Fotometria Systemu Wileńskiego

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Fotometria Systemu Wileńskiego"

Transkrypt

1 Fotometria Systemu Wileńskiego w Obserwatorium Watykańskim Robert Janusz SJ Akademia Ignatianum, ul. Kopernika 26, Kraków Vatican Observatory, V Città del Vaticano Instytut Fizyki, Katedra Astronomii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, 21 IV 2015, R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

2 Robert Janusz: C.V. Mgr. fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Koś. lic. filozofii na Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie. Bak. teologii na Pontificia Facoltà Teologica, San Luigi a Napoli, Włochy. Dr. filozofii na Papieskiej Akademii Teologicznej [UPJP2]. Adiunkt w Akademii Ignatianum. Adjunct Scholar, Vatican Observatory. Zainteresowania: filozofia natury, informatyka, astronomia, podstawy fizyki. R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

3 Planetoidy Ignatianum & StromVil Epoch 2013 Nov. 4.0 TT = JDT MPC M (2000.0) P Q n Peri T= JDT a Node q= e Incl P 4.30 H 16.6 G 0.15 U 0 From 65 observations at 8 oppositions, , mean residual 0".48. Discovery date : Discovery site : Moletai Discoverer(s) : Černis, K., Zdanavičius, J. RFI XIX/2(2013), 178n. Data Koordynaty Delta r mag od Ziemi od Słońca :27: :49: :23: :08: :05: :18: Asteroidę Stromvil odkryli: Kazimieras Černis & Justas [& Kazimieras] Zdanavičius (Obserwatorium Molėtai koło Kulionys, Litwa, 26 III 2003). R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

4 Spis treści.1 Historia Obserwatorium Watykańskiego Astronomia papieży W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo.2 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Castel Gandolfo & VORG (1980) & VATT (1993) W Willi Papieskiej Szkic działalności.3 System Wileński w Specola Vaticana.4 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Charakterystyka Systemu Wileńskiego Grupa robocza Obserwacje na teleskopie VATT Analiza danych.5 Literatura R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

5 Historia Obserwatorium Watykańskiego Astronomia papieży Astronomia Papieży (ok ) Reforma kalendarza słonecznego: korekta 10 dni (pominięcie 5 14 X 1582) + nowa reguła lat przestępnych (podzielne przez 4 ale nie przez 100, z wyjątkiem podzielnych przez 400, np. 1600: przestępne). Chodziło o zachowanie równonocy wiosennej (21 III). [idea A. Giglio, oprac. Ch. Clavius SJ, GB: 1752]. Wieża Wiatrów, ok Grzegorz XIII R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

6 Historia Obserwatorium Watykańskiego Astronomia papieży Astronomia Papieży (ok ) (Pius VI, Pius VII, Leon XII, Grzegorz XVI) ok (Pius IX); dyrektor (ks. diecezjalny): Calandrelli; dyrektorzy (jezuici): Dumouchel, 1824 ca; De Vico, 1839; Secchi [Kasata SJ: ; rozbiory: 1772, 1793, 1795] Wieża Calandrelli na Kolegium Rzymskim Kościół św. Ignacego R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

7 Historia Obserwatorium Watykańskiego Astronomia papieży Astronomia Papieży (ok )... Obserwatorium Watykańskie Luigi Gilii, (Pius VI, Pius VII, Leon XII); Obserwatorium Campidoglio, ok (Leon XII); Nowe Obserwatorium Kolegium Rzymskiego, ok (Pius IX); dyrektor: Angelo Secchi SJ ( ): spektroskopia, klasyfikacja gwiazd; Obserwatorium Watykańskie, Leon XIII, 1891 (Ut Mysticam) (Pius X, Benedykt XV, Pius XI); dyrektor: Denza, Rodriguez, Hagen SJ, Stein SJ; teleskopy: Carta del Cielo, 1891 (Leon XIII); Visuale Merz, 1910 (Pius X); R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

8 Historia Obserwatorium Watykańskiego Astronomia papieży Astronomia Papieży (ok )... Watykan (jedna z pierwszych fot. logniczych) R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

9 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( ) Spektrum Obserwatorium Watykańskiego: Grzegorz XIII ( ), A. Secchi SJ ( ), Leon XIII ( ), Pius XI ( ) R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

10 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Papieże: Pius XI, Pius XII, Jan XXIII, Paweł VI, Jan Paweł I, Jan Paweł II, Benedykt XVI; dyrektorzy (SJ): Stein, O Connel, Trainor, Coyne, Funes; teleskopy: Visuale Zeiss, podwójny astrograf Zeiss, 1935 (Pius XI); laboratorium astrofizyczne: Gatterer, Junkes, Salpeter, ok ; teleskopy w Ogrodach Willi Papieskich: Carta del Cielo w Castel Gandolfo, 1942 (Pius XII); Schmidt, 1957 (Pius XII); Obserwatorium Watykańskie w Tucson, AZ, USA, 1980 (VORG), 1993 (Jan Paweł II): Vatican Advanced Technology Telescope (1995 początek obserwacji). R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

11 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Teleskopy w Ogrodach Papieskich, Castel Gandolfo R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

12 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Siostry zakonne przy pracy naukowej R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

13 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Uciekinierzy wojenni R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

14 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Papież Paweł VI w Obserwatorium R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

15 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Papież Paweł VI w Obserwatorium R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

16 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Skała z Księżyca w Laboratorium Meteorytów R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

17 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Flaga Watykanu z Księżyca R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

18 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Szkoła Astronomii w Watykanie R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

19 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Szkoła Astronomii dla biskupów R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

20 Historia Obserwatorium Watykańskiego W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo W Pałacu Papieskim, Castel Gandolfo ( )... Pałac Papieski, Castel Gandolfo R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

21 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Castel Gandolfo & VORG (1980) & VATT (1993) Castel Gandolfo & VORG (1980) & VATT (1993) Vatican Observatory Research Group & Vatican Advanced Technology Telescope Dyrektor George V. Coyne SJ R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

22 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Castel Gandolfo & VORG (1980) & VATT (1993) Castel Gandolfo & VORG (1980) & VATT (1993)... Vatican Observatory Research Group & Vatican Advanced Technology Telescope Mt. Graham, Arizona, USA R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

23 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Castel Gandolfo & VORG (1980) & VATT (1993) Castel Gandolfo & VORG (1980) & VATT (1993)... Vatican Observatory Research Group & Vatican Advanced Technology Telescope VATT, Mt. Graham, Arizona, USA R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

24 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana W Willi Papieskiej Willa Papieska, Castel Gandolfo (2009 ) Nowa siedziba w zrekonstruowanym i zaadaptowanym byłym klasztorze Sióstr Bazylianek (obok Albano); Rok Astronomii; papieże: Benedykt XVI, Franciszek; dyrektor: Funes SJ; Posiłek w nowym miejscu R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

25 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Szkic działalności Szkic działalności Publikacje (wybrane) R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

26 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Szkic działalności Szkic działalności... Publikacje (wybrane) R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

27 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Szkic działalności Szkic działalności... Publikacje (wybrane) R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

28 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Szkic działalności Szkic działalności... Publikacje (wybrane) R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

29 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Szkic działalności Szkic działalności... Publikacje (wybrane) R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

30 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Szkic działalności Szkic działalności... Publikacje (wybrane) R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

31 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Szkic działalności Szkic działalności... Publikacje (wybrane) R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

32 System Wileński w Specola Vaticana Związki między obserwatoriami Jezuici w Wilnie (i Krakowie) Obserwatorium w Wilnie: projekt 1742: Tomasz Żebrowski SJ ( ); wsparcie: Elżbieta Ogińska-Puzynina ( ); rozpoczęcie budowy: 1753; rozkwit: dyr. Marcin Odlanicki-Poczobut SJ ( ). Pojezuickie dziedzictwo w Krakowie: 1773 kasata jezuitów i powstanie Komisji Edukacji Narodowej; 1781 z inicjatywy Jana Śniadeckiego ( ) pojezuicki budynek jest przerabiany na obserwatorium astronomiczne oraz 1783 powstaje Ogród Botaniczny. [Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, XVIII] [ ] I ja astronomiji słuchałem dwa lata W Wilnie, gdzie Puzynina, mądra i bogata Pani, oddała dochód z wioski dwiestu chłopów Na zakupienie różnych szkieł i teleskopów; Ksiądz Poczobut, człek sławny, był obserwatorem I całej Akademiji naonczas rektorem, Przecież w końcu katedrę i teleskop rzucił, Do klasztoru, do cichej celi swej powrócił I tam umarł przykładnie. Znam się też z Śniadeckim, Który jest mądrym bardzo człekiem, chociaż świeckim. Owoż astronomowie planetę, kometę, Uważają tak jako mieszczanie karetę; [ ] R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

33 System Wileński w Specola Vaticana Ważniejsze projekty ostatnich lat Wprowadzenie Systemu Wileńskiego do Obserwatorium Watykańskiego 1976 [Dust Ring]: G.V. Coyne (UoAz), F.J. Vrba (UoAz) jeszcze poza VO R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

34 System Wileński w Specola Vaticana Ważniejsze projekty ostatnich lat... Wprowadzenie Systemu Wileńskiego do Obserwatorium Watykańskiego 1976 [Dark Cloud]: F.J. Vrba (USNO), G.V. Coyne & S. Tapia (UoAz) jeszcze poza VO R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

35 System Wileński w Specola Vaticana Ważniejsze projekty ostatnich lat... Wprowadzenie Systemu Wileńskiego do Obserwatorium Watykańskiego 1976 [Photometric System]: Straižys i G.G.D. Philip jeszcze poza VO R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

36 System Wileński w Specola Vaticana Ważniejsze projekty ostatnich lat... Wprowadzenie Systemu Wileńskiego do Obserwatorium Watykańskiego 1978: [Dark Cloud]: F.J Vrba (USNO), G.V. Coyne & S. Taptia (UoAz) jeszcze poza VO R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

37 System Wileński w Specola Vaticana Ważniejsze projekty ostatnich lat... Wprowadzenie Systemu Wileńskiego do Obserwatorium Watykańskiego Problematyka badań i jej rozwój zmierzały m.in. do wyboru fotometrii i optymalnego systemu. Dokumenty Obserwatorium ukazują tę ewolucję (inne projekty, np. meteoryty, spektroskopia, kosmologia itd. są tu pominięte). [An.Rep. 1980, pp. 363n] G.V. Coyne, F.J. Vrba USNO, S. Tapia (UoAz) A study of three years duration of massive dark clouds as the matrix for star formation. Papal Palace: plan (nearing completition) basement + flors (2,4,5). [An.Rep. 1981, pp. 367n] Richard P. Boyle SJ, a member of the staff of the SV (Manila Observatory, Boston College, Air Force Cambridge Research Laboratories, Bedford, Massachusetts). R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

38 System Wileński w Specola Vaticana Ważniejsze projekty ostatnich lat... Wprowadzenie Systemu Wileńskiego do Obserwatorium Watykańskiego Każdy ma do czynienia z fotometrią? R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

39 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Charakterystyka Systemu Wileńskiego Charakterystyka Systemu Wileńskiego Wileński System Fotometryczny, składający się z optymalnego układu kolorowych filtrów średniopasmowych, pozwala wyznaczyć: temperaturę gwiazd; jasność; metaliczność; niektóre typy nieregularności; poczerwienienie od materii międzygwiezdnej. Pozwala także: obserwować słabsze gwiazdy, niedostępne metodom spektralnym; otrzymać ilościowe wartości parametrów gwiazdowych; na matematyczną analizę wyników; opracowanie ciasnych pól gwiezdnych. [V. Straižys, p. 189]: McCarthy, Philip, Coyne (1979). R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

40 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Charakterystyka Systemu Wileńskiego Klasyfikacja gwiazd System StromVil = Strömgren + Vilnius Odpowiedniość Systemu Wileńskiego i Systemu StromVil. Pozwala na klasyfikację (prawie) wszystkich gwiazd dostępnych obserwacjom naziemnym. Czasem pięć magnitud pozwala na pełną klasyfikację, z określeniem poczerwienienia (gdy zna się przybliżony typ gwiazdowy). Wszystkie magnitudy pozwalają na pełną klasyfikację (prawie) dowolnej gwiazdy (o dowolnym, znanym spektrum). R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

41 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Charakterystyka Systemu Wileńskiego 1986: [Fotografia & CCD] R.P. Boyle (VO), F. Smriglio (UoRome), V. Straižys (Vilnius), K. Nandy (ROE) R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

42 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Charakterystyka Systemu Wileńskiego Ważniejsze założenia Systemu Wileńskiego filtry racje separacja [nm] λ klas jasności U Balmer 1/2 P Balmer Jump B-A-F X Balmer 1/2 Y ekstynkcja Z molekularne G-K-M V kalibracja S H-α U, X: obejmują skok Balmerowski z obu stron (klasyfikacja temperaturowa gwiazd młodego typu). P: na skoku (separacja klas jasności dla B-A-F). Y: przecięcie (435.5) przybliżonych linii ekstynkcji (z pasma ). Z: Pasmo molekularne (Mg I, MgH) separacja klas jasności dla G-K-M. V: zgodność z klasycznym UBV. S: H-α (Balmer-α): emisja/absorbcja itd. n 3 n 2. Normalizacja dla gwiazd typu O: 0 = UP = PX = XY = YZ = ZV = VS. R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

43 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Charakterystyka Systemu Wileńskiego Rzeczywisty pomiar filtrów wileńskich w VO Położenie filtrów na widmach: α-lyr i gwiazd K5 filter U P X Y Z V S λ [nm] ± R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

44 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Charakterystyka Systemu Wileńskiego Klasyfikacja gwiazd Wyznaczanie niektórych wielkości astrofizycznych Transformacja mierzonych kolorów C i do standardów : (C i V) std = c 0 + c 1 (Y V) instr + (C i V) instr. Eliminacja poczerwienienia wyliczenie parametrów Q (zwykle Q UYV, Q PYV, Q XYV, Q ZVYV, Q VSYV ; ale także: Q UPY, Q UXY, Q PYZ, Q XYZ, Q XZV, Q XZS, Q YZV ): Q αβγδ = (α β) E α β E γ δ (γ δ). Minimalizacja odległości δ(q): n ( Q i ) 2 i δ =, Q = (Q star Q intr ) n SpCl. R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

45 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Grupa robocza Grupa robocza współpracująca z VO Vatican Observatory: Richard P. Boyle Robert Janusz. Vilnius Observatory, Molėtai Observatory (Litwa): Vytautas Straižys Algirdas Kazlauskas Vygandas Laugalys Stanislava Bartašiūtė Kazimieras Černis Kazimieras & Justas Zdanavičius Casleo Observatory (Argentyna): Olga Pintado. Rome University La Sapienza, Loiano Observatory (Włochy): Filippo Smriglio. Union College, Schenectady (USA, NY): A.G. Davis Philip. R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

46 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Grupa robocza Grupa robocza Fotometria w Systemie Wileńskim Foto Mix R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

47 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Obserwacje na teleskopie VATT Obserwacje na teleskopie VATT 1994/5 Początkowo pożyczane: filtry, kamery Pierwsze dane CCD fotometryczne (UBV): Marzec (24) Regularne obserwacje fotometryczne: Grudzień (20) 1998 (Fazy projektu ;) Entuzjazm. Rozczarowanie. Panika. Poszukiwanie winnego. Skazanie niewinnego. Owoce i honory dla tych, którzy nie brali udziału. R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

48 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Analiza danych Analiza danych IRAF STSDAS, DS9, Topcat, Aladin + SQLite, Perl, Python, XPA, XML, Git Fotometria aperturowa: Command Log [Specola, 2002]; organizacja zbioru danych; Command Phot [Molėtai, 2007]. Fotometria profilowa (PSF). Transformacja z korektą Flat-Fieldu. Kolejny Workshop w Krakowie [Wrzesień (8 12) 2008]. Klasyfikacja gwiazd (zdolna do optymalizacji) [2010]: w wewnętrznych ramach Systemu Wileńskiego; w zbiorze gwiazd sklasyfikowanych (opublikowanych). Workshop w Molėtai [2013]: obserwacje szczątkowe (z niepełnym zestawem filtrów); obserwacje bez standardów (tie-in); optymalizacja zera transformacji w klasyfikacji. R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

49 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Analiza danych Viraf System Jeden z pierwszych GUI do analizy danych Viraf System R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

50 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Analiza danych Aplikacja do klasyfikacji gwiazd Serwer www The rjvclass: klasyfikacja gwiazd R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

51 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Analiza danych Wyniki klasyfikacji Przeglądarka www The rjvclass: wyniki i odsyłacze R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

52 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Analiza danych Odsyłacz do CDS Odsyłacz do bazy CDS R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

53 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Analiza danych Podsumowanie Obserwacje obiektu kalibracyjnego (M67, M29). Obserwacje badawcze: krótkie, długie, bardzo długie. Problemy: brak filtrów, brak standardów, korekta flatu, korekta zera. Otrzymanie: fotometrii aperturowej, profilowej; klasyfikacja; obliczenie parametrów astrofizycznych. R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

54 Literatura.1 Historia Obserwatorium Watykańskiego Astronomia papieży W Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo.2 Dzisiejsza działalność Specola Vaticana Castel Gandolfo & VORG (1980) & VATT (1993) W Willi Papieskiej Szkic działalności.3 System Wileński w Specola Vaticana.4 Filtry, obserwacje, redukcja, analiza Charakterystyka Systemu Wileńskiego Grupa robocza Obserwacje na teleskopie VATT Analiza danych.5 Literatura R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

55 Literatura Literatura [An.Rep. 1979], George V. Coyne, S.J. and Juan Casanovas, S.J., Vatican Observatory Publications. Annual Report 1979, Vol. 1, No. 18. [An.Rep. 1980], George V. Coyne, S.J., Vatican Observatory Publications. Annual Report 1980, Vol. 1, No. 19. [An.Rep. 1981], George V. Coyne, S.J., Vatican Observatory Publications. Annual Report 1981, Vol. 1, No. 20. R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

56 Literatura Literatura... [V. Straižys], V. Straižys, Problems and Prospects of Multicolor Stellar Photometry,. [in:] Specola Vaticana, Ricerche Astronomiche, Vol. 9, Special No., Spectral Classification of the Fututre, International Astonomical Union Colloquium 47 commemorating the 100 th anniversary of the death of Angelo Sechi, S.J., edited by M.F.McCarthy, S.J., A.G.D. Philip, G.V.Coyne, S.J. Specola Vaticana, Città del Vaticano R. Janusz SJ (AIK, VO) Fotometria UPK, 21 IV / 56

Asteroida Ignatianum 1

Asteroida Ignatianum 1 Rocznik Filozoficzny Ignatianum The Ignatianum Philosophical Yearbook PL ISSN 2300 1402 www.ignatianum.edu.pl/rfi XIX / 2 (2013), s. 178 182 Sprawozdania i referaty Reports and Papers Robert J Wydział

Bardziej szczegółowo

KRÓTKIE INFORMACJE. ZAGADNIENIA FILOZOFICZNE W NAUCE XIV / 1992, s. 102 105

KRÓTKIE INFORMACJE. ZAGADNIENIA FILOZOFICZNE W NAUCE XIV / 1992, s. 102 105 KRÓTKIE INFORMACJE ZAGADNIENIA FILOZOFICZNE W NAUCE XIV / 1992, s. 102 105 Watykańskie Obserwatorium Astronomiczne znajduje się w Castel Gandolfo, niewielkim miasteczku odległym o około 26 km na południe

Bardziej szczegółowo

Fotometria 1. Systemy fotometryczne.

Fotometria 1. Systemy fotometryczne. Fotometria 1. Systemy fotometryczne. Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego Produkty HELAS-a, 2010 Fotometria Fotometria to jedna z podstawowych technik obserwacyjnych. Pozwala

Bardziej szczegółowo

Obserwacje astrometryczne planetoid i komet w Obserwatorium Astronomicznym w Chorzowie

Obserwacje astrometryczne planetoid i komet w Obserwatorium Astronomicznym w Chorzowie dr Ireneusz Włodarczyk Planetarium Śląskie Chorzów astrobit@ka.onet.pl Obserwacje astrometryczne planetoid i komet w Obserwatorium Astronomicznym w Chorzowie Obserwacje pozycyjne planetoid i komet w Obserwatorium

Bardziej szczegółowo

Wielkości gwiazdowe. Systematyka N.R. Pogsona, który wprowadza zasadę, że różniaca 5 wielkości gwiazdowych to stosunek natężeń równy 100

Wielkości gwiazdowe. Systematyka N.R. Pogsona, który wprowadza zasadę, że różniaca 5 wielkości gwiazdowych to stosunek natężeń równy 100 Wielkości gwiazdowe Ptolemeusz w Almageście 6 wielkości gwiazdowych od 1 do 6 mag. 1830 r, John Herschel wiąże skalę wielkości gwiazdowych z natężeniem globlanym światła gwiazd, mówiąc, że różnicom w wielkościach

Bardziej szczegółowo

Skala jasności w astronomii. Krzysztof Kamiński

Skala jasności w astronomii. Krzysztof Kamiński Skala jasności w astronomii Krzysztof Kamiński Obserwowana wielkość gwiazdowa (magnitudo) Skala wymyślona prawdopodobnie przez Hipparcha, który podzielił gwiazdy pod względem jasności na 6 grup (najjaśniejsze:

Bardziej szczegółowo

ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013

ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013 1 ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013 NR Temat Konieczne 1 Niebo w oczach dawnych kultur i cywilizacji - wie, jakie były wyobrażenia starożytnych (zwłaszcza starożytnych Greków) na budowę Podstawowe

Bardziej szczegółowo

LAUDACJA GEORGE A COYNE A

LAUDACJA GEORGE A COYNE A DOKTORAT HONORIS CAUSA ZAGADNIENIA FILOZOFICZNE W NAUCE XXI / 1997, s. 3 8 Michał HELLER LAUDACJA GEORGE A COYNE A Z OKAZJI NADANIA MU DOKTORATU HONORIS CAUSA PAPIESKIEJ AKADEMII TEOLOGICZNEJ W KRAKOWIE

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu Astronomia ogólna 2 Kod modułu 04-A-AOG-90-1Z 3 Rodzaj modułu obowiązkowy 4 Kierunek studiów astronomia 5 Poziom studiów I stopień

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu kształcenia Astronomia ogólna 2 Kod modułu kształcenia 04-ASTR1-ASTROG90-1Z 3 Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy 4 Kierunek studiów

Bardziej szczegółowo

Sejsmologia gwiazd. Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego

Sejsmologia gwiazd. Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego Sejsmologia gwiazd Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego XXXIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, Kraków, 16.09.2009 Asterosejsmologia: jak to działa? Z obserwacji

Bardziej szczegółowo

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I Wstęp do astrofizyki I Wykład 15 Tomasz Kwiatkowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Fizyki Instytut Obserwatorium Astronomiczne Tomasz Kwiatkowski, OA UAM Wstęp do astrofizyki I, Wykład

Bardziej szczegółowo

Gwiazdy zmienne. na przykładzie V729 Cygni. Janusz Nicewicz

Gwiazdy zmienne. na przykładzie V729 Cygni. Janusz Nicewicz Gwiazdy zmienne na przykładzie V729 Cygni Plan prezentacji Czym są gwiazdy zmienne? Rodzaje gwiazd zmiennych Układy podwójne gwiazd Gwiazdy zmienne zaćmieniowe Model Roche'a V729 Cygni Obserwacje Analiza

Bardziej szczegółowo

Planetoidy w trójwymiarze

Planetoidy w trójwymiarze Planetoidy w trójwymiarze Anna Marciniak Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza Poznań Planetoidy. Kosmiczne robactwo? Położenie planetoid w Układzie Słonecznym Położenie planetoid

Bardziej szczegółowo

Obserwacje Epsilon Aurigae 2014/2015 i nie tylko... Ryszard Biernikowicz PTMA Szczecin Dn r.

Obserwacje Epsilon Aurigae 2014/2015 i nie tylko... Ryszard Biernikowicz PTMA Szczecin Dn r. Ryszard Biernikowicz PTMA Szczecin Dn. 16.10.2014r. Model tajemniczego układu zaćmieniowego Eps Aur: Johann Fritsch odkrył w 1821 roku zmienność eps Aur. Epsilon Aurigae układ zaćmieniowy o okresie 27,12

Bardziej szczegółowo

W poszukiwaniu nowej Ziemi. Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego

W poszukiwaniu nowej Ziemi. Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego W poszukiwaniu nowej Ziemi Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego Gdzie mieszkamy? Ziemia: Masa = 1 M E Średnica = 1 R E Słońce: 1 M S = 333950 M E Średnica = 109 R E Jowisz

Bardziej szczegółowo

Odległość mierzy się zerami

Odległość mierzy się zerami Odległość mierzy się zerami Jednostki odległości w astronomii jednostka astronomiczna AU, j.a. rok świetlny l.y., r.św. parsek pc średnia odległość Ziemi od Słońca odległość przebyta przez światło w próżni

Bardziej szczegółowo

Metody badania kosmosu

Metody badania kosmosu Metody badania kosmosu Zakres widzialny Fale radiowe i mikrofale Promieniowanie wysokoenergetyczne Detektory cząstek Pomiar sił grawitacyjnych Obserwacje prehistoryczne Obserwatorium słoneczne w Goseck

Bardziej szczegółowo

Wakacyjne praktyki studenckie w Obserwatorium Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego w Białkowie (Rok akademicki 2015/2016)

Wakacyjne praktyki studenckie w Obserwatorium Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego w Białkowie (Rok akademicki 2015/2016) Wakacyjne praktyki studenckie w Obserwatorium Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego w Białkowie (Rok akademicki 2015/2016) Wymiar praktyk: 120 godz. Termin I turnusu: Od 1 lipca do 15 lipca

Bardziej szczegółowo

Plan Pracy Sekcji Astronomicznej w 2012/13 roku Cel główny: Poznajemy świat galaktyk jako podstawowego zbiorowiska gwiazd we Wszechświecie.

Plan Pracy Sekcji Astronomicznej w 2012/13 roku Cel główny: Poznajemy świat galaktyk jako podstawowego zbiorowiska gwiazd we Wszechświecie. Plan Pracy Sekcji Astronomicznej w 2012/13 roku Cel główny: Poznajemy świat galaktyk jako podstawowego zbiorowiska gwiazd we Wszechświecie. Cele pomocnicze: 1. Galaktyka jako zbiorowisko gwiazd 2. Obiekty

Bardziej szczegółowo

Fotometria 2. Ekstynkcja atmosferyczna i międzygwiazdowa.

Fotometria 2. Ekstynkcja atmosferyczna i międzygwiazdowa. Fotometria 2. Ekstynkcja atmosferyczna i międzygwiazdowa. Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego Produkty HELAS-a, 2010 Ekstynkcja atmosferyczna Podczas przejścia przez atmosferę

Bardziej szczegółowo

Dzieciństwo i młodość Ks. Bonawentury Metlera

Dzieciństwo i młodość Ks. Bonawentury Metlera Dzieciństwo i młodość Ks. Bonawentury Metlera Środowisko rodzinne Ks. Bonawentura Metler urodził się 7 lipca 1866r. we wsi Ciążeń w powiecie słupeckim w ziemi kaliskiej. Był synem Bernarda i Marii z domu

Bardziej szczegółowo

CERRO TOLOLO INTER-AMERICAN OBSERVATORY

CERRO TOLOLO INTER-AMERICAN OBSERVATORY Lokalizacja: 87 km od miasta La Serena, region Coquimbo, Chile Położenie: 2 207 m npm Koordynaty: 30 10 10.78 S 70 48 23.49 W Organizacja: National Optical Astronomy Observatory (NOAO) USA Uruchomienie:

Bardziej szczegółowo

Gdzie się znajdujemy na Ziemi i w Kosmosie

Gdzie się znajdujemy na Ziemi i w Kosmosie Gdzie się znajdujemy na Ziemi i w Kosmosie Realizując ten temat wspólnie z uczniami zajęliśmy się określeniem położenia Ziemi w Kosmosie. Cele: Rozwijanie umiejętności określania kierunków geograficznych

Bardziej szczegółowo

Kolorowy Wszechświat część I

Kolorowy Wszechświat część I Kolorowy Wszechświat część I Bartłomiej Zakrzewski Spoglądając w pogodną noc na niebo, łatwo możemy dostrzec, że gwiazdy (przynajmniej te najjaśniejsze) różnią się między sobą kolorami. Wśród nich znajdziemy

Bardziej szczegółowo

Fotometria i modelowanie planetoid

Fotometria i modelowanie planetoid Fotometria i modelowanie planetoid Pakiet Starlink. Metoda inwersji krzywych zmian blasku Anna Marciniak Obserwatorium Astronomiczne UAM, Poznań 21 marca 2015 Planetoidy - skamieniałe planetezymale (NASA/JPL-Caltech/JAXA/ESA)

Bardziej szczegółowo

Las Campanas Warszawskie Obserwatorium Południowe Lokalizacja teleskopu w Obserwatorium Las Campanas jest wynikiem współpracy naukowej astronomów z Obserwatorium Warszawskiego z astronomami amerykańskimi

Bardziej szczegółowo

GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII

GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII MODUŁ 1 SCENARIUSZ TEMATYCZNY GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES PODSTAWOWY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI

Bardziej szczegółowo

Elementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011

Elementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Elementy astronomii w nauczaniu przyrody dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Szkic referatu Krótki przegląd wątków tematycznych przedmiotu Przyroda w podstawie MEN Astronomiczne zasoby

Bardziej szczegółowo

Jak w Toruniu zaobserwowano najbliższe zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego

Jak w Toruniu zaobserwowano najbliższe zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego Jak w Toruniu zaobserwowano najbliższe zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego Krzysztof Czart Centrum Astronomii UMK Załęcze Wielkie, 2007-08-05 Miłośnicy >> zawodowcy Miłośnicy astronomii mają lepiej

Bardziej szczegółowo

Pomiary jasności nieba z użyciem aparatu cyfrowego. Tomek Mrozek 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN

Pomiary jasności nieba z użyciem aparatu cyfrowego. Tomek Mrozek 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Pomiary jasności nieba z użyciem aparatu cyfrowego Tomek Mrozek 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Jasność nieba Jasność nieba Jelcz-Laskowice 20 km od centrum Wrocławia Pomiary

Bardziej szczegółowo

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I Wstęp do astrofizyki I Wykład 2 Tomasz Kwiatkowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Fizyki Instytut Obserwatorium Astronomiczne Tomasz Kwiatkowski, shortinst Wstęp do astrofizyki I,

Bardziej szczegółowo

Pozorne orbity planet Z notatek prof. Antoniego Opolskiego. Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN

Pozorne orbity planet Z notatek prof. Antoniego Opolskiego. Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Pozorne orbity planet Z notatek prof. Antoniego Opolskiego Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Początek Młody miłośnik astronomii patrzy w niebo Młody miłośnik astronomii

Bardziej szczegółowo

JAN PAWEŁ II DO POLSKICH UCZONYCH

JAN PAWEŁ II DO POLSKICH UCZONYCH JAN PAWEŁ II DO POLSKICH UCZONYCH (1978 2005) Słowo Założyciela Ks. Marian Piwko CR Wprowadzenie Ks. prof. dr hab. Stanisław Urbański Wybór i opracowanie Adam Wieczorek Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego

Bardziej szczegółowo

Fizyka z astronomią. Klasa I C Profil matematyczny

Fizyka z astronomią. Klasa I C Profil matematyczny Fizyka z astronomią Klasa I C Profil matematyczny Klasa matematyczna Przedmioty rozszerzone matematyka, fizyka Języki obce: język angielski, do wyboru język niemiecki lub rosyjski Obowiązkowe przedmioty

Bardziej szczegółowo

JAN PAWEŁ II O NAUCE

JAN PAWEŁ II O NAUCE JAN PAWEŁ II O NAUCE (1978 2005) Wstęp Zenon Kardynał Grocholewski Słowo Arcybiskupa Metropolity Warszawskiego Arcybiskup Kazimierz Nycz Słowo Założyciela Ks. Marian Piwko CR Wprowadzenie Ks. prof. dr

Bardziej szczegółowo

Projekt π of the Sky. Katarzyna Małek. Centrum Fizyki Teoretycznej PAN

Projekt π of the Sky. Katarzyna Małek. Centrum Fizyki Teoretycznej PAN Projekt π of the Sky Katarzyna Małek Centrum Fizyki Teoretycznej PAN Zespół π of the Sky Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, Warszawa, Instytut Problemów Jądrowych, Warszawa i Świerk, Instytut Fizyki Doświadczalnej

Bardziej szczegółowo

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I Wstęp do astrofizyki I Wykład 2 Tomasz Kwiatkowski 12 październik 2009 r. Tomasz Kwiatkowski, Wstęp do astrofizyki I, Wykład 2 1/21 Plan wykładu Promieniowanie ciała doskonale czarnego Związek temperatury

Bardziej szczegółowo

Projekt instalacji astronomicznych w miejscach publicznych Krakowa

Projekt instalacji astronomicznych w miejscach publicznych Krakowa Polska: www.astronomia2009.pl Małopolska: www.as.up.krakow.pl/2009 Projekt instalacji astronomicznych w miejscach publicznych Krakowa W grudniu 2007 podczas 62 zgromadzenia Ogólnego ONZ postanowiono, Ŝe

Bardziej szczegółowo

Aplikacje informatyczne w Astronomii. Internet źródło informacji i planowanie obserwacji astronomicznych

Aplikacje informatyczne w Astronomii. Internet źródło informacji i planowanie obserwacji astronomicznych Aplikacje informatyczne w Astronomii Internet źródło informacji i planowanie obserwacji astronomicznych Planowanie obserwacji ciał Układu Słonecznego Plan zajęć: planety wewnętrzne planety zewnętrzne systemy

Bardziej szczegółowo

Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2

Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2 Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2 Poprzedni artykuł dotyczył zagadnień związanych z wymaganiami z podstawy programowej dotyczącymi astronomii. W obecnym będzie kontynuacja omawiania tego problemu.

Bardziej szczegółowo

Pomiary jasności tła nocnego nieba z wykorzystaniem aparatu cyfrowego. Tomek Mrozek 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN

Pomiary jasności tła nocnego nieba z wykorzystaniem aparatu cyfrowego. Tomek Mrozek 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Pomiary jasności tła nocnego nieba z wykorzystaniem aparatu cyfrowego. Tomek Mrozek 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Jasność nieba Jasność nieba Jelcz-Laskowice 20 km od centrum

Bardziej szczegółowo

Oszacowywanie możliwości wykrywania śmieci kosmicznych za pomocą teleskopów Pi of the Sky

Oszacowywanie możliwości wykrywania śmieci kosmicznych za pomocą teleskopów Pi of the Sky Mirosław Należyty Agnieszka Majczyna Roman Wawrzaszek Marcin Sokołowski Wilga, 27.05.2010. Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego i Instytut Problemów Jądrowych w Warszawie Oszacowywanie

Bardziej szczegółowo

LXI Olimpiada Astronomiczna 2017/2018 Zadania z zawodów III stopnia

LXI Olimpiada Astronomiczna 2017/2018 Zadania z zawodów III stopnia LXI Olimpiada Astronomiczna 2017/2018 Zadania z zawodów III stopnia 1. Okres obrotu Księżyca wokół osi jest równy jego okresowi orbitalnemu. Dzięki temu Księżyc jest stale zwrócony ku Ziemi jedną stroną.

Bardziej szczegółowo

LIV Olimpiada Astronomiczna 2010 / 2011 Zawody III stopnia

LIV Olimpiada Astronomiczna 2010 / 2011 Zawody III stopnia LIV Olimpiada Astronomiczna 2010 / 2011 Zawody III stopnia 1. Wskutek efektów relatywistycznych mierzony całkowity strumień promieniowania od gwiazdy, która porusza się w kierunku obserwatora z prędkością

Bardziej szczegółowo

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I Wstęp do astrofizyki I Wykład 6 Tomasz Kwiatkowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Fizyki Instytut Obserwatorium Astronomiczne Tomasz Kwiatkowski, OA UAM Wstęp do astrofizyki I, Wykład

Bardziej szczegółowo

Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;

Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie; Geografia listopad Liceum klasa I, poziom rozszerzony XI Ziemia we wszechświecie Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;

Bardziej szczegółowo

Konkurs Astronomiczny Astrolabium III Edycja 25 marca 2015 roku Klasy I III Liceum Ogólnokształcącego Test Konkursowy

Konkurs Astronomiczny Astrolabium III Edycja 25 marca 2015 roku Klasy I III Liceum Ogólnokształcącego Test Konkursowy Instrukcja Zaznacz prawidłową odpowiedź. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna. Czas na rozwiązanie testu wynosi 75 minut. 1. Przyszłość. Ludzie mieszkają w stacjach kosmicznych w kształcie okręgu o promieniu

Bardziej szczegółowo

Analiza danych Strona 1 z 6

Analiza danych Strona 1 z 6 Analiza danych Strona 1 z 6 (D1) Pulsar podwójny Dzięki systematycznym badaniom na przestrzeni ostatnich dziesiątek lat astronom znalazł dużą liczbę pulsarów milisekundowych (okres obrotu < 10ms) W większość

Bardziej szczegółowo

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I Wstęp do astrofizyki I Wykład 12 Tomasz Kwiatkowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Fizyki Instytut Obserwatorium Astronomiczne Tomasz Kwiatkowski, OA UAM Wstęp do astrofizyki I, Wykład

Bardziej szczegółowo

V1309 SCORPII: Tragiczny koniec układu podwójnego i narodziny nowej gwiazdy

V1309 SCORPII: Tragiczny koniec układu podwójnego i narodziny nowej gwiazdy V1309 SCORPII: Tragiczny koniec układu podwójnego i narodziny nowej gwiazdy Romuald TYLENDA Centrum Astronomiczne im. M.Kopernika, PAN Zakład Astrofizyki w Toruniu Zlot Miłośników Astronomii Barbarka,

Bardziej szczegółowo

Poszukiwanie gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky

Poszukiwanie gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky Poszukiwanie gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky Łukasz Obara Wydział Fizyki, Uniwersytet Warszawski Plan prezentacji Eksperyment Pi of the Sky Projekt GLORIA Środowisko LUIZA i zaimplementowana

Bardziej szczegółowo

Ziemia jako zegar Piotr A. Dybczyński

Ziemia jako zegar Piotr A. Dybczyński Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Ziemia jako zegar Piotr A. Dybczyński Czas gwiazdowy N N N N N N N N N N N s = 0h N s = 0h Czemu taka dziwna tarcza? N s = 0h Czemu taka dziwna tarcza?

Bardziej szczegółowo

Cykl Metona. Liceum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 1

Cykl Metona. Liceum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 1 Liceum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 1 Rok 2017 1. Wstęp teoretyczny Od czasów prehistorycznych życie człowieka regulują trzy regularnie powtarzające się cykle astronomiczne. Pierwszy z nich

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN I WOJEWÓDZKIEGO KONKURSU WIEDZY ASTRONOMICZNEJ KASJOPEJA

REGULAMIN I WOJEWÓDZKIEGO KONKURSU WIEDZY ASTRONOMICZNEJ KASJOPEJA REGULAMIN I WOJEWÓDZKIEGO KONKURSU WIEDZY ASTRONOMICZNEJ KASJOPEJA ORGANIZOWANEGO W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM W ROKU SZKOLNYM 2012/2013 DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNZJALNYCH I PONADGIMNAZJALYCH 1 Konkurs z astronomii

Bardziej szczegółowo

AMERICAN ASSOCIATION OF VARIABLE STAR OBSERVERS

AMERICAN ASSOCIATION OF VARIABLE STAR OBSERVERS ANDRZEJ ARMIŃSKI WPROWADZENIE DO AAVSO AMERICAN ASSOCIATION OF VARIABLE STAR OBSERVERS Badanie gwiazd zmiennych jest jedyną dziedziną nauki, do której amatorzy mogą wnieść wkład na najwyższym poziomie,

Bardziej szczegółowo

Ranking szkół publicznych

Ranking szkół publicznych Ekonomia-Zarządzanie komentarz s. 61 1 Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 58,3 64,1 60,3 51,4 2 Akademia Ekonomiczna w Krakowie 58,0 54,7 59,8 59,0 3 Uniwersytet Warszawski - Wydział Nauk Ekonomicznych

Bardziej szczegółowo

Mikrosoczewkowanie grawitacyjne. Dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski

Mikrosoczewkowanie grawitacyjne. Dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Mikrosoczewkowanie grawitacyjne Dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Ogólna teoria względności OTW została ogłoszona w 1915. Podstawowa idea względności: nie możemy mówid o takich

Bardziej szczegółowo

Sławni Polscy Fizycy i Matematycy. Matematycy Fizycy Najważniejsi

Sławni Polscy Fizycy i Matematycy. Matematycy Fizycy Najważniejsi Sławni Polscy Fizycy i Matematycy Matematycy Fizycy Najważniejsi Matematycy Mikołaj Kopernik Stefan Banach Jan Śniadecki Stanicław Saks Leon Chwistek Władysław Ślebodziński Mikołaj Kopernik 19 lutego 1473-24

Bardziej szczegółowo

Wykład 10 - Charakterystyka podstawowych systemów gwiazdowych: otoczenie Słońca, Galaktyka, gromady gwiazd, galaktyki, grupy i gromady galaktyk

Wykład 10 - Charakterystyka podstawowych systemów gwiazdowych: otoczenie Słońca, Galaktyka, gromady gwiazd, galaktyki, grupy i gromady galaktyk Wykład 10 - Charakterystyka podstawowych systemów gwiazdowych: otoczenie Słońca, Galaktyka, gromady gwiazd, galaktyki, grupy i gromady galaktyk 28.04.2014 Dane o kinematyce gwiazd Ruchy własne gwiazd (Halley

Bardziej szczegółowo

Człowiek najlepsza inwestycja. Fot.NASA FENIKS PRACOWNIA DYDAKTYKI ASTRONOMII

Człowiek najlepsza inwestycja. Fot.NASA FENIKS PRACOWNIA DYDAKTYKI ASTRONOMII Fot.NASA FENIKS PRACOWNIA DYDAKTYKI ASTRONOMII PROPOZYCJA ĆWICZEŃ DZIENNYCH Z ASTRONOMII DLA UCZESTNIKÓW PROGRAMU FENIKS dr hab. Piotr Gronkowski, prof. UR gronk@univ.rzeszow.pl Uniwersytet Rzeszowski

Bardziej szczegółowo

Fotometria CCD 3. Kamera CCD. Kalibracja obrazów CCD

Fotometria CCD 3. Kamera CCD. Kalibracja obrazów CCD Fotometria CCD 3. Kamera CCD. Kalibracja obrazów CCD Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego Produkty HELAS-a, 2010 CCD CCD = Charge Coupled Device (urządzenie o sprzężeniu ładunkowym)

Bardziej szczegółowo

Andrzej M. Sołtan (CAMK) Olimpiada Astronomiczna Warszawa, 8 XI 2014 1 / 23

Andrzej M. Sołtan (CAMK) Olimpiada Astronomiczna Warszawa, 8 XI 2014 1 / 23 Andrzej M. Sołtan (CAMK) Olimpiada Astronomiczna Warszawa, 8 XI 2014 1 / 23 Olimpiada Astronomiczna Andrzej M. Sołtan Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Warszawa Astronomia i Badania Kosmiczne

Bardziej szczegółowo

GWIEZDNE INTERFEROMETRY MICHELSONA I ANDERSONA

GWIEZDNE INTERFEROMETRY MICHELSONA I ANDERSONA GWIEZNE INTERFEROMETRY MICHELSONA I ANERSONA Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zestawienie i demonstracja modelu gwiezdnego interferometru Andersona oraz laboratoryjny pomiar wymiaru sztucznej gwiazdy.

Bardziej szczegółowo

LVII Olimpiada Astronomiczna 2013/2014 Zadania zawodów III stopnia

LVII Olimpiada Astronomiczna 2013/2014 Zadania zawodów III stopnia Zadanie 1. LVII Olimpiada Astronomiczna 2013/2014 Zadania zawodów III stopnia Z północnego bieguna księżycowego wystrzelono pocisk, nadając mu prędkość początkową równą lokalnej pierwszej prędkości kosmicznej.

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie stereowizji do śledzenia trajektorii obiektów w przestrzeni 3D

Zastosowanie stereowizji do śledzenia trajektorii obiektów w przestrzeni 3D Zastosowanie stereowizji do śledzenia trajektorii obiektów w przestrzeni 3D autorzy: Michał Dajda, Łojek Grzegorz opiekun naukowy: dr inż. Paweł Rotter I. O projekcie. 1. Celem projektu było stworzenie

Bardziej szczegółowo

Analiza spektralna widma gwiezdnego

Analiza spektralna widma gwiezdnego Analiza spektralna widma gwiezdnego JG &WJ 13 kwietnia 2007 Wprowadzenie Wprowadzenie- światło- podstawowe źródło informacji Wprowadzenie- światło- podstawowe źródło informacji Wprowadzenie- światło- podstawowe

Bardziej szczegółowo

Olga Strembska, Duchowość w Polsce 16 (2014), ISSN 2081-4674, s. 244-245.

Olga Strembska, Duchowość w Polsce 16 (2014), ISSN 2081-4674, s. 244-245. Duchowość w Polsce 16 (2014) ISSN 2081-4674 s. 244-245 Olga STREMBSKA JAK ŻYĆ PO CHRZEŚCIJAŃSKU? JAN PAWEŁ II ODPOWIADA NA NAJWAŻNIEJSZE PYTANIA opr. ks. Marek Chmielewski, Wydawnictwo AA, Kraków 2014,

Bardziej szczegółowo

Odległości Do Gwiazd

Odległości Do Gwiazd Liceum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 3 Rok 2017 1. Wstęp teoretyczny Gwiazdy znajdują się bardzo daleko od Ziemi. Proxima Centauri, gwiazda leżąca najbliżej Słońca jest oddalona o około 40 000

Bardziej szczegółowo

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I Wstęp do astrofizyki I Wykład 12 Tomasz Kwiatkowski 5 styczeń 2010 r. Tomasz Kwiatkowski, Wstęp do astrofizyki I, Wykład 12 1/1 Plan wykładu Tomasz Kwiatkowski, Wstęp do astrofizyki I, Wykład 12 2/1 Jak

Bardziej szczegółowo

Notki o autorach. Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej 16,

Notki o autorach. Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej 16, Notki o autorach Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej 16, 413-416 2009 413 Ks. dr Jerzy Buczek, rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie, wykładowca teologii dogmatycznej

Bardziej szczegółowo

Automatyzacja teleskopu Celestron CGE Pro w OA UJ

Automatyzacja teleskopu Celestron CGE Pro w OA UJ Automatyzacja teleskopu Celestron CGE Pro w OA UJ tomasz.szymanski@oa.uj.edu.pl Tomasz Szymański Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego 3-04-2012 Plan 1 Schemat modelu 2 Sprzęt 3 Oprogramowanie

Bardziej szczegółowo

Misja kosmiczna Gaia odkrywa swoją pierwszą supernową

Misja kosmiczna Gaia odkrywa swoją pierwszą supernową Warszawa, 12 września 2014 r. Misja kosmiczna Gaia odkrywa swoją pierwszą supernową Obserwatorium kosmiczne Gaia odkryło swoją pierwszą supernową, nazwaną Gaia14aaa. W miejscu, gdzie znajduje się niepozorna

Bardziej szczegółowo

Szanowni Państwo. Katedra Pedagogiki Ogólnej i Teorii Wychowania Instytutu Nauk o Wychowaniu Wydziału Pedagogicznego Akademii IGNATIANUM w Krakowie

Szanowni Państwo. Katedra Pedagogiki Ogólnej i Teorii Wychowania Instytutu Nauk o Wychowaniu Wydziału Pedagogicznego Akademii IGNATIANUM w Krakowie Szanowni Państwo Katedra Pedagogiki Ogólnej i Teorii Wychowania Instytutu Nauk o Wychowaniu Wydziału Pedagogicznego Akademii IGNATIANUM w Krakowie ma zaszczyt zaprosić na Konferencję Naukową pod patronatem

Bardziej szczegółowo

Noty o autorach. Prof. Aurela Anastasi Faculty of Law, University of Tirana, Albania (e-mail: aurela_anast@yahoo.com).

Noty o autorach. Prof. Aurela Anastasi Faculty of Law, University of Tirana, Albania (e-mail: aurela_anast@yahoo.com). Prof. Aurela Anastasi Faculty of Law, University of Tirana, Albania (e-mail: aurela_anast@yahoo.com). Dr Marta Andruszkiewicz doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Teorii Prawa i Filozofii Prawa na

Bardziej szczegółowo

FOTOMETRIA OBIEKTÓW PUNKTOWYCH Z UŻYCIEM PROGRAMU SalsaJ

FOTOMETRIA OBIEKTÓW PUNKTOWYCH Z UŻYCIEM PROGRAMU SalsaJ FOTOMETRIA OBIEKTÓW PUNKTOWYCH Z UŻYCIEM PROGRAMU SalsaJ Opracowanie: Paulina Sowicka, Grzegorz Sęk Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach Program SalsaJ został napisany przez zespół EU-HOU

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna

Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna 2009-09-04 Plan wykładu 1 Jońska filozofia przyrody - wprowadzenie 2 3 Jońska filozofia przyrody - problematyka Centralna problematyka filozofii

Bardziej szczegółowo

Analiza danych. 7 th International Olympiad on Astronomy & Astrophysics 27 July 5 August 2013, Volos Greece. Zadanie 1.

Analiza danych. 7 th International Olympiad on Astronomy & Astrophysics 27 July 5 August 2013, Volos Greece. Zadanie 1. Analiza danych Zadanie 1. Zdjęcie 1 przedstawiające część gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy, zostało zarejestrowane kamerą CCD o rozmiarze chipu 17mm 22mm. Wyznacz ogniskową f systemu optycznego oraz

Bardziej szczegółowo

Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska

Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne zostały sporządzone z wykorzystaniem

Bardziej szczegółowo

Lista koordynatorów ds. pomocy materialnej

Lista koordynatorów ds. pomocy materialnej Lista koordynatorów ds. pomocy materialnej Międzywydziałowe Indywidualne Studia Humanistyczne Emilia Januszek emilia.januszek@uj.edu.pl Anna Stadnicka anna.stadnicka@uj.edu.pl 12 431-12-31 31-042 Kraków

Bardziej szczegółowo

BIULETYN SEKCJI OBSERWACJI SŁOŃCA PTMA

BIULETYN SEKCJI OBSERWACJI SŁOŃCA PTMA BIULETYN SEKCJI OBSERWACJI SŁOŃCA PTMA pnrm1o/2ą01m w rozwiązywaniu Biuletyn dla obserwatorów Słońca Kwiecień 2016 problemów. o. 0g i 6 Słońce nikogo nie minie obojętnie. Zauważy i Ciebie, jeżeli tylko

Bardziej szczegółowo

Wiadomości z posiedzenia Senatu UJ 22 lutego 2017 roku

Wiadomości z posiedzenia Senatu UJ 22 lutego 2017 roku Wiadomości z posiedzenia Senatu UJ 22 lutego 2017 roku Rektor Wojciech Nowak powitał wszystkich członków Senatu UJ i poinformował o zmarłych od ostatniego posiedzenia Senatu pracownikach Uniwersytetu Jagiellońskiego,

Bardziej szczegółowo

XXXVI SESJA STAŁEJ KONFERENCJI MUZEÓW, ARCHIWÓW I BIBLIOTEK POLSKICH NA ZACHODZIE. Rzym, 17-21 września 2014 r.

XXXVI SESJA STAŁEJ KONFERENCJI MUZEÓW, ARCHIWÓW I BIBLIOTEK POLSKICH NA ZACHODZIE. Rzym, 17-21 września 2014 r. XXXVI SESJA STAŁEJ KONFERENCJI MUZEÓW, ARCHIWÓW I BIBLIOTEK POLSKICH NA ZACHODZIE Rzym, 17-21 września 2014 r. Aula Jana Pawła II przy kościele św. Stanisława w Rzymie Via delle Botteghe Oscure 15 Program

Bardziej szczegółowo

Ziemia jako zegar Piotr A. Dybczyński

Ziemia jako zegar Piotr A. Dybczyński Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Ziemia jako zegar Piotr A. Dybczyński Czas gwiazdowy N N N N N N N N N N N s = 0h N s = 0h Czemu taka dziwna tarcza? N s = 0h Czemu taka dziwna tarcza?

Bardziej szczegółowo

Gdzie jest kometa C/2010 X1 Elenin?

Gdzie jest kometa C/2010 X1 Elenin? dr Ireneusz Włodarczyk Planetarium Śląskie Chorzów astrobit@ka.onet.pl Aktualizacja 2011-10-24 Gdzie jest kometa C/2010 X1 Elenin? Trwają poszukiwania komety C/2010 X1 Elenin. Kometa, która miała być dobrze

Bardziej szczegółowo

Rozciągłe obiekty astronomiczne

Rozciągłe obiekty astronomiczne Galaktyki Przykłady obiektów rozciągłych Mgławice poza Galaktyką? Hubble: Wszechświat,,wyspowy'' Hubble: Wszechświat ekspandujący Hubble: typy galaktyk Właściwości galaktyk (niektóre) Rozciągłe obiekty

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu Astronomia sferyczna 2 Kod modułu 04-ASTR1-ASFER60-1L 3 Rodzaj modułu obowiązkowy 4 Kierunek studiów Astronomia 5 Poziom studiów I

Bardziej szczegółowo

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I Wstęp do astrofizyki I Wykład 1 Tomasz Kwiatkowski Tomasz Kwiatkowski, Wstęp do astrofizyki I, Wykład 1 1/30 Plan wykładu Uwagi wstępne Odległości do gwiazd Paralaksa trygonometryczna Hipparcos i Gaia

Bardziej szczegółowo

PAŚ OWCE MOJE. Homilie i przemówienia Benedykta XVI wybrane w 65. rocznicę święceń kapłańskich

PAŚ OWCE MOJE. Homilie i przemówienia Benedykta XVI wybrane w 65. rocznicę święceń kapłańskich PAŚ OWCE MOJE Homilie i przemówienia Benedykta XVI wybrane w 65. rocznicę święceń kapłańskich PAŚ OWCE MOJE Homilie i przemówienia Benedykta XVI wybrane w 65. rocznicę święceń kapłańskich Częstochowa 2016

Bardziej szczegółowo

Soczewkowanie grawitacyjne

Soczewkowanie grawitacyjne Soczewkowanie grawitacyjne Obserwatorium Astronomiczne UW Plan Ugięcie światła - trochę historii Co to jest soczewkowanie Punktowa masa Soczewkowanie galaktyk... kwazarów... kosmologiczne Mikrosoczewkowanie

Bardziej szczegółowo

e-technologies are an exciting field to work and study in, and we are happy to meet and bring inspired people together in forums like this.

e-technologies are an exciting field to work and study in, and we are happy to meet and bring inspired people together in forums like this. WE WOULD LIKE TO WELCOME EACH OF YOU TO THE SIXTH ANNUAL CONFERENCE ON E-TECHNOLOGIES IN ENGINEERING EDUCATION AND THANK EVERYONE FOR BRINGING YOUR EXPERTISE TO OUR GATHERING! e-technologies are an exciting

Bardziej szczegółowo

Teleskopy w Edukacji

Teleskopy w Edukacji Teleskopy w Edukacji Telescopes in Education Co to jest? Co można zobaczy ć przez teleskop o średnicy 35cm/14 cali? Jak można uczestniczy ć? Copyright 2002/3 G.S.Stachowski. Wszystkie prawa zastrzeżone.

Bardziej szczegółowo

Rodzice: Barbara Watzenrode, Mikołaj Kopernik 19 lutego 1473r. o godz. 16.30 w kamienicy przy ul. Św. Anny 17 rodzi się Mikołaj Kopernik Miał troje

Rodzice: Barbara Watzenrode, Mikołaj Kopernik 19 lutego 1473r. o godz. 16.30 w kamienicy przy ul. Św. Anny 17 rodzi się Mikołaj Kopernik Miał troje Rodzice: Barbara Watzenrode, Mikołaj Kopernik 19 lutego 1473r. o godz. 16.30 w kamienicy przy ul. Św. Anny 17 rodzi się Mikołaj Kopernik Miał troje rodzeństwa: Andrzeja, Barbarę i Katarzynę. Początek dzieciństwa

Bardziej szczegółowo

Michał Heller w poszukiwaniu sensu życia i wszechświata

Michał Heller w poszukiwaniu sensu życia i wszechświata Michał Heller w poszukiwaniu sensu życia i wszechświata Zestawienie bibliograficzne w oparciu o zbiory Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Jana Pawła II w Opolu Bóg i nauka : moje dwie drogi do jednego

Bardziej szczegółowo

VIII POWIATOWY KONKURS ASTRONOMICZNY COPERNICUS REGULAMIN

VIII POWIATOWY KONKURS ASTRONOMICZNY COPERNICUS REGULAMIN VIII POWIATOWY KONKURS ASTRONOMICZNY COPERNICUS REGULAMIN Lidzbark 2016 1 Konkurs z astronomii dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych organizuje się na zasadach określonych w niniejszym regulaminie.

Bardziej szczegółowo

Ziemia jako zegar Piotr A. Dybczyński

Ziemia jako zegar Piotr A. Dybczyński Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Ziemia jako zegar Piotr A. Dybczyński Czas gwiazdowy N N N N N N N N N N N s = 0h Miara czasowa kątów 360 = 24h 15 = 1h = 60m m 1 = 4 m 60' = 4 15' = 1m

Bardziej szczegółowo

Słońce jako gwiazda. załóżmy, że Słońce jest kulą o promieniu R. niech Słońce promieniuje izotropowo we wszystkich kierunkach z mocą L

Słońce jako gwiazda. załóżmy, że Słońce jest kulą o promieniu R. niech Słońce promieniuje izotropowo we wszystkich kierunkach z mocą L Słońce jako gwiazda załóżmy, że Słońce jest kulą o promieniu R niech Słońce promieniuje izotropowo we wszystkich kierunkach z mocą L strumień promieniowania F z jednostki powierzchni Słońca wynosi wtedy:

Bardziej szczegółowo

O NAŚLADOWANIU CHRYSTUSA

O NAŚLADOWANIU CHRYSTUSA O NAŚLADOWANIU CHRYSTUSA Tomasz a Kempis Przekład Jan Ożóg SJ Wydawnictwo WAM Księża Jezuici Kraków 2014 Wprowadzenie Z książeczką Tomasza a Kempis O naśladowaniu Chrystusa po raz pierwszy spotkałem się

Bardziej szczegółowo

WYNIK 2013. Filologie, języki obce i językoznawstwo MIEJSCE. Nazwa Uczelni

WYNIK 2013. Filologie, języki obce i językoznawstwo MIEJSCE. Nazwa Uczelni Filologie, języki obce i językoznawstwo 1 Uniwersytet Jagielloński 100,0 100,0 100,0 40,30 100,0 100,0 2 Uniwersytet Warszawski 94,47 89,31 94,30 100,0 45,67 100,0 3 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w

Bardziej szczegółowo

List od Kard. Stanisława Dziwisza

List od Kard. Stanisława Dziwisza List od Kard. Stanisława Dziwisza 209-0-24 List od Kard. Stanisława Dziwisza List od Kard. Dziwisza Metropolity Krakowskiego. Stanisław Dziwisz (ur. 27 kwietnia 939 w Rabie Wyżnej) polski biskup rzymskokatolicki,

Bardziej szczegółowo