CYKLE KONIUNKTURALNE -TEORIA I PRAKTYKA Materiały wykładowe

Transkrypt

1 CYKLE KONIUNKTURALNE -TEORIA I PRAKTYKA Materiały wykładowe Elżbieta Kwella Uniwersytet Gdański Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka

2 Treści programowe: 1. Czy cykle koniunkturalne jeszcze istnieją? 2. Słynne cykle koniunkturalne. 3. Teorie cyklu koniunkturalnego przegląd ogólny. 4. Deterministyczne i stochastyczne teorie cyklu koniunkturalnego. 5. Cykle koniunkturalne w Stanach Zjednoczonych po 1918 roku do czasów współczesnych - analiza empiryczna. 6. Cykle koniunkturalne w Polsce - analiza empiryczna. 7. Globalny kryzys finansowy - źródła, mechanizm i skutki. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 2

3 Literatura: 1. Burda M., Wyplosz Ch., Makroekonomia. Podręcznik europejski. PWE Warszawa 2000, rozdz Barro R.J., Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997, rozdz Kaldor N., Eseje z teorii stabilizacji i wzrostu gospodarczego. PWN, Warszawa Barczak R., Nowe oblicza cyklu koniunkturalnego. PWE, Warszawa Jakimowicz A., Ewolucja teorii wahań koniunkturalnych. PWN, Warszawa Burns A., Mitchell W., Measuring Business Cycles. NBER, New York Friedman M., Schwartz A., A Monetary History of the United States. Princeton University Press Kindleberger C., The World in Depression. University of California press, Berkeley, California Mankiw G.N., Real Business Cycles: A New Keynesian View, Journal of Economic Perspectives, 3, 1989, s Szymański W., Kryzys globalny. Pierwsze przybliżenia. Difin, Warszawa Nawrot W., Globalny kryzys finansowy XXI wieku. Przyczyny, przebieg, skutki, prognozy. CeDeWu, Warszawa Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 3

4 1. CYKLE KONIUNKTURALNE - CO TO JEST? Materiały wykładowe Elżbieta Kwella Uniwersytet Gdański Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka

5 RODZAJE WAHAŃ W GOSPODARCE Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 5

6 Rodzaje wahań w gospodarce 1. Trend; Wahania wokół trendu: 2. Wahania koniunkturalne (cykliczne), 3. Wahania sezonowe (periodyczne); 4. Wahania przypadkowe (nieregularne). Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 6

7 Rodzaje wahań w gospodarce Trend Ogólna, długookresowa, jednokierunkowa, trwała tendencja zmian w gospodarce; Kilka kilkadziesiąt lat. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 7

8 Wahania sezonowe (periodyczne) Zmiany nasilenia zjawisk gospodarczych, powtarzające względnie regularnie; przyczyny niezależne od podmiotów gospodarczych: czynniki przyrodnicze, techniczne, społeczne (zwyczaje, przepisy, prawa); Do 1 roku. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 8

9 Wahania przypadkowe (nieperiodyczne) Niecykliczne zmiany nasilenia zjawisk gospodarczych; Jednorazowe szoki wynikające z działania nieokreślonych bliżej przyczyn (losowych), nie związanych z istotą danego zjawiska (wybory, zmiany ustaw); Nieregularne co do siły i kierunku; Wahania katastroficzne. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 9

10 POJĘCIE CYKLU KONIUNKTURALNEGO - różne konwencje Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 10

11 1/3 Tradycyjne ujęcie Wahania koniunkturalne to powtarzające się okresy wzrostu i spadku absolutnego podstawowych wielkości ekonomicznych. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 11

12 2/3 Modyfikacja interpretacji fluktuacji koniunkturalnych Cykl odchyleń Okresowe, lecz nieregularne wahanie poziomu aktywności gospodarczej, mierzone jako odchylenia realnego PKB i innych zmiennych makroekonomicznych od wielkości wynikających z ogólnego trendu. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 12

13 3/3 Modyfikacja interpretacji fluktuacji koniunkturalnych Cykl wzrostu Okresowe i nieregularne wahanie tempa wzrostu realnego PKB i innych zmiennych makroekonomicznych. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 13

14 Wahania koniunkturalne (cykliczne, nieregularne) Mniej lub bardziej regularny ruch typu wahadłowego wokół linii trendu; wynik samowzmacniających się mechanizmów wewnętrznych; Okres kilkuletni. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 14

15 Cykl koniunkturalny to ruch typu falowego, który ogarnia cały system gospodarczy. Koniunktura łac. conjunctura zbieg wydarzeń; Cykl gr. kyklos koło, wieczny nawrót. Powtarzalność, Różna siła, Wszechobejmujący wymiar, Różne formy. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 15

16 Cykle koniunkturalne są pewnego rodzaju fluktuacjami obserwowanymi w ogólnej działalności gospodarczej narodów, które organizują swoją pracę głównie w formie przedsiębiorstw obliczonych na zysk. Cykl składa się z ekspansji występującej mniej więcej w tym samym czasie w licznych dziedzinach działalności gospodarczej, po której następuje podobnie powszechna recesja, okres kurczenia się działalności i potem ożywienia przechodzącego w fazę ekspansji kolejnego cyklu. Cykle wahają się od ponad 1 roku do 10 i 12 lat. /A. Burns, W. Mitchell, Measuring Business Cycles, 1946/ Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 16

17 GENEZA TEORII KONIUNKTURY Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 17

18 Gustav Cassel ( ) University of Stockholm, Nature and Necessity of Interest (1903), Money and Foreign Exchange after 1914 (1922), Fundamental Thoughts on Economics (1925), On Quantitative Thinking in Economics (1935). Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 18

19 Knut Wicksell ( ) University of Lund, Lectures on Political Economy, I Translated by E. Classen Lectures on Political Economy, II. Translated by E. Classen Value, Capital and Rent Translated by S. H. Frowein, Reprint The Influence of the Rate of Interest on Prices, Economic Journal, (1907). Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 19

20 MORFOLOGIA WAHAŃ KONIUNKTURY Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 20

21 Klasyczny cykl koniunkturalny PKB I cykl II cykl Szczyt Dno S D Szczyt Dno Ożywienie/ ekspansja Recesja Recesja Ożywienie Czas Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 21

22 Fazy współczesnego cyklu koniunkturalnego PKB Czas Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 22

23 DEFORMACJA CYKLU KONIUNKTURALNEGO Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 23

24 Klasyczny a współczesny cykl Cykl klasyczny (występujące regularnie od roku 1825 do II wojny światowej) dotyczył zmian absolutnych w szeregach czasowych cykl czterofazowy gwałtowne punkty zwrotne Fazy rozkwitu +ożywienie (4-6 lat) fazy kryzysu i depresji (4-6 lat) Cykl trwa 8-12 lat Cykl współczesny (występujące po II wojnie światowej) dotyczy zmian indeksów względnych cykl dwufazowy: faza spadku (recesji), faza wzrostu (ekspansji) łagodne punkty zwrotne faza wzrostu 2-10 lat faza spadku 1,5-2 lat Cykl trwa 5-12 lat częstotliwość cyklu - niska częstotliwość cyklu wysoka Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 24

25 Klasyczny a współczesny cykl Cykl klasyczny Cykl współczesny amplituda fazy wzrostu koniunktury bardzo zbliżona do amplituda fazy spadkowej amplituda fazy wzrostu koniunktury wyższa niż amplituda fazy spadkowej wysoka intensywność cyklu asymetryczny przebieg cyklu niska intensywność cyklu asymetryczny przebieg cyklu Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 25

26 Powojenna deformacja cyklu koniunkturalnego mniejsza amplituda wahań; skrócenie i spłycenie fazy spadkowej; wydłużenie okresu ekspansji. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 26

27 SEKWENCJA CYKLU KONIUNKTURALNEGO SZCZYT SPADEK KONIUNKTURY RECESJA (KRYZYS) DNO (DEPRESJA) OŻYWIENIE WYSOKA KONIUNKTURA PRZEGRZANIE SZCZYT. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 27

28 Szczyt koniunktury AD AS Maksymalna produkcja globalna ( PKB bieżący > PKB potencjalnego ) Wysoki popyt Wysokie zakupy Wysokie płace Wysokie koszty produkcji Wysokie ceny inflacja Wysokie zatrudnienie Wysokie zyski Wysokie stopy procentowe Niskie bezrobocie Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 28

29 Spadek koniunktury Popyt zagregowany (AD) stabilizuje się lub ; Firmy mają kłopoty kosztów produkcji i cen; ich prognozy o AD nie sprawdzają się wstrzymują I produkcja globalna Likwidacja zapasów, inwestycje Bezrobocie (U) jeszcze na niskim poziomie Płace pozostają wysokie Kolejne firmy bankrutują Ludzie ostrożniej wydają pieniądze Gwałtownie AD Rząd opierając się na danych z okresu poprzedniego - szczytu może: podatki (t), wydatki budżetowe (G); BC: podstawowe stopy proc. (r), co pogłębi jeszcze bardziej dopiero co pojawiające się tendencje spadkowe AD (!!!) Banki stają się ostrożniejsze, niepokoją się o udzielone pożyczki Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 29

30 Recesja - definicje 1. Dwa kolejne kwartały spadku PKB w wyrażeniu realnym. Tempo wzrostu jest ujemne. 2. Okres, w którym tempo wzrostu PKB jest co prawda dodatnie, ale ulega silnemu zmniejszeniu. 3. Wyraźne zmniejszenie aktywności gospodarczej w całej gospodarce, trwające dłużej niż kilka miesięcy, mające odbicie w poziomie produkcji przemysłowej, zatrudnienia, dochodów realnych oraz sprzedaży hurtowej i detalicznej. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 30

31 Zmienność rodzajowa recesji Modele recesji: U ostry spadek depresja ostry wzrost, V ostry spadek szybki wzrost, L ostry spadek długa recesja długa depresja ożywienie. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 31

32 Symptomy recesji kryzysu 1/2 Spadek PKB i produkcji przez dwa kolejne kwartały, produkcja przemysłowa i sprzedaż, zapasy Spadek indeksów giełdowych przez pewien czas, Spadek wskaźnika pozytywnych nastrojów konsumentów, Wzrost oszczędności, Masowe bankructwa. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 32

33 Symptomy recesji kryzysu 2/2 Gwałtownie popyt zagregowany (AD), ceny, zyski, kursy akcji popytu na surowce podaży surowców ceny towarów zaopatrzeniowych Znacznie wolniej spadają ceny towarów finalnych i płace popyt na kredyt stopy procentowe Znaczny zakupów dóbr trwałego użytku I produkcyjne U, V, L, W Ludzie ubożeją Banki wstrzymują pożyczki Bezrobocie, zatrudnienie, czas pracy,, transfery społeczne Brakuje poczucia pewności, oczekiwanie na depresję, kiedy wszystko będzie tańsze, zakupy odkładane. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 33

34 Źródła recesji 1/2 interakcje między: zyskami, inwestycjami, rynkami kredytowymi, rynkami finansowymi. Krótkookresowe stopy od kredytów odchylają się od stopy naturalnej (równowagi), przy której podaż oszczędności gospodarstw domowych = popytowi firm na środki inwestycyjne produkcja podlega wahaniom. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 34

35 Ożywienie inwestycji, optymizmu powraca poczucie pewności zagregowany popyt (AD), zakupy Banki komercyjne - pożyczek Bank centralny - tnie podstawowe stopy procentowe zapasy towarów (brak gotówki) popyt na kredyt nowe inwestycje czynniki produkcji są tanie nowe firmy. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 35

36 Wysoka koniunktura PKB bliski PKB potencjalnego Poczucie bezpieczeństwa Nadmierny optymizm, szybki AD, zakupy Banki chętnie udzielają pożyczek Wysokie zyski firm Wpływy podatkowe wysokie bezrobocie transfery socjalne Ceny szybko zdarza się, że rząd opierając się na danych statystycznych z poprzedniego okresu recesji, chcąc złagodzić jej objawy - wydatki rządowe, co dodatkowo przyczyni się do i tak już nadmiernego wzrostu AD Rosną nadmiernie inwestycje (I) nadmierny popytu na kredyty podaży pieniądza na pożyczki z poślizgiem stopy procentowe presja na I. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 36

37 Przegrzanie Maksimum produkcji w kilku sektorach Niedobory towarów szybki inflacji Niedobór wykwalifikowanej siły roboczej Płace i ceny nieruchomości gwałtownie koszty produkcji BC: AD podstawowe stopy proc.(r) Sprytne firmy sprzedają się po wysokich cenach większym firmom Menedżerowie zachęcają do inwestowania AD AS szczyt koniunktury. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 37

38 Stylizowane fakty Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 38

39 Fakt nr 1: Nieregularność W RKK obserwujemy nierównomierne, lecz powtarzające się wahania realnych wartości PKB. Przeciętny cykl trwa od 5 do 8 lat. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 39

40 Statystyczny opis cykli koniunkturalnych z lat Liczba pełnych cykli Przeciętna długość cyklu Maks. długość cyklu w kwartałach Minim. długość cyklu Przeciętne odchylenie od przec. długości cyklu (w %) W. Brytania Francja , ,5 2,1 Niemcy ,9 Włochy ,4 Japonia 2 36, ,7 USA ,0 IMF Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 40

41 Fakt nr 2: Amplituda Amplituda wahań cyklu koniunkturalnego mierzona w stosunku do przeciętnego PKB i linii jego trendu jest niewielka. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 41

42 Fakt nr 3: Korelacje Wydatki prywatne (konsumpcja, inwestycje i import) - procykliczne, Konsumpcja rządowa - acykliczna; Inflacja i zatrudnienie - procykliczne, Bezrobocie jest antycykliczne Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 42

43 Wydatki: konsumpcja ( C) inwestycje (I) -budownictwo mieszkaniowe -zapasy wydatki rządowe (G) eksport netto (X) Rynek pracy: zatrudnienie bezrobocie wydajność płace realne Podaż pieniądza Inflacja Ceny akcji Stopa procentowa pro-cykliczne pro-cykliczne pro-cykliczne pro-cykliczne acykliczne słabo antycykliczne pro-cyklicznie anty-cyklicznie pro-cyklicznie pro-cyklicznie pro-cyklicznie pro-cyklicznie pro-cyklicznie pro-cyklicznie Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 43

44 Bezrobocie i inflacja w trakcie cyklu koniunkturalnego Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka

45 Bezrobocie i inflacja w trakcie cyklu PKB Potencjalny PKB Rzeczywisty PKB П, u Naturalna stopa bezrobocia Rzeczywista stopa bezrobocia Stopa inflacji t 0 t 1 t 2 t 3 t 4 Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 46

46 Korelacja zmiennych makroekonomicznych z poziomem produktu* Konsu mpcja Inwesty -cje Wydatki rządowe Eksport Import Ceny Inflacja UE 0,84 0,89 0,11 0,79 0,92-0,76 0,09 Japonia 0,49 0,81-0,19-0,10 0,16-0,27 0,17 USA 0,85 0,90 0,09 0,18 0,56-0,59 0,19 * Dane dla UE obl. jako nieważone średnie z wielkości dot. W. Brytanii, Francji, Niemiec i Włoch. Korelacje sa liczone dla okresów kwartalnych z lat do Zmienne procykliczne (C, I, M) współczynnik korelacji dodatni, ok. +1 Zmienne antycykliczne (ceny) w.k. ujemny, bliski -1, Zmienne acykliczne (G) w.k. bliski 0. Źródło: J.P. Danthine, J. Donaldson: Methodological and Empirical Issues in Real Business Cycle Theory, European Economic Review, 31, 1993, tab.3. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 47

47 Fakt nr 4: Wskaźniki Niektóre zmienne wyprzedzają PKB w cyklu inne opóźniają się w stosunku do niego, czy zachowują się identycznie. Wskaźniki wyprzedzające: stopień wykorzystania możliwości produkcyjnych, zapasy, realne ceny akcji, realna podaż pieniądza Wskaźniki opóźnione: bezrobocie, inflacja Wskaźniki zbieżne w czasie: stopy procentowe. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 48

48 Wskaźnik Wyprzedzający Koniunktury (WWK) Miara przyszłej aktywności gospodarki. Pokazuje wzrosty i spadki poziomu aktywności całej gospodarki z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem w stosunku do PKB oraz innych miar jej aktywności, takich jak produkcja, sprzedaż detaliczna, zatrudnienie, płace, dochody. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 49

49 Komponenty (składowe) Wskaźnika Wyprzedzającego Koniunktury (WWK) - średnia tygodniowa liczba godzin przepracowanych w przemyśle, - nowe zgłoszenia po zasiłki dla bezrobotnych, - nowe zamówienia w przemyśle, - ilość nowopowstałych przedsiębiorstw, - zezwolenia na nowe budowle, - zmiany w zapasach towarów i materiałów, - zyski, - stosunek cen do kosztów pracy, - zmiany w zadłużeniu z tytułu kredytów konsumenckich, - indeksy giełdowe, - długość realizacji dostaw, - wydajność pracy, - podaż pieniądza, - ceny niektórych, wybranych surowców, - ceny w sektorze usług, - nastroje konsumentów i biznesmenów. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 50

50 Wyprzedzenie Wskaźnika Wyprzedzającego Koniunktury (WWK) w stosunku do rzeczywistości Przeciętne wyprzedzenie WWK - ok. 6 miesięcy; Dłuższe wyprzedzenie szczytu, wyprzedzenie zwiastujące zwolnienie tempa wzrostu lub recesję. Wyprzedzenie szczytu może wynosić nawet kilkanaście miesięcy. (W 1997 roku wskaźnik zaczął pokazywać przyszłe zwolnienie gospodarki z wyprzedzeniem 12 miesięcy); Wyprzedzenie WWK jest znacznie krótsze w przypadku dna, wówczas, gdy należy spodziewać się ożywienia gospodarczego - około 3-6 miesięcy. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 51

51 Wskaźnik Równoległy Koniunktury (WRK)? Miara aktualnego poziomu aktywności gospodarki. Jest opóźniony o kilka miesięcy w stosunku do WWK; Jest równie uniwersalną miarą jak PKB, lecz dostępną szybciej i częściej. PKB raportowany jest w ujęciu kwartalnym i z dużym opóźnieniem; Wskaźnik równoległy (WRK) dostępny jest już w kilka dni po ogłoszeniu danych makroekonomicznych, takich jak wielkość produkcji, sprzedaż detaliczna, płace. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 52

52 Komponenty (składowe) Wskaźnika Równoległego Koniunktury (WRK) zatrudnienie, stopa bezrobocia sprzedaż detaliczna lub (i) hurtowa towarów, dochody (osobiste, na głowę mieszkańca, gospodarstw domowych), wydatki budżetowe brutto, płace. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 53

53 Wskaźnik Rynku Pracy (WRP) informuje o zmianach zachodzących na rynku pracy - głównie zmianach w wysokości stopy bezrobocia. Wykazuje wyższą zbieżność z wartościami stopy bezrobocia BAEL niż ze stopą bezrobocia rejestrowanego. Jego okres wyprzedzenia wynosi od kilku do kilkunastu miesięcy. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 54

54 Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 55

55 Wskaźnik Opóźniony Koniunktury (WOK) Zestaw danych statystycznych, który z pewnym opóźnieniem w stosunku do PKB i do wskaźnika równoległego (WRK) rejestruje zmiany w poziomie aktywności gospodarki. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 56

56 Komponenty (składowe) Wskaźnika Opóźnionego Koniunktury (WOK) inwestycje w maszyny i urządzenia, inwestycje w budynki, zapasy, zadłużenie przedsiębiorstw z tytułu kredytów, stopy procentowe kredytów dla przedsiębiorstw. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 57

57 Wskaźnik Przyszłej Inflacji (WPI) Konstrukcja składowych - danych statystycznych, które mają istotny wpływ na poziom cen konsumpcyjnych (CPI) w przyszłości; WPI, podobnie jak inflacja bazowa pokazuje główny trend inflacji, nie uwzględnia sezonowych ruchów cen oraz ruchów cen krótkookresowych wywołanych szokami; Średnie wyprzedzenie WPI w stosunku do CPI - średnio trzy miesiące; Obserwacja WPI informuje nas o kierunku zmian cen (CPI) w najbliższej przyszłości. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 58

58 Zasada "3U" Litera "U" - symbol zmiany kierunku + pierwsze litery słów charakteryzujących zmiany. Kryteria wskaźnika w momencie zmiany ich kierunku. Obserwowane zmiany muszą być: utrwalone, czyli trwać co najmniej trzy kolejne miesiące, uwidocznione, czyli obserwowana zmiana musi być wyraźna, znacząca, upowszechnione, czyli dotyczyć większości komponentów poszczególnych wskaźników. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 59

59 Stylizowany fakt nr 5: Względna zmienność Inwestycje, a zwłaszcza inwestycje w zapasy, są bardziej zmienne niż PKB; Konsumpcja - mniej zmienna niż PKB; Eksport i import podlegają znaczącym wahaniom; Wydatki rządowe - względnie acykliczne. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 60

60 Zmienność podstawowych zmiennych makroekonomicznych w czasie trwania cyklu* UE PKB (%) 1,12 C I G X M Ceny 0,87 Relacja odchylenia standardowego do odchylenia standardowego PKB 2,23 0,47 2,35 3,26 (deflator PKB) 1,00 Japonia 1,66 0,73 2,80 3,76 6,99 11,67 1,98 USA 1,73 0,71 3,01 1,18 6,82 5,17 0,90 * Zmienność mierzona jako odchylenie standardowe wartości poszczególnych zmiennych po wyeliminowaniu składnika sezonowego. 1. Ceny zmieniają się w mniejszym stopniu niż produkt; 2. Zmienność C jest mniejsza niż zmienność produktu; 3. Zmienność produktu jest mniejsza niż zmienność I; 4. HZ jest najbardziej niestabilnym składnikiem PKB Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 61

61 Wnioski: /1/ 1. W trakcie recesji: poważnie maleje wielkość nabywanych dóbr trwałych ( I); względnie stabilne są wydatki konsumentów na dobra nietrwałe oraz zakupy rządowe; rosną transfery rządowe, a także konsumpcja finansowana z oszczędności oraz deficyt budżetowy. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 62

62 Wnioski: /2/ 2. W okresie ożywienia i szczytu zmienne te zachowują się podobnie, z tym, że kierunek ich zmian jest odwrotny. 3. Inwestycje i transfery rządowe to zmienne najbardziej wrażliwe na zmiany koniunktury. 4. Reagują one zawsze w przeciwstawnych w stosunku do siebie kierunkach. Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne teoria i praktyka 63