Literatura POLITYKA PIENIĘŻNA

Transkrypt

1 dr Andrzej Dżuryk

2 Literatura Polityka pieniężna, A. Sławiński (red.), C.H. Beck, Warszawa Polska polityka pieniężna, M. Brzoza-Brzezina, C.H. Beck, Warszawa Współczesna polityka pieniężna, W. Przybylska-Kapuścińska, Difin, Warszawa Europejski Bank Centralny, R. Wierzba, Bank i Kredyt 2006 nr 7 (wkładka). Polityka pieniężna w gospodarce otwartej, A. Kaźmierczak, PWN, Warszawa

3 1. POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. 2. PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY 3. INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI 4. ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ 5. POLSKA I POLICY MIX TEST 3

4 1. POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. 4

5 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Specyfika lat 90-tych XX w. Do 1992 roku okres tłumienia hiperinflacji w grudniu 1989 roku inflacja w ujęciu rok do roku sięgnęła 640% w 1992 inflacja spadła do 44,3% Następnie okres stopniowej dezinflacji do 1998 roku spadła do 8,6% Od 1 stycznia 1995 roku denominacja wycofanie starego złotego (PLZ) i zastąpienie go nowym złotym (PLN) 1 PLN = PLZ 5

6 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Specyfika lat 90-tych XX w. Najczęstszym banknotem występującym w obiegu było 50 tys. ze Stanisławem Staszicem (banknot wprowadzony w 1989 r). Pozwalał na nabycie 7 bochenków chleba lub 20 jajek 6

7 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Specyfika lat 90-tych XX w. Banknot o nominale 1 miliona złotych - sprzed denominacji w 1995 r. 7

8 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Dwie fundamentalne decyzje dotyczące pieniądza, które podjęto na przełomie wieków W czerwcu 1998 roku Rada Polityki Pieniężnej I kadencji podjęła decyzję o prowadzeniu Strategii Bezpośredniego Celu Inflacyjnego, który od 2004 roku miał mieć charakter ciągły 2,5% z przedziałem odchyleń +/- 1 pkt. proc. Od 12 kwietnia 2000 roku formalnie przyjęto system płynnego kursu walutowego czyli płynny kurs złotego. 8

9 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Inflacja średnioroczna na tle celu inflacyjnego w latach Cel inflacyjny Dolna granica odchyleń Górna granica odchyleń Inflacja średnioroczna 4,2 4,3 3,5 3,5 3,7 2,5 2,6 2, , ,6-0,9 9

10 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Narodowy Bank Polski nie stosował niekonwencjonalnych narzędzi polityki pieniężnej Nie sprowadzono podstawowej stopy procentowej w pobliżu / poniżej zera. Nie stosowano luzowania ilościowego (quantitative easing, QE), potocznie zwanego dodrukiem pieniądza. 10

11 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Średni miesięczny kurs PLN wobec EUR W pierwszym miesiącu po wprowadzeniu kursu płynnego (w maju 2000 roku) średni miesięczny kurs wyniósł 4,08 EUR/PLN, a średni kurs całego 2000 roku 4,01 EUR/PLN. Prawie 18 lat później (w styczniu 2018 roku) średni miesięczny kurs wyniósł 4,27 EUR/PLN, a średni kursu całego 2017 roku można oszacować na poziomie 4,26 EUR/PLN 11

12 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Kursy średnioroczne EUR/PLN w latach na tle kursu średniego z tego okresu (4,08) PLN/ uro Średnia 4,4 4,53 4,33 4,12 4,18 4,2 4,18 4,18 4,36 4,26 4,01 4,02 3,99 3,86 3,89 3,78 3,67 3,

13 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Kursy średnioroczne EUR/USD w latach na tle kursu średniego z tego okresu (1,21) $/ Średni 1,46 1,36 1,39 1,32 1,39 1,33 1,33 1,24 1,24 1,25 1,28 1,13 1,11 1,1 1,11 0,92 0,95 0,

14 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Obecnie polski pieniądz stoi wobec dwóch wyzwań Wyzwanie krótko- i średniookresowe : zapanowanie nad rosnącą inflacją. Wyzwanie długookresowe: przygotowanie się do wprowadzenia w Polsce euro. 14

15 01/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /2018 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. 6 CPI, inflacja bazowa, cel inflacyjny i stopa procentowa NBP - styczeń styczeń Stopa referencyjna NBP CPI Inflacja bazowa Cel inflacyjny NBP Dolne odchylenie od celu Górne odchylenie od celu 15

16 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Potencjalne zmiany poziomu rat kredytów mieszkaniowych 16

17 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Stopień przygotowania do wprowadzenia euro (euro, EUR, ) Ocenia się w oparciu o kryteria: stabilności poziomu cen, stabilności kursu walutowego, poziomu długoterminowej stopy procentowej, dyscypliny budżetowej. inflacja nie może przekraczać o więcej niż 1,5 punktu procentowego inflacji trzech państw członkowskich o najbardziej stabilnych cenach. długoterminowa stopa procentowa nie może przekraczać o więcej niż 2 punkty procentowe analogicznych stóp procentowych w co najwyżej trzech państwach członkowskich o najbardziej stabilnych cenach. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB nie może przekraczać 3% lub dług tego sektora nie może przekraczać 60% PKB. waluta danego kraju musi uczestniczyć w Europejskim Mechanizmie Kursowym (Exchange Rate Mechanism, ERM II) przez co najmniej dwa lata, a w tym okresie kurs musi się utrzymać w przedziale wahań wynoszącym +/-15% (złoty nie uczestniczy w tym mechanizmie). 17

18 POLSKI PIENIĄDZ NA PRZEŁOMIE XX I XXI W. Konwergencja z Unią Gospodarczą i Walutową (UGW) Polska wypełniała kryterium stóp procentowych do grudnia 2017 r. Wówczas miała miejsce zmiana w grupie referencyjnej kryterium stabilności cen - Rumunię zastąpiła Finlandia, co spowodowało znaczącą obniżkę wartości referencyjnej. Dodatkowo spadek wartości referencyjnej wzmocniło wykluczenie z grupy referencyjnej Cypru. Źródło: Monitor konwergencji z UGW, czerwiec

19 2. PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY 19

20 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Pieniądz papierowy (fiat money) [1] Fiat w języku łacińskim znaczy: niech się stanie. Pieniądz papierowy to pieniądz powstały na mocy dekretu. W dwudziestoleciu między dwiema wojnami światowymi ( ) prawie wszystkie kraje świata porzuciły standard złota (gold standard), a ich waluty przestały być wymienialne na złoto. Pieniądz papierowy nie jest niczym pokryty, a swoją wartość czerpie jedynie z tego, że ma miejsce akceptacja w obrocie. Richard G. Lipsey K. Alec Chrystal 20

21 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Pieniądz papierowy [2] Jest nazywany niekiedy pieniądzem symbolicznym. Większość ludzi uznaje możliwość użycia pieniądza za pewnik. Ludzie po prostu mają pewność, że będą mogli wejść do dowolnego sklepu, butiku, restauracji czy na stację benzynową i kupić, co będą chcieli tak długo, jak długo posiadać będą dostatecznie dużo małych kawałków papieru. Ale zastanów się przez chwilę i zapytaj samego siebie: Dlaczego właściciel sklepu jest gotów rozstać się z bochenkiem chleba, który ja mogę zjeść, w zamian za kilka kawałków papieru, które nie posiadają żadnej wewnętrznej wartości? Rzeczywista wartość banknotu jedno-, dziesięcio-, czy pięćdziesięciodolarowego wynosi zero. Więc dlaczego ktokolwiek się zgadza, by bezwartościowe skrawki papieru były używane jako pieniądz? Karl E. Case Ray C. Fair 21

22 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Pieniądz papierowy [3] Współczesne systemy pieniężne zbudowane są w pełni na niewymienialnej walucie papierowej. Pieniądz papierowy jest środkiem wymiany albo rezerwuarem wartości, który nie może być wykupiony w inny sposób niż przez replikę samego siebie. Papierowy dolar może zostać wymieniony tylko na innego dolara. Powszechna akceptowalność waluty papierowej nie zależy ani od jej wewnętrznej wartości rynkowej (jak np. było w przypadku bloków soli kamiennej w części starożytnego Imperium Rzymskiego) czy jej wartości wykupu (jak było w przypadku certyfikatów złota). Powszechna akceptowalność waluty papierowej zależy wyłącznie od zaufania ludzi co do jej ciągłej przydatności w handlu. Dennis Placone 22

23 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Pieniądz papierowy [4] Pieniądz jest kontraktem najbardziej swobodnym i najwspanialszym ze wszystkich. Pieniądz to obietnica kogoś innego, że opłacony da mi to czego chcę, kiedy będę tego chciał. Nowoczesny pieniądz jest więc kontraktem (1) nieznanych stron, dotyczącym (2) przyszłej dostawy (3) przyjemności, co do których nie podjęto jeszcze decyzji. Richard B. McKenzie 23

24 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Wartość współczesnego pieniądza papierowego Dlaczego pieniądz ma wartość? Dolar nie ma już oparcia w złocie. Wbrew powszechnemu przekonaniu, w Forcie Knox nie ma już złota, na którym opierał się dolar. Tylko do 1971 roku istniał wymóg, by na każde 0,25$ w emisji istniało pokrycie w złocie. Chociaż może się to wydawać nieco magiczne, zaufanie do powszechnej akceptowalności stanowi jedyny materiał, z którego jest zrobiony współczesny pieniądz. David Bazelon 24

25 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Trzy funkcje pieniądza Funkcja środka wymiany pośrednictwo w transakcjach wymiany dóbr. Funkcja miernika wartości wyrażanie cen, które umożliwiają konsumentom i producentom porównywanie wartości towarów i usług. Funkcja gromadzenia oszczędności umożliwienie przenoszenia wartości w czasie. 25

26 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Pieniądz banku centralnego Pieniądz banku centralnego określany jest również jako pieniądz wielkiej mocy (Hd high-powered money) lub baza monetarna. Składają się na ten pieniądz wszystkie banknoty i monety wyemitowane przez bank centralny, które albo są gotówką w obiegu albo stanowią rezerwy banków komercyjnych. 26

27 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Ilość pieniądza w gospodarce [1] Baza monetarna (zwana również pieniądzem wielkiej mocy ) to monety i banknoty w obiegu poza Bankiem Centralnym. Na bazę monetarną składają się monety i banknoty w posiadaniu sektora pozabankowego (gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, instytucji państwowych, etc.) oraz rezerwy gotówkowe w kasach banków. Ta ilość (podaż) pieniądza określana jest jako M0. 27

28 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Ilość pieniądza w gospodarce [2] Podstawową miarą ilości pieniądza w gospodarce jest M3. M3 to M0 powiększone o: depozyty (wkłady) bankowe a vista (na każde żądanie), wkłady terminowe sektora prywatnego w pieniądzu krajowym, wkłady państwa i wkłady terminowe w walutach obcych. 28

29 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Podaż pieniądza M3 i czynniki jego kreacji 29

30 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Całkowity popyt na pieniądz Całkowity popyt na pieniądz w gospodarce to suma indywidualnych popytów działających w niej ludzi. Ludzie działający w gospodarce decydują, ile pieniądza utrzymywać w gotówce (pieniądzu obiegowym), a ile na depozycie bankowym. Całkowity popyt na pieniądz (Md) równy jest więc sumie pieniądza obiegowego i depozytów. 30

31 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Działanie mnożnika pieniężnego [1] Załóżmy, że bank centralny nabywa papiery wartościowe o wartości 100 jednostek pieniężnych (przyrost w aktywach). Aby zapłacić ich sprzedawcy nazwijmy go Sprzedawcą 1 bank centralny tworzy 100 jednostek pieniądza wielkiej mocy ( dodrukowanie ; przyrost w pasywach). Sprzedawca 1 nie chcąc trzymać gotówki składa 100 uzyskanych jednostek na depozycie w swoim banku nazwijmy go Bankiem A. To prowadzi do wzrostu całkowitych depozytów o 100 jednostek pieniężnych. 31

32 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY Działanie mnożnika pieniężnego [2] Bank A zatrzymuje 10 jednostek pieniężnych w swojej kasie jako rezerwę (100 x 0,1 [współczynnik rezerw] = 10), a za resztę ( = 90) kupuje papiery wartościowe od Sprzedawcy 2 Sprzedawca 2 składa uzyskanych 90 jednostek pieniężnych na depozycie w swoim banku nazwijmy go Bankiem B. To prowadzi do wzrostu całkowitych depozytów o dodatkowych 90 jednostek pieniężnych Bank B zatrzymuje 9 jednostek pieniężnych w swojej kasie jako rezerwę (90 x 0,1 = 9), a za resztę (90 9 = 81) kupuje papiery wartościowe od Sprzedawcy 3. Sprzedawca 3 składa 81 jednostek pieniężnych na depozycie w swoim banku nazwijmy go Bankiem C. To prowadzi do wzrostu całkowitych depozytów o kolejnych 81 jednostek pieniężnych. I tak dalej 100 jednostek pieniądza wielkiej mocy generuje depozytów 32

33 PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY (Uproszczony) bilans banku centralnego AKTYWA Papiery wartościowe (głównie obligacje, w tym obligacje zagraniczne) Inne papiery wartościowe PASYWA Pieniądz obiegowy Rezerwy Kapitał własny 33

34 3. INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI 34

35 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Inflacja Pojęcie inflacji. Pomiar inflacji ( koszyk inflacyjny ). Consumer Price Index (CPI) a inflacja bazowa. Bieżący wskaźnik inflacji a oczekiwania inflacyjne (adaptacyjne) 35

36 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Pojęcie inflacji Inflacja to proces polegający na przesuwaniu się w górę poziomu cen i na jednoczesnej utracie wartości pieniądza. Wartość wyrażona w pieniądzu i realna wartość zmiennych ekonomicznych to nie to samo źródłem różnicy jest inflacja. 36

37 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Polski koszyk inflacyjny w 2000 roku i w latach

38 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Komponenty wyłączone z koszyka inflacyjnego przy wyliczaniu inflacji bazowej 38

39 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI CPI i inflacja bazowa w latach W okresie od 2Q14 do 4Q16 żywność i paliwo były reduktorem inflacji. 39

40 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Inflacja bazowa na tle CPI w latach

41 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Dynamiczne wahania różnicy między CPI i inflacją bazową w Polsce w latach

42 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI CPI, inflacja bazowa, cel inflacyjny i stopa procentowa NBP ( ) 42

43 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI WIBOR 3M 43

44 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Kurs USD/PLN 44

45 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Główny cel polityki pieniężnej Zapewnienie stabilności cen (stabilnej wartości pieniądza) tzn. inflacji na tyle niskiej i ustabilizowanej, by nie wpływała na decyzje firm i gospodarstw domowych 45

46 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego Oznacza publiczne zobowiązanie banku centralnego do utrzymania określonego poziomu inflacji (cel inflacyjny). Cele inflacyjne różnią się w poszczególnych krajach, ale na ogół nie wychodzą poza przedział od 1% do 4%. 46

47 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Cele inflacyjne wybranych banków centralnych Cele punktowe (Wielka Brytania 2%; Norwegia 2,5%; Meksyk 3%). Cele punktowe z przedziałem odchyleń (Szwecja 2% +/- 1pp; Polska 2,5% +/- 1 pp; Brazylia 4,5% +/- 2pp). Cele pasmowe (Australia od 2 do 3%; Nowa Zelandia od 1 do 3%; RPA od 3 do 6%). Cele asymetryczne (Szwajcaria zawsze poniżej 2%; EBC wobec strefy euro poniżej 2%, ale blisko tego poziomu). 47

48 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Cykle w polityce pieniężnej Zacieśnienia polityki pieniężnej bank centralny w kolejnych krokach podnosi swoją podstawową (referencyjną) stopę procentową. luzowania polityki pieniężnej bank centralny w kolejnych krokach obniża swoją podstawową (referencyjną) stopę procentową. 48

49 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Mechanizm transmisji polityki pieniężnej Bank centralny podnosi/obniża swoją stopę referencyjną. Następnego dnia rosną/spadają krótkoterminowe rynkowe stopy procentowe. Po kilku miesiącach spada/rośnie popyt na pożyczki. Po kilku miesiącach rosną/spadają długoterminowe rynkowe stopy procentowe

50 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Mechanizm transmisji polityki pieniężnej (cd.) Okres do jednego roku spadają /rosną konsumpcja i inwestycje. Zmienia się także eksport netto. Po roku spada/rośnie zagregowany popyt. Po roku spada/rośnie stopa wzrostu realnego produktu krajowego brutto (PKB). Po około półtora roku do dwóch lat spada/rośnie inflacja

51 INFLACJA, CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Mechanizm transmisji polityki pieniężnej (cd.) 51

52 CEL INFLACYJNY I MECHANIZM TRANSMISJI Stopa referencyjna NBP i inflacja bazowa w Polsce w latach

53 4. ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ 53

54 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Pojęcie polityki pieniężnej Polityką pieniężną nazywamy działalność banku centralnego prowadzoną w imieniu państwa, polegającą na wyborze pieniężnych celów makroekonomicznych i ich realizacji przez regulowanie podaży pieniądza i popytu na pieniądz, za pomocą wykorzystania wybranych instrumentów. Celem nadrzędnym polityki pieniężnej jest niska i stabilna inflacja. Dla osiągnięcia celu inflacyjnego władza monetarna może stosować odpowiednie do sytuacji (gospodarczej i/lub pieniężnej) wybrane instrumenty rynkowe i/lub administracyjne. 54

55 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Rola banku centralnego Polityka pieniężna jest realizowana przez bank centralny. Polega ona na kształtowaniu przez bank centralny podaży pieniądza w całym systemie bankowym i na oddziaływaniu na kształtowanie się stopy procentowej w bankach na rynku pieniężnym i na rynku kapitałowym. Polityka pieniężna wpływa także na kształtowanie się wielkości realnych: produktu krajowego brutto (PKB) inwestycji konsumpcji 55

56 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Ustawa o Narodowym Banku Polskim z 1997r. z późn, zm. (art.3) podstawowym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu. Alan Greenspan Stabilność cen oznacza tak niską stopę inflacji, żeby gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa nie musiały jej brać pod uwagę podejmując codzienne decyzje. 56

57 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Strategia polityki pieniężnej Strategia to uwarunkowany plan, który dla każdej oczekiwanej, ewentualnej sytuacji określa ustalony sposób działania, a także przewiduje dla różnych możliwych skutków tych działań określone dalsze działania. Strategie charakteryzują się tym, że są określane długofalowo oraz w warunkach niepewności co do rozwoju sytuacji w przyszłości. Dlatego w trakcie realizacji strategii, kiedy okazuje się że osiągane efekty zbyt odbiegają od założonych celów, strategie można korygować lub wręcz całkowicie zmieniać. 57

58 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Tradycyjna koncepcja realizacji polityki pieniężnej Polityka oparta na stałych regułach. Polityka elastyczna (dyskrecjonalna). 58

59 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Cele strategiczne Stabilność pieniądza krajowego. Stabilność waluty i inne cele. Cele pośrednie Kontrola kursu walutowego. Kontrola agregatów pieniężnych. Kontrola stóp procentowych. Cele operacyjne Stopy procentowe jako cel operacyjny. Agregaty pieniężne jako cel operacyjny. 59

60 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Szoki inflacyjne szok popytowy Szok popytowy: niespodziewane zaburzenia po stronie wydatków konsumpcyjnych i/lub inwestycyjnych jak również w sferze struktury popytu na aktywa finansowe. Łatwiejsza sytuacja dla polityki pieniężnej, ponieważ inflacja i produkcja zmieniają się w tym samym kierunku. Podwyżka stóp procentowych osłabia aktywność gospodarczą i w dalszej kolejności presję inflacyjną. 60

61 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Szoki inflacyjne szok podażowy Szok podażowy: nagłe zmiany cen czynników produkcji lub dóbr produkcyjnych. Trudniejsza sytuacja dla prowadzenia polityki pieniężnej, ponieważ inflacja i produkcja zmieniają się w przeciwnych kierunkach. Neutralizowanie wpływu wstrząsu podażowego: na inflację może prowadzić niepotrzebnie do znacznego spadku produkcji, a już sam wstrząs podażowy wpływa niekorzystnie na konsumpcję i inwestycje. Poprzez ekspansywną politykę pieniężną, skutków wywołujących wzrost cen i spadek produkcji, powoduje z reguły utrwalenie się wyższej inflacji i wymaga prowadzenia w następnych okresach znacznie bardziej restrykcyjnej polityki pieniężnej, powodującej silniejsze spowolnienie wzrostu gospodarczego. Znaczna część wstrząsów podażowych ma przejściowy charakter i niewielką skalę. 61

62 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Dlaczego bezpośredni cel inflacyjny jest celem polityki pieniężnej? Jest jasno określony i zrozumiały dla otoczenia gospodarczego. Możliwa jest publiczna weryfikacja kierunków i skuteczności jej realizacji. Strategia ta pozwala przełamywać oczekiwania inflacyjne potrzebna jest wiarygodność banku centralnego. Większa elastyczność w stosowaniu instrumentów polityki pieniężnej dobór reakcji banku centralnego 62

63 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Dlaczego bezpośredni cel inflacyjny jest celem polityki pieniężnej (cd.)? Ewolucja polityki kursowej w kierunku płynnego kursu walutowego. System płynnego kursu walutowego sprzyja skuteczności strategii BCI. Polityka oddziaływania na kurs walutowy mogłaby wymuszać zmiany stóp procentowych niezgodnie z przyjętym celem inflacyjnym. 63

64 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Cechy charakterystyczne BCI Zobowiązanie banku centralnego do osiągnięcia i utrzymania niskiego i stabilnego poziomu inflacji System płynnego kursu walutowego Dokonywanie prognozy inflacji, a niekiedy stosowanie jej jako celu pośredniego Strategia BCI Publiczne ogłaszanie średniookresowego celu inflacyjnego Wykorzystywanie wszelkich dostępnych wskaźników i danych o stanie gospodarki Odpowiedzialność banku centralnego za realizację celu inflacyjnego Jasna i przejrzysta polityka informacyjna 64

65 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Zalety strategii BCI Prowadzi do stabilizacji oczekiwań inflacyjnych. Umacnia wiarygodność banku centralnego. Przejrzystość i jasność. Jasna odpowiedzialność banku centralnego. Skupienie się na parametrach gospodarki krajowej. Nie musi podlegać okresowym korektom. Elastyczność. 65

66 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Wady strategii BCI Bank centralny może kontrolować inflację tylko w określonym zakresie. Efekty działań banku centralnego występują ze znacznym opóźnieniem. Koncentrowanie na inflacji może prowadzić do większej fluktuacji dochodów. 66

67 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Podstawowe aspekty związane ze strategią BCI Wyznaczanie celu inflacyjnego (kto ustala). Definiowanie celu inflacyjnego (poziom cen i stopa inflacji). Wybór wskaźnika inflacji (np. CPI, inflacja bazowa). Horyzont czasowy celu inflacyjnego. Sposób wyznaczania celu inflacyjnego (punktowy, pasmowy). Poziom celu inflacyjnego. 67

68 ZAŁOŻENIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Mechanizm strategii BCI Bank centralny określa cel inflacyjny w postaci liczbowej. Bank centralny dostosowuje poziom oficjalnych stóp procentowych tak, aby osiągnąć wskazany cel inflacyjny. Polityka BCI wymaga aby cel inflacyjny został zdefiniowany w okresie średnioterminowym. Utrzymanie cen w średnim okresie czasu sprzyja utrwalaniu na rynku niskich oczekiwań co do inflacji oraz daje podstawy do trwałego wzrostu gospodarczego. 68

69 5. POLSKA POLITYKA PIENIĘŻNA I POLICY MIX 69

70 POLSKA I POLICY MIX Wagi stosowane w obliczeniach CPI w Polsce w latach

71 POLSKA I POLICY MIX Ceny towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce w latach (zmiana w % do analogicznego miesiąca poprzedniego roku) 71

72 POLSKA I POLICY MIX Wpływ poszczególnych komponentów koszyka inflacyjnego na CPI 72

73 POLSKA I POLICY MIX Wpływ poszczególnych komponentów koszyka inflacyjnego na CPI (cd.) 73

74 POLSKA I POLICY MIX Projekcja inflacji NBP z marca 2018 r. (przy założeniu niezmienionej stopy referencyjnej na poziomie 1,5%) 74

75 POLSKA I POLICY MIX Polityka pieniężna (monetarna) Polityka pieniężna polega na zmianie stóp procentowych (przede wszystkim stopy referencyjnej banku centralnego) oraz ilości pieniądza w gospodarce. Wzrost ilości pieniądza w gospodarce zwiększa zagregowany popyt na pieniądz. Zmniejszenie ilości pieniądza zmniejsza zagregowany popyt na pieniądz. Polityka pieniężna jest domeną banku centralnego. 75

76 POLSKA I POLICY MIX Polityka fiskalna (podatkowa) Polityka fiskalna jest działaniem rządu w celu wpłynięcia na gospodarkę poprzez ustanawianie i zmianę podatków, transfery socjalne oraz bezpośrednie zakupy rządowe dóbr i usług. Przykładowo obniżenie podatków i/lub zwiększenie benefitów dla bezrobotnych zwiększa skumulowany popyt. Z kolei podniesienie podatków i/lub zmniejszenie benefitów dla bezrobotnych zmniejsza skumulowany popyt. 76

77 POLSKA I POLICY MIX Policy mix Policy mix to prowadzenie zrównoważonej kombinacji polityki fiskalnej i pieniężnej. Nie jest to proste zadanie ponieważ rządy koncentrują się na stymulowaniu wzrostu gospodarczego, podczas gdy celem banków centralnych jest ograniczanie inflacji. 77

78 POLSKA I POLICY MIX Policy mix w sytuacji normalnej W normalnej sytuacji gospodarczej polityka pieniężna i fiskalna równoważą się wzajemnie poruszają się w przeciwnych kierunkach. Łagodna polityka fiskalna prowadzona jest przy restrykcyjnej polityce pieniężnej. Restrykcyjna polityka fiskalna prowadzona jest przy łagodnej polityce pieniężnej. 78

79 POLSKA I POLICY MIX Policy mix w sytuacji kryzysowej Głęboka recesja (depresja) może doprowadzić obie polityki, pieniężną i fiskalną, do skierowania się w tym samym kierunku. W 2008 roku Kongres USA obniżył podatki o 300 bilionów USD i podniósł wydatki rządowe o 540 bilionów USD co stanowiło 6% GDP USA. Celem tych działań fiskalnych było dążenie do stymulacji wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych, tak aby zwiększyć zagregowany popyt. 79

80 POLSKA I POLICY MIX Policy mix w sytuacji kryzysowej (cd.) W październiku 2008 roku i w kolejnych miesiącach, bank centralny USA (Fed) obniżył stopy procentowe z poziomu 2% do 0,2% i przedsięwziął inne środki (QE) aby uczynić kredyt bardziej dostępnym i zachęcić banki komercyjne do zwiększenia ich działalności kredytowej. Celem tych działań (pieniężnych) było dążenie do stymulacji wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych, tak aby zwiększyć zagregowany popyt. 80

81 POLSKA I POLICY MIX Koszt podwójnego luzowania w ramach policy mix Kosztem podwójnego luzowania w remach policy mix jest: Wzrost deficytu budżetowego Wzrost wielkości bilansu banku centralnego 81

82 POLSKA I POLICY MIX Przyrost długu publicznego w USA w latach (w miliardach USD) 82

83 POLSKA I POLICY MIX Przyrost długu publicznego w USA w latach (w bilionach USD) 83

84 POLSKA I POLICY MIX Zadłużenie federalne do PKB USA w latach (w %) 84

85 POLSKA I POLICY MIX Przyrost aktywów banku centralnego w latach (w %) 85

86 POLSKA I POLICY MIX Struktura bilansu Fed w latach (w milionach USD) 86

87 87