WITAMINA D PROFILAKTYKA I LECZENIE NIEDOBORÓW; CO LEŻY U PODSTAW WYBORU WŁAŚCIWYCH REKOMENDACJI EWA MARCINOWSKA - SUCHOWIERSKA
|
|
- Oskar Pietrzak
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 KLINIKA GERIATRII CENTRUM MEDYCZNEGO KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO WARSZAWA Centrum Medyczne WITAMINA D PROFILAKTYKA I LECZENIE NIEDOBORÓW; CO LEŻY U PODSTAW WYBORU WŁAŚCIWYCH REKOMENDACJI EWA MARCINOWSKA - SUCHOWIERSKA
2 Witamina D: działanie endokrynne, auto- oraz parakrynne Pożywienie Witamina D Synteza skórna 25-hydroksylaza 25(OH)D 1-hydroksylaza nerkowa 1,25(OH) 2 D Dz.ogólnoustrojowe utrzymanie homeostazy wapniowej Działanie endokrynne 1,25(OH) 2 D 1-hydroksylaza obwodowa Dz.lokalne regulacja komórkowa dz.plejotropowe Działanie auto- i parakrynne
3 Regulacja ekspresji genów za pośrednictwem kalcytriolu Przyłączenie i aktywacja receptora Przyłączenie RXR i utworzenie heterodimeru Kalcitriol Przyłączenie heterodimeru VDR-RXR do sekwencji VDRE w promotorach różnych genów Kalcitriol VDR Kalcitriol VDR VDR RXR RXR Legenda: VDR - receptor kalcitriolu RXR - receptor kwasu retinowego VDRE - sekwencja w promotorze genu wiążącego VDR Ekspresja genów: cytokin, CaBP, PSA, wielu innych Gen VDRE
4 Niedobór witaminy D narastający problem społeczny 25(OH)D średnie stężenie Rozpowszechnienie <10 ng/ml 30 ng NHANES III n= ng/ml 2% 45% NHANES n= ng/ml 6% 23% Arch Intern Med. 2009; 169:
5 Niedobór witaminy D problem społeczny w Polsce w populacji osób dorosłych stwierdzono stężenie 25(OH)D poniżej 30 ng/ml u około 90% Płudowski P i wsp.: Ocena stanu zaopatrzenia w witaminę D w populacji osób dorosłych w Polsce. Stand Med 2014; 11,
6 Implikacje kliniczne niedoborów wit. D Wzrost ryzyka rozwoju i progresji chorób przewlekłych Nowotwory piersi, jelita grubego, prostaty, żołądka, wątroby i inne Osteoporoza Osteomalacja Krzywica Złamania Miopatia Cukrzyca Choroby autoimmunizacyjne RZS, TRU, TU, ZS, SM, choroba Crohna Nadciśnienie tętnicze Choroba niedokrwienna serca Miażdżyca Niedobór witaminy D Gruźlica Infekcje dróg oddechowych Utrata słuchu i równowagi Niepokój SAD Choroba Parkinsona Choroba Alzheimera Schizofrenia Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology 2009; 114: 78-84
7 Ryzyko zgonu a stężenie 25(OH)D: większe u osób z mniejszym stężeniem 25(OH)D w surowicy w porównaniu z osobami z większym stężeniem, (przegląd systematyczny z metaanalizą badań obserwacyjnych opublikowanych w latach , n= , wiek lat ) Punkty końcowe Liczba badań Liczba osób RR (95% CI) zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych ,43 (1,25-1,64) zgon z powodu nowotworu złośliwego ,25 (1,10-1,43) zgon z jakiejkolwiek przyczyny ,44 (1,34-1,55) Chowdhury R et al.: Vitamin D and risk of cause specific death: systemic review and metaanalysis of observational cohort and randomised intervention studies BMJ 014;348,G1903
8 Suplementacja witaminy D* a ryzyko zgonu, w porównaniu do placebo albo bez suplementacji (mediana 1,4l) przegląd systematyczny z metaanalizą badań RCT opublikowanych w latach , wiek lat Punkty końcowe Forma wit. D Liczba badań (RCT) Liczba osób Placebo albo bez suplementacji (%) Suplementacja wit. D (%) RR (95% CI) zgon z jakiejkolwiek przyczyny wit. D 2 lub wit. D 3 0,98 (0,93-1,03) wit. D 2 * IU/D ,04 (0,97-1,11) *wit. D IU/D ,89 (0,80-0,99) Chowdhury R et al.: Vitamin D and risk of cause specific death: systemic review and metaanalysis of observational cohort and randomised intervention studies. BMJ 014; 348: G1903
9 CEL SUPLEMENTACJI POPULACJI OGÓLNEJ NIEDOBOROWEJ UZYSKANIE I UTRZYMANIE WYSTARCZAlNEGO i/lub OPTYMALNEGO STĘŻĘNIA 25(OH)D CO SPOWODUJE ZMNIEJSZENIE RYZYKA ROZWOJU CHORÓB: UKŁADU SZKIELETOWEGO, POZASZKIELETOWYCH
10 Stężenie 25(OH)D w surowicy - wskaźnik zaopatrzenia organizmu w wit. D (terminologia) Terminologia Stężenie 25(OH)D w surowicy ng/ml nmol/l optymalne niedobór lekki niedobór średni niedobór ciężki toksyczne > Holick MF: Vitamin D deficiency. NEJM 2007,357:
11 Rekomendacje dotyczące suplementacji witaminą D opracowane przez wiele towarzystw, ekspertów są różne Różnice wynikają z przyjęcia odmiennych wartości stężenia 25(OH)D we krwi, uznawanych za wystarczalne dla szkieletu (20 ng/ml) za optymalne dla dz.plejotropowego (30ng/ml)
12 Global Consensus Recommendations on Prevention and Management of Nutritional Rickets C o n s e n s u s S t a t e m e n t 1.2. Vitamin D status classification of vitamind status, based on serum 25(OH)D levels. Sufficiency, 50 nmol/l ( >20 ng/ml) Insufficiency, nmol/l (10-20 ng/ml) Deficiency, < 30 nmol/l (<12 ng/ml) 1.3. Vitamin D toxicity Toxicity is defined as hypercalcemia and serum 25(OH)D levels > 250 nmol/l (>100 ng/ml), with hypercalciuria and suppressed PTH. Munns CE et al.: J Clin Endocrinol Metab 2016; 101(2):
13 Global Consensus Recommendations on Prevention and Management of Nutritional Rickets C o n s e n s u s S t a t e m e n t 2.1. Vitamin D supplementation for the prevention of rickets and osteomalacia 400 IU/d (10 µg) is adequate to prevent rickets and is recommended for all infants from birth to 12 months of age, independent of their mode of feeding. Beyond 12 months of age, all children and adults need to meet their nutritional requirement for vitamin D through diet and/or supplementation, which is at least 600 IU/d (15 µg), as recommended by the Institute of Medicine (IOM) Target for vitamin D supplementation In healthy children, routine 25(OH)D screening is not recommended, and consequently, no specific 25(OH)D threshold for vitamin D supplementation is targeted in this population J Clin Endocrinol Metab 2016; 101(2):
14 Global Consensus Recommendations on Prevention and Management of Nutritional Rickets C o n s e n s u s S t a t e m e n t 1.4. Dietary calcium intake to prevent rickets For infants 0 6 and 6 12 months of age, the adequate calcium intake is 200 and 260 mg/d, respectively. For children over 12 months of age, dietary calcium intake < 300 mg/d increases the risk of rickets independent of serum 25OHD levels. For children over 12 months of age, the panel recommends the following classification of dietary calcium intake. - Sufficiency, > 500 mg/d - Insufficiency, mg/d - Deficiency, < 300 mg/d 1.5. Vitamin D deficiency and fractures Children with radiographically confirmed rickets have an increased risk of fracture Children with simple vitamin D deficiency are not at increased risk of fracture J Clin Endocrinol Metab 2016; 101(2):
15 razem RR = 0,88 p = 0,0004 Centrum Medyczne Zmniejszenie ryzyka złamań u osób po 50 r.ż. wskutek suplementacji wapnia (1200 mg/d) oraz wapnia (1200 mg/d) i witaminy D (800 IU/d) Reid-1 Chevalley Recker Riggs Peacock Fujita RECORD-2 Reid-2 Prince-1 RAZEM Chapuy-1 Dawson-Hughes Chapuy-2 Larsen Harwood RECORD-1 Porthouse Jackson RAZEM 0,10 1,00 10,00 Grupa leczona Względne ryzyko złamania Grupa kontrolna wapń RR = 0,87 różnica nieistotna p = 0,63 wapń i wit. D RR = 0,90 RR Tang BMP et al.: Lancet 2007; 370:
16 Żródła witaminy D: skórna synteza, pożywienie (w %)
17 Am J Clin Nutr 2008; 88 (suppl): 491S-9S. Centrum Medyczne Witaminy D 3 i D 2 - podobieństwa i różnice strukturalne Prekursor: Witamina D 3 Witamina D 2 7-dehydrocholesterol ergosterol H H O H H Wytwarzanie u ludzi: Skóra pod wpływem UV Nie wytwarzane!! H O H H H H H H H HO HO
18 Bouillon R: Comparative analysis of nutritional guidelines for vitamin D. Nat Rev Endocrinol 2017; 13(8): Munns CF et al.: Global consensus recommendations on prevention and management of nutritional rickets. J Clin Endocrinol Metab 2016; 101(2):
19 Wartości stężeń 25(OH)D w surowicy klasyfikowane przez różne kraje, orgnizacje, towarzystwa jako optymalne, suboptymalne, niedobór znaczny, niedobó ciężki stanowiące podstawę zaleceń suplementacja/leczenie nmol 50 nmol 75 nmol > 100 nmol SACN; Holandia IOM; Australia - Nowa Zelandia, kraje skandynawskie, Niemcy, Austria, Szwajcaria Endocrine Society; EVIDAS; American Geriatrics Society Vitamin D Council i niektórzy eksperci ng/ml 20 ng/ml 30 ng/ml > 40 ng/ml Bouillon R: Comparative analysis of nutritional guidelines for vitamin D. Nature Reviews - Endocrinology 2017; 13:
20 Zalecane dawki witaminy D (od 200 do > 800 IU/d) u dzieci z uwzględnieniem zmian rekomendacji (stare, nowe) oraz liczby krajów, które je wprowadziły n. 0-1lat 4-8 lat Bouillon R: Comparative analysis of nutritional guidelines for vitamin D. Nature Reviews - Endocrinology 2017; 13:
21 Zalecane dawki witaminy D (od 200 do > 800 IU/d) u dorosłych i seniorów z uwzględnieniem zmian rekomendacji (stare, nowe) oraz liczby krajów, które je wprowadziły. dorośli seniorzy Bouillon R: Comparative analysis of nutritional guidelines for vitamin D. Nature Reviews - Endocrinology 2017; 13:
22 Definicja zaopatrzenia organizmu w witaminę D w zależności od stężenia 25(OH)D Porównanie rekomendacji suplementacji wit. D dla Europy Środkowej i rekomendacji globalnych profilaktyki l leczenia krzywicy niedoborowej Analizowany parametr Rekomendacje dla Europy Środkowej 2013 Rekomendacje globalne 2016 Definicja zaopatrzenia organizmu w witaminę D w zależności od stężenia 25OHD w surowicy (1 ng/ml=2,5 nmol/l) Stężenie optymalne (sufficiency) >30-50 ng/ml >20 ng/ml Stężenie suboptymalne (insufficiency) >20-30 ng/ml ng/ml Deficyt (deficiency) 0-20 ng/ml <12 ng/ml Stężenie toksyczne (toxicity) >100 ng/ml >100 ng/ml
23 Suplementacja - zalecane dawki witaminy D Centrum Medyczne Porównanie rekomendacji suplementacji wit. D dla Europy Środkowej i rekomendacji globalnych profilaktyki l leczenia krzywicy niedoborowej Analizowany parametr Rekomendacje dla Europy Środkowej 2013 Rekomendacje globalne miesiąc życia 400 IU/dobę 400 IU/dobę 6-12 miesiąc życia IU/dobę 400 IU/dobę 2 rok życia 18 lat IU/dobę 600 IU/dobę >18 lat IU/dobę 600 IU/dobę Ciąża i laktacja IU/dobę 600 IU/dobę
24 Leczenie niedoborów - zalecane dawki witaminy D Centrum Medyczne Porównanie rekomendacji suplementacji wit. D dla Europy Środkowej i rekomendacji globalnych profilaktyki l leczenia krzywicy niedoborowej Analizowany parametr Rekomendacje dla Europy Środkowej 2013 Rekomendacje globalne 2016 <1 miesiąca życia 1000 IU/dobę - < 3 miesiąca życia IU/dobę 1-12 miesiąc życia IU/dobę miesiąc życia IU/dobę 2 rok życia 19 lat IU/dobę - 2 rok życia 12 lat IU/dobę >19 lat IU/dobę - >12 lat IU/dobę
25 Leczenie niedoborów pojedynczymi dużymi dawkami witaminy D Centrum Medyczne Porównanie rekomendacji suplementacji wit. D dla Europy Środkowej i rekomendacji globalnych profilaktyki l leczenia krzywicy niedoborowej Analizowany parametr Rekomendacje dla Europy Środkowej 2013 Rekomendacje globalne 2016 < 3 miesiąca życia Nie zalecane Nie zalecane 3-12 miesiąc życia Nie zalecane IU/3 miesiące 2 rok życia 12 lat Nie zalecane IU/3 miesiące > 12 lat Nie zalecane IU/3 miesiące
26 Czy stosować dawki uderzeniowe witaminy D u dzieci w Polsce Pojedyncze, duże dawki uderzeniowe witaminy D podawane w odstępach trzymiesięcznych w warunkach polskich nie powinny być rekomendowane ( zwiększone ryzyko hiperkalcemii). W zaleceniach globalnych z 2016 roku, zostały one zaproponowane w odniesieniu do krzywicy niedoborowej, dla wszystkich regionów świata, wyłącznie jako alternatywa w sytuacji, gdy regularna, codzienna podaż witaminy D, z różnych względów nie jest możliwa Stosunkowy łatwy dostęp do opieki zdrowotnej w naszym kraju, wprowadzenie takich zaleceń nie jest zasadne.
27 Porównanie polskich zaleceń podaży wapnia w diecie i rekomendacji globalnych profilaktyki l leczenia krzywicy niedoborowej Analizowany parametr Rekomendacje polskie 2009 Rekomendacje globalne miesiąca życia 300 mg/dobę 200 mg/dobę 6-12 miesiąca życia 400 mg/dobę 260 mg/dobę 1-3 lata 500 mg/dobę > 500 mg/dobę 4-6 lata 700 mg/dobę > 500 mg/dobę 7-9 lata 800 mg/dobę > 500 mg/dobę lata 1300 mg/dobę > 500 mg/dobę lat 1000 mg/dobę > 500 mg/dobę > 50 lat 1300 mg/dobę > 500 mg/dobę
28 CEL SUPLEMENTACJI POPULACJI OGÓLNEJ NIEDOBOROWEJ UZYSKANIE I UTRZYMANIE OPTYMALNEGO STĘŻĘNIA 25(OH)D CO SPOWODUJE ZMNIEJSZENIE RYZYKA ROZWOJU CHORÓB: UKŁADU MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWEGO, POZASZKIELETOWYCH
29 Przyczyny niedoboru witaminy D W zdrowej populacji Obniżona synteza skórna Niedostateczna podaż w diecie i suplementach żywieniowych Karmienie piersią U osób chorych Obniżenie biodostępności z p. pokarmowego, tkanki tłuszczowej Przyspieszony katabolizm 25(OH)D Obniżona synteza 25(OH) witaminy D Zwiększona utrata 25(OH)D z moczem Przewlekła niewydolność nerek Choroby genetyczne
30 Żródła witaminy D: skórna synteza, pożywienie (w %)
31 Zawartość witaminy D w niektórych produktach żywnościowych Nazwa produktu Zawartość witaminy D µg/100 g IU/100 g Węgorz 25, Sandacz 24,6 984 Śledź 15,4 616 Łosoś 12,4 496 Żółtko jajka 7,8 312 Tuńczyk 7,2 288 Dorsz 7,0 280 Jajko całe 2,8 112 Wątróbka, wołowina 0,8 32 Masło 0,3 12
32 Najwyższe dawki witaminy D (UL), dobrze tolerowane, nietoksyczne - do stosowania w zdrowej populacji Noworodki i niemowlęta IU/d Dzieci do 10 r. życia IU/d Dzieci i młodzież IU/d Dorośli i seniorzy z prawidłową m. ciała IU/d Otyli dorośli i seniorzy IU/d Kobiety w ciąży i karmiące IU/d Płudowski P i wsp.: Nowy konsensus "Vitamin D - minimum, maximum, optimum. EVIDAS 2013 Warszawa
33 Zalecenia suplementacji witaminą D w populacji ogólnej Synteza skórna Dawki zalecane Pora roku X -III IV - IX IX - IV IV - IX Dorośli r.ż IU/d - > r.ż IU/d Młodzież Dzieci Noworodki i niemowlęta (0-12 m.) lat 1 10 lat m m IU/d 400 IU/d -karmionych piersią, karmionych mlekiem modyfikowanym (łączna dawka) IU/d z uwzględnieniem podaży z dietą - Ciąża i laktacja IU/d 2000IU/d Zmiany wprowadzono na podstawie pracy ekspertów kończących opracowanie doc. Agnieszki Rusieckiej w przygotowaniu do druku Marcinowska-Suchowierska E: referat EVIDAS 2017; Warszawa
34 Suplementacja - w grupach ryzyka niedoboru wit. D jeśli nie można oznaczyć 25(OH)D Synteza skórna Dawki zalecane Grupa ryzyka / Pora roku X -III IV - IX IX - IV IV - IX Dorośli pracujący w nocy IU/d IU/d ciemna skóra IU/d Otyłość (dorośli, starzy) IU/d IU/d Otyłość Wcześniaki < 32 hbd hbd dzieci IU/d od IX do IV, młodzież IU/d cały rok jeśli synteza skórna - niedostępna IU/d IU/d Zmiany wprowadzono na podstawie pracy ekspertów kończących opracowanie doc. Agnieszki Rusieckiej w przygotowaniu do druku Marcinowska-Suchowierska E: referat EVIDAS 2017; Warszawa
35 Zalecenia suplementacji witaminą D w populacji osób dorosłych i senioralnej Populacja ogólna * Synteza skórna Dawki zalecane Pora roku X -III IV - IX IX - IV IV - IX Dorośli do 65. r.ż IU/d - po 65. r.ż IU/d Populacja senioralna - profilaktyka upadków** Synteza skórna Dawki zalecane Pora roku X -III IV - IX IX - IV IV - IX Seniorzy po 70. r.ż IU/d *Zmiany wprowadzono na podstawie pracy ekspertów kończących opracowanie doc. Agnieszki Rusieckiej w przygotowaniu do druku **Am. Geriatrics Society: Consensus on Vitamin D for Prevention of Falls and Their Consequences. JAGS 2014; 62:
36 Odsetek osób w wieku 70 lat osiągających pożądane stężenie 25(0H)D zależnie od suplementacji Stężenie 25(0H)D Całkowita ilość przyjętej wit. D (średnia dawka dzienna IU z pominięciem syntezy skórnej) x najniższe najwyższe %populacji osiągającej 30ng/ml) (75 mmol/l) Am. Geriatr. Soc.: Consensus on Vit. D for Prevention of Falls and Their Consequences. JAGS 2014; 62:
37 Monthly High - Dose Vitamin D Treatment for the Prevention of Functional Decline. A Randomized Clinical Trial Monthly High-Dose Vitamin D Treatment for the Prevention of Functional Decline. A Randomized Clinical Trial Heike A. Bischoff-Ferrari, MD, DrPH 1,2 ; Bess Dawson-Hughes, MD 3 ; E. John Orav, PhD 4 ; et al Hannes B. Staehelin, MD 5 ; Otto W. Meyer, MD 1,2 ; Robert Theiler, MD 2 ; Walter Dick, MD 6 ; Walter C. Willett, MD, DrPH 7 ; Andreas Egli, MD 1,2 Author Affiliations Article Information JAMA Intern Med 2016; 176(2):
38 Stężenie 25(OH)D we krwi w grupach badanych z uwzględnieniem czasu (0, 6, 12 miesięcy) Wszystkie grupy osiągnęły stężenie 30 ng/ml JAMA Intern Med 2016; 176(2):
39 Wpływ podaży witaminy D na sprawność funkcjonalną i upadki JAMA Intern Med. 2016;176(2): wszystkie grupy osiągnęły stężenie 30 ng/ml nie uległy poprawie wydolność funkcjonalna kończyn dolnych test SPPB liczba upadków zwiększyła się największa liczba upadków w grupie otrzymujących 60tys/m i 24tys vitd+ kalcifediol/m
40 Wnioski Podaż wysokich dawek witaminy D ( IU lub IU wit. D z 300 μg kalcyfediolu) 1 raz w miesiącu powoduje: - wzrost stężenia 25(OH)D powyżej 30 ng/ml, - nie poprawia sprawności funkcjonalnej, a ryzyko upadku jest zwiększone w porównaniu do osób otrzymujących IU wit. D (gr. kontrolna) JAMA Intern Med 2016; 176(2):
41 Suplementacja wit.d u osoby zdrowej z oznaczonym stężeniem 25(OH)D i przyjmującej wit.d lub bez pierwotnej suplementacji Terminologia Stężenie 25(OH)D w surowicy suplementacja / leczenie stężenie ng/ml Suplementacja / terapia wit. D optymalne utrzymać suplementację suboptymalne niedobór o 50 % dotychczasowej dawki/ rozpocząć suplementację o 100 % dotychczasowej dawki/ rozpocząć suplementację niedobór 0-10 wdrożenie dawek leczniczych hiperwitaminoza/ toksyczne > 100 > przerwać podaż wit. D Leczenie efektów toksycznych Opracowano na podstawie: Holick MF: Vitamin D deficiency. NEJM 2007; 357: , Marcinowska-Suchowierska E.- referat EVIDAS 2015, Rusińska A i wsp.: Standardy PTEDD oraz EVIDAS w opracowaniu 2017
42 Zalecane dawki suplementacyjne i lecznicze witaminy D w poszczególnych grupach wiekowych Grupa wiekowa Profilaktyczna suplementacja witaminy D [IU/dobę] Dawki lecznicze u osób bez wcześniejszej suplementacji [IU/dobę] Niemowlęta 0-6 miesięcy miesięcy Dzieci 1-10 lat Młodzież lat Dorośli >18 lat
43 Hiperwitaminoza D, zatrucie witaminą D (Vitamin D Toxicity - VDT) Hiperwitaminoza D - stężenie 25(OH) powyżej górnej granicy normy (>60 ng/ml) Bezpieczne stężenie - stężenie 25(OH)D - do 100 ng/ml dla większości osób z wyjątkiem dzieci i dorosłych z nadwrażliwością na wit. D (idiopatyczna hiperkalcemia dziecięca, zesp. Williamsa-Beurena, ch. ziarniniakowe, chłoniaki Toksyczne stężenie, zatrucie witaminą D - stężenie 25(OH)D - powyżej 100 ng/ml u dzieci, u dorosłych 150 ng/ml - występujące łącznie z: hiperkalcemią, hiperkalciurią i zahamowaniem aktywności parathormonu (PTH) Marcinowska-Suchowierska E i wsp.: Vitamin D toxicity. PNM 2016; 29:
44 25. Pronicka E, Ciara E, Halat P, Janiec A, Wójcik M, Rowińska E, Rokicki D, Płudowski P, Wojciechowska E, Wierzbicka A, Książyk JB, Jacoszek A, Konrad M, Schlingmann KP, Litwin M. Biallelic mutations in CYP24A1 or SLC34A1 as a cause of infantile idiopathic hypercalcemia (IIH) with vitamin D hypersensitivity: molecular study of 11 historical IIH cases. J Appl Genet Aug;58(3): doi: /s
45 Suplementacja w grupach ryzyka nadwrażliwości na witaminę D Przed rozpoczęciem suplementacji, jeśli to tylko możliwe, w każdej grupie wiekowej, jak również w grupach ryzyka deficytu witaminy D, należy ocenić prawdopodobieństwo obecności stanu nadwrażliwości na witaminę D (hiperkalcemia, hiperkalciuria, nefrokalcynoza, kamica nerkowa, mutacja genu CYP24A1, mutacja genu SLC34A1 lub inne postaci nadwrażliwości na witaminę D w wywiadzie u pacjenta lub u członków rodziny) W grupach ryzyka nadwrażliwości na witaminę D suplementacja powinna być prowadzona indywidualnie, pod kontrolą wskaźników gospodarki wapniowo-fosforanowej, w tym zwłaszcza kalcemii, kalciurii, PTH, 25(OH)D i 1,25(OH) 2 D
46 Czy stosować ostatnio promowany w Polsce schemat suplementacji witaminy D IU/1 x na miesiąc u dorosłych w podeszłym wieku i młodzieży do 12rż. Stanowisko EVIDAS 2018 podaż witaminy D w dawce IU, niezależnie od schematu (1 raz w miesiącu według charakterystyki produktu leczniczego lub częściej według opinii Misiorowski i wsp * nie może być traktowana jako postępowanie właściwe i w pełni bezpieczne bez uprzedniej oceny stężenia 25(OH)D i czynników ryzyka nadwrażliwości na witaminę D. W aspekcie profilaktyki niedoboru witaminy D na poziomie populacji ogólnej, uznawanej za zdrową, a nawet w grupach zwiększonego ryzyka niedoboru, suplementacja witaminy D w dawce skumulowanej, odpowiadającej 15 lub 30 dawkom dobowym (2000 IU/d lub 1000 IU/d, odpowiednio) budzi obawy dotyczące bezpieczeństwa. suplementacji dawką skumulowaną (w skrajnym schemacie), w przypadku starszych nastolatków z otyłością i dorosłych z otyłością, zalecanie dawki stanowiącej 2-3 krotność dawki rekomendowanej rówieśnikom z prawidłową masą ciała (w tych konkretnych grupach IU IU, odpowiednio) nawet dwa razy w miesiącu [ Misiorowski i wsp.*], należy uznać za nieuzasadnione i ryzykowne podaż IU witaminy D odbiegająca od dawkowania opisanego w charakterystyce produktu leczniczego (1 raz na miesiąc), może być niekorzystna nawet w przypadku wspomagania leczenia osteoporozy. W badaniu z randomizacją grupy 200 osób w wieku >75 lat udokumentowano ( Bischof- Ferrari i wsp **.) zwiększone ryzyko upadków w wyniku stosowania IU wraz z 300 µg kalcyfediolu raz w miesiącu oraz zwiększone ryzyko upadków w wyniku podawania IU raz w miesiącu [170]. * Misiorowski W i wsp.. Stanowisko zespołu ekspertów w sprawie stosowania wysokich dawek witaminy D w zapobieganiu i leczeniu jej niedoboru. Medycyna Po Dyplomie (9): **. Bischoff-Ferrari HA i wsp.. Monthly high-dose vitamin D treatment for the prevention of functional decline: a randomized clinical trial. JAMA Intern Med Feb;176(2): doi: /jamainternmed
47 Wytyczne do suplementacji/leczenia niedoborów wit. D u indywidualnych pacjentów Cel wysycenie wszystkich kompartmentów ciała 25(OH)D do poziomu powyżej 30 ng/ml (75 nmol/l) Metody uzupełniania ekspozycja na słońce, promieniowanie UVB, preparaty wit. D (D 2 i D 3 ) Dobór dawki z uwzględnieniem wyjściowego deficytu, masy ciała pacjenta, czasu terapii pacjenta
48 Leczenie przyczynowe pacjenta z niedoborem witaminy D lub zaburzeniami jej metabolizmu Niedobór witaminy D Zaburzenia hydroksylacji Terapia żywienie synteza skórna wchłanianie z przew. pokarm. UVB wit. D doustnie (duże dawki) wątroba nerka wit. D pozajelitowo + 25(OH)D + 1α(OH)D 1,25(OH) 2 D +
49 Wyrównanie deficytu witaminy D Dawki zalecane w terapii przez 1-3 miesiące: Noworodki :1000 IU wit. D/dobę Niemowlęta w wieku 1-12 m IU wit. D/dobę Dzieci i młodzież w wieku 1-19 lat: IU wit. D/dobę Dorośli: IU wit. D/dobę lub IU wit. D/tydz. Badania kontrolne 25(OH)D: po 3-4 miesiącach terapii, a następnie w odstępach 6 miesięcy Płudowski P i wsp.: Witamina D: Rekomendacje dawkowania... wytyczne dla Europu Środkowej. Standardy Med 2013; 10:
50 Podsumowanie Co decyduje o wyborze właściwych rekomendacji w profilaktyce i leczeniu niedoboru wit. D Postęp wiedzy na temat wit. D, zmiana jej postrzegania od skoncentrowanej na homeostazie Ca i tkance kostnej do koncepcji dz. plejotropowego, nakazuje stałą aktualizację zaleceń jej suplementacji; Świadomość, że rekomendacje formułowane na poziomie ogólnokrajowym lub regionalnym uwzględniające nie tylko wiek, masę ciała grupy docelowej ale także specyficzne cechy: fenotyp skóry, szerokość geograficzną miejsca zamieszkania, ubiór i nawyki kulturowe są najbardziej racjonalnym narzędziem przeciwdziałania niedoborowi wit.d i dlatego należy je wybierać z całego spektrum dostępnych wytycznych, pochodzących z różnych regionów świata; Świadomość medyczna i społeczna o korzyściach zdrowotnych regularnego stosownia wit. D w zlecanych dawkach w/g dostępnych rekomendacji powinna decydować o stosowniu profilaktyki i leczeniu niedoborów witaminy D.
51 PODSUMOWANIE przygotowane na podstawie opracowań i wykładów na spotkaniu EVIDAS ) Profilaktyczne dawkowanie witaminy D w populacji ogólnej powinno być zindywidualizowane w zależności od wieku, masy ciała, nasłonecznienia (pory roku), diety i trybu życia; 2) Profilaktyczne dawkowanie witaminy D w grupach ryzyka powinno być prowadzone według ustaleń dotyczących populacji ogólnej, jeśli nie są dostępne wytyczne szczegółowe, zaleca się zastosowanie dawek maksymalnych dla danej grupy wiekowej populacji ogólnej; 3) W populacji ogólnej dawkowanie witaminy D w przypadku potwierdzonego laboratoryjnie jej niedoboru wymaga stosowania dawek zależnych od stężenia 25(OH)D i wieku, z uwzględnieniem masy ciała; 4) W grupach ryzyka dawkowanie witaminy D w przypadku potwierdzonego laboratoryjnie jej niedoboru wymaga stosowania dawek zależnych od stężenia 25(OH)D i wieku, z uwzględnieniem charakterystyki schorzenia, stosowanych leków i masy ciała; 5) W populacji ogólnej nie ma istotnych wskazań do oznaczeń 25(OH)D; 6) W grupach ryzyka wskazana jest ocena zaopatrzenia w witaminę D na podstawie oznaczeń 25(OH)D.
52 WITAMINA D - NIEDOBORY Aspekty prewencji i leczenia Chorzy z niedoborami wit. D Cel: prewencja nawrotu niedoboru wit. D Populacja: osoby z czynnikami ryzyka Cel: prewencja wystąpienia niedoboru wit. D Populacja: całe społeczeństwo zdrowe Cel: prewencja ryzyka rozwoju i progresji chorób przewlekłych
ECHA ASBMR 2017 CZY TYLKO KOŚĆ DECYDUJE O WYBORZE WŁAŚCIWYCH REKOMENDACJI W PROFILAKTYCE I LECZENIU NIEDOBORÓW WITAMINY D
ECHA ASBMR 2017 CZY TYLKO KOŚĆ DECYDUJE O WYBORZE WŁAŚCIWYCH REKOMENDACJI W PROFILAKTYCE I LECZENIU NIEDOBORÓW WITAMINY D EWA MARCINOWSKA - SUCHOWIERSKA KLINIKA GERIATRII CENTRUM MEDYCZNEGO KSZTAŁCENIA
Bardziej szczegółowoWitamina D dla kogo i kiedy? Dariusz Włodarek Katedra Dietetyki Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie
Witamina D dla kogo i kiedy? Dariusz Włodarek Katedra Dietetyki Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie Trochę historii Pierwsza połowa XIX wieku J. Śniadecki ( 1768 1838) - ekspozycja
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA W OSTEOPOROZIE
PROFILAKTYKA W OSTEOPOROZIE EWA MARCINOWSKA - SUCHOWIERSKA KLINIKA MEDYCYNY RODZINNEJ, CHORÓB WEWNĘTRZNYCH I CHORÓB METABOLICZNYCH KOŚCI CENTRUM MEDYCZNEGO KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO WARSZAWA 20.10.2015
Bardziej szczegółowoOsteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D
Atlanta Osteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D Jerzy Przedlacki Katedra i Klinika Nefrologii Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, WUM Echa ASBMR 2016 Łódź, 14.01.2017
Bardziej szczegółowoSpodziewany efekt kliniczny wpływu wit. K na kość
Rola witaminy K2 w prewencji utraty masy kostnej i ryzyka złamań i w zaburzeniach mikroarchitektury Ewa Sewerynek, Michał Stuss Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoWitamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego
Witamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego Agnieszka Szlagatys-Sidorkiewicz Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdański Uniwersytet Medyczny Witamina D w chorobach
Bardziej szczegółowoWitamina D. Vitamin D
artykuł POglądowy Piotr Ignaczak Klinika Reumatologii i Układowych Chorób Tkanki Łącznej, Szpital Uniwersytecki nr 2 im. dr. Jana Biziela w Bydgoszczy Witamina D Vitamin D Streszczenie Rola witaminy D
Bardziej szczegółowoVigantol j.m./ml krople 10 ml
Vigantol 20000 j.m./ml krople 10 ml Cena: 10,59 PLN Opis słownikowy Postać Krople Producent MERCK Promocje Wybór Farmaceuty Rodzaj rejestracji Lek Substancja czynna Cholecalciferolum Opis produktu Nazwa
Bardziej szczegółowoPolskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D 2009
ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 57 Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D 2009 Zalecenia opracowane przez Zespół Ekspertów w składzie: Prof. Jadwiga Charzewska Kierownik
Bardziej szczegółowoWapń i witamina D optymalizacja profilaktyki i leczenia niedoborów
Wapń i witamina D optymalizacja profilaktyki i leczenia niedoborów EWA MARCINOWSKA - SUCHOWIERSKA KLINIKA GERIATRII, CHORÓB WEWNĘTRZNYCH I CHORÓB METABOLICZNYCH KOŚCI CENTRUM MEDYCZNEGO KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Bardziej szczegółowoWitamina D znana i nieznana Znaczenie suplementacji witaminą D u niemowląt oraz u kobiet w okresie ciąży i laktacji
Szkolenie 2011 r. Witamina D znana i nieznana Znaczenie suplementacji witaminą D u niemowląt oraz u kobiet w okresie ciąży i laktacji Program 1. Prawdy i mity o witaminie D i krzywicy 2. Nowe spojrzenie
Bardziej szczegółowoDariusz Włodarek. Katedra Dietetyki Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, SGGW w Warszawie
Witamina D a depresja Dariusz Włodarek Katedra Dietetyki Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, SGGW w Warszawie Już w pierwszej połowie XIX wieku polski lekarz Jędrzej Śniadecki (1768 1838) stwierdzał,
Bardziej szczegółowo1.000 IU w wieku 0-6 miesięcy; IU w wieku 7-12 miesięcy; IU w wieku 4-8 lat; IU w wieku powyżej 9 lat;
Witamina D jest generalnie dobrze tolerowana w zalecanych dawkach. Instytut Medyczny (Institute of Medicine (IOM)) 30 listopada 2010 roku opublikował raport zalecający górne dawki przyjmowania witaminy
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE
1. Ramowe treści kształcenia PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE L.p. DATA TEMAT ZAJĘĆ LICZBA GODZIN: FORMA ZALI- CZENIA PUNKTY ECTS 1. 2. 22.09.2012 23.09.2012 20.10.2012 21.10.2012 Żywienie
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoCzy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Bardziej szczegółowoSkrócona informacja o leku Vigantoletten 500 i Vigantoletten 1000 Skład i postać farmaceutyczna: Vigantoletten 500, tabletki 1 tabletka zawiera 12,5 mikrogramów cholekalcyferolu równoważnego 500 j.m. witaminy
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ ZDROWIA PUBLICZNEGO STUDIA STACJONARNE I STOPNIA KIERUNEK DIETETYKA ROK III SEMESTR ZIMOWY ROK AKADEMICKI 2016/2017 ŻYWIENIE KLINICZNE
WYDZIAŁ ZDROWIA PUBLICZNEGO STUDIA STACJONARNE I STOPNIA KIERUNEK DIETETYKA ROK III SEMESTR ZIMOWY ROK AKADEMICKI 2016/2017 ŻYWIENIE KLINICZNE WYKŁADY: Sala wykładowa - Budynek WZP SUM w Bytomiu, ul. Piekarska
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 11/2016 z dnia 19 stycznia 2016 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoPolskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 2, zeszyt 4, 245-249, 2009 Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D Zalecenia opracowane przez zespół ekspertów w składzie Prof. dr
Bardziej szczegółowoLECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Bardziej szczegółowoWitamina D źródła i wpływ na zdrowie
WSZECHNICA ŻYWIENIOWA SGGW Witamina D źródła i wpływ na zdrowie dr inż. Elżbieta Wierzbicka Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, 17 czerwca 2015 r. http://nutrihealth.in 1 Formy, synteza, metabolizm
Bardziej szczegółowoWapń i witamina D w prewencji złamań osteoporotycznych. Calcium and Vitamin D in prevention of osteoporotic fractures
Postępy Nauk Medycznych, t. XXV, nr 3, 2012 Borgis *Ewa Marcinowska-Suchowierska, Ada Sawicka Wapń i witamina D w prewencji złamań osteoporotycznych Calcium and Vitamin D in prevention of osteoporotic
Bardziej szczegółowoRola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej. dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska
Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska Rehabilitacja medyczna Rehabilitacja medyczna to dziedzina medycyny
Bardziej szczegółowodeesis.com.pl D3 Witamina słońca Dr. Jacobs D3 Witamina słońca suplement diety dla odporności, zębów i kości produkt odpowiedni dla wegetarian
Informacje o produkcie D3 Witamina słońca Dr. Jacobs Cena : 39.00 zł Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji Utworzono 18-09-2016 D3 Witamina słońca suplement diety dla odporności,
Bardziej szczegółowoWitamina D i osteoporoza
Postępy Nauk Medycznych, t. XXXII, nr 1, 2019 Borgis Agnieszka Jasik, Marek Tałałaj, Marzanna Paczyńska, Magdalena Walicka, Michał Wąsowski, * Ewa Marcinowska-Suchowierska Vitamin D and osteoporosis Klinika
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoWitamina D. Anna Kołodyńska-Goworek. Masdiag sp. z o.o.
Anna Kołodyńska-Goworek Masdiag sp. z o.o. https://www.facebook.com/evidas-902724609761886/ Witamina D Prezentacja przygotowana we współpracy z https://www.facebook.com/evidas-902724609761886/ https://www.facebook.com/evidas-polska-1141158332573446/
Bardziej szczegółowoStanowisko zespołu ekspertów w sprawie stosowania wysokich dawek witaminy D w zapobieganiu i leczeniu jej niedoboru
sierpień 2017 Wydanie specjalne 3,29 Stanowisko zespołu ekspertów w sprawie stosowania wysokich dawek witaminy D w zapobieganiu i leczeniu jej niedoboru ISSN 1231-1812 Grant naukowy firmy: Medical Tribune
Bardziej szczegółowoSUPLEMENTACJA DIETY KORZYŚCI I ZAGROŻENIA W ŚWIETLE BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH
SUPLEMENTACJA DIETY KORZYŚCI I ZAGROŻENIA W ŚWIETLE BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH dr hab. Barbara Pietruszka, prof. SGGW dr inż. Ewa Sicińska Zakład Podstaw Żywienia Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji
Bardziej szczegółowoLECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 492 Poz. 66 Załącznik B.3. LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie adjuwantowe
Bardziej szczegółowoNowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowolek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej
lek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr
Bardziej szczegółowoPROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE
PROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE Dr hab.n.med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii WUM Czy to są probiotyki? Żywe bakterie kiszonki jogurt naturalny kwas chlebowy Mikroorganizmy Organizm
Bardziej szczegółowoVigantol 500 mikrogramów/ml ( j.m.), krople doustne, roztwór (Cholecalciferolum)
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika Vigantol 500 mikrogramów/ml (20 000 j.m.), krople doustne, roztwór (Cholecalciferolum) Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 11 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4, D80.5,
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoStanowisko Zespołu Ekspertów. Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D 2009
Stanowisko Zespołu Ekspertów. Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D 2009 Prophylaxis of Vitamin D Deficiency Polish Recommendation 2009 Abstract Adequate vitamin D intake and its
Bardziej szczegółowoOtyłość i choroby nerek. groźny problem XXI wieku
Otyłość i choroby nerek groźny problem XXI wieku Dr Lucyna Kozłowska SGGW, Wydział Nauk o śywieniu Człowieka i Konsumpcji Katedra Dietetyki e-mail: lucyna_kozlowska@sggw.pl Nadwaga + otyłość 25% 27% Nadwaga
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Opinia Rady Przejrzystości nr 380/2014 z dnia 29 grudnia 2014 r. w sprawie zasadności objęcia refundacją leku Mimpara (cinacalcetum) w zakresie
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoTrudny okres dojrzewania: Aspekty zdrowotne witaminy D
Trudny okres dojrzewania: Aspekty zdrowotne witaminy D Jerzy Konstantynowicz Challenging Issues: Vitamin D During Puberty & Adolescence Klinika Pediatrii, Reumatologii, Immunologii i Chorób Metabolicznych
Bardziej szczegółowoSylabus modułu kształcenia na studiach wyższych. Nazwa Wydziału. Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia.
Załącznik nr 4 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Sylabus modułu kształcenia na studiach wyższych Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Wydział lekarski
Bardziej szczegółowoDIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK
KURS 15.04.2016 Szczecinek DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK dr hab. n. med. Sylwia Małgorzewicz, prof.nadzw. Katedra Żywienia Klinicznego Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański
Bardziej szczegółowo50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 20-50% sięga
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE. dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed
ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed AKTUALNE ZALECENIA I NOWE MOŻLIWOŚCI LECZENIA NIEDOŻYWIENIA CELE LECZENIA ŻYWIENIOWEGO: zapobieganie
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 12 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4,
Bardziej szczegółowoWITAMINA D A MOŻLIWOŚCI WYSIŁKOWE U SPORTOWCÓW
WITAMINA D A MOŻLIWOŚCI WYSIŁKOWE U SPORTOWCÓW Małgorzata Słowińska-Lisowska Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 1 Deeb (2007) Nature Reviews Cancer 7, 684-700 2 Plejotropowe działanie witaminy
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych ŻYWIENIE KLINICZNE I OPIEKA METABOLICZNA WIEDZA
Załącznik nr 8 do zarządzenia nr 68 Rektora UJ z 18 czerwca 2015 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych ŻYWIENIE KLINICZNE I OPIEKA METABOLICZNA Nazwa studiów: ŻYWIENIE KLINICZNE
Bardziej szczegółowoTesty dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.
Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Bardziej szczegółowoCUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
Bardziej szczegółowoWitamina D w obturacyjnych chorobach układu oddechowego: u kogo i w jaki sposób stosować?
Witamina D w obturacyjnych chorobach układu oddechowego: u kogo i w jaki sposób stosować? Dr n. med. Rafał Dobek Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Geriatrii i Alergologii AM we Wrocławiu Kierownik
Bardziej szczegółowoPrzedmowa. Zawartość. 1. Wprowadzenie Kompleksowe podejście do żywienia Koncepcja równowagi (bilansu)
140964 Zawartość Przedmowa 1. Wprowadzenie 1.1. Kompleksowe podejście do żywienia 1.2. Koncepcja równowagi (bilansu) 1.2.1. Model podaży i zapotrzebowania 1.2.2. Przekarmienie 1.2.3. Niedożywienie 1.2.4.
Bardziej szczegółowoPOTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE
POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A Klinika Neurologii Rozwojowej Gdański Uniwersytet Medyczny Ewa Pilarska Dystrofie mięśniowe to grupa przewlekłych
Bardziej szczegółowoMigotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii
Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Diagnostyki i Leczenia
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. Vigantol 500 mikrogramów/ml ( IU), krople doustne, roztwór (Cholecalciferolum)
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika Vigantol 500 mikrogramów/ml (20 000 IU), krople doustne, roztwór (Cholecalciferolum) Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoPakiet onkologiczny. w podstawowej opiece zdrowotnej
Pakiet onkologiczny w podstawowej opiece zdrowotnej Agnieszka Jankowska-Zduńczyk Specjalista medycyny rodzinnej Konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej Profilaktyka chorób nowotworowych Pakiet
Bardziej szczegółowoCo możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej.
Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia Co możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej. AF i udar U ok. 1 z 3 chorych
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) 1. Kryteria kwalifikacji: ŚWIADCZENIOBIORCY 1.1. Leczenie interferonem beta: 1) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia rozsianego oparte na kryteriach
Bardziej szczegółowoWIEDZA. K_W01 Zna definicje, cele i metody żywienia klinicznego oraz sposoby oceny odżywienia w oparciu o metody kliniczne.
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie kliniczne Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 Zna definicje,
Bardziej szczegółowoAmy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Bardziej szczegółowoKonsultacje dietetyczne. biogo.pl
Konsultacje dietetyczne biogo.pl Jesteś tu. Postawiłeś pierwszy kroczek w swojej drodze ku zdrowszemu odżywianiu. Przeprowadzamy konsultacje dietetyczne w zakresie: alergii i nietolerancji pokarmowych
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoWarszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013 Nieskuteczna
Bardziej szczegółowoLECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 546 Poz. 71 Załącznik B.3. LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie adjuwantowe
Bardziej szczegółowoPułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Bardziej szczegółowoCzy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?
Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoDietetyk stacjonarny. biogo.pl
Dietetyk stacjonarny biogo.pl Konsultacje dietetyczne odbywają się w gabinecie znajdującym się przy ulicy Szewskiej 18 we Wrocławiu. W zależności od wybranego pakietu pacjent ma możliwość skorzystania
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków 1 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej kwasu nikotynowego/laropiprantu
Bardziej szczegółowoDoustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi Żylna choroba zakrzepowozatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny
Bardziej szczegółowoWITAMINA D ELIKSIR ZROWIA
RAMOWY PROGRAM KONFERENCJI WITAMINA D ELIKSIR ZROWIA WARSZAWA, 11 LIPCA 2014r. SESJA INAUGURACYJNA 09:00 9:40 Rejestracja uczestników, kawa powitalna 09: 40-10:00 OTWARCIE KONFERENCJI - Wystąpienia zaproszonych
Bardziej szczegółowoOdżywianie osób starszych (konspekt)
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka Odżywianie osób starszych (konspekt) GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY WIEŃCOWEJ (CHD) wg. Framingham Heart Study (Circulation, 1999, 100: 1481-1492) Palenie papierosów Nadciśnienie
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Oparte na dowodach zalecenia w leczeniu nadciśnienia tętniczego wg. Joint National Committee (JNC
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Osteogenon, 830 mg, tabletki powlekane 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 1 tabletka powlekana zawiera 830 mg kompleksu osseiny i hydroksyapatytu,
Bardziej szczegółowoUdary mózgu w przebiegu migotania przedsionków
Udary mózgu w przebiegu migotania przedsionków Dr hab. med. Adam Kobayashi INSTYTUT PSYCHIATRII I NEUROLOGII, WARSZAWA Pacjenci z AF cechują się w pięciokrotnie większym ryzykiem udaru niedokrwiennego
Bardziej szczegółowoŻylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) ŚWIADCZENIOBIORCY 1.Kryteria kwalifikacji 1.1 Leczenia interferonem beta: 1) wiek od 12 roku życia; 2) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoPiotr Socha. Interdyscyplinarna szkoła zimowa, 2014
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Interdyscyplinarna szkoła zimowa, 2014 Zdjęcie Holenderki Zima 1944/45 2414 urodzonych w
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Multi-Sanostol, syrop
Preparat wielowitaminowy dla dzieci. Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Multi-Sanostol, syrop Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO. Każda kapsułka zawiera 50 mikrogramów cholekalcyferolu równoważnego IU witaminy D 3.
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Devikap, 2 000 IU, kapsułki, miękkie 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Każda kapsułka zawiera 50 mikrogramów cholekalcyferolu równoważnego
Bardziej szczegółowoNazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Załącznik nr 10 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny:
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Vigantol 500 mikrogramów/ml (20 000 j.m.); krople doustne, roztwór 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 1 ml (40 kropli) zawiera 500 mikrogramów
Bardziej szczegółowoAneks II. Wnioski naukowe i podstawy wydania pozytywnej opinii
Aneks II Wnioski naukowe i podstawy wydania pozytywnej opinii 5 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej produktu Valebo i nazw produktów związanych (patrz aneks I) Podstawy Produkt
Bardziej szczegółowoinwalidztwo rodzaj pracy
Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez
Bardziej szczegółowoANEKS III ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH PRODUKTÓW LECZNICZYCH I ULOTCE DLA PACJENTA
ANEKS III ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH PRODUKTÓW LECZNICZYCH I ULOTCE DLA PACJENTA Poprawki do CHPL oraz ulotki dla pacjenta są ważne od momentu zatwierdzenia Decyzji Komisji. Po zatwierdzeniu Decyzji Komisji,
Bardziej szczegółowoNowotwory gruczołu krokowego skala problemu. Dr n med. Urszula Wojciechowska
Nowotwory gruczołu krokowego skala problemu Dr n med. Urszula Wojciechowska Rak gruczołu krokowego na świecie Rak gruczołu krokowego jest drugim najczęściej diagnozowanym rakiem i piątą co do częstości
Bardziej szczegółowo6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej
6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej 6.2.1. Podsumowanie korzyści wynikających z leczenia Co to jest T2488? T2488
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoZaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej i diagnostyka kamicy dróg moczowych u dzieci. Kierownik Kliniki: Prof. dr hab.
Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej i diagnostyka kamicy dróg moczowych u dzieci. Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. Anna Wasilewska Metabolizm wapnia i fosforu Zaburzenia gospodarki wapniowej organizmu
Bardziej szczegółowo8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 589 Poz. 86 Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) 1. Kryteria kwalifikacji: ŚWIADCZENIOBIORCY 1.1. Leczenie interferonem beta: 1) rozpoznanie
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowo