INTEGRACJA SENSORYCZNA JAKO METODA

Transkrypt

1 INTEGRACJA SENSORYCZNA JAKO METODA WSPOMAGAJĄCA TERAPIĘ PEDAGOGICZNĄ UCZNIÓW Z DYSLEKSJĄ WARSZTAT MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA DYSLEKSJA JAKO ZABURZENIE NEUROROZWOJOWE PRZYCZYNY SKUTKI POMOC GDAŃSK WRZEŚNIA 2015 ROKU dr n. hum. Marta Wiśniewska, pedagog specjalny,-oligofrenopedagog, logopeda, instruktor i terapeuta metody integracji sensorycznej, PSTIS SI, Zespół Szkół Specjalnych nr 63 Warszawa, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej Warszawa, Centrum Rozwoju Psychoruchowego INSENTI.

2 DYSLEKSJA Specyficzne zaburzenie w uczeniu się cechujące się niespójnymi osiągnięciami w zakresie czytania i pisania w stosunku do innych umiejętności poznawczych przy I.I. zachowanym w normie. Zestaw symptomów behawioralnych: problemy z koordynacją ruchów, obniżony poziom umiejętności w zakresie motoryki dużej i małej, słaba/niższa kontrola posturalna (m.in. za: J. Ayres, 1979; L. Miller, 2001; R. Nicolson, A. Fawcett, 1995; C. Stoodley, 2005). Projekcja na inne aspekty codziennego funkcjonowania.

3 PRZYCZYNY HIPOTEZA: - Dysfunkcja móżdżku problem z reakcjami posturalnymi, koordynacją, równowagę (za: K. Rochelle, C. Witton, J. Talcott, 2008). - SŁABA KONTROLA POSTURALNA Funkcje móżdżku: Struktura zaangażowana w koordynację bodźców przedsionkowych i wzrokowych używanych do regulacji napięcia posturalnego (m.in.za: Morton, Bastian, 2004; Voogd, 2004; Anderson, 2006). PROBLEM Z INTEGROWANIEM INFORMACJI ZMYSŁOWYCH.

4 Williams, Mary Sue and Sherry Shellenberger. "How Does Your Engine Run?" A Leader's Guide to The Alert Program for Self-Regulation. Albuquerque, NM: TherapyWorks, Inc., 1996.

5 WCZESNE OBJAWY DYSLEKSJI W WIEKU NIEMOWLĘCYM PONIEMOWLĘCYM I PRZEDSZKOLNYM (ZA: M. BOGDANOWICZ) opóźniony rozwój ruchowy (raczkowanie, siadanie, chodzenie, bieganie), niższa sprawność manualna, w tym samoobsługowa, niższy poziom koordynacji ruchowej, opóźniony rozwój mowy, niższy poziom orientacji w schemacie ciała.

6 POCZĄTKI METODY SI W USA I W POLSCE Brak poprawy w nauce przy zastosowaniu klasycznych metod pedagogicznych Badania, hipotezy, testy i próby Brak efektów w terapii tradycyjnej (zajęcia psychopedagogiczne), stolikowej, typu papier-ołówek J. Ayres Integracja sensoryczna (funkcji percepcyjnomotorycznych) złożona organizacja wrażeń płynących z ciała i środowiska, która umożliwia celowe i efektywne działanie. Prawidłowa organizacja wrażeń umożliwia sprawne działanie w zakresie: percepcji, planowania motorycznego, napięcia, mechanizmów posturalnych, emocji i uczenia się.

7 BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ N. Kephart - trudności w nauce dziecka (czytanie, pisanie, liczenie) wynikają z niesprawnej motoryki, System percepcyjnomotoryczny, N. C. Kephart; Dziecko opóźnione w nauce szkolnej; PWN; Warszawa 1970 r. M. Frostig związek procesów uczenia się z funkcjonowaniem sensoryczno-motorycznym, Test Rozwojowy Percepcji Wzrokowej Program rozwoju percepcji wzrokowej "Program rozwijający percepcję wzrokową" Marianne Frostig, David Horne Wyd.PTP, Warszawa 1986 r.

8 BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ AMERICAN JOURNAL OF OCCUPATIONAL THERAPY J. Ayres, 1965, wyniki testów SCSIT różnicują dzieci na mające trudności w uczeniu się i te bez problemów w tym zakresie, Frank, Levinson, 1973, 97% dzieci z dysleksją ma trudności w przetwarzaniu wrażeń przedsionkowych, A. Finocchiaro, 1975, obecność odruchów tonicznych (TOB, STOS, ATOS) u dzieci z trudnościami w uczeniu się, De Quiros, 1975, zaburzenia pracy systemu przedsionkowego u dzieci z trudnościami w uczeniu się

9 BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ - AMERICAN JOURNAL OF OCCUPATIONAL THERAPY J. Ayers, 1977, skrócony oczopląs porotacyjny u dzieci z trudnościami w uczeniu się, K. Ottenbacher, 1978/1979, skrócony oczopląs, obniżone napięcie mięśniowe, obniżony poziom mechanizmów równoważnych (oz) u dzieci z trudnościami w uczeniu się, A. Fisher, 1987, obniżony poziom mechanizmów równoważnych u dzieci z trudnościami w uczeniu się,

10 BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ - AMERICAN JOURNAL OF OCCUPATIONAL THERAPY O`Brien, S. Cermak, A. Murray, 1988, u dzieci z trudnościami w uczeniu obserwuje się dyspraksję, co koreluje z zaburzeniami percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej, C. Kranowitz, 1998, zaburzenia integrowania bodźców przedsionkowych, proprioceptywnych i dotykowych u dzieci z trudnościami w uczeniu się,

11 BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ - AMERICAN JOURNAL OF OCCUPATIONAL THERAPY Viana, A. i współ., 2013, słaba kontrola posturalna, trudności z integracją informacji pochodzących z kilku systemów, znaczące obniżenie kontroli posturalnej przy zadaniach wymagających uwagi,

12 POLSKIE BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ J. Afeltowicz, 1996 pomiar oczopląsu porotacyjnego u dzieci z dysleksją, A. Zielińska, 1997 związek oczopląsu porotacyjnego z zaburzeniami artykulacyjnymi, B. Mazurkiewicz, 2000 niezintegrowany ATOS u dzieci z trudnościami w uczeniu się, Z. Przyrowski, 2004 obecność odruchów tonicznych, trudności z zakresie ruchów oczu, skrócony oczopląs u dzieci z dysleksją, Skonieczna-Żydecka i współ, 2015 wpływ zaburzeń SI na umiejętności szkolne.

13 WSPÓŁWYSTĘPOWANIE DYSLEKSJI Z ADHD

14 METODY BADANIA ZABURZEŃ SI U DZIECI Z TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ wywiad z rodzicami, obserwacja funkcjonowania dziecka w czasie swobodnej aktywności/zabawy, ocena funkcjonowania dziecka w czasie sytuacji zadaniowych. Obserwacja Kliniczna, Testy Południowokalifornijskie Południowokalifornijski test oczopląsu porotacyjnego, Kwestionariusz Sensomotoryczny.

15 TYPOLOGIA ZABURZEŃ SI L. MILLER SENSORY PROCESSING DISORDERS (2000) dysfunkcje integracji sensorycznej 1. zaburzenia modulacji 2. zaburzenia o podłożu motorycznym 3. zaburzenia różnicowania 1. nadwrażliwość sensoryczna, podwrażliwość sensoryczna, poszukiwanie sensoryczne 2. dyspraksja, zaburzenia posturalne 3. zaburzenia dyskryminacji dotykowej, wzrokowej, smakowej, węchowej, słuchowej

16 ZABURZENIA O PODŁOŻU MOTORYCZNYM Zaburzenia posturalne Dyspraksja zaburzenia reakcji posturalnych, niezintegrowane odruchy, nieprawidłowa okulomotoryka (wergencja + wady wzroku), obniżony tonus mięśniowy, skrócony oczopląs porotacyjny. zaburzenia praksji, zaburzenia reakcji posturalnych, obniżona koordynacja ruchów, trudności w różnicowaniu dotykowym.

17 Trudności z koordynacją ruchów, Obniżony poziom technik szkolnych (czytanie, pisanie) Zaburzenia okoruchowe Praksje (planowanie motoryczne) Trudności w uczeniu się nowych zadań ruchowych, Trudności w generalizacji umiejętności ruchowych, Niezgrabność ruchowa. Obecność odruchów tonicznych, Niższa koordynacja ruchowa, Niższe umiejętności manipulacyjne, grafomotoryczne Reakcje posturalne Procesy modulacji Niewłaściwy poziom ponudzenia, Obniżony poziom koncentracji uwagi

18 Trudności w uczeniu się wiążą się z zaburzeniami o podłożu motorycznym: niedojrzałość posturalna, niezintegrowane odruchy, nieprawidłowa okulomotoryka, obniżony tonus mięśniowy, skrócony oczopląs porotacyjny.

19 Przyczyną trudności w uczeniu się z perspektywy integracji sensorycznej są niedojrzałe lub/i niewłaściwie działające systemy zmysłowe. Celem terapii SI będzie bodźcowanie określonych struktur układu nerwowego dojrzewanie i wzmacnianie procesów integracyjnych o o o Terapia SI wzmacnia zdolności do uczenia się mózgu. Terapia SI ma funkcję wspomagającą, uzupełniającą względem uczenia technik szkolnych. Procesy czytania, pisania i liczenia (podstawowe techniki szkolne) są bardzo skomplikowane i opierają się na solidnej bazie sensoryczno-motorycznej.

20 Terapia dzieci z trudnościami w uczeniu się - planowanie

21 KROK 1 Dostarczanie kontrolowanej ilości bodźców z systemów bazowych: przedsionkowego, proprioceptywnego i dotykowego.

22 KROK 2 Integracja odruchów tonicznych Poprawa reakcji posturalnych (reakcje równoważne, reakcje posturalne w tle)

23 KROK 3 Usprawnianie okulomotoryki (fiksacja, wodzenie,wergencja) oraz percepcji wzrokowej

24 KROK 4 Usprawnianie percepcji słuchowej poprzez stymulację przedsionkową. Dodatkowe wspomaganie: treningi słuchowe (trening Johansena, trening Tomatisa).

25 KROK 5 Usprawnienie orientacji przestrzennej i orientacji w schemacie ciała.

26 KROK 6 Usprawnienie koordynacji wzrokoworuchowej.

27 JAK WSPOMÓC W KLASIE PRZEDSZKOLNEJ/SZKOLNEJ Sprzęt, Ćwiczenia śródlekcyjne, Zajęcia ruchowe.

28 POMOCE/PROGRAMY Program Move to learn, Trening astronautyczny, Ćwicz razem z Brunem karty praksji, EMPIS Aktywności czuciowoprzedsionkowe, EMPIS

29 JAK WSPOMÓC DODATKOWO?

30 REKOMENDACJE Paradygmat wczesnego rozpoznawania objawów ryzyka dysleksji, Podejmowanie szybkiej interwencji terapeutycznej, której celem jest diagnoza i terapia procesów integracji percepcyjno-motorycznej.