Problemy eksploatacji pojazdów i sprzętu ratowniczo-gaśniczego w Państwowej Straży Pożarnej

Transkrypt

1 KUPICZ Włodzimierz 1 OGRODNIK Paweł 2 Problemy eksploatacji pojazdów i sprzętu ratowniczo-gaśniczego w Państwowej Straży Pożarnej WSTĘP Zgodnie z ustawą Państwowa Straż Pożarna jest zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formację, przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami [1,2]. Jak zatem widać podstawowym i szczególnie istotnym elementem większości prowadzonych działań jest sprawnie działający sprzęt specjalistyczny. Bezawaryjne działanie sprzętu jest bezpośrednio związane ze skutecznością prowadzonych działań jak i bezpieczeństwem samych ratowników i osób ratowanych. Jednym z najbardziej zaawansowanych technologicznie urządzeń w PSP wykorzystywanym podczas prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczych jest samochód pożarniczy. Zarówno podwozie jak i zabudowa pojazdu pożarniczego wyposażone są w skomplikowane układy elektroniczne i mikroprocesory sterujące pracą kluczowych podzespołów[3,7]. Z przeprowadzonych badań wynika że częste problemy z silnikiem pojazdu wynikają z faktu wykorzystywania do zabudów pożarniczych samochodów z silnikiem spełniającym najnowsze normy emisji spalin. Przy nieregularnej eksploatacji, na krótkich dystansach, oraz pod pełnym obciążeniem precyzyjne układy oczyszczania spalin z toksycznych związków okazują się zawodne i wymagają szczególnej uwagi. Coraz częściej układy wodno-pianowe wyposażane są w pojazdach pożarniczych w systemy elektronicznego nadzoru utrzymujące stałe ciśnienie w liniach tłocznych. Jak wykazały prowadzone badania układy elektryczne i elektroniczne zabudowy stanowiły znaczący odsetek w uszkodzeniach pojazdów. Kolejnym bardzo zaawansowanym technicznie urządzeniem jest podnośnik hydrauliczny i drabina obrotowa. Podstawowym zagrożeniem podczas pracy tego sprzętu jest utrata stateczności. Stąd bardzo zaawansowane systemy nadzoru ostrzegające przed tym zagrożeniem, które po przekroczeniu pewnych wartości krytycznych unieruchamiają drabinę/podnośnik. Wszystkie kluczowe podzespoły drabiny/podnośnika monitorowane są za pomocą szeregu czujników. Sygnały są następnie przetwarzane przez jednostkę centralną obliczającą na bieżąco dopuszczalne z punktu widzenia bezpieczeństwa parametry pracy. Niestety elektroniczny system nadzoru jest bardzo zawodny. Częste są awarie czujników, elementów elektrycznych, lub mechanicznych które wpływają na parametry sygnałów. Na bardzo niski poziom niezawodności zwracali uwagę użytkownicy funkcjonariusze PSP. Celem prezentowanego artykułu było zaprezentowanie problemów eksploatacyjnych pojazdów i sprzętu ratowniczo-gaśniczego w Państwowej Straży Pożarnej, a także wskazanie konieczności stałego nadzoru eksploatacji w zakresie niezawodności działania opisanego sprzętu. Z przeprowadzonych prac badawczych wynika że ze względu na stopień zaawansowania technologicznego i związaną z tym podatność na uszkodzenia monitorowaniu stanu powinny podlegać drabiny mechaniczne i podnośniki. Następnie monitorowanie stanu powinny objąć nowoczesne pojazdy ratowniczo-gaśnicze wyposażone w zaawansowane systemy sterowania mikroprocesorowego zarówno w części podwoziowej jak i zabudowy pożarniczej. Przedstawione w artykule wyniki badań zostały wykonane w ramach Projektu rozwojowego Nr DOBR-BIO4/051/13087/2013 Opracowanie metodologii stałego nadzoru eksploatacji wybranych obszarów wyposażenia straży pożarnej w zakresie niezawodności i skuteczności działania. 1 Szkoła Główna Służby Pożarniczej, ul. Słowackiego 52/54, Warszawa, Zakład Sprzętu Ratowniczo-Gaśniczego Tel: , wlodekkupicz@gmail.com 2 Szkoła Główna Służby Pożarniczej, ul. Słowackiego 52/54, Warszawa, Zakład Mechaniki Stosowanej, Tel: pogrodnik@sgsp.edu.pl 6381

2 1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POJAZDÓW POŻARNICZYCH Samochody pożarnicze stanowią bardzo istotny element wyposażenia w sprzęt Państwowej Straży Pożarnej. Umożliwiają one szybkie dostarczenie na miejsce zdarzenia strażaków, sprzętu pożarniczego i środków gaśniczych przeznaczonych do prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej. Szybkie podjęcie tego typu działań ma kluczowe znaczenie dla ich skuteczności i efektywności. Samochody pożarnicze są to samochody specjalnie zbudowane i wyposażone w odpowiednie urządzenia, przystosowane do przewożenia ludzi i sprzętu pożarniczego potrzebnego do wykonania zadań podczas akcji ratowniczej lub gaśniczej i umożliwiające prowadzenie specjalnych działań takich jak: podawanie środków gaśniczych, prowadzenie prac na wysokości, oświetlenie terenu działań itp. Zgodnie z obowiązującą normą [6] samochód pożarniczy jest to pojazd używany do zwalczania pożarów i/lub ratownictwa. Podstawowe funkcje, jakie spełnia w zależności od przeznaczenia, to: transport ludzi, sprzętu i środków gaśniczych na miejsce akcji, wytworzenie i podanie skutecznych prądów gaśniczych, zasilanie odbiorników w energię (elektryczną, hydrauliczną lub pneumatyczną), dotarcie do poszkodowanych i umożliwienie ewakuacji, oświetlenie miejsca akcji, usunięcie powstałych szkód. Zgodnie z Rozporządzeniem MSWiA pojazdy pożarnicze można podzielić na następujące grupy: a. Samochody ratowniczo-gaśnicze, b. Samochody z podnośnikiem hydraulicznym, c. Samochody z drabiną mechaniczną, d. Nośniki kontenerowe i kontenery wymienne oraz przyczepy do przewozu kontenerów, e. Przyczepy i naczepy z zamontowanym sprzętem specjalistycznym, f. Inne samochody pożarnicze np.: Samochody ratownictwa technicznego, Samochody ratownictwa chemicznego, Samochody ratownictwa wysokościowego, Samochody ratownictwa wodnego, Samochody dowodzenia i łączności, Samochody operacyjne. Różnorodność zadań stawianych przed jednostkami ochrony przeciwpożarowej powoduje, że samochody pożarnicze mają różną konstrukcję i wyposażenie, co jest podstawą ich klasyfikacji i podziału. Obecnie, w zakresie podziału i oznaczenia samochodów pożarniczych, obowiązuje norma PN-EN :2011 [6] Samochody pożarnicze. Podział i oznaczenie, jednakże w nomenklaturze bardzo często spotyka się oznakowanie i podział zgodne z normą PN-79/M [8], która znacząco odbiega od normy europejskiej. Przykładowo, w normie [6] nie ma podziału samochodów pożarniczych na dwa typy: gaśnicze i specjalne, jest natomiast podział na dziewięć grup samochodów w zależności od zastosowania. Samochody gaśnicze wg nowej normy otrzymały nazwę samochody ratowniczo-gaśnicze. Kategoria pojazdu pożarniczego charakteryzuje jego zdolność do poruszania się w warunkach terenowych. Zgodnie z obowiązującą normą wyróżniamy następujące kategorie samochodów pożarniczych: Kategoria 1 samochody przeznaczone do poruszania się po drogach o twardej nawierzchni, posiadające jedną oś napędowa oraz niskie zawieszenie (niskie wartości takich parametrów jak kąt zejścia, natarcia), Kategoria 2 Samochody zdolne do poruszania się po wszystkich drogach o twardej nawierzchni i w ograniczonym zakresie poza tymi drogami. Posiadają podobnie jak samochody terenowe napęd na wszystkie koła. 6382

3 Kategoria 3 Samochody zdolne do poruszania się po wszystkich drogach i bezdrożach. Posiadają blokady wszystkich mechanizmów różnicowych układu napędowego oraz opony z bieżnikiem terenowym. Różnice pomiędzy samochodami kategorii 2 (uterenowione) i 3 (terenowe) polegają przede wszystkim na innych wartościach parametrów decydujących o zdolności pokonywania przeszkód terenowych. Parametry te to: prześwit, kąt natarcia, kąt zejścia i kąt rampowy. Samochody kategorii 3 mają znacząco wyższe wartości tych parametrów, jak również mniejsze rozstawy osi i wartości zwisu przedniego i tylnego. Szczegółowy podział samochodów pożarniczych w odniesieniu do klas, grup oraz kategorii został przedstawiony w Tab.1. Tab.1. Podział samochodów pożarniczych wg PN-EN :2011[6] KLASY KATEGORIE GRUPY SAMOCHODÓW POŻARNICZYCH L: lekka 3t<MMR 7,5t M: średnia 7,5t<MMR 16t S: ciężka MMR>16t 1: miejska 2: uterenowiona 3: terenowa 1. Ratowniczo - gaśnicze: - z pompą pożarniczą, - ze sprzętem specjalnym i/lub dodatkowymi środkami gaśniczymi specjalnymi, np. z CO2, 2. Z drabiną mechaniczną i/lub podnośnikiem hydraulicznym: - drabina mechaniczna, - podnośnik hydrauliczny, 3. Ratownictwa technicznego, 4. Ratownictwa medycznego, 5. Sprzętowe ratownictwa chemicznego 6. Dowodzenia 7. Do przewozu osób, 8. Zaopatrzeniowe (przystosowane do przewozu sprzętu lub środków gaśniczych w celu zaopatrywania jednostek będących w akcji), 9. Inne samochody specjalne (np. do akcji na wodzie lub pod wodą, do akcji związanych z wypadkami kolejowymi, do akcji ratownictwa wysokościowego) MMR maksymalna masa rzeczywista Grupa pojazdu pożarniczego zgodnie z normą PN-EN , mówi o przeznaczeni danego samochodu. Według normy [6] samochód pożarniczy powinien posiadać znakowanie zawierające kolejno: grupę, klasę, kategorię oraz ilość załogi i podstawowe charakterystyczne parametry lub cechy, np. pojemność zbiornika na wodę, wydajność nominalną pompy, występowanie lub brak specjalistycznego wyposażenia. 2 ARMATURA I POMPY POŻARNICZE Armatura i osprzęt pożarniczy stanowi najliczniejszą grupę sprzętu pożarniczego. Urządzenia i sprzęt do niej zakwalifikowane pozwalają na pobór i podawanie wody lub wodnego roztworu środka pianotwórczego podczas wykonywania działań gaśniczych lub ratowniczych. W zależności od rodzaju prowadzonych działań i potrzeb zastosowania odpowiedniego rodzaju strumienia gaśniczego elementy armatury i osprzętu pożarniczego można ze sobą łączyć. Oddzielną grupę sprzętu stanowią pompy pożarnicze. Pompy stosowane w pożarnictwie to głównie pompy wirowe odśrodkowe, służące do zasilenia wodnych stanowisk gaśniczych lub wypompowywania wody z zalanych pomieszczeń oraz rozlewisk [4,5]. Pompy są na stałe montowane w pojazdach pożarniczych i/lub jako autonomiczne agregaty pompowe z własnym silnikiem napędowym. Podstawową klasyfikacje jakiej można dokonać rozpatrując pompy pożarnicze przedstawiono na Rys

4 Rys. 1. Podstawowa klasyfikacja pomp pożarniczych [9,10,11] Z przedstawionej kwalifikacji wynika że pompy pożarnicze możemy podzielić na autopompy i motopompy.autopompa jest to pompa pożarnicza wbudowana na stałe do samochodu pożarniczego i napędzana przez silnik tego samochodu. Motopompa jest to natomiast pompa pożarnicza połączona z własnym silnikiem napędowym w jeden zespół. Wśród motopomp możemy wyróżnić motopompy przenośne i przewoźne. Z dotychczasowych badań i doświadczeń wynika że podczas pracy uszkodzenia autopompy to zarówno elementy układu hydraulicznego jak i układ napędowyprzekładnia i wał od PDOM. 3 PROBLEMY NIEZAWODNOŚCI POJAZDÓW I SPRZĘTU RATOWNICZO - GAŚNICZEGO Pojazdy oraz sprzęt ratowniczo gaśniczy ze względu na charakter pracy poddawane są ekstremalnym obciążeniom. Oczekuje się zdolności pojazdu do rozwijania pełnej mocy i jazdy z maksymalną dynamiką natychmiast po ruszeniu. Jazda z dużymi prędkościami i wykonywanie gwałtownych manewrów obciążają większość podzespołów pojazdu. Jednocześnie stawiane są im bardzo wysokie wymagania dotyczące niezawodności i gotowości technicznej. Uszkodzenie pojazdu podczas akcji gaśniczej może być powodem jej niepowodzenia co pociąga za sobą duże straty materialne a niekiedy również utratę życia ludzkiego. Uzyskanie oczekiwanego wysokiego stopnia gotowości technicznej pojazdów i sprzętu ratowniczo-gaśniczego wymaga opracowania zintegrowanego, zautomatyzowanego systemu monitorowania stanu technicznego pojazdów i urządzeń. W ramach prowadzonego projektu rozwojowego DOBR-BIO4/051/13087/2013 zostanie stworzony demonstratora technologii systemu teleinformatycznego zbierającego i przetwarzającego dane oraz wspierającego zadania logistyczne w zakresie serwisowania oraz zakupów sprzętu ratowniczego a także zawierającego bazę świadectw dopuszczeń wydawanych przez CNBOP PIB. Stworzony system informatyczny wraz z systemem diagnostyki technicznej środków wyposażenia straży pożarnej zwiększy niezawodność sprzętu ratowniczego, co z kolei przełoży się na większą gotowość do straży pożarnej do podejmowania działań ratowniczo-gaśniczych. W ramach jednego z realizowanych przez SGSP zadań badawczych wykonane zostały badania których celem było: Identyfikacja struktury parku pojazdów PSP, Określenie zróżnicowania producentów podwozi i zabudów, Określenie struktury wiekowej pojazdów, 6384

5 Określenie problemów występujących w poszczególnych podzespołach pojazdów i wybranym sprzęcie i na tej podstawie wytypowanie tych które w pierwszej kolejności powinny być poddane stałemu monitorowaniu stanu technicznego. 4 METODYKA BADAŃ Badania dotyczące struktury pojazdów ratowniczo-gaśniczych, ich niezawodności prowadzone były metodą wywiadu osobistego uzupełnionego analizą dokumentacji kwatermistrzowskiej w wybranych Jednostkach Ratowniczo-Gaśniczych na terenie kraju. Dokonano analizy danych w następującym zakresie: Struktura wiekowa pojazdów, Marka podwozia pojazdu, Producent zabudowy, Producent autopompy, Występujące uszkodzenia podzespołów podwozia, Występujące uszkodzenia zabudowy pożarniczej. 4.1 Miejsce i przedmiot prowadzenia badań Badania prowadzono w wybranych Jednostkach Ratowniczo - Gaśniczych PSP na terenie następujący województw: Mazowieckiego, Podlaskiego, Lubelskiego, Warmińsko-Mazurskiego, Dolnośląskiego, Śląskiego, Małopolskiego. Przedmiotem badań były pojazdy gaśnicze zakwalifikowane zgodnie z normą PN-EN do trzech klas: lekkiej średniej i ciężkiej. Ogólna liczba pojazdów, na temat których pozyskano dane to 162 samochody gaśnicze. Dodatkowo zebrano dane nt. podnośników hydraulicznych i drabin w liczbie 12 podnośników i 2 drabiny. W sumie 176 pojazdów pożarniczych. 5 WYNIKI BADAŃ 5.1 Struktura wiekowa W Tab.2. przedstawiono podział badanych pojazdów ze względu na ich rok produkcji, w przedziałach odpowiednio: 2014, , , , do Tab.2. Podział badanych pojazdów ze względu na rok produkcji Liczba pojazdów Rok produkcji Udział % % % % do % Tylko jeden z badanych pojazdów był samochodem nowym. Przeważająca ilość pojazdów wyprodukowana została w latach Producent podwozia W Tab.3. przedstawiono podział badanych pojazdów ze względu markę podwozia. Najczęściej wybieranymi pojazdami do zabudowy pożarniczej są podwozia marki Renault i MAN. Znaczący jest udział również STAR/STAR-MAN, Mercedes i SCANIA (odpowiednio 15%, 14% i 13%). Wszystkie 6385

6 podwozia Renault (44 szt.) zostały zabudowane przez firmę ISS Wawrzaszek. Podczas badań stwierdzono w sumie 11 marek podwozi, na których wykonano zabudowy pożarnicze. Tab.3. Podział badanych pojazdów ze względu na markę podwozia Liczba pojazdów Marka podwozia pojazdu Udział Iveco 7 4% Jelcz 10 6% Kamaz 1 1% MAN 34 19% Mercedes 24 14% Renault 44 25% SCANIA 22 13% STAR 27 15% STEYR 2 1% TATRA 2 1% Volvo 3 2% 5.3 Producent zabudowy W Tab.4 przedstawiono podział badanych pojazdów ze względu producenta zabudowy pożarniczej. Tab.4. Podział badanych pojazdów ze względu na producenta zabudowy Producent zabudowy pożarniczej Liczba pojazdów Udział Bocar 5 3% Germaz 13 8% Jelcz 9 6% Moto-Truck 4 2% OSINY 2 1% Rosenbauer 2 1% SHL 7 4% PS Szcześniak 8 5% Stolarczyk 35 22% ISS Wawrzaszek 73 45% Inne 4 2% Prawie połowa wszystkich pojazdów gaśniczych została wykonana przez firmę ISS Wawrzaszek (73 szt.). Kolejna jest firma Stolarczyk (35 szt.). W sumie podczas badań zanotowano 10 firm pożarniczych wykonujących zabudowy. Ponadto w ankietach stwierdzono 4 pojazdy zabudowane przez inne firmy niż wymienione w zestawieniu. 5.4 Zastosowana autopompa pożarnicza W Tab.5 przedstawiono podział badanych pojazdów ze względu producenta zabudowanej autopompy. Największy udział we wszystkich zabudowach mają pompy firmy RUBERG powiązanej z firmą ISS Wawrzaszek. Pozostałe firmy zabudowują pompy różnych producentów. W sumie w zastawieniu odnotowano pompy 7 różnych marek. Ponadto podczas badań stwierdzono 13 pomp których producentów nie udało się zidentyfikować. 6386

7 Tab.5. Podział badanych pojazdów ze względu na producenta zabudowanej autopompy Producent autopompy Liczba pojazdów Udział Godiva 3 2% Johstadt 13 8% Rosenbauer 20 13% Ruberg 74 46% Stolarczyk 24 15% Waterous 5 3% Ziegler 8 5% Inna 13 8% 6 CHARAKTERYSTYKA NAJCZEŚCIEJ WYSTĘPUJACYCH USZKODZEŃ 6.1 Uszkodzenia podzespołów podwozia W Tab.6 przedstawiono występujące uszkodzenia podzespołów podwozia pojazdów. Na podstawie analizy ankiet pogrupowano je do następujących kategorii: Uszkodzenia elementów silnika i jego osprzętu, Uszkodzenia skrzyni biegów, Uszkodzenia pozostałych elementów zespołu napędowego (sprzęgło, wały napędowe, skrzynia rozdzielcza, półosie), Uszkodzenia zawieszenia (resory i amortyzatory, rama pojazdu, oraz zawieszenie kabiny), Uszkodzenia układu elektrycznego/elektronicznego, Uszkodzenia układu kierowniczego, Uszkodzenia układu hamulcowego. W ankietach uwzględniono uszkodzenia podzespołów występujące w czasie ostatnich 3 lat. Należy mieć na uwadze, że niektóre uszkodzenia występowały wielokrotnie i co gorsza mimo wielu interwencji serwisu nie udało się ich wyeliminować. W zestawieniu zostały policzone jako pojedyncze uszkodzenia. A zatem jest to liczba pojazdów w których występowały problemy w określonych podzespołach a nie liczba uszkodzeń, która w rzeczywistości będzie większa. Tab.6. Uszkodzenia podzespołów podwozia pojazdów Uszkodzenia podzespołów podwozia Liczba pojazdów Udział silnik 23 13% skrzynia biegów 10 6% układ napędowy 15 9% układ elektryczny/elektroniczny 13 7% zawieszenie 31 18% układ kierowniczy 10 6% układ hamulcowy 26 15% Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić że: a. Najczęstszym uszkodzeniem podwozi pojazdów pożarniczych są awarie związane z zawieszeniem pojazdu (18% wszystkich badanych pojazdów-31 pojazdów). Są to przede wszystkim pęknięcia resorów, przedwczesna utrata skuteczności tłumienia amortyzatorów jak również pęknięcia ramy pojazdu b. Drugim poważnym uszkodzeniem wpływającym na bezpieczeństwo są awarie układu hamulcowego. Z zebranych danych wynika że były to przede wszystkim przedwczesne zużycie okładzin hamulcowych, ich termiczne zniszczenie, pęknięcia przewodów pneumatycznych jak również awarie układów sterowania np. główny zawór hamulcowy, c. Kolejny rodzaj występujących uszkodzeń dotyczył silnika pojazdów (w 13% wszystkich pojazdów). Najczęściej odnotowanymi uszkodzeniami były awarie układu wtryskowego, turbosprężarki, elektronicznego systemu sterowania powiązane z systemem oczyszczania spalin. 6387

8 Należy zauważyć, że niekiedy to ostatnie uszkodzenie kwalifikowane było jako awaria systemu elektronicznego/elektrycznego podwozia pojazdu d. Uszkodzenia skrzyni biegów wystąpiły w 6% pojazdów, natomiast uszkodzenia pozostałych elementów układu napędowego w 9%. Były to przede wszystkim uszkodzenia sprzęgła, w pojazdach lekkich uszkodzenia tłumika drgań skrętnych tzw. koła dwumasowego, oraz uszkodzenia półosi napędowych i skrzyni rozdzielczej w samochodach terenowych e. W ramach uszkodzeń układu kierowniczego najczęściej kwalifikowano przedwczesne zużycie końcówek drążków oraz awarie układu wspomagania, f. W 7% badanych pojazdów występowały uszkodzenia układu elektrycznego/elektronicznego podwozia pojazdu. Są to usterki związane z układem ładowania akumulatorów, oświetlenia a także elektronicznego sterowania wszystkimi podzespołami pojazdu. 6.2 Uszkodzenia elementów zabudowy pożarniczej W Tab.7 przedstawiono występujące uszkodzenia elementów zabudowy pożarniczej. Na podstawie analizy ankiet pogrupowano je do następujących kategorii: a. Uszkodzenia mechaniczne zabudowy (uszkodzenia rolet, tac, pęknięcia poszycia, śrub mocujących, spawów itp.), b. Uszkodzenia układu elektrycznego/elektronicznego zabudowy (oświetlenie, czujniki skrytek, sterowanie autopompy, wyposażenie kabiny, sygnały ostrzegawcze) c. Uszkodzenia napędu autopompy (przystawki odbioru mocy, wału, przekładni autopompy), d. Uszkodzenia autopompy, e. Uszkodzenia układu wodno-pianowego i zbiornika (uszkodzenia armatury, kolektorów, działka, dozownika środka pianotwórczego, pęknięcia i rozszczelnienia zbiornika). Tab.7. Uszkodzenia elementów zabudowy pożarniczej Rodzaj uszkodzenia zabudowy pożarniczej Liczba pojazdów Udział mechaniczne 12 7% układ elektryczny/elektroniczny 24 15% napęd pompy 15 9% pompa 15 9% układ wodno-pianowy/zbiornik 9 6% Najwięcej uszkodzeń zanotowano w układzie elektrycznym/elektronicznym zabudowy pożarniczej. Występowały one w 15% badanych pojazdów. W 9% wystąpiły awarie autopompy oraz napędu autopompy. W 7% pojazdów respondenci sygnalizowali problemy mechaniczne w zabudowie, awarie układu wodno-pianowego i zbiornika dotyczyły 6% wszystkich badanych pojazdów. WNIOSKI Na podstawie przeprowadzonej analizy uzyskanych wyników badan można wysunąć następujące wnioski: Występuje duże zróżnicowanie producentów zarówno podwozi (11 marek) jak również producentów zabudów (7 firm).producenci zabudowy w większości przypadków wykorzystują podwozia różnych marek. Zróżnicowane są również zastosowane autopompy. W zestawieniu występują pompy 7 producentów. Dodatkowo w przypadku 13 autopomp nie udało się zidentyfikować ich producenta. Jedynie firma ISS Wawrzaszek stosuje pompy tylko jednego producenta. W jednostkach Ratowniczo-Gaśniczych można spotkać pojazdy produkowane jednostkowo, niepowtarzalne, bywa że każdy pojazd jest innej marki i producenta zabudowy. Sytuacja taka stwarza istotne problemy w eksploatacji pojazdów i sprzętu. Niezbędne są regularne szkolenia kierowców i ratowników, a przy ich braku występuje ryzyko uszkodzeń związanych z nieumiejętną obsługą pojazdu i zabudowy. W ramach badań zebrano dane nt uszkodzeń podwozia i zabudowy, które wystąpiły w ciągu 3 ostatnich lat eksploatacji pojazdów. Ich szczegółowa analiza wykazała że najczęstszym 6388

9 występującym uszkodzeniem są usterki zawieszenia pojazdu. Znamiennym jest fakt że uszkodzenia takie występują przede wszystkim w obrębie 3 marek podwozi. Wskazuje to na szczególnie niską odporność tych podwozi na długotrwałe obciążenia maksymalną masą rzeczywistą i specyficzny sposób eksploatacji pojazdów pożarniczych. Respondenci wskazywali również na częste zjawisko dobijania zawieszenia co sugeruje przeciążenie pojazdów. Często pojazdy wyposażane są w sprzęt w poszczególnych JRG metodą jego przekładania z pojazdów wycofywanych z eksploatacji. Brak kontroli nad takimi czynnościami może prowadzić do przeciążenia podwozi i uszkodzeń zawieszenia. Drugim rodzajem uszkodzeń wskazującym na przeciążanie pojazdów pożarniczych są uszkodzenia układu hamulcowego. Częste są przypadki przegrzewania okładzin podczas intensywnego hamowania oraz ich szybkiego, nadmiernego zużycia. Przeciążenie może być również przyczyną występujących uszkodzeń elementów układu kierowniczego, w szczególności końcówek drążków kierowniczych. Kolejnym uszkodzeniem występującym w 13% badanych pojazdów to awarie silnika. Ze względu na dużą różnorodność marek są to zarówno awarie układu wtryskowego, turbosprężarki, układu rozruchowego, jak i elektronicznego sterowania. Szczególnie najnowsze pojazdy wyposażone w układy oczyszczania spalin z toksycznych związków narażone są na problemy eksploatacyjne. Pojazdy pożarnicze często poruszają się na krótkich dystansach a w niektórych jednostkach eksploatowane są sporadycznie. Tymczasem układy oczyszczania spalin prawidłowo pracują jedynie przy dłuższej eksploatacji po nagrzaniu silnika do normalnej temperatury pracy, przy średnim obciążeniu. Jeśli nie są spełnione odpowiednie warunki np. do regeneracji filtrów cząstek stałych, elektroniczny układ sterujący przechodzi w tryb pracy awaryjnej i ogranicza moc silnika. Może być to również przyczyną całkowitego unieruchomienia pojazdu. Pozostałe podzespoły ulegające uszkodzenia to skrzynia biegów (w 9% pojazdów), sprzęgło i inne elementy układu napędowego (9%). Prawdopodobną przyczyną wielu takich uszkodzeń (szczególnie w świetle braku regularnych lub jakichkolwiek szkoleń kierowców) jest błąd ludzki. Inna przyczyna wynika z charakteru pracy pojazdu pożarniczego w szczególności natychmiastowej pracy pod pełnym obciążeniem przy nierozgrzanym oleju i innych płynach eksploatacyjnych. Poprawę takiego stanu rzeczy można by uzyskać stosując automatyczną skrzynię biegów. Poprawiłoby to również bezpieczeństwo funkcjonariuszy. Najnowsze konstrukcje automatycznych przekładni przeznaczonych do pojazdów specjalnych znacząco odciążają kierowcę, szczególnie podczas jazdy w ruchu miejskim, górzystym lub w terenie. Poprawiają dynamikę jazdy, co skraca czas dojazdu, nie odwracają uwagi kierowcy od sytuacji na drodze a w terenie dzięki ciągłemu przekazywaniu momentu obrotowego zapobiegają ugrzęźnięciu. Niestety z różnych względów tylko 3 spośród 176 pojazdów posiadały automatyczną przekładnię. Niezależnie od przyczyn, występujące uszkodzenia powodują często unieruchomienie pojazdu, zwiększają koszty eksploatacji jak również zmniejszają stopień gotowości technicznej JRG pogarszając tym samym bezpieczeństwo na danym terenie. Najczęściej występujące uszkodzenia w obrębie zabudowy pożarniczej to awarie układu elektrycznego i elektronicznego. Są to poczynając od niegroźnych w skutkach uszkodzeń oświetlenia skrytek, czujników otwarcia rolet po uszkodzenia świateł ostrzegawczych, sterowania układem wodno-pianowym i awarie sieci CAN powodujące poważne uszkodzenia elektroniki podwozia pojazdu. Kolejne to uszkodzenia autopompy i jej układu napędowego a także układu wodno-pianowego i zbiornika. Przytoczone fakty skłaniają do sformułowania wniosku o konieczności opracowania i wdrożenia do eksploatacji kompleksowego systemu monitorowania stanu technicznego pojazdów i sprzętu pożarniczego. System taki, szczególnie w świetle ogromnego zróżnicowania producentów pojazdów i sprzętu a także występujących uszkodzeń, jest niezbędny do efektywnego funkcjonowania systemu eksploatacji pojazdów w Państwowej Straży Pożarnej. Streszczenie Bezawaryjne działanie sprzętu podczas działań ratowniczo - gaśniczych prowadzonych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej jest bezpośrednio związane ze skutecznością prowadzonych działań jak i bezpieczeństwem samych ratowników i osób ratowanych. Celem prezentowanego artykułu było 6389

10 zaprezentowanie problemów eksploatacyjnych pojazdów i sprzętu ratowniczo-gaśniczego w Państwowej Straży Pożarnej, a także wskazanie konieczności stałego nadzoru eksploatacji w zakresie niezawodności działania opisanego sprzętu. Przeprowadzone badania i analiza wyników skłaniają do sformułowania wniosku o konieczności opracowania i wdrożenia do eksploatacji kompleksowego systemu monitorowania stanu technicznego pojazdów i sprzętu pożarniczego. System taki, szczególnie w świetle ogromnego zróżnicowania producentów pojazdów i sprzętu a także występujących uszkodzeń, jest niezbędny do efektywnego funkcjonowania i eksploatacji pojazdów oraz sprzętu w Państwowej Straży Pożarnej. Operational problems with rescue and fire-fighting vehicles and equipment at State Fire Brigade Abstract Failure-free operation of the equipment during rescue and fire-fighting actions, performed by firefighting units, is directly related to efficiency of the actions, as well as to safety of the rescuers and rescued people. The aim of this paper is to present the operational problems with rescue and firefighting vehicles and equipment at State Fire Brigade, and emphasize the need for continuous supervision of the operation in terms of reliability of the discussed equipment. Conducted studies and analysis of the results led to formulation of the conclusion on the necessity of development and implementation of the complex monitoring system of technical conditions of firefighting vehicles and equipment. Such system especially in the context of large number of vehicles and equipment manufacturers, as well as occurring damages, is crucial for effective functioning and operation of the vehicles and equipment at State Fire Brigade. BIBLIOGRAFIA 1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. nr 147, poz z późn. zm.) 2. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. nr 147, poz z późn. zm.) 3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo gaśniczego (Dz.U Nr 46 poz. 239) 4. Stępniewski M., Pompy. WNT, Warszawa Jędral W., Pompy wirowe odśrodkowe. WPW, Warszawa PN-EN :2000 (ze zm. w 2011). Samochody pożarnicze. Podział i oznaczenie. 7. PN-EN :2009. Samochody pożarnicze. Wymagania ogólne. Bezpieczeństwo i parametry. 8. PN-79/M Samochody pożarnicze. 9. PN-EN , 2 Pompy pożarnicze Pożarnicze pompy odśrodkowe z urządzeniem zasysającym. Część 1: Klasyfikacja Wymagania ogólne i dotyczące bezpieczeństwa. Część 2: Weryfikacja wymagań ogólnych i dotyczących bezpieczeństwa. 10. PN-EN , 2 Pompy pożarnicze. Pompy pożarnicze odśrodkowe bez urządzenia zasysającego. Część 1: Klasyfikacja. Wymagania ogólne i dotyczące bezpieczeństwa. Część 2 Weryfikacja wymagań ogólnych i dotyczących bezpieczeństwa. 11. PN-EN Pompy pożarnicze Motopompy przenośne. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i badania. 6390