Dysfunkcja SI u dzieci autystycznych Typy zakłóceń przebiegu procesu przetwarzania informacji z otoczenia:

Transkrypt

1 Terapia i Diagnoza Si dzieci z autyzmem Dysfunkcja SI u dzieci autystycznych Typy zakłóceń przebiegu procesu przetwarzania informacji z otoczenia: Brak reakcji na bodźce zewnętrzne jest wtórne wobec deficytu w zakresie możliwości percepcyjnych Możliwości percepcyjne jako dysfunkcja pnia mózgu (tworu siatkowatego) Zaburzenia modulacji rozumianej jako brak lub jako nadmierną reakcję zachodzącą jednocześnie u dziecka Stan deprywacji sensorycznej wywołanej neurofizjologią, a nie czynnikami środowiskowymi Deficyty sensoryczne polegają na braku zdolności do radzenia sobie z licznymi bodźcami płynącymi z otoczenia Kliniczny syndrom autyzmu spostrzegany jako zaburzenie mechanizmów obronnych i mechanizmów uwagi Podstawowe rodzaje dysfunkcji integracji sensorycznej dotyczą zakłóceń funkcji ruchowych, samatosensorycznych i dotykowych oraz zakłóceń procesu modulacji Według Ayres dysfunkcje procesów integracji sensorycznej u dzieci autystycznych przypominają zaburzenia występujące u dzieci dyspraktycznych Nieprawidłowe przetwarzanie odbieranych bodźców powoduje: Dziecko ma trudności z szybkim tworzenie wzrokowej reprezentacja obiektu Nie rozwija prawidłowo schematu ciała Ma kłopoty z wyobrażeniem sobie możliwość użycia przedmiotu Jest niechętny do angażowania się w celowe aktywności Odmawia wykonywania nowych aktywności Ograniczona jest ciekawość poznawcza i naturalna eksploracja otoczenia

2 Podstawowe kierunki pracy z dzieckiem autystycznym w terapii Si Układ przedsionkowy Według E. Blanche wyróżniającymi się problemami w odbiorze bodźców przedsionkowych są dwa typy reakcji: Trudności w rejestrowaniu bodźców westybularnych (występuje skrócony oczopląs porotacyjny, bądź brak reakcji źrenic na rotację) Drugi typ reakcji związany z zaburzeniami procesu modulacji procesu integracji przedsionkowych powoduje unikanie doznań ruchowych, niepewność grawitacyjną, ogromny dyskomfort przy zadaniach równoważnych, ubogość reakcji posturalnych Praca terapeutyczne ukierunkowana jest na: Stopniowe dozowanie stymulacji przedsionkowej z włączeniem celowych aktywności, zmiany pozycji ciała Uczenie wyhamowania reakcji dotyczącej poszukiwania doznań przedsionkowych przez przeplatanie tych wyrażeń stymulacją proprioceptywną W przypadku nadwrażliwości tego systemu - ruchy liniowe, wolne, blisko podłoża Łączeniu kontrolowanej stymulacji przedsionkowej z konkretnym zadaniem wzrokowy, słuchowym lub dotykowym Układ czuciowy dotykowy Nietypowe oznaki to: Poszukiwanie mocnego docisku, Używanie przez dziecko nietypowych reakcji obronnych Szukanie i jednocześnie unikanie różnych faktur Drapanie, uderzanie o nie Trudności w utrzymaniu przedmiotów w ręku

3 Wygórowana reakcja na nieznany dotyk Nietolerancja nowych rzeczy, ubrań, zabiegów higienicznych Zaburzenia czucia głębokiego objawiają się poprzez: Tendencje do szukania dużej ilość doznań oralnych, proprioceptywnych, gryzienia, żucia Dziecko szuka docisku na końcowe partie ciała np. stuka palcami, dociska uszy, nos, stawy Fascynację wibrującymi zabawkami Machanie lub klaskanie rękami Chodzenie na palcach Nie zawsze tolerowanie docisku pleców czy kończyn Kierunek pracy terapeutycznej idzie najpierw stronę: Normowania odbiór mocniejszych wrażeń, gdyż są one lepiej tolerowane przez dziecko Dopiero po tym etapie można wprowadzić uważnie obserwując reakcje dziecka ćwiczenia dotyku różnicującego. Za każdym razem należy dziecko uprzedzić o dotyku, powinno się czytelnie określić skąd pochodzi dotyk, nie narzucając go. Można zamienić masażu Willbarger na masaż myjkami podczas mycia Uwaga nie może być masażu, ani kołdry obciążeniowej gdy dziecko przechodzi na dietę System słuchowy Oznaki zakłóceń odbiór wrażeń słuchowych mogą przejawiać się poprzez: Brak tolerancji głośniejszych dźwięków związanych z życiem codziennym Wydawanie głośnych nietypowych dźwięków Uderzenie w uszy, zatykanie ich, zasłanianie

4 Wychwytywanie odległych dźwięku z tła Śpiewanie określonych powtarzających się fraz muzycznych Często obserwuje się dużą łatwość rozproszenie uwagi Praca w terapii opiera się na: Normalizacji odbioru wrażeń przedsionkowych Ustabilizowaniu się procesów odbioru i przetwarzania bodźców dotykowych Uważnej obserwacji zachowania dziecka, a przede wszystkim rodzaju i natężenia preferowanych dźwięków Właściwym włączaniu muzyki w terapię Uprzedzaniu dziecku o możliwym pojawieniu się dźwięku Nadwrażliwość systemu słuchowego niweluje się przede wszystkim poprzez treningi słuchowe System wzrokowy Zakłócenia pracy systemu wzrokowego u dziecka z autyzmem mogą wyrażać się przez takie zachowania jak: Dociskanie gałek ocznych palcami Fascynacja kątami, układem linii, wzorami i sekwencją układu elementów Fiksacją wzroku na wirujących obiektach Zamykanie i otwieranie oczu Machanie rękami, palcami przed oczyma W pracy terapeutycznej należy pamiętać o: Zależności procesów odbioru wrażeń przedsionkowych i wzrokowych Ważne jest praca nad kontaktem wzrokowym Konieczności kontroli ilości bodźców wzrokowych i natężenie światła w pomieszczeniach, ostrożnie z Salami doświadczenia świata

5 Unikanie pulsujących, ostrych świateł, ultrafioletów Zadania koordynacji wzrokowo ruchowej z łączeniem aktywności przedsionkowej System węchowy i smakowy Objawy nietypowych reakcji na bodźce węchowe i smakowe: Większa reaktywność na zapachy pomieszczeń Upodobanie do wąchania zapachów z ciała Częste branie do ust palców i intensywne ślinienie się Nadwrażliwości smakowej towarzysz preferencja smaku słodkiego i słonego Ograniczony repertuar żywieniowy, wzmożony odruch wymiotny W pracy dziećmi o podwyższonej wrażliwości węchowej należy pamiętać o: Starannym wietrzeniu pomieszczeń Podawanie komunikatu uprzedzającego Włączaniu stymulacji węchowej w aktywności przedsionkowe Zasadzie, że nadwrażliwości smakowej towarzyszy preferencja smaku słodkiego i słonego Problemy diagnozy SI u dzieci z autyzmem Złożony proces diagnozy procesów SI wymagający od terapeuty bardzo dobrej obserwacji aktywności dziecka Trudności przy współpracy podczas wykonywania testów sensorycznych Określenie rodzajów dysfunkcji opiera się na wybranych próbach obserwacji klinicznej niektórych testach Południowo- kalifornijskich SI, wybranych próbach, jest to oczopląs porotacyjny i test równowagi Sprawdzamy czy naśladuje, imituje pozycję czy w ogóle wykonuje zadanie nie oceniamy jeśli nie wykonał większości zadań, sprawdzamy również koordynację

6 Dziecka z autyzmem jest zmienne, diagnoza jest zwykle otwarta na przybliżony okres Łączymy informacje z wywiadu, dopytujemy rodziców bardziej niż dajemy kwestionariusz do wypełnienia Jeśli jest inny obraz dziecka niż w wywiadzie to opisujemy to co się dzieje podczas pracy gabinetowej Podstawą w diagnozie jest: Uważna obserwacja reakcji dziecka na proponowane aktywność terapeutyczne dotyczące określonych rodzajów stymulacji Umiejętność obserwacji w jakiego typu stereotypie dziecko wchodzi, z jakiego typu bodźcami szuka kontaktu Postępowanie diagnostyczne powinno być stale korygowane w czasie terapii nadając jej kierunki i cele Często miarą postępów terapii dziecka autystycznego jest zdolność do wykonywania kolejnych testów SI w trakcie powtórnych badań Autyzm a potencjalne efekty pracy metodą integracji sensorycznej Według Ayers terapia SI może poprawić: Zakłóconą rejestrację bodźców i procesy modulacji reakcji sensorycznych Słabe inicjowanie Słabe planowanie motoryczne i organizację zachowania Osłabione umiejętności wyobrażeniowe Deficyty w zakresie ograniczenia możliwości poznawczych Organizację zachowania Umiejętności społeczne Proces terapii SI Gabinet SI zapewnia środowisko terapeutyczne, w którym dziecko jest stymulowane w sposób kontrolowany, zorganizowany i celowy

7 Terapeuta odczytuje i ufa werbalnym i niewerbalnym sygnałom płynącym od dziecka. W trakcie procesu terapeutycznego terapeuta manipuluje otoczeniem w taki sposób, aby dostarczyć dziecku pożądanych bodźców, nie narzucając mu ich. Znaczny postęp uzyskuje się wówczas gdy dziecko samodzielnie kieruje działaniami i inicjuje akcję w otoczeniu. Terapia SI przede wszystkim oddziałuje na orientację, pobudzenie i uwagę, co z kolei wypływa na kontakt wzrokowy i wytwarzanie dźwięków Istnieje przekonanie, że postępy w terapii osiąga się, kiedy dziecko angażuje się w uruchomienie reakcji przystosowawczych. Reakcje te mogą dotyczyć zachowań posturalnych, działań celowych, samokierowania, inicjowania oraz interakcji społecznych. Klinicysta musi rozumieć potrzeby dziecka i rozważyć różnorodne przyczyny jego zachowania Stosowanie integracji sensorycznej w terapii dzieci autystycznych jest ważnym narzędziem, którego użycie należy jednakże uważnie i nieustannie monitorować Zmiany w zachowaniu dziecka po terapii SI: Dłuższy czas koncentracji uwagi na zadaniu, Większa zdolność do celowej zabawy i podejmowania interakcji Wydłużenie kontaktu wzrokowego i wspólnego pola uwagi Rozumienie poleceń i gotowość do ich wykonywania Lepsza kontrola ruchów ciała i świadomość ciała Lepsza kontrola bodźców dopływających z zewnątrz Zmniejszenie autostymulacji Zaburzenia modulacji sensorycznej To problem zgrania czasowego w obrębie centralnego układu nerwowego. Hamowanie musi nastąpić w ściśle określonym czasie, by zrównoważyć pobudzenie, wtedy jednocześnie informacje sensoryczne będą mogły zostać zsynchronizowane.

8 Dziecko z niskim progiem wrażliwości na wrażenia sensoryczne posiada szybkie i intensywne hamowanie. Dziecko z wysokim progiem wrażliwości na wrażenia sensoryczna posiada powolne hamowanie. Dziecko powinno mieć na tyle wysoki próg pobudzenia na bodźce, aby tolerować różnego typu wrażenia, i na tyle niski, aby zareagować na nowe informacje sensoryczne. W sytuacji gdy u dziecka występuje problem z modulacją sensoryczną, może pojawić się reakcja nadwrażliwości, podwrażliwości, poszukiwania sensorycznego, albo może występować kombinacja tych stanów w postaci zmiennej reaktywność. Charakterystyka zaburzeń modulacji u dziecka z autyzmem Jest to najczęściej pierwszoplanowe zaburzenie w autyzmie Często występujący zmienny obraz reakcji na poszczególne typy wrażeń sensorycznych: częste dostarczenie sobie danego typu bodźców przy jednoczesnej nadmiernej reakcji na ten sam typ wrażeń, ale narzucanych dziecku Zmieniający się profil sensoryczny zależy często od pory roku, czynników alergicznych i metabolicznych, przechodzenie jednych nadwrażliwości w drugie Wyraźnie przełożenie dysfunkcję modulacji na funkcjonowanie dziecka, nasilone objawy kliniczne np..: Nieadekwatny stan pobudzenia, duże zapotrzebowanie na ruch lub unikanie ruchu Zakłócona uwaga Nadmierna potrzeba kontroli sytuacji wokół siebie, schematu sytuacji, zadania Osłabione umiejętności wyciszenie się, labilność emocjonalna, zaburzenia snu Męczliwość Unikanie kontaktu fizycznego z obcą osobą, unikanie dotykania faktur, nieznanych przedmiotów, zabawek Poszukiwanie mocniejszych wrażeń czuciowym wobec osób, przedmiotów

9 Nadmierne przerzucanie uwagi na kolejne elementy w otoczeniu, nadmierna reakcja na światło lub dostarczenia sobie intensywne wrażeń wzrokowych Problemy diagnostyczne Nieadekwatny obraz kliniczny ze względu na nadmierne reakcje na nowe miejsce i osoby Trudności komunikacyjne w określeniu swoich doznań na poszczególne stymulacje Odroczona na nie reakcja w czasie Nadmierna potrzeba kontroli sytuacji Podstawą do określenia problemów w tym obszarze jest obszerny wywiad sensoryczny Ważne jest potwierdzenie przez rodzica zbliżonego obrazu zachowania dziecka na diagnozie do funkcjonowania jego codziennych sytuacjach Istotne jest obserwowanie dziecka podczas swobodnych aktywności na sali Problemy różnicowania sensorycznego Procesy różnicowania sensorycznego: Umożliwiają dziecku zauważenie różnic między wrażeniami poszczególnych systemów Dotyczą w głównej mierze procesów w wyższych ośrodkach systemu nerwowego, najczęściej ośrodków korowych Są reakcjami na różnice między bodźcami, nie wymagają ich określania Procedury diagnostyczne różnicowania sensorycznego testy i próby kliniczne: Różnicowanie dotykowe Wyniki testów: Test Identyfikacji Palców Test Lokalizacji Bodźca dotykowego

10 Test Grafestezji Obserwacji kliniczne i dane z wywiadu: Reakcje na zmianę faktury Reakcja na zmianę faktury w masażu Umiejętności samoobsługowe posługiwanie się sztućcami, zapinanie guzików, suwaków, wiązanie sznurowadeł, picie z kubka, posługiwanie się łyżką, chwyt kredki lub łyżki Zdolność do wyczuwania zmiany temperatury i ból Zdolność do wyczuwania pokarmu wokół ust, twarzy podczas jedzenia, zabrudzonych rąk, Zdolność do utrzymania i używania narzędzi Zdolność artykulacyjna Próby kliniczne: Zdolność określenia rodzaju bodźca dotykowego bez kontroli wzrokowej Zdolność do określania miejsce dotyku 1,2 bodźcami Zdolność do określania kształtów za pomocą dotyku przy eksponowanym wzorze znajdź taki sam, co widzisz Zdolność do określania kształtu i wielkości za pomocą dotyku bez eksponowanego wzoru Zdolność do układania stóp przy równowadze dynamicznej Próby palce - kciuk Odwzorowywanie wzoru rysowanego na plecach Odgadywanie zwierząt idących po plecach mrówka, żabka, słoń, konik Różnicowanie Proprioceptywne: Wyniki testów:

11 Test Równowagi Statycznej z zamkniętymi oczami Test Równowagi Statycznej z Otwartymi Oczami Test Kinestezji Test Imitacji Pozycji Obserwacje kliniczne i dane z wywiadu: Świadomość ciała zdolność do ułożenia lub dopasowania ciała Zdolność do stopniowania wkładanej siły w czynnościach Skłonność do niezdarności przy różnych czynnościach, w tym samoobsługowych Zdolność do adekwatnego użycia mięśni w wykonywanych aktywnościach Zachowania kompensacyjne np. napinanie mięśni Próby kliniczne: Zdolność do utrzymywania równowagi dynamicznej Zdolność do kokontrakcji Zdolność do izolowania ruchów palców, przedramion, ramion, tułowia Zdolność do precyzyjnych ruchów Próba palce nos Próba wolnych ruchów rąk Różnicowanie Przedsionkowe: Obserwacje kliniczne i dane z wywiadu: Utrzymanie pozycji na krześle, spadanie, przewracanie się Zdolność do utrzymania orientacji po obrotach czy zmianie kierunku ruchu Zdolność do hamowania ruchu Przełożenie komendy werbalnej na ruch

12 Próby kliniczne: Reakcja na zmianę ruchu Zdolność do określenia rodzaju ruchu, kierunki, jego intensywności, pokazanie lub nazwanie Wykonywanie sekwencji skoków Różnicowanie słuchowe: Wyniki testów: Test Obustronnej Koordynacji Ruchowej Obserwacje kliniczne i dane z wywiadu: Reakcja na zmianę rodzaju i natężenia dźwięku Zdolność do tworzenia prawidłowo melodii, głośne mówienie Reakcja na fałszowanie innej osoby Zdolność do wykonywania poleceń na komendę werbalną, wszystkie próby kliniczne Odtwarzanie rytmu Próby kliniczne: Próby wystukiwania rytmu stambak Określenie źródła dźwięku, miejsca Określenie rodzaju dźwięku - instrumenty muzyczne, parę tych samych dźwięków Analiza głosek w wyrazach (w nagłosie, w wygłosie) Zdolność do powtórzenia słów, zdań, tworzenie rymów Różnicowanie wzrokowe: Test Kopiowanie Wzorów Test Frosting

13 Imitacja Pozycji Obserwacja klinicznej i dane z wywiadu: Zdolność do adekwatnego odczytywanie mimiki twarzy, gestów Spostrzeganie nowych elementów, zmian ich ułożenia w otoczeniu Zdolność do mijania przedmiotów podczas poruszania się w przestrzeni Zdolność do oceny szybkości poruszających się rzeczy w kierunku obserwatora Próby kliniczne: Zdolność do określania różnic i podobieństw między obrazkami Spostrzeganie całości kształtu, postrzeganie figury i tła Spostrzeganie relacji przestrzennych, odtwarzanie budowli z klocków wzór przestrzenny i płaski Zdolność do oceny położenie różnych obiektów względem siebie Wyszukiwanie na obrazku konkretnego przedmiotu Wyszukiwanie w tekście konkretnych litery, wybieranie z różnych przedmiotów wybranej kategorii np. owoce, warzywa Wybieranie przedmiotów w określonym kolorze Układanie figur w konturach Dopasowywanie figur/ przedmiotów do ich cieni, wrzucanie do pudełka klocków o różnych kształtach Wkładanie mniejszych pojemników w większe Dobieranie par obrazek przedmiot Dostrzeganie różnic na obrazkach Odtwarzanie wzoru ułożonego przez terapeutę Różnicowanie węchowe:

14 Obserwacje kliniczne i dane z wywiadu: Reakcja na zmianę rodzaju i natężeniu zapachu Zdolność do określania zapachu Próby kliniczne: Odszukiwanie par zapachów Określanie natężenia zapachu Zdolność do podążania za zapachem bez kontroli wzrokowej Różnicowanie smakowe Obserwacji klinicznej i dane z wywiadu Zdolność do różnicowania smaków, reakcja na nowe smaki Zdolność do rozróżnienia przedmiotów jadalnych od niejadalnych Reakcja na zbyt ostre smakowo jedzenie Wybieranie pokarmów wzrokowo Próby kliniczne: Określenie smaków podstawowych Określanie natężenia smaków Problemy różnicowania sensorycznego u dzieci z autyzmem Najczęściej występujące problemy to trudności w różnicowaniu dotykowym i proprioceptywnym, ograniczającym rozwój schematu ciała Również widoczne są osłabione zdolności do różnicowania przedsionkowego, do kontroli tępa ruchu, zatrzymania jego

15 Przy nasilonych problemach z przetwarzaniem słuchowym uwypuklają się trudności w różnicowaniu słuchowym szczególnie związanym z zauważeniem początku i końca sekwencji np. rytm, zdania Dzieci bardzo dobrze zwykle różnicują pojedyncze dźwięki niż ich sekwencje Trudności w diagnozie obszaru różnicowania sensorycznego Ograniczenia komunikacyjne, opóźniony przetwarzanie informacji słuchowej, osłabiona zdolność do odczytywania intencji drugiej osoby mogą wpływać na trafność oceny poziomu wykonania poszczególnych prób klinicznych Trudności w odraczaniu reakcji blokują często dzieciom możliwość wykonania zadania Spostrzeganie fragmentaryczne, słaba koherencja centralny ogranicza rozwijanie zdolności do łączenia informacji, a przede wszystkim powoduje rozproszenie uwagi na zadaniu Funkcjonowanie dziecka z zaburzeniami posturalno-okoruchowymi Zaburzenia posturalno-okoruchowe Dziecko ma: Nieprawidłową postawę ciała Osłabione reakcje posturalne w tle, reakcje adaptacyjne Osłabione mechanizmy równoważne Nieprawidłowe napięcie mięśniowe Słabą stabilizację centralną Opóźnienia w rozwoju odruchowym Słabą płynność ruchów oczu, osłabione praksje wzrokowe i ruchy konwergencyjne Prawidłowa kontrola posturalna

16 Zapewnia stabilną i jednocześnie mobilną podstawę dla subtelnych ruchów głowy, oczu i kończyn co wynika z integracji informacji przedsionkowoproprioceptywnych i wzrokowych. Bazuje na prawidłowych reakcjach adaptacyjnych i posturalnych w tle. Ruch i równowaga Zautomatyzowane, skoordynowane ruchy oraz równowaga możliwe są wtedy, gdy w centralnym układzie nerwowym dochodzi do połączenia wrażeń przedsionkowych z innymi wrażeniami. Ruch i równowaga to nie zmysły lecz umiejętności motoryczne o podstawie sensorycznej. Napięcie mięśniowe Napięcie mięśniowe to sprawność motoryczna o podstawie sensorycznej, stanowi ono element normalnych wzorów ruchu. Układ przedsionkowy razem z układem proprioceptywnym mają duży wpływ na napięcie mięśniowe, regulują bowiem przesyłaną z mózgu do mięśni informację neurologiczną. Informacja ta dotyczy tego jak mocno mają one się kurczyć, byśmy potrafili przeciwstawić się działającej na nas sile grawitacji w celu wykonania różnych zadań Dziecko ze słabymi reakcjami posturalnymi: Często kładzie głowę na stola Rozciąga się na podłodze Zsuwa się z krzesła Może mieć trudności z przekręceniem gałki u drzwi i naciśnięciem klamki Chwyta przedmioty zwiotczałymi dłońmi albo wręcz mocno je ściska, aby zrekompensować niskie napięcie mięśniowe Łatwo się męczy, ponieważ przeciwstawianie się sile grawitacji wymaga dużych nakładów energii Stabilność posturalna, Stabilizacja centralna

17 Propriocepcja daje nam podświadome poczucie z istnienia ciała. Ułatwia nam stabilizowanie swojej pozycji wtedy, gdy siedzimy, stoimy lub się ruszamy. Rozwój motoryczny, budowanie napięcia mięśniowego bazuje na stabilizacji centralnej zgodnie z kierunkiem proksymodystalnym Dobra kontrola części centralnych ciała daje bazę do uczenia się izolowanych ruchów ciała Dziecko z dysfunkcją proprioceptywną brakuje stabilności, dzięki której mogłoby wprowadzać zasadnicze zmiany w ramach codziennych umiejętności, jakościowe zmiany ruchu Rozwój odruchowy Prawidłowy rozwój motoryczny zakłada coraz lepiej i precyzyjniej łączoną informację z systemu przedsionkowego i proprioceptywnego Daje to bazę do budowania adekwatnego do zadania napięcia mięśniowego, a także wspomaga umiejętność dziecka, przechodzenia przez kolejne fazy rozwoju odruchowego Rozwój odruchowy z kolei wspomaga rozwój motoryczny Konsekwencje zakłóceń rozwoju odruchowego 1. Toniczny Odruch Błędnikowy (TOB) Pozwala na kontrolę głowy i właściwą pracę oczu Pozwala na pokonanie siły grawitacji poprzez właściwą pracę prostowników i zginaczy Gwarantuje prawidłowe napięcie mięśniowe i postawę ciała Niechęć do uczestniczenia w zajęciach sportowych 2. Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny (ATOS) We wczesnym dzieciństwie zapobiega leżeniu dziecka twarzą w dół, kiedy jest w pozycji na brzuchu Pozwala przewrócić się dziecku z pleców na brzuch

18 Stanowi podstawę ruchu sięgania po przedmioty Zaburzenia okoruchowa Ruchy gałek ocznych są zależne od pracy systemu przedsionkowego Są sterowane przez 3 pary mięśni sterujących gałką oczną w różnych płaszczyznach Dysfunkcje w tym obszarze dotyczą zakłóceń płynnych ruchów oczu w płaszczyźnie: - horyzontalnej, wertykalnej, diagonalnej Obejmują zakłócenia praksji wzrokowych w płaszczyźnie: horyzontalnej, wertykalnej, diagonalnej Pokazują zakłócenia ruchów wergencyjnych (konwergencyjnych i dywergencyjnych) Dotyczą opóźnień w rozwoju odruchowym widocznych w zależnej od ruchów głowy pracy oczu Trudności w kontroli posturalnookoruchowej występujące u dzieci z autyzmem: Problemy z zatrzymaniem ruchu skutkują dużym pobudzeniem ruchowym, osłabioną równowagą statyczną i dynamiczną Dysfunkcje przedsionkowo-proprioceptywne dają odbicie w zakłóconej pracy poszczególnych grup mięśniowych Widoczna jest osłabiona stabilizacja centralna Często dzieci te mają osłabioną pracę obręczy barkowej Często obserwowana jest przewaga mechanizmów zgięciowych w trudnościach przyjęcia szczególnie pozycji wyprostnej Zakłócona jest uwaga wzrokowa i jakość pracy oczu Problemy diagnostyczne

19 Częsta potrzeba modyfikacji prób klinicznych wplątanych w spontaniczne aktywności, np. badanie integracji odruchów TOB, ATOS, równowagi, izolowanych ruchów ciała Większa potrzeba kontroli ilości dodatkowych bodźców wokół dziecka podczas diagnozy Podczas badania pracy oczu włączenie poruszających się bodźców wzrokowych Trudności w ocenie adekwatnej pracy mięśni przy często nieadekwatnych emocjach prezentowanych przez dziecko Trudności w ocenie na ile dziecko słabiej uruchamia poszczególne partie mięśni, a na ile nie ma motywacji do pracy, nie widzi sensu zadania Podstawowe deficyty sensoryczne w obszarze planowania motorycznego i koordynacji ruchu Zakłócona praca bazowych systemów sensorycznych, w tym: Dysfunkcje przedsionkowe widoczne w obszarach: tendencji najczęściej do podwrażliwości tego systemu problemach różnicowania wrażeń z ruchu Dysfunkcje proprioceptywne obecne w: zaznaczonym wysokim progu reakcji na tego typu bodźce trudnościach w różnicowaniu wrażeń z czucia głębokiego Dysfunkcje dotykowe, mogące dotyczyć dwóch problemów: problemami nadwrażliwości w obrębie tego systemu problemami różnicowania dotykowego Wyraźny problem w łączeniu informacji przedsionkowych, prorprioceptywnych i dotykowych na różnych piętrach systemu nerwowego Zakłócony rozwój mechanizmów posturalnych: Osłabiona stabilizacja centralna Obniżone napięcie mięśniowe

20 Słabe praksje oczu Niższa jakość przyjęcia pozycji zgięciowej podczas badania integracji TOB Obniżona zdolność do izolowania ruchu Zakłócenia rozwoju schematu ciała: Problemy nadwrażliwości dotykowej Obniżone zdolności kinestetyczne Zakłócona orientacja prawo-lewo Słabiej rozwinięta kierunkowość w odniesieniu do własnego ciała Zakłócenia rozwoju dynamicznego obrazu własnej osoby Inne czynniki obecne w problemach dysprasji: Osłabione zdolności do wizualizacji czynności Osłabione zdolności do przekładania informacji poznawczej na motoryczną Trudności w opracowaniu strategii działania Problemy w wykonywaniu działań sekwencyjnych Ogólna dezorganizacja działania Problemy samoobsługowe Problemy z artykulacją, pisaniem, rysowaniem Kliniczny obraz dyspraksji Niskie wyniki w testach: Imitacja Pozycji (praksje posturalne) Praksji oralnych Obustronnej Koordynacji Ruchowej Identyfikacji Palców

21 Grafestezji Lokalizacji Bodźca Dotykowego Równowagi w Pozycji Stojącej Może być obniżona Kinestezja W obserwacji Klinicznej: Nieadekwatna pozycja zgięciowa na plecach Trudności w wykonaniu sekwencji palce kciuk, Słabe wykonanie próby rotacji tułowia Trudności w szybkiej rotacji przedramion Osłabiona stabilizacja centralna Trudności w sekwencjach skoków (pajacyk, skoki naprzemienne) Dane z wywiadu Później osiągane kroki milowe Trudności w zdobywaniu umiejętności motorycznych (jeździk, rower, rolki) Trudności w samoobsłudze Problem z rysowaniem, wycinaniem, lepieniem Trudności w zabawach rówieśniczych, grach zespołowych labilność emocjonalna Problemy dziecka z autyzmem w obszarze planowania motorycznego Osłabiony schemat ciała, czucie ciała i zakłócony dynamiczny obraz własnej osoby Obniżone zdolności kinestetyczne i różnicowanie czuciowe osłabiające kontrolę ruchów ciała Tendencja do ruchów globalnych, słabiej izolowanych

22 Problemy z odtwarzaniem, naśladowaniem ruchów drugiej osoby Trudności z wizualizacją i organizacją planu wykonywania kolejnych czynności Problemy z uogólnieniem cech przedmiotu, spostrzeganie fragmentaryczne jego właściwości, stąd trudności z różnym zastosowaniem danej rzeczy lub zabawki Trudności z wykonywaniem działań sekwencyjnych, tendencja do fiksowania na jednej czynności Problemy w diagnozie problemów planowania motorycznego Trudności w ocenie całości pola percepcyjnego i odtwarzania ruchu w pozycji naprzeciwko osoby badającej (prezentacja układu ruchu w lustrze, równolegle do dziecka) Problemy w rozgraniczeniu umiejętności poznawczych i rozumienia poleceń od trudności w podejmowaniu złożonej aktywności Obronne reakcje przez nowym, zbyt trudnym lub niezrozumiałym zadaniem w fiksacje, zachowania stereotypowe Terapia integracji sensorycznej Celem terapii jest poprawa rejestracji i modelowania doznań zmysłowych i wspomaganie dziecka by nauczyło się modulować proste reakcje adaptacyjne. przy ocenie realnych celów w terapii należy brać pod uwagę przede wszystkim poprawę funkcjonowania dziecka, stan wyciszenia i rozwój samoobsługi dzieci a autyzmem są podatne na przestymulowanie (trzeba uważać, bo nie zawsze mówią, że jest im źle) Wskazów do pracy z dzieckiem z autyzmem w ocenie przebiegów procesów SI opieramy się głównie na obserwacji klinicznej, eksperymentach klinicznych i obserwacji reakcji dziecka ważna jest obserwacja zachowań stereotypowych dziecka

23 wyniki testowania należy traktować z dystansem, patrząc na postępy dziecka w trakcie terapii u dziecka autystycznego można przeprowadzać testy testy wykonuje się co 6 12 miesięcy ( najlepiej rok) obserwacje kliniczne nawet co 2 3 miesiące obserwować zachowania dziecka by wiedzieć, które systemy sensoryczne uaktywnia należy zachować ostrożność w stosowaniu stymulacji przedsionkowej, zwłaszcza typu rotacyjnego wskazana jest dobrze tolerowana stymulacja dociskowa podczas stymulacji przedsionkowej należy uaktywnić komunikacje werbalną terapia początkowo powinna być w miarę możliwości bezdotykowa nie należy na siłę forsować patrzenia w oczy ( ale należy stwarzać przestrzeń do nawiązywania kontaktu) po stymulacji przedsionkowej stosujemy ruchome bodźce wzrokowe dobrze jest pracować w wyciszonym pomieszczeniu mówiąc wyciszonym głosem warto kontrolować światło Warto Pamiętać o: wykorzystaniu lustra do uczenia umiejętności naśladowania łączeniu czynności lubianej z pożądaną przekładaniu stereotypii na czynności celowe wprowadzaniu do czynności stereotypowych nawet drobnych, ale nowych elementów stosowaniu koloru czerwonego i żółtego aktywizujących układ nerwowy dostosowaniu wymagań do sfery najbliższego rozwoju

24 terapia dziecka autystycznego przeplatana programami domowymi powinna trwać stale Trudne zachowania należy analizować w świetle: autostymulacji jako sytuacja kiedy zbyt mało wrażeń sensorycznych dociera do dziecka z otoczenia samouszkadzania jako sytuacja gdy zbyt mało bodźców dociera do dziecka, zbyt intensywnie reaguje, jako forma reakcji na stres.