5. EKSPERYMENT DIAGNOSTYCZNY

Transkrypt

1 nauka zastępuje wizję faktami, a wrażenia dowodami. EKSPERYMENT DIAGNOSTYCZNY Praktyczne zastosowanie wiedzy diagnostycznej oparto na przykładzie badań silnika spalinowego, wskazując na próbę zastosowania eksploatacyjnej analizy modalnej jako jednej z metod przydatnych w diagnostyce technicznej. Jak wcześniej wykazano, częstości własne są dobrym wskaźnikiem zmian stanu obiektu (, a wyznaczane są bezpośrednio w analizie modalnej. Wskazano tu na możliwości wykorzystania nowoczesnych technik informatycznych i specjalistycznego oprogramowania inżynierskiego [9,,]... OBIEKT BADAŃ Obiektem badań modalnych jest silnik spalinowy nr 8C..8 powszechnie stosowany w modelu Fiat Uno 7i.e. Silnik znajduje się na stanowisku badawczym Laboratorium Silników Spalinowych w Zakładzie Pojazdów i Diagnostyki WIM UTP. Obiekt badań przedstawiono na rysunku.. Rys... Obiekt badań Podstawowe parametry techniczne charakteryzujące silnik zgodnie z dokumentacją techniczną przedstawiono w tabeli.. Badany silnik z powodzeniem sprawdza się w codziennym użytkowaniu jest oszczędny i niezawodny. Pomimo upływu czasu i wprowadzania nowszych rozwiązań konstrukcyjnych ten typ silnika uznano jako jeden z najlepszych produkowanych w koncernie Fiata silników o pojemności skokowej do cm. Tabela.. Podstawowe dane techniczne silnika Wyszczególnienie Jednostka Wartości miary liczbowe Liczba cylindrów szt. Pojemność skokowa cm 98 Kolejność zapłonów Typ silnika OHC Moc znamionowa silnika kw(km) (7) Prędkość obrotowa znamionowa obr/min Moment obrotowy Nm 8 Prędkość obrotowa przy maksymalnym momencie obr/min Prędkość obrotowa biegu jałowego obr/min 8 ± Stopień sprężania 8,: Wytwarzanie mieszanki LJetronic, Ciśnienie wtrysku MPa,,7 Kąt wyprzedzenia zapłonu OWK ±

2 Przed przystąpieniem do badań silnik poddano okresowemu przeglądowi technicznemu; wymienione zostały filtry okładu olejowego, wymieniono i uzupełniono olej do wielkości wymaganej przez producenta oraz sprawdzono poprawność działania instalacji elektrycznej silnika... WARUNKI BADAŃ W trakcie badań doświadczalnych w celu uzyskania jednolitych w czasie warunków eksploatacji silnika kierowano się następującymi wytycznymi [,8]: pomiarów dokonano dla prędkości obrotowej silnika 8 obr/min (bieg jałowy), silnik znajdował się w stanie równowagi cieplnej dla biegu jałowego temperatura korpusu silnika w pobliżu czujnika pomiarowego wynosiła 7 C, kolejność zapłonów determinowała możliwość wystąpienia symulowanych stanów niemożliwym w trakcie pomiarów stało się uzyskanie stanu dynamicznego, w którym wyłączone byłby z pracy kolejne cylindry np.: i, analizę modalną przeprowadzono dla zakresu częstości szerokości pasma od Hz i liczbie danych w ilości 8 próbek, badany stan dynamiczny silnika opisywany jest każdorazowo plikami pomiarowymi. Dla potrzeb eksperymentu modalnego w celu uzyskania dobrze odwzorowanych w sygnale drganiowym wybranych stanów zdatności silnika posłużono się wprowadzeniem uszkodzenia świecy zapłonowej i wtryskiwacza w różnych kombinacjach. Uszkodzenia tych elementów, pomimo iż nie należą do najczęstszych w gwałtowny sposób wpływają na proces poprawnej pracy, dzięki czemu na etapie analizy wyników zwiększono trafność stawianej diagnozy eliminując wpływ ewentualnych błędów pomiarowych. Uszkodzenie świecy zapłonowej polegało na usunięciu elektrody w wyniku czego niemożliwym stał się zapłon mieszaniny paliwowo powietrznej w danym cylindrze. W trakcie badań początkowo symulowano uszkodzenie świecy zapłonowej poprzez odłączenie od świecy przewodu wysokiego napięcia, jednak ze względu na czułość aparatury pomiarowej takie symulowanie uszkodzenia stało się niemożliwe, gdyż dochodziło do resetowania się systemu pomiarowego na skutek niekontrolowanego przeskoku iskry. Na rysunku. przedstawiono sposób uszkodzenia świecy zapłonowej, która była następnie zakładana na wybrany cylinder. Rys... Uszkodzenie świecy zapłonowej Uszkodzenie wtryskiwacza symulowano poprzez wypięcie przewodu sygnałowego z wtryskiwacza, skutkiem tego był brak wtrysku paliwa w cylindrze. Kierując się znajomością budowy oraz zasadą działania silnika spalinowego w trakcie badań zasymulowano następujące stany silnika:. silnik w stanie zdatności,. uszkodzony wtryskiwacz na cylindrze,. uszkodzony wtryskiwacz na cylindrze,. uszkodzony wtryskiwacz na cylindrze,. uszkodzony wtryskiwacz na cylindrze, 6. uszkodzona świeca na cylindrze,

3 7. uszkodzona świeca na cylindrze, 8. uszkodzona świeca na cylindrze, 9. uszkodzona świeca na cylindrze,. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona),. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona),. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona),. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona),. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona) oraz uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze,. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona) oraz uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze, 6. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona) oraz uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze, 7. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona) oraz uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze, 8. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona) oraz uszkodzona świeca w cylindrze, 9. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona) oraz uszkodzona świeca w cylindrze,. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona) oraz uszkodzona świeca w cylindrze,. wyłączony cylinder (wtryskiwacz i świeca uszkodzona) oraz uszkodzona świeca w cylindrze,. uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze oraz uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze,. uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze oraz uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze,. uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze oraz uszkodzona świeca w cylindrze,. uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze oraz uszkodzona świeca w cylindrze, 6. uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze oraz uszkodzona świeca w cylindrze, 7. uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze oraz uszkodzona świeca w cylindrze, 8. uszkodzona świeca w cylindrze oraz uszkodzona świeca w cylindrze, 9. uszkodzona świeca w cylindrze oraz uszkodzona świeca w cylindrze,. uszkodzona świeca w cylindrze oraz uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze,. uszkodzona świeca w cylindrze oraz uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze,. uszkodzona świeca w cylindrze oraz uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze,. uszkodzona świeca w cylindrze oraz uszkodzony wtryskiwacz w cylindrze,. wyłączony cylinder oraz wyłączony cylinder,. wyłączony cylinder oraz wyłączony cylinder. Dla tak założonych stanów zdatności, na podstawie przeprowadzonych badań stanowiskowych otrzymano, metodą eksploatacyjnej analizy modalnej, diagramy stabilizacyjne wygenerowane poprzez funkcję Cross Correlation. Na ich podstawie opracowano model modalny dla poszczególnych założonych stanów silnika. Model modalny danego stanu charakteryzuje się następującymi wielkościami [,]: rzędem modelu modalnego Order, częstościami własnymi ϖ i, bezwymiarowym współczynnikiem tłumienia c. Do wyników badań dołączone zostały widma poszczególnych sygnałów. Ze względu na dużą ilość otrzymanych danych, przedstawione zostaną wybrane przykładowe wyniki założonych stanów zdatności silnika. Na rysunku. przedstawiono przykładowy diagram stabilizacyjny uzyskany poprzez funkcję korelacji wzajemnej dla silnika w stanie zdatnym. Rys... Diagram stabilizacyjny uzyskany poprzez funkcję korelacji wzajemnej [9,] Widmo sygnału dla tego stanu zdatności silnika zostało przedstawione na rysunku..

4 Rys... Widmo sygnału dla stanu zdatności silnika spalinowego [9].. WYBÓR PUNKTÓW ODBIORU SYGNAŁU DRGANIOWEGO W trakcie badań dowolnego obiektu technicznego istotnym problemem jaki musi zostać rozwiązany przez prowadzącego badania to optymalny wybór punktów odbioru sygnału z obiektu do analizy. Rozwiązanie tego zagadnienia jest bardzo ważne, gdyż niewłaściwy wybór punktów odbioru sygnału może zniweczyć dokonania całej pracy. Każdy obiekt możemy przedstawić w postaci modelu geometrycznego, który opisuje układ przestrzenny punktów pomiarowych na powierzchniach ścian danego obiektu. Do prowadzenia badań modalnych wielkość sieci punktów pomiarowych zależy głównie od własności dynamiki strukturalnej obiektu i zakresu częstości, dla którego prowadzone są badania parametrów modelu modalnego. Należy uwzględnić w trakcie badań zależność, która mówi, że im większy stopień złożoności kształtu przestrzennego deformacji sprężystej badanego obiektu w identyfikowanych wybranym zakresie częstości postaci drgań własnych, tym większa jest wymagana gęstość sieci punktów pomiarowych. W każdym eksperymencie w zależności od założonego celu, dążymy do otrzymania optymalnego modelu geometrycznego. Z braku możliwości przewidzenia wyników badań eksperymentalnych oraz trudność ilościowego sformułowania kryteriów takiej optymalizacji, model geometryczny obiektu zwykle powstaje na podstawie subiektywnych doświadczeń eksperymentatora. W obiektach rzeczywistych np.: silnikach spalinowych przestrzenny rozkład masy i sztywności jest często bardzo nierównomierny, to optymalny dla danego planu eksperymentu rozkład sieci pomiarowych nie może być równomierny. W badaniach dla małej liczby punktów pomiarowych dodanie kolejnych punktów odbioru sygnału znacznie polepsza jakość odwzorowania drgań własnych w wynikach eksperymentu, to zbyt duże zwiększenie rozmiaru sieci i ilości punktów pomiarowych znacznie zwiększa koszty oraz wydłuża czas trwania eksperymentu bez polepszenia jakości uzyskanego eksperymentalnie zbioru danych. W badaniach silnika spalinowego do wyboru punktów odbioru sygnału drganiowego posłużono się analizą funkcji koherencji a w szczególności poddano analizie wartości współczynników koherencji dla częstości charakterystycznych pracy silnika. Funkcja koherencji pomiędzy sygnałami wymuszenia i odpowiedzi układu, definiowana jest jako [,9,,,,]: G ( ) xy f xy ( f ) (.) G ( f ) G ( f ) xx Obliczając gęstości widmowe dla podanego wyżej wzoru, w funkcji gęstości procesu źródłowego u(t) i znanych transmitancji H (f), H (f), uzyskano: yy

5 G xy (f)= H (f)h *(f)g uu (f) G xx (f)= [H (f)] G uu (f) G yy (f)= [H (f)] G uu (f) (.) Stąd po podstawieniu zależności. do zależności. otrzymano: xy H (f )H *(f ) Guu(f ) (f ) H (f ) G (f )H (f ) G (f ) uu (.) Niezależnie od charakteru transmitancji dróg przejścia, funkcja koherencji przyjmuje zawsze wartość jeden jeżeli tylko sygnały x(t) i y(t) pochodzą z tego samego źródła. Dla większej liczby źródeł niż jedno funkcja koherencji będąca nieujemną jest zawsze mniejsza od jedności. W celu wyznaczenia częstości charakterystycznych dla silnika spalinowego zasymulowano następujące stany zdatności obiektu: stan (A) odpowiadał stanowi zdatności silnika, stan (B) odpowiadał stanowi silnika, w którym założono, że w trakcie pracy silnika na jednym z cylindrów jest uszkodzona świeca zapłonowa, stan (C) odpowiadał stanowi silnika, w którym założono, że w trakcie pracy silnika na jednym z cylindrów jest uszkodzony wtryskiwacz. Na podstawie otrzymanych wyników i analizie danych dla trzech założonych stanów zdatności silnika spalinowego wyznaczone zostały dwie częstości charakterystyczne oraz określone zostały dla tych częstości wartości współczynników koherencji. Na rysunkach.,.6 oraz.8 przedstawiono graficznie wyniki badań doświadczalnych współczynnika koherencji dla założonych stanów silnika. uu Rys... Funkcja koherencji dla stanu A Rys..6. Funkcja koherencji dla stanu B

6 Rys..7. Funkcja koherencji dla stanu C Na rysunkach przedstawiono funkcję koherencji dla zakresu pomiarowego od do Hz. Na osi pionowej oznaczona została wartość współczynnika koherencji, zawierająca się w przedziale od do. Wartość współczynnika koherencji została wyznaczona dla wartości częstości, Hz oraz 7 Hz, dających najlepsze zróżnicowanie wartości współczynnika koherencji dla założonych stanów silnika na rysunku przedstawione w postaci pionowych linii. Dla tych częstości określona została wartość współczynnika koherencji dla założonego stanu A i kolejnych założonych stanów. W tabeli. przedstawiono zestawienie otrzymanych wartości liczbowych współczynnika koherencji dla wybranych częstości. Tabela.. Wartości częstości charakterystycznych i odpowiadających im wartości współczynnika koherencji Stan A Stan B Stan C Parametry sygnału Linia Linia Linia Linia Linia Linia Wartość częstości, Hz 7 Hz, Hz 7 Hz, Hz 7 Hz Wartość współczynnika koherencji,9,7,87,68,98, Po wyznaczeniu częstości charakterystycznych wytypowano 7 punktów pomiarowych, które poddane zostały analizie pod względem ich trafności wyboru do dalszych badań modalnych. Schemat rozmieszczenia punktów pomiarowych przedstawiono na rysunku.8. W trakcie planowania rozmieszczenia punktów odbioru sygnału uwzględniona została specyfika rozkładu sił w mechanizmie korbowo tłokowym pracującego silnika, oraz łatwość dostępu do tych punktów w przypadku, gdy silnik posadowiony jest w komorze silnika samochodu [9,,]. 6 Z 7 Y X Rys..8. Schemat rozmieszczenia punktów pomiarowych [9,,]

7 Do badań optymalizujących wybór punktów odbioru sygnału wybrano stan zdatności silnika, pomiarów dokonano gdy silnik pracował z prędkością obrotową biegu jałowego. Dla tak przygotowanego silnika dokonano pomiarów i określono wartości współczynników koherencji pomiędzy wszystkimi wytypowanymi punktami pomiarowymi dla wyznaczonych częstości charakterystycznych. Wyniki pomiarów przedstawiono w tabeli.. Tabela.. Wartości współczynnika koherencji otrzymane dla stanu zdatności silnika pomiędzy punktami odbioru sygnału oznaczonymi zgodnie ze schematem dla pierwszej oraz drugiej częstości charakterystycznej Punkt 6 7 stały,6,,,,,7,,6,,,, stały stały stały stały,6,,,,,98.99,99,8,98,98,88,,98,,,9,8,9,,9,,8,78,89,77,7,98,97,9,9,9,9,7,,97,86,6,96,9,9,9,96,97,9,,9, stały 6,,,77,,89,6,8,,8,8,, stały 7,,,96,,9,6,98,6,98,7,8, Na podstawie analizy tabeli wyników., z przeprowadzonych badań stanowiskowych dla wszystkich punktów odbioru sygnału uzyskano wartości współczynnika koherencji pomiędzy poszczególnymi punktami odbioru sygnału. Podczas analizy stwierdzono, że najmniejsza wartość współczynnika koherencji dla obu częstości charakterystycznych wyznaczona została pomiędzy punktami oraz 6. Oznacza to że w tych dwóch punktach odbioru sygnału istnieje najlepsze zróżnicowanie rejestrowanych sygnałów drganiowych a niska wartość współczynnika koherencji daje gwarancje, że mierzone sygnały nie pochodzą z tego samego źródła. Do dalszych badań modalnych jako najlepsze wybrane zostały zatem punkty odbioru sygnału oraz 6 (oznaczone zgodnie z rysunkiem.8 kolorem czerwonym)... WYNIKI BADAŃ Zgodnie z przedstawionymi warunkami badań silnika, dla założonych trzydziestu pięciu stanów silnika w trakcie badań uzyskano wielkości wartości modeli modalnych. Na rysunkach.9 oraz. przedstawiono przykładowe diagramy stabilizacyjne założonych stanów zdatności silnika. Rys..9. Diagram stanu [9,] Rys... Diagram stanu [9,]

8 Koherencja Transmitancja Transmitancja W celu zwiększenia ilości parametrów charakterystycznych opisujących dany stan techniczny i jakości wnioskowania, uzyskane dane sygnału pomiarowego z badań modalnych, poddano dodatkowo klasycznej analizie sygnału drganiowego. Wyznaczono estymat procesu drganiowego, które następnie poddano redukcji metodą OPTIMUM. Dzięki zastosowaniu tej metody zredukowano ilość estymatorów sygnału drganiowego do siedmiu najlepiej opisujących zmiany założonych stanów swoimi wartościami. W wyniku redukcji jako najlepsze wybrano następujące estymatory: a) przebieg funkcji transmitancji przedstawiono na rysunku., H(f) część rzeczywista funkcji wraz z obliczoną wartością pola pod krzywą funkcji, H(f)L część urojona funkcji wraz z obliczoną wartością pola pod krzywą funkcji, b) γ xy przebieg funkcji koherencji przedstawiono na rysunku., a) C s współczynnik szczytu sygnału drganiowego, b) I współczynnik impulsowości sygnału drganiowego, c) κ kurt kurtoza, d) A RMS(t) wartość średniokwadratowa sygnału. Analizując wyniki modalne, do dalszej analizy danych wybrano dwie charakterystyczne częstości własne, które występowały w każdym z badanych stanów, wraz z ich opisem parametrami modelu modalnego. Dla tak przyjętych założeń, po przeprowadzeniu analizy wyników uzyskano macierz obserwacji dla trzydziestu pięciu wybranych stanów złożoną z parametrów modelu modalnego i siedmiu wybranych estyma sygnału drganiowego. Transmit.Czesc rzec., Stan : PUNKT 6/PUNKT Trans = Czestotliwosc Transmit.Czesc uroj., Stan : PUNKT 6/PUNKT Trans = Czestotliwosc Rys... Funkcja transmitancji dla części rzeczywistej i urojonej wraz z obliczonymi wartościami pola pod krzywą [9,].8 Koherencja, Stan : (PUNKT 6,PUNKT ) Cxy = Czestotliwosc Rys... Funkcja koherencji wraz z obliczoną wartością pola pod krzywą [9,] W tabeli. przedstawiono wyniki badań zarówno dwóch charakterystycznych częstości modalnych oraz wybranych estymatorów procesu drganiowego, stanowiące końcową macierz obserwacji. Wynikami zawartymi w tabeli. posłużono się następnie do przeprowadzenia statystycznej analizy wyników oraz wnioskowania przyczynowo skutkowego [9,,].

9 .. OPRACOWANIE WYNIKÓW Metody statystyczne wykorzystujące opis liczbowy umożliwiają dokonywanie niezbędnych uogólnień dużej ilości szczegółowych informacji. Dokonując za pomocą metod statystycznych niezbędnych uogólnień w opisie statystycznym, wprowadza się porządek w pozornym chaosie przypadkowych zdarzeń. To umożliwia wykrywanie prawidłowości w postaci relacji przyczynowo skutkowych występujących w badanych zjawiskach. W celu rozróżnienia założonych stanów zdatności silnika, dla każdego stanu wyznaczono macierz obserwacji, analogicznie do głównej macierzy obserwacji przedstawionej w tabeli.. Dzięki takiemu podejściu możliwa stała się analiza poszczególnych wybranych stanów metodami OPTIMUM i SVD. Tabela.. Macierz obserwacji uzyskana w trakcie badań Stan f rząd ω ω rząd f H(f) H(f)L γ xy A RMS(t) κ kurt C s I,7 8,67 6,96 7, 68,6,8 8,8,77,67,79,968,8 9,68 8,9, 7,8,9,,9,8989,,6,7 7,7 9,7 8, 6, 8,8,,,7,866,98, 8, 8,9 7,9,,8 9,,769,9,76,99,8 9,8, 7, 6,6 7,9,,,78,98,67 6, 8,9 9,8 6,98, 8, 8,7,7,,87,986 7,7 7,8, 7,6 8,76,77 8,,6,9,96,76 8,89 8,8 6,,78, 9,9 8,9,76,7,76,99 9,8 7,7,9 8,7 9,, 99,6,9,6,86,7,,9 8,9, 6,, 98,6,,796,8,9, 7,96,97, 9, 7,,,6,88,78,,76 9,6 7,6,8,6, 9,69,677,97,,76,78 8,6 9, 7, 9,8 9,,6,8,88,6,8,6 8, 8,97,98,7 8, 6,9,7,68,9,66,7 7,6,68 6,8,6,,,79,8,,69 6 9,8 7,9 9,7 9,8 7,8,9,,,8,9686, 7 9, 7,7 8,,97,7,6 6,,8,96,7, , 7, 9,7,, 6,,,9,79,9, 9,97 7,6,8,9 7,86,8 9,,6,779,786,786,6 7,, 6,9,99, 9,,,86,,796,8 7,87, 6, 6,8 8,78 9,7,66,669,9, 9,9 8,7 7,87,9 6,7 7, 6,,,989,, 8,9 8, 7,8,,7,7,,67,,,76,7 8, 6, 6,8,7 6,,,8,8,9,9,8 7,8, 9,88,9 8,7,,8,79,, 6, 7,7 6,9 8,,8,,86,68,67,878,7 7,6 7,68, 9,9 7,8 6,7,9,69,66,69, 8 6,9 8,9,89, 9,67,87,,7,77,7868,996 9,6 6,7,78 7,7 8,68,6 99,7,9,79,87,98,6 8,68, 7,69, 8,99,,9,96,86,9,7 7,8, 6,6, 8,8 99,7,8,7,69,,7 7,9,6 6,6 8,6, 9,9,8,8,97,78,77 7,8,8 6,9 6, 9, 9,,6,69,987,,6 7,97,6, 6,7,9 9,,,66,769,6, 7,8,9 9,8 7,6,9,,,7,,6 f i częstości modalne, rząd rząd modelu modalnego danej częstości, c wartość współczynnika tłumienia modalnego danej częstości, H(f) transmitancja część rzeczywista, H(f)L transmitancja część urojona, γ xy wartość współczynnika koherencji, A RMS(t) wartość średniokwadratowa sygnału, κ kurt wartość współczynnika kurtozy, C s wartość współczynnika szczytu, I wartość współczynnika impulsu

10 f* : Sensibility of simthom f* : Correlation coeficient f* : Correlation coeficient f* : Sensibility of simthom Na podstawie otrzymanych wyników metodą OPTIMUM wykonano zestawienie parametrów znajdujących się najbliżej punktu idealnego, dla każdego założonego stanu silnika. Analizując dane stwierdzono, iż pierwsze pięć parametrów położonych najbliżej punktu OPTIMUM powtarza się, pozostałe mają przypadkowy rozkład dla wszystkich czterech kryteriów oceny. Ze względu na dużą ilość wyników przedstawione zostaną jedynie wybrane diagramy uzyskane metodą OPTIMUM, zaś całość wyników zestawiono w tabeli wyników f* : Variation coefficient ( /Average) f* : Variation coefficient ( /Average) H(f)L c Rys... Diagramy OPTIMUM dla pierwszego stanu silnika silnik zdatny c w w 6 H(f) 7 ARMS(t) 8 rzad 9 gxy rzad C I Kurtoza H(f)L c c H(f) rzad 6 rzad 7 ARMS(t) 8 I 9 gxy C Kurtoza w w Optimum diagram Optimum diagram f* : Variation coefficient ( /Average) f* : Variation coefficient ( /Average) H(f)L 6 c c rzad H(f) 6 I 7 C 8 rzad 9 ARMS(t) gxy Kurtoza w w H(f)L c c H(f) ARMS(t) 6 w 7 rzad 8 gxy 9 rzad Kurtoza I C w Rys... Diagramy OPTIMUM dla drugiego stanu silnika Podsumowując metodę OPTIMUM w tabeli. przedstawiono zestawienie wyników dla głównej macierzy obserwacji wszystkich stanów silnika. Na podstawie wyników stwierdzono, iż najbardziej optymalnymi pięcioma symptomami do opisu stanu silnika spalinowego są w tym przypadku: H(f) L transmitancja część urojona, c wartość współczynnika tłumienia modalnego pierwszej częstości, H(f) transmitancja część rzeczywista, c wartość współczynnika tłumienia modalnego drugiej częstości, A RMS(t) wartość średniokwadratowa sygnału. Tabela.. Tabela wyników metody OPTIMUM dla czterech kryteriów oceny Kryterium oceny f * H(f) L f H(f) ω A RMS(t) rząd I κ kurt C s rząd γ xy ω f r xy H(f) L H(f) A RMS(t) C ω ` κ kurt rząd C rząd ω γ xy C I W xy H(f) L ω H(f) ω A RMS(t) rząd I κ kurt C s rząd γ xy f f MAC H(f) L ω ω H(f) A RMS(t) rząd I κ kurt C s γ xy rząd f f

11 Analogicznie jak dla metody OPTIMUM postąpiono w przypadku analizy danych metodą SVD. W tabeli.6 przedstawiono zestawienie estymatorów najbardziej istotnych w opisie danego stanu silnika uzyskanych metodą SVD. Tabela.6. Zestawienie wyników uzyskanych metodą SVD. Stan parametr parametr parametr parametr parametr ω C A RMS(t) κ kurt C s H(f)L rząd C H(f) γ xy C H(f)L rząd ω H(f) rząd H(f)L ω C C C rząd κ kurt A RMS(t) γ xy 6 H(f)L C A RMS(t) H(f) rząd 7 ω C s I rząd γ xy 8 H(f)L ω C γ xy C 9 H(f)L ω κ kurt C s I ω H(f)L C s I ω C A RMS(t) ω H(f)L γ xy H(f)L C s I κ kurt A RMS(t) ω rząd C rząd ω ω rząd κ kurt A RMS(t) C C rząd κ kurt A RMS(t) γ xy 6 rząd ω C A RMS(t) ω 7 C γ xy ω ω κ kurt 8 H(f)L γ xy H(f) C κ kurt 9 H(f)L H(f) ω A RMS(t) C rząd ω C s I H(f) γ xy C ω rząd κ kurt H(f)L H(f) γ xy ω C H(f)L H(f) γ xy C ω C κ kurt ω A RMS(t) H(f)L rząd ω κ kurt C s γ xy 6 ω rząd rząd ω γ xy 7 ω rząd ω C A RMS(t) 8 H(f)L ω ω γ xy C 9 γ xy ω C H(f) C ω C A RMS(t) κ kurt γ xy γ xy ω H(f)L ω rząd H(f) A RMS(t) C rząd γ xy C rząd A RMS(t) H(f)L κ kurt ω rząd ω A RMS(t) I rząd H(f)L κ kurt C s H(f) f i częstości modalne, rząd rząd modelu modalnego danej częstości, c wartość współczynnika tłumienia modalnego danej częstości, H(f) transmitancja część rzeczywista, H(f)L transmitancja część urojona, γ xy wartość współczynnika koherencji, A RMS(t) wartość średniokwadratowa sygnału, κ kurt wartość współczynnika kurtozy, Cs wartość współczynnika szczytu, I wartość współczynnika impulsu [] Wybrane wyniki badań, uzyskane metodą SVD w formie graficznej przedstawione zostały na rysunkach. i.6. Przedstawione diagramy reprezentują kombinację wybranych uszkodzeń jakie założono dla czwartego cylindra badanego silnika, analogicznie do wyników zaprezentowanych w metodzie OPTIMUM.

12 Realtive amplitude Realtive corelation % amplitude % Realtive amplitude Realtive corelation % amplitude % 8 6 Matrix of parameters Time Matrix of transformate parameters Time Contribution of generalize faults Generalize faults (Singular values) Corelation (SG,Symptoms) Parameters Rys... Wyniki dla pierwszego stanu uzyskane metodą SVD [] Time Matrix of transformate parameters. Matrix of parameters Time Rys..6. Stan drugi w opracowaniu statystycznym [] 6 8 Time W tabeli.7 przedstawiono zestawienie wyników analizy pięciu optymalnych symptomów uzyskanych metodami SVD i OPTIMUM jako najbardziej istotnych w opisie stanu silnika spalinowego. Tabela.7. Zestawienie wyników analizy symptomów w metodach OPTIMUM i SVD Metoda parametr parametr parametr parametr parametr.. Contribution of generalize faults Generalize faults (Singular values) Corelation (SG,Symptoms) Parameters.. First fault generalize First fault generalize 6 8 Time OPTIMUM H(f)L H(f) ω ω A RMS(t) SVD ω H(f)L ω γ xy C s Analizując otrzymane wyniki metodami SVD i OPTIMUM stwierdzamy jednoznacznie, iż obie metody potwierdziły, że do najważniejszych estymatorów opisujących dany stan zaliczymy wartość współczynników tłumienia modalnego oraz transmitancję część urojona. Na uwagę zasługuje fakt, iż w każdej z metod wśród pięciu estymatorów trzy z nich są estymatorami uzyskanymi dzięki zastosowaniu analizy modalnej stanowią elementy modelu modalnego. Związki przyczynowo skutkowe wyrażające ilościowe relacje między badanymi zmiennymi wyników badań tej pracy określono przy wykorzystaniu funkcji regresji wielokrotnej. Badanie przeprowadzono dla głównej macierzy obserwacji, i na jej podstawie przygotowano równanie regresji. Obliczenia przeprowadzone zostały arkuszem kalkulacyjnym Excel i programem Matlab. Na podstawie obliczeń utworzono równanie regresji głównej macierzy obserwacji w postaci: y =,686 C,8 rząd,98 ω +,7 C +,8 rząd+ +,69 ω,77 H(f) +,68 H(f)L+,696 γ xy 9,9 A RMS(t) + +,996 γ kurt + 9,697 C s,867 I,78 (.)

13 Frequency Probability w.. Dependent variable Real data Model R =.8 F=9.7 Fstat=.8 Pvalue=.7e6 =. JBtest: OK... Observations Residual Case Order Plot Histogram of residual Normal Probability Plot Data Rys..7. Graficzna interpretacja regresji dla głównej macierzy obserwacji [] Kolejnym krokiem było wyrażenie związków przyczynowo skutkowych dla pięciu estymatorów, najlepiej opisujących zmiany stanu technicznego silnika, wyznaczonych metodą SVD. Do najlepiej opisujących wielkości dzięki metodzie SVD wybrano: ω pierwsza częstość modalna, C wartość współczynnika tłumienia modalnego częstości modalnej, C wartość współczynnika tłumienia modalnego częstości modalnej, H(f)L część urojona transmitancji, γ xy wartość współczynnika koherencji. Wyniki obliczeń wartości współczynników regresji dla powyższych estymatorów przedstawiono w tabeli.8. Dla tak wyznaczonych parametrów określono statystykę regresji, dla której wyznaczono wielkość R =,87. Tabela.8. Parametry równania regresji dla estymatorów wyznaczonych metodą SVD Współczynniki Błąd standardowy t Stat Wartośćp Dolne 9% Górne 9% Przecięcie,9999,86,69,9696,886,77 Zmienna X,9,98,976,89,967,6 Zmienna X,689,669,79696,7697,97,778 Zmienna X,989,76,9,86,6,67 Zmienna X,6,67,997,967,99686,698 Zmienna X,,66,69, Dolne Górne 9,% 9,%,89,77,97,6,96,778,6,67,9969,698,96,668,,668 Na podstawie danych z tabeli.8 utworzono równanie regresji w postaci: y =,9C,689C,989ω,6H(f)L +,γ xy +,9999 (.) Na rysunkach od.8 do. przedstawiono graficzną interpretację poszczególnych zmiennych regresji wielokrotnej dla estymatorów wyznaczonych metodą SVD. Linią koloru czerwonego zaznaczone zostały dane rzeczywiste zmiennej niezależnej uzyskane z pomiarów względem modelu na rysunku linia niebieska, dla trzydziestu pięciu stanów zdatności silnika spalinowego.

14 Frequency Probability c Frequency Probability c Frequency Probability w Wyniki uzyskane metodami OPTIMUM, SVD oraz regresji wielokrotnej doprowadziły do wskazania estymatorów najlepiej opisujących wybrane stany silnika spalinowego oraz określiły związki przyczynowo skutkowe pomiędzy tymi zmiennymi. Dependent variable..... Observations Residual Case Order Plot Histogram of residual 6 Normal Probability Plot Data Rys..8. Przebieg funkcji regresji dla zmiennej zależnej c Dependent variable Observations Residual Case Order Plot Histogram of residual Normal Probability Plot Data Rys..9. Przebieg funkcji regresji dla zmiennej zależnej ɷ Dependent variable..... Observations Residual Case Order Plot Histogram of residual 6 Normal Probability Plot Data Rys... Przebieg funkcji regresji dla zmiennej zależnej ɷ

15 Frequency Probability gxy Frequency Probability H(f)L Dependent variable..... Observations Residual Case Order Plot Histogram of residual Normal Probability Plot Data Rys... Przebieg funkcji regresji dla zmiennej zależnej H(f)L Dependent variable..... Observations Residual Case Order Plot Histogram of residual 6 Normal Probability Plot Data Rys... Przebieg funkcji regresji dla zmiennej zależnej γ xy PODSUMOWANIE W rozdziale tym przedstawiono badania stanowiskowe silnika 8C..8 (zdatnego), podczas których określono parametry modelu modalnego oraz wyznaczono podstawowe estymatory sygnału drganiowego. W trakcie realizacji badań zastosowano eksperyment czynny, podczas którego zmieniono parametry stanu technicznego bez demontażu silnika lub z demontażem wybranych elementów silnika, nie ingerując jednak w główną strukturę silnika. Dla potrzeb eksperymentu zasymulowano uszkodzenie świecy zapłonowej oraz uszkodzenie wtryskiwacza. Zastosowanie kombinacji tych uszkodzeń pozwoliło na uzyskanie trzydziestu pięciu różnych stanów silnika. Otrzymane w eksperymencie parametry modalne oraz estymatory sygnału drganiowego wskazują jednoznacznie, że założone w eksperymencie wybrane stany zdatności silnika spalinowego dają się odwzorować w parametrach modalnych oraz innych wielkościach charakteryzujących drgania i są możliwe do identyfikacji. Otrzymany model modalny dla wybranych stanów badanego układu wyznacza charakterystyczne częstości własne, co znajduje swoje potwierdzenie przy analizie charakterystyk amplitudowych. Na podstawie analizy wyników uzyskano macierz obserwacji zweryfikowaną metodą SVD oraz OPTIMUM. Istnieje możliwość jakościowego oraz ilościowego porównania wyników otrzymanych dla założonych stanów zdatności silnika.