniejszenie ilości materiału (objętości) przedmiotu, nazywa się tolerowaniem w głąb materiału. Przy tolerowaniu w głąb materiału wymiary nominalne przedmiotu określają jego największą objętość (maksimum materiału -w skrócie max mat), odchyłki wymiarów zewnętrznych są ujemne, a odchyłki wymiarów wewnętrznych oraz mieszanych i pośrednich typu wewnętrznego są dodatnie. Pozostałe wymiary mieszane i pośrednie toleruje się symetrycznie. Tolerowanie asymetryczne, przy którym odchyłka dopuszcza tylko zwiększenie ilości materiału (objętości) przedmiotu, nazywa się tolerowaniem na zewnątrz materiału. Przy tolerowaniu na zewnątrz materiału wymiary nominalne przedmiotu określają jego najmniejszą objętość (minimum materiału - w skrócie min mat), odchyłki wymiarów zewnętrznych są dodatnie, a odchyłki wymiarów wewnętrznych są ujemne. Tolerowanie normalne jest to tolerowanie wymiarów przez dobranie odpowiednich odchyłek z norm. Przy tolerowaniu normalnym pisze się na rysunku tuż za wymiarem nominalnym: 1) Symbol umowny literowo-cyfrowy z normy PN-EN :1996 odpowiadający odchyłkom dobranym dla danego wymiaru. Jest to tolerowanie symbolowe, które stosuje się, gdy przewidziane jest sprawdzenie wymiarów stolerowanych sprawdzianami różnicowymi. Symbol ten pisze się literami i cyframi tej samej wysokości co cyfry liczby wymiarowej. Jeśli wymiar nominalny jest określony literą, jak np. w wielu normach, to symbol umowny tolerancji oddziela się od wymiaru nominalnego poziomą kreską. 2) Odchyłki dobrane z normy, w postaci wartości liczbowych w milimetrach poprzedzonych znakiem + lub. Odchyłki pisze się nieco mniejszymi cyframi niż liczby wymiarowe (lecz co najmniej o wysokości 2,5 mm). Przy tolerowaniu symetrycznym oraz w przypadkach szczególnych (np. przy wpisywaniu wymiarów na maszynie) wysokość cyfr odchyłki powinna być równa wysokości cyfr wymiaru nominalnego. Gdy ilość miejsc znaczących jest w obu odchyłkach różna, należy wyrównać ilość miejsc znaczących przez dodanie cyfry zero. Odchyłki równe zeru pisze się zawsze lecz ilości miejsc znaczących w tym przypadku nie wyrównuje się. Przy tolerowaniu symetrycznym liczbową wartość odchyłki pisze się tylko raz, poprzedzając ją znakiem ±. Tolerowanie za pomocą odchyłek granicznych nazywa się tolerowaniem liczbowym i stosuje się je, gdy przewidziane jest mierzenie tolerowanych wymiarów uniwersalnymi przyrządami pomiarowymi. Symbol umowny i odchyłki, umieszczone w nawiasie za symbolem. Jest to tolerowanie mieszane, które stosuje się, gdy wymiary stolerowane mogą być zarówno sprawdzane sprawdzianami różnicowymi, jaki mierzone uniwersalnymi narzędziami pomiarowymi. Jeżeli konieczne jest Marek Matulewski 16
17 określenie tylko jednego wymiaru granicznego, górnego lub dolnego, to za liczbą wymiarową pisze się odpowiednio max lub min. Tolerowanie swobodne jest to tolerowanie wymiarów przez dobranie wartości odchyłek wg uznania konstruktora (lub technologa w przypadku określania tzw. wymiarów międzyoperacyjnych itp.). Tolerowanie swobodne jest zawsze tolerowaniem liczbowym. Przy tolerowaniu swobodnym wymiary zewnętrzne i wewnętrzne oraz mieszane i pośrednie typu zewnętrznego lub wewnętrznego należy tolerować w głąb materiału. Zarówno przy tolerowaniu symbolowym, jak i liczbowym, wymiar nominalny nie powinien być oddzielony od symbolu lub odchyłek ani linią wymiarową, ani pomocniczą, ani osią. Jeżeli nie można tego uniknąć, należy przeszkadzającą" linię przerwać w miejscu zajmowanym przez wymiar. Jeżeli powierzchnia walcowa o tej samej średnicy nominalnej ma na różnych odcinkach swojej długości różne tolerancje, to odcinki te rozgranicza się liniami cienkimi i wymiaruje ich długość. W takich przypadkach podaje się na rysunku osobno średnicę każdego odcinka wraz z odchyłkami lub symbolem tolerancji. Pasowania Pasowaniem nazywa się charakter współpracy połączonych części: obejmującej i obejmowanej (np. tulei z osadzonym w niej wałkiem), określony różnicą ich wymiarów przed połączeniem. Rozróżnia się trzy grupy pasowań: 1) pasowania luźne, w których występuje zawsze luz (w granicznym przypadku równy zeru), 2) pasowania mieszane, w których może występować zarówno luz, jak i wcisk, 3) pasowania ciasne, w których występuje zawsze wcisk (ujemny luz). Przy wpisywaniu na rysunek tolerancji wspólnego wymiaru nominalnego połączonych części można korzystać z jednej linii wymiarowej, przy czym: a) w przypadku tolerowania symbolowego - za wspólnym wymiarem nominalnym umieszcza się symbol pasowania składający się z symbolu tolerancji wymiaru wewnętrznego (otworu) i symbolu tolerancji wymiaru zewnętrznego (wałka), napisanych w postaci ułamka, b) w przypadku tolerowania liczbowego tolerowany wymiar wewnętrzny pisze się nad linią wymiarową, a wymiar zewnętrzny pod nią, poprzedzając je wskazówkami, który wymiar której z połączonych części dotyczy (umieścić oznaczenia części). Wymiary kątowe mogą być tak samo jak liniowe zewnętrzne, wewnętrzne, mieszane i pośrednie. Analogicznie do tolerowania wymiarów liniowych przedmiotów toleruje się ich ważne wymiary kątowe, przez określenie dla kąta nominalnego dwóch kątów granicznych: górnego (największego) a max i dolnego (najmniejszego) a m - m Tolerancje kątów mogą być na rysunkach podawane: a) w jednostkach kątowych, tj. w stopniach, minutach i sekundach itp., Marek Matulewski 17
18 b) w postaci różnicy średnic stożka wynikającej z kątów granicznych (symbol tolerancji A T D ), c) w postaci długości odcinka prostopadłego do ramienia kąta AT a (symbol tolerancji AT h ). Tolerowanie kształtu i położenia Zasadnicze oznaczenie tolerancji kształtu lub położenia składa się ze znaku rodzaju tolerancji (patrz tabela poniżej) i jej wartości liczbowej w milimetrach. Dane te wpisuje się w ramkę prostokątną podzieloną na dwa pola (w przypadku tolerancji położenia ramka ma często jeszcze trzecie). W lewym polu umieszcza się znak tolerancji, w prawym jej wartość liczbową (rys. a). Przed wartością liczbową tolerancji podaje się w szczególnych przypadkach dodatkowo znak pola tolerancji: Marek Matulewski 18
19 a) symbol Ø (rys. b) jeżeli wartość liczbowa tolerancji jest średnicą walcowego lub kołowego pola tolerancji, b) symbol R (rys. c) jeżeli wartość liczbowa tolerancji jest promieniem walcowego lub kołowego pola tolerancji, c) symbol T (rys. d) jeżeli wartość liczbowa tolerancji jest odległością między dwiema równoległymi płaszczyznami ograniczającymi obszar tolerancji (rys. e) lub między dwiema równoległymi prostymi ograniczającymi pole tolerancji (rys. f), d) symbol T/2 (rys. g) jeżeli wartość liczbowa tolerancji jest odległością między jedną z dwóch płaszczyzn równoległych ograniczających obszar tolerancji i ich płaszczyzną symetrii (rys. h) lub między jedną z dwóch prostych ograniczających pole tolerancji i ich symetralną (rys. j), e) znak w postaci kółka (rys. k) jeżeli obszar tolerancji jest kulisty. Ramkę oznaczenia tolerancji łączy się linią zakończoną grotem z linią zarysu (lub jej przedłużeniem) tego elementu przedmiotu, do którego odnosi się tolerancja (rys. ). Ramkę należy rysować w zasadzie w położeniu poziomym, a ponieważ grot trzeba zawsze rysować w tym kierunku, w którym odchyłka ma być mierzona, więc linia łącząca musi być często załamana. W wyjątkowych przypadkach można ramkę umieścić pionowo, w sposób umożliwiający odczytanie tolerancji od prawej strony rysunku (rys. e). Linię łączącą należy w zasadzie prowadzić od lewej części ramki, zaś od prawej części tylko w razie konieczności (rys. f). Marek Matulewski 19
20 Jeżeli tolerancja dotyczy osi lub płaszczyzny symetrii jakiegoś elementu przedmiotu, to koniec linii łączącej powinien leżeć na przedłużeniu linii wymiarowej tego elementu, przy czym gdy brak miejsca grot linii łączącej może zastąpić grot linii wymiarowej. W ten sam sposób oznacza się tolerancję walca podziałowego gwintu. Gdy tolerancja ma dotyczyć wspólnej osi lub płaszczyzny symetrii dwóch elementów przedmiotu, a z rysunku wyraźnie wynika, dla których elementów oś lub płaszczyzna symetrii jest wspólna, to linię łączącą doprowadza się do osi (rys. d) lub do śladu płaszczyzny symetrii (rys. e). Wartość liczbowa tolerancji odnosi się do całkowitej długości lub pola tolerowanego elementu przedmiotu. Jeżeli tolerancja ma obowiązywać na mniejszej długości (lub na części pola powierzchni) w dowolnym miejscu elementu tolerowanego, to tę długość (rys. f) lub wymiary części pola powierzchni (rys. g) podaje się za wartością tolerancji, oddzielając od niej pochyłą kreską. Gdy tolerancja tej mniejszej długości (lub części pola) dotyczy określonego miejsca na elemencie tolerowanym, miejsce to oznacza się linią punktową i jego położenie wymiaruje się (rys. h), a w ramce umieszcza się tylko tolerancję. Jeśli zaś konieczne jest stolerowanie zarówno całej długości (lub pola), jak i obszaru mniejszego, to obie tolerancje wpisuje się w ramkę jak na rys. j, przy czym tolerancja 0,1 mm odnosi się tu do całkowitej długości powierzchni. Jeżeli na rysunku powtarza się ta sama tolerancja, to oznaczenie podaje się tylko raz, prowadząc odgałęzienia linii łączącej do wszystkich jednakowo tolerowanych elementów przedmiotu (rys. a). Gdy zaś dla jednego elementu trzeba podać dwie różne tolerancje, to ramki oznaczeń można połączyć (rys. b). Odchyłka prostoliniowości rzeczywistej tworzącej płaszczyzny, mierzona w kierunku strzałki w płaszczyznach równoległych do płaszczyzny rysunku, nie może przekroczyć 0,1 mm na całej długości l płaszczyzny, czyli rzeczywisty kształt tworzącej musi się znaleźć między dwiema prostymi równoległymi odległymi od siebie o 0,1 mm. Marek Matulewski 20
21 Chropowatość powierzchni Do oznaczenia chropowatości na rysunku stosuje się symbole pokazane na rys. a, b, c, wraz z podaniem parametru dopuszczalnej chropowatości. Symbol z rys.a bez opisu oznacza powierzchnię rozważaną i jest używany głównie w zbiorczych oznaczeniach chropowatości. Symbol z rys. a uzupełniony wartością parametru największej dopuszczalnej chropowatości oznacza, że uzyskanie tej chropowatości odbędzie się w dowolnym procesie obróbkowym z uwzględnieniem obróbki skrawaniem. Symbol z rys. b bez opisu oznacza powierzchnię obrobioną przez skrawanie. Symbol z rys. b uzupełniony wartością parametru dopuszczalnej chropowatości (rys. b) oznacza, że uzyskanie tej chropowatości musi odbyć się przez obróbkę skrawaniem. Symbol z rys. c oznacza, że usunięcie warstwy materiału w procesie obróbkowym jest niedopuszczalne lub, że powierzchnia ma pozostać taka sama, jaką uzyskano w poprzednim procesie technologicznym, niezależnie od tego czy usunięto warstwę materiału, czy też nie (np. powierzchnia odlewu lub po obróbce skrawaniem). Symbol z rys. c uzupełniony wartością parametru dopuszczalnej chropowatości oznacza, że chropowatość powierzchni ma być uzyskana w procesie technologicznym bez zdjęcia warstwy materiału (np. dogniatanie, rolkowanie). Jeżeli jest wymagane podanie szczególnych cech charakterystycznych struktury powierzchni należy do jednego z symboli z rys. a, b, c dorysować poziomą linię (rys. d), nad którą podaje się dodatkowe informacje. Jeżeli ta sama struktura geometryczna jest wymagana na wszystkich powierzchniach całego obwodu, należy do symbolu z rys. d dorysować okrąg (rys. e) Podstawowe parametry chropowatości Wysokość chropowatości wg 10 punktów R z - średnia arytmetyczna wartości bezwzględnych wysokości pięciu najwyższych wzniesień i głębokości pięciu najniższych wgłębień profilu chropowatości w przedziale odcinka elementarnego l (rys. a). Marek Matulewski 21
22 Średnie arytmetyczne odchylenie profilu chropowatości R a - średnia arytmetyczna wartości bezwzględnych odchyleń profilu y od linii średniej m w przedziale odcinka elementarnego l (rys. b) Odcinek elementarny l - jest to długość linii odniesienia przyjęta do wyznaczania nierówności, charakteryzująca chropowatość powierzchni. Linia średnia profilu chropowatości m - jest to linia odniesienia dzieląca profil chropowatości tak, że w przedziale odcinka elementarnego l suma kwadratów odchyleń profilu y od tej linii jest minimalna. Gdy konieczne jest dwugraniczne określenie chropowatości, a więc podanie również jej najmniejszej dopuszczalnej wartości, nad znakiem chropowatości wpisuje się obie graniczne wartości (rys.), przy czym większą wartość chropowatości pisze się wyżej, a mniejszą pod nią. Gdy chropowatość powierzchni ma być osiągnięta przy zastosowaniu określonego sposobu obróbki, sposób ten należy podać słownie nad dodatkową linią znaku chropowatości (rys. a, b). Również nad dodatkową linią podaje się inne wymagania, np. dotyczące powłok (rys. c). Gdy ze względu na prawidłowość współpracy jakiejś powierzchni z powierzchnią innej części maszynowej istotne jest w jakich kierunkach mogą przebiegać na tej powierzchni ślady obróbki, czyli jaka ma być dopuszczalna kierunkowość struktury tej powierzchni, to należy przy oznaczeniu chropowatości powierzchni podać odpowiednie wymaganie. W tym celu umieszcza się z prawej strony znaku chropowatości, tuż nad linią zarysu powierzchni, jeden z symboli z tabeli umieszczonej poniżej. Przy określaniu na rysunku kierunkowości struktury powierzchni zaleca się podawać słownie sposób obróbki (rys. a) Marek Matulewski 22
23 Przy podawaniu na rysunkach oznaczeń chropowatości powierzchni obowiązują następujące zasady: a) jeżeli na rysunku ma być podana tylko wartość R a lub R z jakiejś powierzchni, bez dodatkowych wymagań, to oznaczenie chropowatości może być umieszczone w dowolnym położeniu (rys. a), b) jeżeli na rysunku oprócz wartości dopuszczalnej chropowatości mają być podane inne wymagania (np. sposób obróbki czy długość odcinka elementarnego), to oznaczenie musi być tak umieszczone (rys. b), żeby można było odczytać je od dołu lub od prawej strony (tak samo jak wymiary). Gdy to jest niemożliwe ze względu na położenie oznaczanej powierzchni na rysunku (rys. c), oznaczenie chropowatości umieszcza się na poziomej linii odniesienia zakończonej strzałką dotykającą zarysu oznaczanej powierzchni lub linii pomocniczej, będącej przedłużeniem linii zarysu (np. chropowatość x na rys. d). Linie odniesienia ze Marek Matulewski 23
24 strzałkami wolno stosować także wtedy, gdy brak jest miejsca na oznaczenie chropowatości, przy czym jedno oznaczenie może służyć dla kilku powierzchni (np. chropowatość y na rys. d). Oznaczenie chropowatości podaje się dla każdej powierzchni oznaczanej tylko raz i umieszcza sieje na linii zarysu powierzchni (w razie potrzeby można przerwać linię pomocniczą wymiarową -jak na rys. e) lub na linii pomocniczej (rys. b), zawsze od strony zewnętrznej. Oznaczenie chropowatości najlepiej jest umieszczać na tym rzucie przedmiotu, na którym jest zwymiarowana oznaczana powierzchnia lub jej położenie względem innych powierzchni przedmiotu. W związku z tym, jeżeli na rysunku zwymiarowana jest powierzchnia niewidoczna, przedstawiona linią kreskową, to można na tej linii umieścić oznaczenie chropowatości. Oznaczenia chropowatości powierzchni obrotowych (walcowych, stożkowych itp.) podaje się tylko po jednej stronie osi przedmiotu. Gdy przedmiot ma mieć jednakową dopuszczalną chropowatość na całym obwodzie (rys. b), oznaczenie podaje się tylko w jednym miejscu, dodając okrąg do symbolu graficznego. Znak okręgu jest zbędny, gdy przedmiot ma kilka płaszczyzn symetrii. Jeżeli przedmiot ma kilka powtarzających się szczegółów budowy, to oznaczenia chropowatości powtarzających się powierzchni podaje się - tak samo jak wymiary - tylko przy jednym z tych jednakowych szczegółów budowy. Różną chropowatość części tej samej powierzchni określa się jak na rys., rozgraniczając te części powierzchni w widoku linią cienką i podając dla każdej części powierzchni oznaczenie jej chropowatości Jeżeli oznaczenie chropowatości umieszcza się na powierzchni, która ma być pokryta powłoką, to oznaczenie dotyczy chropowatości powierzchni po jej powleczeniu (rys. a). Gdy chce się podać również dopuszczalną chropowatość tej powierzchni przed nałożeniem powłoki, wówczas powierzchnię powlekaną zaznacza się linią punktową grubą i na tej linii umieszcza się oznaczenie dopuszczalnej chropowatości po powleczeniu (rys. b) natomiast oznaczenie chropowatości przed powleczeniem podaje się na linii pomocniczej wymiarowej. Marek Matulewski 24
25 Na rysunku podaje się tylko te inne oznaczenia chropowatości, a oznaczenie dotyczące największej ilości powierzchni umieszcza się jako znak zbiorczy w prawym górnym rogu arkusza i za tym znakiem w nawiasie: - znak chropowatości, który w tym przypadku wskazuje umownie, że na rysunku występują jeszcze inne chropowatości (rys. a); - wszystkie oznaczenia chropowatości podane bezpośrednio na rysunku, ujęte w nawias i uszeregowane wg rosnącej wartości chropowatości (rys. b). Na rysunku umieszcza się tylko zbiorcze oznaczenie chropowatości, w prawym górnym rogu arkusza w odległości 5-10 mm od obramowania (jeśli to miejsce jest zajęte, to można oznaczenie umieścić w innej odległości od obramowania). Marek Matulewski 25
Tolerancja wymiarowa
Tolerancja wymiarowa Pojęcia podstawowe Wykonanie przedmiotu zgodnie z podanymi na rysunku wymiarami, z uwagi na ograniczone dokładności wykonawcze oraz pomiarowe w praktyce jest bardzo trudne. Tylko przez
Bardziej szczegółowoWymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach technicznych za pomocą linii, liczb i znaków wymiarowych.
WYMIAROWANIE (w rys. technicznym maszynowym) 1. Co to jest wymiarowanie? Aby rysunek techniczny mógł stanowić podstawę do wykonania jakiegoś przedmiotu nie wystarczy bezbłędne narysowanie go w rzutach
Bardziej szczegółowoPODSTAWY RYSUNKU TECHNICZNEGO formaty arkuszy
Format PODSTAWY RYSUNKU TECHNICZNEGO formaty arkuszy Wymiary arkusza (mm) A0 841 x 1189 A1 594 x 841 A2 420 x 594 A3 297 x 420 A4 210 x 297 Rysunki wykonujemy na formacie A4, muszą one mieć obramowanie
Bardziej szczegółowoChropowatości powierzchni
Chropowatość powierzchni Chropowatość lub chropowatość powierzchni cecha powierzchni ciała stałego, oznacza rozpoznawalne optyczne lub wyczuwalne mechanicznie nierówności powierzchni, niewynikające z jej
Bardziej szczegółowoLinie wymiarowe i pomocnicze linie wymiarowe
Linie wymiarowe i pomocnicze linie wymiarowe Linie wymiarowe rysuje się linią ciągłą cienką równolegle do wymiarowanego odcinka w odległości co najmniej 10 mm, zakończone są grotami dotykającymi ostrzem
Bardziej szczegółowoWymiarowanie. Wymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach technicznych za pomocą linii, liczb i znaków wymiarowych.
Wymiarowanie Wymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach technicznych za pomocą linii, liczb i znaków wymiarowych. Wymiarowanie: -jedna z najważniejszych rzeczy na rysunku technicznym
Bardziej szczegółowoTolerancja kształtu i położenia
Oznaczenia tolerancji kształtu i położenia Tolerancje kształtu określają wymagane dokładności wykonania kształtu powierzchni i składają się z symboli tolerancji i z liczbowej wartości odchyłki. Zasadnicze
Bardziej szczegółowoWYMIAROWANIE. Wymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach technicznych za pomocą linii, liczb i znaków wymiarowych.
WYMIAROWANIE Wymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach technicznych za pomocą linii, liczb i znaków wymiarowych. Zasady wymiarowania podlegają oczywiście normalizacji. W Polsce obowiązującą
Bardziej szczegółowoWYMIAROWANIE Linie wymiarowe Strzałki wymiarowe Liczby wymiarowe
WYMIAROWANIE Zasady wymiarowania podlegają oczywiście normalizacji. W Polsce obowiązującą normą jest Polska Norma PN-81/N-01614. Ogólne zasady wymiarowania w rysunku technicznym maszynowym dotyczą: - linii
Bardziej szczegółowoWYMIAROWANIE ZASADY SPORZĄDZANIA RYSUNKU TECHNICZNEGO
WYMIAROWANIE ZASADY SPORZĄDZANIA RYSUNKU TECHNICZNEGO 1 Zarys przedmiotu (widoczne krawędzie) rysujemy zawsze linią grubą 2 Wszystkie linie wymiarowe, linie pomocnicze i osie symetrii rysujemy linią cienką
Bardziej szczegółowoRysunek Techniczny. Podstawowe definicje
Rysunek techniczny jest to informacja techniczna podana na nośniku informacji, przedstawiona graficznie zgodnie z przyjętymi zasadami i zwykle w podziałce. Rysunek Techniczny Podstawowe definicje Szkic
Bardziej szczegółowoWPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI ZAPISU KONSTRUKCJI MECHANICZNYCH.NORMALIZACJA. RZUTOWANIE PROSTOKĄTNE
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wprowadzenie. Rzuty prostokątne 1 WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI ZAPISU KONSTRUKCJI MECHANICZNYCH.NORMALIZACJA. RZUTOWANIE PROSTOKĄTNE Zapis konstrukcji stanowi zbiór informacji
Bardziej szczegółowoWymiarowanie. Wymiary normalne. Elementy wymiaru rysunkowego Znak ograniczenia linii wymiarowej
Wymiary normalne Wymiarowanie Elementy wymiaru rysunkowego Znak ograniczenia linii wymiarowej 1. Linia wymiarowa 2. Znak ograniczenia linii wymiarowej 3. Liczba wymiarowa 4. Pomocnicza linia wymiarowa
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY. Bartosz Dębski Robert Aranowski. Katedra Technologii Chemicznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska
RYSUNEK TECHNICZNY Bartosz Dębski Robert Aranowski Katedra Technologii Chemicznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska Widok - jest to rzut prostokątny przedstawiający widoczną część przedmiotu, a także
Bardziej szczegółowoZAPIS UKŁADU WYMIARÓW. RODZAJE RYSUNKÓW
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 1 ZAPIS UKŁADU WYMIARÓW. RODZAJE RYSUNKÓW Rysunek przedmiotu wykonany w rzutach prostokątnych lub aksonometrycznych przedstawia jedynie jego
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 2 Znormalizowane elementy rysunku technicznego. Przekroje.
WYKŁAD 2 Znormalizowane elementy rysunku technicznego. Przekroje. Tworzenie z formatu A4 formatów podstawowych. Rodzaje linii Najważniejsze zastosowania linii: - ciągła gruba do rysowania widocznych krawędzi
Bardziej szczegółowoWymiary tolerowane i pasowania. Opracował: mgr inż. Józef Wakuła
Wymiary tolerowane i pasowania Opracował: mgr inż. Józef Wakuła Pojęcia podstawowe Wykonanie przedmiotu zgodnie z podanymi na rysunku wymiarami, z uwagi na ograniczone dokładności wykonawcze oraz pomiarowe
Bardziej szczegółowoWIDOKI I PRZEKROJE PRZEDMIOTÓW LINIE PRZENIKANIA BRYŁ
Zapis i Podstawy Konstrukcji Widoki i przekroje przedmiotów 1 WIDOKI I PRZEKROJE PRZEDMIOTÓW LINIE PRZENIKANIA BRYŁ Rzutami przedmiotów mogą być zarówno widoki przestawiające zewnętrzne kształty przedmiotów
Bardziej szczegółowoRZUTOWANIE PROSTOKĄTNE
RZUTOWANIE PROSTOKĄTNE WPROWADZENIE Wykonywanie rysunku technicznego - zastosowanie Rysunek techniczny przedmiotu jest najczęściej podstawą jego wykonania, dlatego odwzorowywany przedmiot nie powinien
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY. Wymiarowanie w Rysunku Technicznym. Sobieski Wojciech
RYSUNEK TECHNICZNY Wymiarowanie w Rysunku Technicznym Sobieski Wojciech Olsztyn, 2008 Linie wymiarowe Linia wymiarowa jest to cienka linia prosta lub łukowa zakończona grotami (niekiedy jednym) dotykającymi
Bardziej szczegółowoRzuty, przekroje i inne przeboje
Rzuty, przekroje i inne przeboje WYK - Grafika inżynierska Piotr Ciskowski, Sebastian Sobczyk Wrocław, 2015-2016 Rzuty prostokątne Rzuty prostokątne pokazują przedmiot z kilku stron 1. przedmiot ustawiamy
Bardziej szczegółowoWIDOKI I PRZEKROJE PRZEDMIOTÓW
WIDOKI I PRZEKROJE PRZEDMIOTÓW Rzutami przedmiotów mogą być zarówno widoki przedstawiające zewnętrzne kształty przedmiotów jak i przekroje, które pokazują budowę wewnętrzną przedmiotów wydrążonych. Rys.
Bardziej szczegółowoJacek Jarnicki Politechnika Wrocławska
Plan wykładu Wykład Wymiarowanie, tolerowanie wymiarów, oznaczanie chropowatości. Linie, znaki i liczby stosowane w wymiarowaniu 2. Zasady wymiarowania 3. Układy wymiarów. Tolerowanie wymiarów. Oznaczanie
Bardziej szczegółowoWidoki WPROWADZENIE. Rzutowanie prostokątne - podział Rzuty prostokątne dzieli się na trzy rodzaje: widoki,.przekroje, kłady.
Widoki WPROWADZENIE Rzutowanie prostokątne - podział Rzuty prostokątne dzieli się na trzy rodzaje: widoki, przekroje, kłady Widoki obrazują zewnętrzną czyli widoczną część przedmiotu Przekroje przedstawiają
Bardziej szczegółowowymiarowanie1 >>> wymiarowanie2 >>> wymiarowanie3 >>> wymiarowanie >>> wymiarowanie >>> Co to jest wymiarowanie?
wymiarowanie1 >>> wymiarowanie2 >>> wymiarowanie3 >>> wymiarowanie >>> wymiarowanie >>> Co to jest wymiarowanie? Jedną z najważniejszych części rysunku technicznego jest wymiarowanie. Jest to podanie pełnej
Bardziej szczegółowoFormat arkusza. Obramowanie
Format arkusza Podstawowa w Polsce norma arkuszy papieru jest zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Najbardziej znanym formatem tego rodzaju jest A4. Stosunek boków w formacie A jest zawsze jak 1 do 2,
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY. Tolerowanie wymiarów oraz kształtu i położenia. Chropowatość powierzchni. Sobieski Wojciech
RYSUNEK TECHNICZNY Tolerowanie wymiarów oraz kształtu i położenia. Chropowatość powierzchni. Sobieski Wojciech Olsztyn, 2008 Pojęcia podstawowe Wymiar nominalny jest to wymiar przedmiotu, względem którego
Bardziej szczegółowoGRAFIKA KOMPUTEROWA Przekroje Kłady
Przekroje Przekroje służą do przedstawiania wewnętrznej budowy obiektów. Wybór odpowiedniego przekroju zależy od stopnia złożoności wewnętrznej budowy przedmiotu.. Przekroje całkowite to rzuty przedstawiające
Bardziej szczegółowoRZUTOWANIE PROSTOKĄTNE
RZUTOWANIE PROSTOKĄTNE wg PN-EN ISO 5456-2 rzutowanie prostokątne (przedstawienie prostokątne) stanowi odwzorowanie geometrycznej postaci konstrukcji w postaci rysunków dwuwymiarowych. Jest to taki rodzaj
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 9. Rzutowanie i wymiarowanie Strona 1 z 5
Ćwiczenie 9. Rzutowanie i wymiarowanie Strona 1 z 5 Problem I. Model UD Dana jest bryła, której rzut izometryczny przedstawiono na rysunku 1. (W celu zwiększenia poglądowości na rysunku 2. przedstawiono
Bardziej szczegółowoRysujemy. Rysunek techniczny Odwzoruj to co widzisz. rzutowanie, Wymiarowanie, linie i łańcuchy
Rysujemy Dr inż. Hieronim Piotr Janecki Miłe spotkanie wyższego rzędu No 10 Rysunek techniczny Odwzoruj to co widzisz rzutowanie, Wymiarowanie, linie i łańcuchy 1 Rzutowanie rzut prostokątny Definicja
Bardziej szczegółowoTemat nr 2: Rysunek techniczny, cz2. Pismo techniczne. Zasady wymiarowania. Przekroje i rozwinięcia brył. Rzuty aksonometryczne. Rysunek techniczny
Temat nr 2: Rysunek techniczny, cz2 Pismo techniczne Zasady wymiarowania Przekroje i rozwinięcia brył Rzuty aksonometryczne Rysunek techniczny Pismo techniczne Pismo techniczne - to pismo stosowane do
Bardziej szczegółowoCzytanie rysunku technicznego
Czytanie rysunku technicznego Zapis konstrukcji (rzuty, wymiary, spawy) 1 Zagadnienia do omówienia: I. Rysunek techniczny - pojęcia podstawowe II. Rzuty widoki i przekroje III. Wymiarowanie IV. Tolerowanie
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY. Zapis geometrii w Rysunku Technicznym. Sobieski Wojciech
RYSUNEK TECHNICZNY Zapis geometrii w Rysunku Technicznym Sobieski Wojciech Olsztyn, 2008 Położenie przedmiotu na rysunku Rysunki techniczne maszynowe wykonuje się przy zastosowaniu europejskiej metody
Bardziej szczegółowoPlan wykładu. Wykład 3. Rzutowanie prostokątne, widoki, przekroje, kłady. Rzutowanie prostokątne - geneza. Rzutowanie prostokątne - geneza
Plan wykładu Wykład 3 Rzutowanie prostokątne, widoki, przekroje, kłady 1. Rzutowanie prostokątne - geneza 2. Dwa sposoby wzajemnego położenia rzutni, obiektu i obserwatora, metoda europejska i amerykańska
Bardziej szczegółowoCopyright 2012 Daniel Szydłowski
Copyright 2012 Daniel Szydłowski 2012-10-23 1 Przedmiot rzeczywisty wykonany na podstawie rysunku prawie nigdy nie odpowiada obrazowi nominalnemu. Różnice, spowodowane różnymi czynnikami, mogą dotyczyć
Bardziej szczegółowoZAPIS UKŁADU WYMIARÓW. RODZAJE RYSUNKÓW
ZAPIS UKŁADU WYMIARÓW. RODZAJE RYSUNKÓW Rysunek przedmiotu wykonany w rzutach prostokątnych lub aksonometrycznych przedstawia jedynie jego kształt. W celu wykonania przedmiotu, niezbędne jest podanie jego
Bardziej szczegółowoPRZEKROJE RYSUNKOWE CZ.1 PRZEKROJE PROSTE. Opracował : Robert Urbanik Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu
PRZEKROJE RYSUNKOWE CZ.1 PRZEKROJE PROSTE Opracował : Robert Urbanik Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu IDEA PRZEKROJU stosujemy, aby odzwierciedlić wewnętrzne, niewidoczne z zewnątrz, kształty przedmiotu.
Bardziej szczegółowo1. Rysunek techniczny jako sposób
1 2 1. Rysunek techniczny jako sposób komunikowania się Ćwiczenie 1 Rysunek jest jednym ze sposobów przekazywania sobie informacji. Informuje o wyglądzie i wielkości konkretnego przedmiotu. W opisie rysunku
Bardziej szczegółowoTolerancje kształtu i położenia
Strona z 7 Strona główna PM Tolerancje kształtu i położenia Strony związane: Podstawy Konstrukcji Maszyn, Tolerancje gwintów, Tolerancje i pasowania Pola tolerancji wałków i otworów, Układy pasowań normalnych,
Bardziej szczegółowoStrona internetowa https://sites.google.com/site/tmpkmair
Strona internetowa https://sites.google.com/site/tmpkmair TOLERANCJE I PASOWANIA WYMIARÓW LINIOWYCH 1. Wymiary nominalne rzeczywiste, tolerancja wymiaru. Wymiary przedmiotów na rysunkach noszą nazwę wymiarów
Bardziej szczegółowo1. WIADOMOŚCI WPROWADZAJĄCE DO PROJ. I GR. INŻ.
1. WIADOMOŚCI WPROWADZAJĄCE DO PROJ. I GR. INŻ. 1.1. Formaty arkuszy Dobierając wielkość arkusza rysunkowego należy stosować się do normy PN EN ISO 5457, która zaleca aby oryginał rysunku wykonany był
Bardziej szczegółowoPUNKT PROSTA. Przy rysowaniu rzutów prostej zaczynamy od rzutowania punktów przebicia rzutni prostą (śladów). Następnie łączymy rzuty na π 1 i π 2.
WYKŁAD 1 Wprowadzenie. Różne sposoby przedstawiania przedmiotu. Podstawy teorii zapisu konstrukcji w grafice inżynierskiej. Zasady rzutu prostokątnego. PUNKT Punkt w odwzorowaniach Monge a rzutujemy prostopadle
Bardziej szczegółowoSZa 98 strona 1 Rysunek techniczny
Wstęp Wymiarowanie Rodzaje linii rysunkowych i ich przeznaczenie 1. linia ciągła cienka linie pomocnicze, kreskowanie przekrojów, linie wymiarowe, 2. linia ciągła gruba krawędzie widoczne 3. linia kreskowa
Bardziej szczegółowoΠ 1 O Π 3 Π Rzutowanie prostokątne Wiadomości wstępne
2. Rzutowanie prostokątne 2.1. Wiadomości wstępne Rzutowanie prostokątne jest najczęściej stosowaną metodą rzutowania w rysunku technicznym. Reguły nim rządzące zaprezentowane są na rysunkach 2.1 i 2.2.
Bardziej szczegółowoRysujemy. Rysunek techniczny. Dyskusji w kolejnym międzynarodowym języku ciąg dalszy Odwzoruj to co widzisz
Rysujemy Dr inż. Hieronim Piotr Janecki Miłe spotkanie wyższego rzędu No 9 Rysunek techniczny Dyskusji w kolejnym międzynarodowym języku ciąg dalszy Odwzoruj to co widzisz 1 Rysujemy informacje o detalu
Bardziej szczegółowoMATERIAŁY POMOCNICZE DO WYKŁADU Z GRAFIKI INŻYNIERSKIEJ nt.: TOLEROWANIE WYMIARÓW LINIOWYCH I KĄTOWYCH, PASOWANIE ELEMENTÓW
MATERIAŁY POMOCNICZE DO WYKŁADU Z GRAFIKI INŻYNIERSKIEJ nt.: TOLEROWANIE WYMIARÓW LINIOWYCH I KĄTOWYCH, PASOWANIE ELEMENTÓW UWAGA 1. Poniższe materiały zawierają rysunki (często niekompletne), które należy
Bardziej szczegółowodla symboli graficznych O bardzo dużej liczbie szczegółów 0,18 0,35 0,70 0,25 A3 i A4 O dużej liczbie szczegółów
6/ LINIE RYSUNKOWE Normy rysunkowe PN-EN ISO 128-20:2002 Rysunek techniczny. Zasady ogólne przedstawiania Część 20: Wymagania podstawowe dotyczące linii PN-ISO 128-23:2002 Rysunek techniczny. Ogólne zasady
Bardziej szczegółowoDLA KLAS 3 GIMNAZJUM
DLA KLAS 3 GIMNAZJUM ROLA RYSUNKU W TECHNICE Rysunek techniczny - wykonany zgodnie z przepisami i obowiązującymi zasadami - stał się językiem, którym porozumiewają się inżynierowie i technicy wszystkich
Bardziej szczegółowoTOLERANCJE I PASOWANIA WYMIARÓW LINIOWYCH. 1. Wymiary nominalne rzeczywiste, tolerancja wymiaru.
OLERCJE I PSOWI WYMIRÓW LIIOWYCH 1. Wymiary nominalne rzeczywiste, tolerancja wymiaru. Wymiary przedmiotów na rysunkach noszą nazwę wymiarów nominalnych oznaczanych symbolem. W praktyce wymiary nominalne
Bardziej szczegółowoRysunek techniczny -wykład
Rysunek techniczny -wykład Odwzorowanie zewnętrznego i wewnętrznego zarysu przedmiotu A. Korcala Literatura źródłowa: T.Dobrzański Rysunek techniczny maszynowy WNT 2002 T. Lewandowski Rysunek techniczny
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY WPROWADZENIE
RYSUNEK TECHNICZNY WPROWADZENIE jest specjalnym rodzajem rysunku wykonywanego według ustalonych zasad i przepisów Jest formą przekazywania informacji między konstruktorem urządzenia a jego wykonawcą, zrozumiałą
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY. Robert Aranowski. Katedra Technologii Chemicznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska
RYSUNEK TECHNICZNY Robert Aranowski Katedra Technologii Chemicznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska Większość ilustracji zaczerpnięte z książki T. Dobrzańskiego Rysunek Techniczny i Maszynowy Rodzaje
Bardziej szczegółowoZasady tworzenia rysunku technicznego PODSTAWY KONSTRUKCJI MASZYN
Zasady tworzenia rysunku technicznego PODSTAWY KONSTRUKCJI MASZYN 1 Rysunek techniczny Rysunek techniczny jest specjalnym rodzajem rysunku wykonanym według ustalonych zasad i przepisów. Przepisy regulujące
Bardziej szczegółowo1. Znormalizowane elementy rysunku technicznego maszynowego
1. Znormalizowane elementy rysunku technicznego maszynowego 1.1. Wprowadzenie Wraz z silnie rozwijającym się postępem technicznym zwiększają się wymagania, dotyczące sporządzania dokumentacji technicznej,
Bardziej szczegółowoZnormalizowane elementy rysunku technicznego
Znormalizowane elementy rysunku technicznego WYK - Grafika inżynierska Piotr Ciskowski, Sebastian Sobczyk Wrocław, 2015-2016 Rysunek techniczny 2 Rola rysunku w technice Rysunek techniczny konstruktor
Bardziej szczegółowoZanim wykonasz jakikolwiek przedmiot, musisz go najpierw narysować. Sam rysunek nie wystarczy do wykonania tego przedmiotu. Musisz podać na rysunku
Zanim wykonasz jakikolwiek przedmiot, musisz go najpierw narysować. Sam rysunek nie wystarczy do wykonania tego przedmiotu. Musisz podać na rysunku jego wymiary (długość, szerokość, grubość). Wymiary te
Bardziej szczegółowoOdwzorowanie rysunkowe przedmiotów w rzutach
Odwzorowanie rysunkowe przedmiotów w rzutach Rzutem nazywamy rysunkowe odwzorowanie przedmiotu lub bryły geometrycznej na płaszczyźnie rzutów, zwanej rzutnią, którą jest płaszczyzna rysunku. Rzut każdej
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY MATERIAŁY POMOCNICZE DO PRZEDMIOTU. Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej POLITECHNIKA KRAKOWSKA
Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej POLITECHNIKA KRAKOWSKA MATERIAŁY POMOCNICZE DO PRZEDMIOTU RYSUNEK TECHNICZNY Barbara Kopczyńska-Bożek Stanisław Mazoń Andrzej Wolak Kraków, 2000 1. WSTĘP Rysunek
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY. Wprowadzenie do Rysunku Technicznego. Sobieski Wojciech
RYSUNEK TECHNICZNY Wprowadzenie do Rysunku Technicznego Sobieski Wojciech Olsztyn, 2008 Literatura Tematy wykładów: Wprowadzenie do Rysunku Technicznego Zapis geometrii w Rysunku Technicznym Wymiarowanie
Bardziej szczegółowoNormalizacja jest to opracowywanie i wprowadzanie w życie norm, ujednolicanie.
Wprowadzenie do rysunku technicznego. Jednym ze sposobów komunikowania się ludzi jest przekazywanie sobie informacji przy pomocy rysunku. Rysunek informuje o wyglądzie i wielkości jakiegoś przedmiotu.
Bardziej szczegółowoDefinicja obrotu: Definicja elementów obrotu:
5. Obroty i kłady Definicja obrotu: Obrotem punktu A dookoła prostej l nazywamy ruch punktu A po okręgu k zawartym w płaszczyźnie prostopadłej do prostej l w kierunku zgodnym lub przeciwnym do ruchu wskazówek
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY BUDOWLANY WYMIAROWANIE
RYSUNEK TECHNICZNY BUDOWLANY WYMIAROWANIE MOJE DANE dr inż. Sebastian Olesiak Katedra Geomechaniki, Budownictwa i Geotechniki Pokój 309, pawilon A-1 (poddasze) e-mail: olesiak@agh.edu.pl WWW http://home.agh.edu.pl/olesiak
Bardziej szczegółowoInstrukcje do przedmiotu Komputerowe wspomaganie prac inżynierskich. Opracowała: Dr inż. Joanna Bartnicka
Instrukcje do przedmiotu Komputerowe wspomaganie prac inżynierskich Opracowała: Dr inż. Joanna Bartnicka Instrukcja I Temat laboratorium: PODSTAWY KOMPUTEROWEGO ZAPISU KONSTRUKCJI Z ZASTOSOWANIEM PROGRAMU
Bardziej szczegółowoKŁAD NIETYPOWA ODMIANA PRZEKROJU
KŁAD NIETYPOWA ODMIANA PRZEKROJU Opracował: Robert Urbanik Pojęcie kładu Polska Norma określa kład jako zarys figury geometrycznej powstałej w wyniku przecięcia przedmiotu tylko jedną płaszczyzną przekroju,
Bardziej szczegółowoSTEREOMETRIA CZYLI GEOMETRIA W 3 WYMIARACH
STEREOMETRIA CZYLI GEOMETRIA W 3 WYMIARACH Stereometria jest działem geometrii, którego przedmiotem badań są bryły przestrzenne oraz ich właściwości. WZAJEMNE POŁOŻENIE PROSTYCH W PRZESTRZENI 2 proste
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze z programu AutoCAD 2014.
Materiały pomocnicze z programu AutoCAD 2014. Poniżej przedstawiony zostanie przykładowy rysunek wykonany w programie AutoCAD 2014. Po uruchomieniu programu należy otworzyć szablon KKM, w którym znajdują
Bardziej szczegółowoZapis i Podstawy Konstrukcji Mechanicznych
Zapis i Podstawy Konstrukcji Mechanicznych Przykłady rozwiązania zadań rysunkowych Strona 1 z 1 Temat ćwiczenia: Rysowanie przedmiotów w rzutach prostokątnych i w rzutach aksonometrycznych. Zadanie: Narysować
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE z Technologii i konstrukcji mechanicznych dla klasy I technikum
WYMAGANIA EDUKACYJNE z Technologii i konstrukcji mechanicznych dla klasy I technikum OCENA poziom podstawowy mechatroniczne 311410 WYMAGANIA - przygotować arkusz rysunkowy (z wypełnioną tabelą pomiarową),
Bardziej szczegółowoZajęcia techniczne kl. I - Gimnazjum w Tęgoborzy
Temat 14 : Podstawowe wiadomości o rysunku technicznym. Prezentacja Pismo techniczne.pps 1. - język porozumiewawczy między inżynierem a konstruktorem. Jest znormalizowany, tzn. istnieją normy (przepisy)
Bardziej szczegółowoGrafika inżynierska Dr inż. Izabela Polowczyk p. 203, C-6 izabela.polowczyk@pwr.wroc.pl Podręczniki: Rysunek techniczny maszynowy Tadeusz Dobrzański Rysunek techniczny Tadeusz Buksiński Rysunek techniczny
Bardziej szczegółowoOrganizacja zajęć. Wykład: 2godz./tydz. x 15tyg. = 30godz. Ćwiczenia 2godz./tydz. x 15tyg. = 30godz. Podstawy rysunku technicznego
Organizacja zajęć Wykład: 2godz./tydz. x 15tyg. = 30godz. Podstawy rysunku technicznego Cele projektowania i kolejne etapy cyklu projektowo-produkcyjnego Normy techniczne polskie i europejskie, regulacje
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA OPOLSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY Katedra Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji POMIARY KĄTÓW I STOŻKÓW
POLITECHNIKA OPOLSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY Katedra Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji TEMAT: Ćwiczenie nr 4 POMIARY KĄTÓW I STOŻKÓW ZADANIA DO WYKONANIA:. zmierzyć 3 wskazane kąty zadanego przedmiotu
Bardziej szczegółowoPłaszczyzny, Obrót, Szyk
Płaszczyzny, Obrót, Szyk Zagadnienia. Szyk kołowy, tworzenie brył przez Obrót. Geometria odniesienia, Płaszczyzna. Wykonajmy model jak na rys. 1. Wykonanie korpusu pokrywki Rysunek 1. Model pokrywki (1)
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY TRZECIEJ NA ROK SZKOLNY 2011/2012 DO PROGRAMU MATEMATYKA Z PLUSEM
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY TRZECIEJ NA ROK SZKOLNY 2011/2012 DO PROGRAMU MATEMATYKA Z PLUSEM LICZBY, WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE umie obliczyć potęgę o wykładniku naturalnym; umie obliczyć
Bardziej szczegółowo1. Przykładowy test nr 1
1. Przykładowy test nr 1 Nr Treść zad. zad. 1 Proszę podać wymiary formatu arkusza A1 Odpowiedź 2 Proszę podać przykład typowej podziałki zwiększającej 3 Proszę podać zastosowanie linii ciągłej, cienkiej
Bardziej szczegółoworysunkowej Rys. 1. Widok nowego arkusza rysunku z przeglądarką obiektów i wywołanym poleceniem edycja arkusza
Ćwiczenie nr 12 Przygotowanie dokumentacji rysunkowej Wprowadzenie Po wykonaniu modelu części lub zespołu kolejnym krokiem jest wykonanie dokumentacji rysunkowej w postaci rysunków części (rysunki wykonawcze)
Bardziej szczegółowoLaboratorium metrologii
Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki Instytut Technologii Mechanicznej Laboratorium metrologii Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Temat ćwiczenia: Pomiary wymiarów zewnętrznych Opracował:
Bardziej szczegółowo3. Widoki i przekroje
3. Widoki i przekroje 3.1. Wiadomości wstępne Wykonanie rysunku technicznego nie jest oparte jedynie na sporządzeniu sześciu rzutów, ponieważ tak wykonany projekt byłby mało czytelny, a sposób jego wykonania
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI KLASA IV DOBRY DZIAŁ 1. LICZBY NATURALNE
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI KLASA IV DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY DZIAŁ 1. LICZBY NATURALNE dodaje liczby bez przekraczania progu dziesiątkowego, odejmuje liczby w zakresie
Bardziej szczegółowoTOLERANCJE WYMIAROWE SAPA
TOLERANCJE WYMIAROWE SAPA Tolerancje wymiarowe SAPA zapewniają powtarzalność wymiarów w normalnych warunkach produkcyjnych. Obowiązują one dla wymiarów, dla których nie poczyniono innych ustaleń w trakcie
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY PODSTAWOWE WIADOMOŚCI
SPIS REŚCI: RYSUNEK TECHNICZNY PODSTAWOWE WIADOMOŚCI 1. Pojęcie rysunku str 2 2. Normy str 3 3. Dokumentacja konstrukcyjna str 4 4. Rodzaje rysunków str 5 5. Podział rysunków str 5 6. Formaty arkuszy rysunkowych
Bardziej szczegółowoGrafika inżynierska. Mirosław Głowacki Wykład
Grafika inżynierska Mirosław Głowacki Wykład Projektowanie Mirosław Głowacki Wykład z grafiki inżynierskiej Metodologia Metodologia nauka o metodach badań i przedstawianiu ich wyników. Metodologia znawstwo
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY IV
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY IV Dział I Liczby naturalne część 1 Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczającą, jeśli: 1. odczytuje współrzędne punktów zaznaczonych na osi liczbowej (proste przypadki)
Bardziej szczegółowoMatematyka z kluczem
Matematyka z kluczem Wymagania edukacyjne z matematyki Klasa 4 rok szkolny 2017/2018 Danuta Górak Dział I Liczby naturalne część 1 Wymagania na poszczególne oceny 1. odczytuje współrzędne punktów zaznaczonych
Bardziej szczegółowo6. Notacja wykładnicza stosuje notację wykładniczą do przedstawiania bardzo dużych liczb
LICZBY I DZIAŁANIA PROCENTY str. 1 Przedmiot: matematyka Klasa: 2 ROK SZKOLNY 2015/2016 temat Wymagania podstawowe P 2. Wartość bezwzględna oblicza wartość bezwzględną liczby wymiernej 3. Potęga o wykładniku
Bardziej szczegółowoPODSTAWY RYSUNKU TECHNICZNEGO OPRACOWAŁ : ROBERT URBANIK
Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu PODSTAWY RYSUNKU TECHNICZNEGO OPRACOWAŁ : ROBERT URBANIK Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu OZNACZENIA POLSKICH NORM Normy własne ustanowione przed 1.01.1994 oznakowane
Bardziej szczegółowoPraca kontrolna z matematyki nr 1 Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Semestr 5 Rok szkolny 2014/2015
Praca kontrolna z matematyki nr 1 Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Semestr 5 Rok szkolny 2014/2015 2 6 + 3 1. Oblicz 3. 3 x 1 3x 2. Rozwiąż nierówność > x. 2 3 3. Funkcja f przyporządkowuje każdej
Bardziej szczegółowoTolerancje i pomiary
Tolerancje i pomiary 1. Wymiary graniczne, wymiar nominalny i odchyłki graniczne Wymiar tolerowany określają jednoznacznie dwa wymiary graniczne: o wymiar górny B (większy wymiar graniczny) o wymiar dolny
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI KLASA IV
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI KLASA IV Ocena Dopuszczający Osiągnięcia ucznia odczytuje współrzędne punktów zaznaczonych na osi liczbowej (proste przypadki) odczytuje i zapisuje słownie liczby zapisane
Bardziej szczegółowoSposób odwzorowania wymiarów w wypadku eksportowania z programu Revit do programu AutoCAD
Sposób odwzorowania wymiarów w wypadku eksportowania z programu Revit do programu AutoCAD Parametr wymiaru programu Revit Wymiar wyrównany Wymiar liniowy Wymiar kątowy Wymiar promieniowy Wymiar długości
Bardziej szczegółowoPOMIARY KĄTÓW I STOŻKÓW
WYDZIAŁ MECHANICZNY Katedra Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji Ćwiczenie nr 4 TEMAT: POMIARY KĄTÓW I STOŻKÓW ZADANIA DO WYKONANIA:. zmierzyć trzy wskazane kąty zadanego przedmiotu kątomierzem
Bardziej szczegółowoPokrywka. Rysunek 1. Projekt - wynik końcowy. Rysunek 2. Pierwsza linia łamana szkicu
Pokrywka Rysunek 1. Projekt - wynik końcowy Projekt rozpoczynamy od narysowania zamkniętego szkicu. 1. Narysujemy i zwymiarujmy linię łamaną jako część szkicu (nie zamknięty), rys. 2. Uwaga: a) Dodajmy
Bardziej szczegółowoRYSUNEK TECHNICZNY BUDOWLANY INFORMACJE PODSTAWOWE
RYSUNEK TECHNICZNY BUDOWLANY INFORMACJE PODSTAWOWE MOJE DANE dr inż. Sebastian Olesiak Katedra Geomechaniki, Budownictwa i Geotechniki Pokój 309, pawilon A-1 (poddasze) e-mail: olesiak@agh.edu.pl WWW http://home.agh.edu.pl/olesiak
Bardziej szczegółowoCo należy zauważyć Rzuty punktu leżą na jednej prostej do osi rzutów x 12, którą nazywamy prostą odnoszącą Wysokość punktu jest odległością rzutu
Oznaczenia A, B, 1, 2, I, II, punkty a, b, proste α, β, płaszczyzny π 1, π 2, rzutnie k kierunek rzutowania d(a,m) odległość punktu od prostej m(a,b) prosta przechodząca przez punkty A i B α(1,2,3) płaszczyzna
Bardziej szczegółowoRzuty aksonometryczne służą do poglądowego przedstawiania przedmiotów.
RZUTOWANIE AKSONOMETRYCZNE Rzuty aksonometryczne służą do poglądowego przedstawiania przedmiotów. W metodzie aksonometrycznej rzutnią jest płaszczyzna dowolnie ustawiona względem trzech osi,, układu prostokątnego
Bardziej szczegółowo