LOGIKA I KONSTRUKCJA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ZEGARA KONIUNKTURY w Zachodniopomorskim Systemie Inteligencji Regionalnej

Transkrypt

1 LOGIKA I KONSTRUKCJA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ZEGARA KONIUNKTURY w Zachodniopomorskim Systemie Inteligencji Regionalnej 1. Podstawy metodologiczne pomiaru koniunktury w systemie Teoria klasycznego cyklu koniunkturalnego Zgodnie z teorią klasycznego cyklu koniunkturalnego, kryzys jest Klasyczny cykl koniunkturalny gwałtownym załamaniem gospodarczym, wynikającym z trend pojawienia się dysproporcji pomiędzy globalną podażą a globalnym popytem. Fazą depresji w tym cyklu jest dno kryzysu, charakteryzujące się ograniczeniem podaży i towarzyszącym temu spadkiem cen. Etapem wyjścia z czas kryzysu jest faza ożywienia, w jeden cykl koniunkturalny której ponownie następuje wzrost produkcji i odnowienie aparatu produkcyjnego poprzez wzrost inwestycji. Faza ożywienia przechodzi w fazę rozkwitu w efekcie dalszego dynamicznego wzrostu produkcji i zatrudnienia, co jest możliwe dzięki intensywnym inwestycjom z fazy ożywienia. W fazie rozkwitu rozmiary globalnej podaży osiągają rozmiary wyższe od podaży sprzed okresu kryzysowego. Istotną cechą morfologiczną klasycznego cyklu koniunkturalnego jest znaczna amplituda wahań głównych mierników ekonomicznych, takich jak: wartość produkcji przemysłowej, poziom cen (inflacja / deflacja), zatrudnienie, produkt krajowy brutto, inwestycje, itp. miary wzrostu gospodarczego Współczesne cechy cyklu koniunkturalnego miary wzrostu gospodarczego SZCZYT recesja Współczesny cykl koniunkturalny DNO ożywienie jeden cykl koniunkturalny SZCZYT czas trend Empiryczna analiza fluktuacji wzrostu gospodarczego po II wojnie światowej, w zasadzie do końca wieku wyraźnie wskazuje na łagodniejszy przebieg cyklu koniunkturalnego. Zjawisko to wpłynęło na weryfikację teorii cyklu koniunkturalnego i modelową deformację jego przebiegu. Deformacja cyklu oznacza istotne zmiany w jego morfologii: po pierwsze spłycenie amplitudy

2 wahań, po drugie skrócenie faz kryzysowych, i po trzecie skrócenie czasu trwania całego cyklu (ok. 34 lata). Deformacji uległa również klasyfikacja poszczególnych faz, w tym podejściu wyróżnia się często tylko dwie fazy: ożywienie i recesja, dla których punktami zwrotnymi są tzw. szczyt i dno cyklu. Morfologia cyklu Struktura cyklu Cechy wahań koniunkturalnych Czas trwania cyklu Amplituda wahań głównych miar koniunktury 6-10 lat (średnio 8 lat) Cykl zdeformowany współczesny Cykl dwufazowy: Ożywienie - recesja Łagodne, trudne do uchwycenia w czasie 3,5 5 lat (średnio 40 miesięcy) wysoka niska Cykl klasyczny Cykl czterofazowy: Kryzys depresja ożywienie - rozkwit Gwałtowne, ostre 2. Zegarowa wizualizacja czterech faz cyklu koniunkturalnego Logika pozycjonowania wskaźników koniunkturalnych na czteroelementowej macierzy, skonstruowanej na bazie logiki zegara, stosowana jest powszechnie w modelach Eurostatu i OECD. Zgodnie z założeniami metodycznymi, poszczególne fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego oznaczone są kolejnymi ćwiartkami zegara. Ruch na tak zobrazowanym cyklu / zegarze odbywa się odwrotnie do kierunku wskazówek klasycznego zegarka (od prawej w lewo). spowolnienie recesja/kryzys rozkwit Spadek Wzrost Spadek Wzrost ożywienie Konstrukcja Zachodniopomorskiego Zegara Koniunktury bazuje na logice klasycznego cyklu koniunkturalnego, złożonego z 4 faz. Fazy te są obrazowane w poszczególnych ćwiartkach zegara. 1/ Lewa, górna ćwiartka - faza recesji spowolnienia, początku kryzysu, gdzie główne objawy makroekonomiczne to: rosnące bezrobocie, malejące: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny; 2/ Lewa, dolna ćwiartka - faza depresji kryzysu właściwego, charakteryzująca się rekordowo niskimi poziomami produkcji, zatrudnienia, inwestycji, popytu, cen, itp; 3/ Prawa, dolna ćwiartka - faza ożywienia gospodarczego podczas której rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny i maleje bezrobocie; 4/ Prawa, górna ćwiartka - faza rozkwitu oznaczająca pierwsze symptomy wyhamowania tempa wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, popytu, cen (ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie). W cyklu współczesnym wyróżnia się dwie fazy: ożywienie (ang. Epansion) i recesję (Contraction) w tym kontekście lewa strona zegara oznacza fazy recesyjne, a prawa fazy ożywienia gospodarczego.

3 W proponowanej koncepcji pozycjonowanie w jednej z czterech ćwiartek odbywa się na podstawie szacunku dwóch indeksów (określających punkty współrzędnych). W tym modelu, skale na osiach zegara pomiarowane są od 0 do 100, co pozwala na wyznaczenie środka modelu w punkcie (50;50). Taki zabieg zastosowano dla celów komparacji uzyskanych indeksów ustala się skalę podobną do stosowanej w pomiarze PMI, gdzie próg 50 punktów uznawany jest za wyjściowy. Indeks obejmuje dwa wymiary: AKTUALNY a (indeks ważony z oceny kondycji w ostatnim kwartale); OCZEKIWANY - o (indeks ważony z oceny oczekiwań w następnym kwartale). Oba wskaźniki pomiarowane są w skali Pomiar i składowe indeksu Przegląd różnych indeksów koniunkturalnych przekonuje o zasadności zastosowania w pomiarze koniunktury regionalnej wskaźników stosowanych w pomiarze PMI, wzbogaconych o wybrane wskaźniki z WWK (Wyprzedzającego Wskaźnika Koniunktury). Takie podejście pozwala na stosowanie porównań między poziomem indeksu dla danego okresu z miarami referencyjnymi, tj. PMI i WWK. W efekcie dane wejściowe w koncepcji obejmą 6 obszarów: 3. Badanie trendów w popycie na produkty i usługi, 4. Badanie zmian w poziomach produkcji, 5. Badanie zmian w poziomie zatrudnienia, 6. Badanie zmian w poziomie zysków, 7. Badanie zmian w poziomie cen, 8. Badanie trendów w zakresie zamówień firm na dobra inwestycyjne. Każda z sześciu spadek wzrost zmiennych jest pow yżej % bez zmian 5-10% 10- pow yżej pomiarowana w skali od 0 do 100, gdzie poziom 50 oznacza dekoniunktura poprawa koniunktury poziom wyjściowy, wielkości mniejsze od 50 wyznaczają trend dekoniunktury, podczas gdy poziom powyżej 50 znamionuje poprawę koniunktury. normatywny wskaźnik por ównywalny z PMI Zmienne te są podstawą konstrukcji kwestionariusza badawczego w badaniach pierwotnych, polegających na cyklicznym, cokwartalnym respondowaniu kadr menedżerskich przedsiębiorstw woj. zachodniopomorskiego.

4 l.p. 1 2 Ocena respndent zazancza odpowiednią kratkę spadek powy żej 1 1 Popyt na dobra i us ługi w Pa ni /Pa na bra nży za notowa ł w os ta tnim kwa rta le 2 Poziom za trudni enia w Pa ni /Pa na firmi e 3 Poziom produkcji w Pa ni/pa na firmi e 4 Poziom zys ków w Pa ni/pa na firmie 5 Przeciętny poziom cen zbytu w Pa ni/pa na fi rmie za notowa ł w os ta tni m kwa rta l e 6 Poziom za mówień na dobra inwes tycyjne w Pa ni /Pa na fi rmie % Wpływ na indeks syntetyczny Ocena ważona (wa ga ) (kol umna 3 kol umna 4) wagi nadane przez ekspertów Ocenę ważoną kalkuluje Pracownia QL % % % 4 25% 15 wybrana ocena składowe AKTUALNEGO wzrost bez zmian Syntetyczny indeks a 5-10% powy żej W cokwartalnych badaniach nastrojów bierze udział 400 przedsiębiorstw wyłonionych do obserwacji na podstawie doboru zgodnego z zasadami reprezentatywności statystycznej, w trzech kategoriach: sekcje PKD, podregiony, rozmiary (wielkość zatrudnienia). W efekcie wypowiedzi respondowanych kadr kierowniczych, przy użyciu specjalnego algorytmu ocen ważonych szacowane są dwa syntetyczne indeksy: AKTUALNY oraz OCZEKIWANY, które stają się podstawą pozycjonowania w określonej ćwiartce zegara.

5 Tworzenie indeksów branżowych, strefowych i syntetycznego Branże produkcja przemysłowa budownictwo rolnictwo Sfery przemysł handel transport usługi finansowe hotele,restauracje usługi pozostałe Syntetyczny Indeks branżowy kalkulowany jest jako średnia arytmetyczna analizowanych firm w danej branży; Indeks strefowy: przemysł i usługi kalkulowany jest jako średnia ważona z indeksów branżowych (wagi zostaną ustalone przez ekspertów); Indeks syntetyczny kalkulowany jest jako średnia ważona indeksów strefowych, gdzie: przemysł 35%; usługi 65%. usługi Zalety pomiaru koniunktury w modelu Indeksy są oparte na faktach, nie opiniach czy pomiarach zaufania. Dane są produkowane zdecydowanie szybciej niż porównywalne oficjalne statystyki. Indeksy są publikowane co kwartał. Dane dotyczą aktywności gospodarczej sektorów przemysłowego i usługowego na podstawie doboru reprezentatywnej struktury grupy badanych Po publikacji indeksów, dane nie są rewidowane. Obrazowanie indeksów na zegarze pozwala na diagnozowanie w optyce przebiegu cyklu koniunkturalnego. Pomiar w skali pozwala na komparację z miarami typu PMI 3. ZACHODNIOPOMORSKI ZEGAR KONIUNKTURY 4 filary Obok pomiaru koniunktury na tle badań pierwotnych, obrazowanego na zegarze, system pozwala na szerszą weryfikację i analizy porównawcze wyników. W tym celu system posługuje się 4 filarami pomiaru. Są to: 1. Filar I ZEGAR KONIUNKTURY - prezentacja wskaźników zzk (zachodniopomorski zegar koniunktury) w logice zegara - pomiar w systemie cokwartalnych badań pierwotnych przeprowadzonych w grupie wyselekcjonowanych przedsiębiorstw (reprezentacja statystyczna), mający na celu ustalenie wartości wskaźników 2. Filar II - WSKAŹNIKI REFERENCYJNE -prezentacja wyników cokwartalnych badań komparatywnych, wskazujących na zbieżność / rozbieżność trendów z głównymi miarami referencyjnymi (syntetyczne wskaźniki koniunktury w przekroju krajowym, EU, EURO, itp.)

6 3. Filar III REGION W LICZBACH prezentacja krótkookresowych tendencji w głównych kategoriach wskaźników i wielkości ekonomicznych definiujących kondycję gospodarki w woj. zachodniopomorskim. 4. Filar IV - ARCHIWUM PORÓWNAŃ - prezentacja tradycyjnych statystyk koniunktury w układzie: region kraj pomiar dynamiczny analiza zbieżności / rozbieżności trendów. Filar II - Wskaźniki referencyjne System pomiaru koniunktury Zachodniopomorski Zegar Koniunktury pozwala na cykliczne analizy porównujące poziom indeksu wobec innych wskaźników koniunkturalnych w skali regionu, kraju, strefy Euro i UE Porównania (analizy referencyjne) odbywają się w tradycyjnym układzie (wykresy czasowe, dynamiki) i mają na celu monitorowanie odstępstw (dywergencji) w trendach koniunktury w regionie, wobec innych obszarów (województwo, Polska, Strefa Euro, UE). Analizy referencyjne możliwe są w następujących przekrojach W skali mega: (1) PMI industry strefy Euro, (2) PMI services strefy Euro, (3) PKB strefy Euro, (4) PKB krajów UE. W skali makro: (5) PMI dla Polski, (6) WWK, (7) PKB Polski (8) dynamika produkcji sprzedanej w Polsce m/m W skali mezo: (9) produkcja sprzedana w województwie (NTS 2) kw/kw (10) produkcja sprzedana w województwie (NTS 2) m/m Filar III Region w liczbach Zakładka REGION W LICZBACH ma na celu prezentację krótkookresowych (miesięcznych i kwartalnych) statystyk z zakresu wskaźników i wielkości ekonomicznych demonstrujących bieżącą kondycję gospodarki regionu. Ze względu na fakt, że statystyki te są opracowywane na podstawie danych publikowanych przez Bank Danych Regionalnych GUS, są one ujawniane w portalu z pewnym opóźnieniem (opóźnienie takie jak towarzyszy publikacjom GUS). Zakres prezentowanych danych statystycznych zdefiniowano w następujących kategoriach: 1. Produkcja sprzedana przemysłu i budownictwa 2. Inwestycje 3. Rynek pracy i wynagrodzenia 4. Sprzedaż detaliczna towarów 5. Rentowność obrotu w przedsiębiorstwach 6. Podmioty gospodarki narodowej wg REGON Region w liczbach demonstruje tendencje krótkookresowe (dane statystyczne kroczące z danego roku w szeregu czasowym miesiąc do miesiąca lub kwartał do kwartału) i jako takie mogą być porównywane z wynikami indeksu.

7 Trendy długookresowe może użytkownik znaleźć w archiwum porównań, czyli bazie danych statystycznych za ostatnie 5 lat, przedstawianych w przekroju: Polska woj. zachodniopomorskie. Filar IV Archiwum porównań Zakładka ARCHIWUM PORÓWNAŃ ma na celu prezentację długookresowych trendów z zakresu wskaźników i wielkości ekonomicznych demonstrujących bieżącą kondycję gospodarki regionu w porównaniu z sytuacją w całym kraju. Ze względu na fakt, że statystyki te są opracowywane na podstawie danych publikowanych przez Bank Danych regionalnych GUS, są one ujawniane w portalu z pewnym opóźnieniem (opóźnienie takie jak towarzyszy publikacjom GUS). Zakres prezentowanych danych statystycznych zdefiniowano w następujących kategoriach: 1. Produkcja sprzedana przemysłu i budownictwa 2. Inwestycje 3. Rynek pracy i wynagrodzenia 4. Sprzedaż detaliczna towarów 5. Rentowność obrotu w przedsiębiorstwach 6. Podmioty gospodarki narodowej wg REGON