Wybrane zagadnienia z mikologii lekarskiej. dr n. med. Robert Kuthan

Transkrypt

1 Wybrane zagadnienia z mikologii lekarskiej dr n. med. Robert Kuthan epidemiolog, diagnosta laboratoryjny

2 Metody badań w rutynowej diagnostyce mikologicznej Pobieranie i transport materiału Objawy kliniczne Potencjalne miejsce infekcji Zmiany powierzchniowe: Skóra gładka, paznokcie, skóra owłosiona, oko, ucho Układ oddechowy górne drogi oddechowe Nos, gardło, krtań Układ oddechowy dolne drogi oddechowe Płuca i oskrzela Układ moczowo-płciowy Układ moczowy, pochwa i szyjka macicy, prącie, prostata Układ pokarmowy Jelita, żołądek, przełyk, jama ustna Układ nerwowy Centralny układ nerwowy Miejsca niespecyficzne i narządy wewnętrzne Krew na posiew, krew do badań serologicznych, szpik kostny, tkanki, płyny z jam ciała, ropnie

3 Przygotowanie próbek do badań Zagęszczanie mikologicznych Rozdrabnianie i homogenizacja Upłynnianie Badanie mikroskopowe bezpośrednie Preparat rozjaśniony KOH (i DMSO) Preparat barwiony: tuszem chińskim, metodami: Grama, PAS, Gomoriego w modyfikacji Grocotta, Giemzy

4 Płynnych Sabourauda Naturalnych Hodowla na pożywkach Stałych Czapka-Doxa RPMI Syntetycznych

5 Podłoża izolacyjne Sabouraud Sabouraud + antybiotyki Podłoża specjalne (dla wybranych grzybów)

6 Czas hodowli Drożdżaki: godzin Grzyby strzępkowe: 5-7 dni Grzyby dimorficzne, deramtofity: 3-4 tygodni

7 Identyfikacja grzybów Morfologia kolonii Mikromorfologia Testy biochemiczne Metody serologiczne Inne

8 Medyczny podział grzybów chorobotwórczych Drożdże i grzyby drożdżopodobne Pleśnie Dermatofity Grzyby dimorficzne /tropikalne/

9 Aspergillus Powszechne w środowisku: woda, rośliny, gleba Gatunki chorobotwórcze to m. in.: A. fumigatus, A. flavus, A. terreus, A. niger, A. nidulans Zakażenia egzogenne Układu oddechowego, OUN, wsierdzia, ucha, skóry i tkanek podskornych, oka

10 Penicillium Powszechny w środowisku Pleśnienie żywności Zastosowanie w przemyśle serowarskim, m.in.: P. camembertii P. candidum P. roqueforti

11 Sery podpuszczkowe dojrzewające miękkie i półmiękkie Sery z porostem pleśniowym biała pleśń na powierzchni Sery z przerostem pleśniowym wewnętrzny żyłkowy rozwój pleśni

12 Inne grzyby jasnostrzępkowe Zakażenia oportunistyczne hialohyfomykozy Rodzaje: Scopularopsis Paecilomyces Acremonium Fusarium Trichoderma Gliocladium

13 Grzyby ciemnostrzępkowe Rodzaje: Alternaria Cladosporium Nigrospora Curvalaria Bipolaris Ecophiala Phialospora Phoma Pourazowe zakażenia skóry i tkanek miękkich Głównie u pacjentów o znaczniej obniżonej odporności Zakażenia zatok, rogóki oka, OUN, wsierdzia, otrzewnej

14 Zygomycetes Powszechne w środowisku gleba, rozkładająca się materia organiczna (kompost, pryzma liści) Zakażenia skóry i tkanki podskórnej, zatok, zakażenia w postaci nosowo-mózgowej,

15 Mikotoksyny Mikotoksyny - substancje toksyczne metabolity wtórne grzybów Stymulujące dla wytwarzania toksyn są: wilgotność względna powietrza >70%, wilgotność produktu roślinnego >15% Schorzenia wywołane przez mikotoksyny określane są jako mikotoksykozy

16 Drogi wnikania mikotoksyn pokarmowa: pierwotna - toksyna w produkcie, na którym rozwinęła się pleśń wtórna toksyny w tkankach zwierzęcych spożywanych przez człowieka Inhalacyjna transdermalna

17 Najważniejsze mikotoksyny Nazwa Mikroorganizm Pokarmy Znaczenie kliniczne AFLATOKSYNA Aspergillus flavus A. parasiticus A. nomius zboża, orzechy, pistacjowe, nasiona roślin oleistych, przyprawy (chili i papryka), mleko Rak przełyku, zespół Rey a, (necefalopatia, stłuszczenie wątroby) OCHRATOKSYNA A-C Penicilium verrucosum P. nordicum, P. palitans, P. cyclopium, Aspergillus ochraceus, A. niger Zboża i przetwory zbożowe, wino, kawa, sok winogronowy wieprzowina LD=3 mg/kg Działanie genotoksyczne, teratogenne, immunosupresyjne, nefrotoksyczne PATULINA Penicillium expansum, P.patulum, P.cyclopium A. clavatus, A. terrus, Byssochlamus fulva Sok jabłkowy, gruszki, winogrona, morele, banany, warzywa (pomidory) Działanie wasodylatacyjne, działanie limfocytopeniczne, hepatotoksyczne, kanceroi teratogenne. ZEARALENON Fusarium graminearum, F. Culmorum, F. crookwellens Pasze, żywność pochodzenia roślinnego orzechy włoskie, banany, soja, piwo U zwierząt- syndrom estrogeniczny (bezpłodność), dermatitiss TRICHOTECENY Fusarium. graminearum, F. culmorum Pszenica, jęczmień owies Choroba,,pijanego chleba FUMONIZYNY Fusarium moniliforme, F. verticillioides, F. poliferatum Ziarno kukurydzy, ryż, makaron pszenny, przyprawy, piwo Działanie kancerogenne STERYGMATOCYSTYNA Aspergillus vesicolor, A. nidulans Pszenica, ryż, owoce, sery. Działanie kancerogenne

18 Wpływ technologii gastronomicznej na stabilność mikotoksyn

19 C. albicans C. glabrata C. krusei C. lusitaniae C. parapsilosis C. tropicalis C. dubliniensis C. famata C. guilliermondii C. incospicua C. kefyr Rodzaj Candida

20 Zakażenia Candida spp. Candida albicans od kolonizacji do zakażenia schemat inwazji tkanek, test filamentacji zastosowanie w diagnostyce zakażeń Kandydoza jamy ustnej Kandydoza sromu i pochwy Kandydoza żołędzi prącia Kandydoza pieluszkowa

21 Rodotorula mucilaginosa Powszechny saprobiont Zapalenie otrzewnej (dializa otrzewnowa) Fungemie (gł. odcewnikowe) Zapalenie opon m-r

22 Geotrichum candidnum Kolonizacja przewodu pokarmowego Zakażenia płuc u pacjentów z immunospupresją Zmiany w pochwie, i na skórze

23 Cryptococcus neoformans, C. gatti

24 Zakażenia związane z uprawianiem sportu Zakażenia skóry Objęte obszary: głowa, szyja, twarz Etiologia: bakterie % wirusy % dermatofity 7-20%

25 Grzybice skóry i paznokci Częste dermatofity: Epidermophyton floccosum Microsporum spp. Trichophyton spp. Ringworm = Dermatophytosis, tinea Nie wnikają do żywych tkanek

26 Grzybice skóry - dermatofitozy Paznokci Skóry owłosionej (gł. głowy) Skóry nie owłosionej (gł. tułów) Skóry stopy

27 Grzybica stóp/stopa atlety/ Głównie zlokalizowana międzypalcami Brzydki zapach, swędzenie, złuszczanie, pękanie skóry Epidemiology: Sportowcy 69% mężczyźni, 43% kobiety Nie sportowcy prewalencja 0-20% Czynniki ryzyka: ciepło, wilgotne środowisko, wspólne prysznice, jaccuzi, współdzielenie obuwia i ręczników.

28 Grzyby dimorficzne Histoplasma capsulatum Paracoccidioides brasilensis Coccidioides immitis Sporothrix schenckii Nature Reviews Immunology 4, (January 2004)

29 Interpretacja wyniku badania mikologicznego Czynnik etiologiczny zakażenia Mikrobiota organizmu człowieka Przejściowa i bezobjawowa kolonizacja Zanieczyszczenie próbki materiału klinicznego lub podłoża hodowlanego

30 Allylaminy zahamowanie syntezy ergosterolu Terbinafine Antymetabolity - analogi DNA. Flucytosine Azole - zahamowanie syntezy ergosterolu przez inaktywacje 14-alphademethylazy. Fluconazole, Itraconazole, Ketoconazole, Ravuconazole, Posaconazole, Voriconazole Echinokandyny zahamowanie syntezy glukanu. Caspofungin, Micafungin, Anidulafungin Polieny zaburzenia przepuszczalności błony cytoplazmatycznej. Amphotericin B, Amphotericin B Lipid Complex (ABLC), Amphotericin B Colloidal Dispersion (ABCD), Liposomal Amphotericin B (L-AMB), Liposomal Nystatin Gryseofulwina Leki przeciwgrzybicze

31 Dziękuję za uwagę