POBIERANIE PRÓBEK DO BADAŃ. Remigiusz Pomykała

Transkrypt

1 DO BADAŃ Remigiusz Pomykała

2 O G Ó L N E Z A S A DY P O B I E R A N I A P R Ó B E K PARTIA MATERIAŁU PRÓBKA PIERWOTNA PRÓBKA JEDNO- STKOWA PRÓBKA ZBIORCZA (OGÓLNA) PRÓBKA ŚREDNIA PRÓBKA LABORA- TORYJNA PRÓBKA ANALITYCZN A PRÓBKA PIERWOTNA: PRÓBKA JEDNOSTKOWA: PRÓBKA ZBIORCZA: PRÓBKA ŚREDNIA: PRÓBKA LABORATORYJNA: PRÓBKA ANALITYCZNA: część partii pobrana jednorazowo z jednego miejsca towaru nie opakowanego lub z jednego opakowania jednostkowego (za pomocą szufli, rury, pipety, łyżki) łączna ilość próbek pierwotnych z jednego opakowania (worek, bela, skrzynka, beczka) łączna liczba próbek pierwotnych lub jednostkowych pobranych z całej partii część próbki ogólnej przeznaczonej do badań, reprezentuje całą partię próbka przekazana do laboratorium próbka przeznaczona do analizy

3 O G Ó L N E Z A S A DY P O B I E R A N I A P R Ó B E K Próbki pierwotne Próbki jednostkowe Próbka ogólna Średnia próbka I II III A (I+II+III) B Jednorodna średnia próbka laboratoryjna C

4 O G Ó L N E Z A S A DY P O B I E R A N I A P R Ó B E K Sztukowy Kontrola stuprocentowa PRODUKT Bezkształtny W opakowaniach jednostkowych Luzem Liczba próbek jednostkowych Stała precyzja badań Liczba próbek jednostkowych zależy od: -wielkości partii towaru, -stopnia jednorodności produktu, -przyjętej precyzji badań; Procentowa Według oceny alternatywnej Kontrola wyrywkowa SKJ plany jednostopniowe plany dwustopniowe plany wielostopniowe Według oceny właściwości liczbowej Ograniczenie jednostronne Jednorodny Liczba próbek pierwotnych Stała Ograniczenie dwustronne Niejednorodny Liczba próbek pierwotnych Stała precyzja badań Wielkość próbki, liczba próbek jednostkowych tym większa: -gdy partia bardziej niejednorodna, -mniejsza zawartość poszukiwanego składnika.

5 O G Ó L N E Z A S A DY P O B I E R A N I A P R Ó B E K CEL POBIERANIA PRÓBEK MATRYCA I/LUB OZNACZANY PARAMETR STRATEGIA POBIERANIA PRÓBEK MIEJSCE POBIERANIA PRÓBEK CZĘSTOTLIWOŚĆ POBIERANIA WIELKOŚĆ PRÓBKI TYP PRÓBNIKA ODCZYNNIKI I MATERIAŁY

6 O G Ó L N E Z A S A DY P O B I E R A N I A P R Ó B E K ZAPISY DOKUMENTUJĄCE POBIERANIE PRÓBEK POBÓR PRÓBEK matryca próbki techniki pobierania próbek sekwencja pobierania próbek rodzaj i numery identyfikacyjne zastosowanych próbników rodzaj stosowanych środków konserwujących parametry oznaczane w trakcie analiz parametry próbki oznaczone podczas pobierania próbek dane o sposobie kalibracji przyrządów wykorzystanych podczas pobierania próbek temperatura chłodzonych pojemników do transportu próbek

7 O G Ó L N E Z A S A DY P O B I E R A N I A P R Ó B E K ZAPISY DOKUMENTUJĄCE POBIERANIE PRÓBEK OPIS PRÓBKI nazwa próbnika data pobrania próbki czas pobrania próbki numer próbki miejsce i lokalizacja punktu pobrania próbki typ próbki anality sposób konserwacji

8 O G Ó L N E Z A S A DY P O B I E R A N I A P R Ó B E K ZAPISY DOKUMENTUJĄCE POBIERANIE PRÓBEK ZAPISY DOTYCZĄCE PRÓBEK numer próbki data pobrania próbki czas pobrania próbki numer pojemnika próbki sposób identyfikacji próbki typ próbki anality identyfikacja próbkobiorcy imię i nazwisko oraz podpis/pieczęć

9 O G Ó L N E Z A S A DY P O B I E R A N I A P R Ó B E K ADEKWATNOŚĆ PRÓBEK DO WYMAGANEJ ANALIZY wielkość pobranej próbki rodzaj analizy reprezentatywność próbki przydatność analizy do zamierzonego celu rodzaj matrycy stopień jednorodności matrycy

10 O G Ó L N E Z A S A DY P O B I E R A N I A P R Ó B E K POBIERANIE PRÓBEK WYPOSAŻENIE, ODCZYNNIKI PRZYGOTOWANIE PRÓBKI OBCIĄŻENIE PRÓBKA LABORATORYJNA PROCES BADANIA WYNIK MATRYCA RESZTOWE BŁĘDY PRZYPADKOWE ANALITYK/ CZAS POBIERANIE PRÓBEK STANOWI PONAD 66% CAŁKOWITEGO BŁĘDU ANALIZY

11 O G Ó L N E Z A S A DY P O B I E R A N I A P R Ó B E K MONITORINGOWY CELE POBIERANIA PRÓBEK ZGODNOŚĆ Z WYMAGANIAMI KONTROLA JAKOŚCI

12 TECHNIKI POBIERANIA PRÓBEK Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH, OBSZARÓW PRODUKCJI PIERWOTNEJ ORAZ OBROTU ŻYWNOŚCIĄ

13 POWOŁANIA NORMATYWNE 1. Pobieranie próbek z powierzchni tusz zwierząt rzeźnych PN-ISO 17604: Pobieranie próbek z obszarów produkcji i obrotu żywnością PN-ISO 18593:2005 PN-A : Pobieranie próbek z pierwotnych obszarów produkcji PN-EN ISO 13307: PN-EN ISO :

14 POWOŁANIA PRAWNE ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 2073/2005

15 Z POWIERZCHNI TUSZ PN-ISO PN-ISO 17604: Mikrobiologia żywności i pasz. Pobieranie próbek do badań mikrobiologicznych z powierzchni tusz zwierząt rzeźnych

16 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Norma ma zastosowanie do wykrywania i oznaczania liczby drobnoustrojów na powierzchni tusz zwierząt rzeźnych bezpośrednio po uboju

17 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Zasady pobierania próbek z tusz wołowych, wieprzowych, baranich, kozich i końskich Podczas każdej sesji pobiera się losowo próbki z pięciu tusz. Przy wyborze miejsc pobierania próbek należy brać pod uwagę technologię uboju stosowaną w każdym zakładzie. W celu badania obecności Enterobacteriaceae oraz liczby bakterii tlenowych pobiera się próbki z czterech miejsc każdej tuszy. W przypadku metody niszczącej pobiera się cztery próbki tkanki o łącznej powierzchni 20 cm 2. Przy stosowaniu do tego celu metody nieniszczącej powierzchnia pobierania próbek powinna obejmować co najmniej 100 cm 2 na każde miejsce pobierania próbek (dla tusz małych przeżuwaczy 50 cm 2 ). Pobieranie próbek do badań na obecność salmonelli odbywa się metodą gąbki ściernej. Należy wybrać obszary najbardziej narażone na zanieczyszczenie. Łączna powierzchnia pobierania próbek musi obejmować co najmniej 400 cm 2. Próbki pobrane z różnych miejsc tuszy należy połączyć przed badaniem.

18 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Zasady pobierania próbek z tusz drobiowych i świeżego mięsa drobiowego Rzeźnie pobierają próbki skóry szyi z całych tusz drobiowych do badań na obecność salmonelli i Campylobacter. Zakłady rozbioru lub przetwórstwa inne niż przyległe do rzeźni i prowadzące rozbiór i przetwórstwo mięsa jedynie z tej rzeźni również pobierają próbki do badań na obecność salmonelli. Powinny przy tym pobierać je przede wszystkim ze skóry szyi całych tusz drobiowych, jeżeli dostępne, zapewniając jednak także objęcie analizą porcji mięsa drobiowego ze skórą lub bez skóry albo tylko z niewielką ilością skóry, a wybór ten jest oparty na analizie ryzyka. Rzeźnie obejmują swoimi planami pobierania próbek tusze drobiowe ze stad o nieznanym statusie pod względem salmonelli lub o znanym statusie dodatnim dla Salmonella Enteritidis lub Salmonella Typhimurium.

19 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Campylobacter Podczas badania pod kątem kryteriów higieny procesu, ustanowionych w wierszach i rozdziału 2 dla salmonelli i Campylobacter w tuszach drobiowych w rzeźniach, jeśli badania na obecność salmonelli i Campylobacter przeprowadza się w tym samym laboratorium, pobiera się losowo próbki skóry szyi z co najmniej 15 tusz drobiowych po schłodzeniu podczas każdej sesji pobierania próbek. Próbki skóry szyi z co najmniej trzech tusz drobiowych z tego samego stada pochodzenia łączy się przed badaniem w jedną próbkę o masie 26 g. W ten sposób otrzymuje się próbki skóry szyi z ostatecznych próbek o masie 5 26 g (materiał do analizy musi mieć masę 26 g, aby można było przeprowadzić badanie wykrywające równocześnie salmonellę i Campylobacter z tej samej próbki). Po pobraniu próbki muszą być przechowywane i przewożone do laboratorium w temperaturze nie niższej niż 1 C i nie wyższej niż 8 C, a okres między pobraniem próbek i badaniem na obecność Campylobacter musi być krótszy niż 48 godzin, w celu zapewnienia utrzymania integralności próbki. Próbki, które osiągnęły temperaturę 0 C nie mogą być użyte w celu sprawdzenia zgodności z kryterium dotyczącym Campylobacter.

20 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Próbki o masie 5 26 g stosuje się do weryfikacji zgodności z kryteriami higieny procesu ustanowionymi w wierszach i rozdziału 2 oraz kryterium bezpieczeństwa żywności, ustanowionym w wierszu 1.28 rozdziału 1. W celu przygotowania w laboratorium zawiesiny pierwotnej materiał do analizy o masie 26 g umieszcza się w dziewięciu pojemnikach (każdy o objętości 234 ml) wypełnionych roztworem zbuforowanej wody peptonowej (BPW).Przed dodaniem BPW należy ogrzać do temperatury pokojowej. Mieszanina pozostaje w Stomacherze lub Pulsifierze przez około jedną minutę. Należy unikać spieniania poprzez usunięcie powietrza ze Stomachera, na ile to możliwe. 10 ml (~1 g) zawiesiny pierwotnej przenosi się do pustej jałowej probówki a 1 ml z 10 ml używa się do oznaczenia liczby Campylobacter na płytkach selektywnego podłoża. Pozostałość zawiesiny pierwotnej (250 ml ~ 25 g) wykorzystuje się do wykrywania salmonelli.

21 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Podczas badania pod kątem kryteriów higieny procesu, ustanowionych w wierszach i rozdziału 2 dla salmonelli i Campylobacter w tuszach drobiowych w rzeźniach, jeśli badania na obecność salmonelli i Campylobacter przeprowadza się w dwóch różnych laboratoriach, pobiera się losowo próbki skóry szyi z co najmniej 20 tusz drobiowych po schłodzeniu podczas każdej sesji pobierania próbek. Próbki skóry szyi z co najmniej czterech tusz drobiowych z tego samego stada pochodzenia łączy się przed badaniem w jedną próbkę o masie 35 g. W ten sposób otrzymuje się próbki skóry szyi z próbek o masie 5 35 g, które z kolei są dzielone w celu uzyskania ostatecznych próbek o masie 5 25 g (do badania na obecność salmonelli) i ostatecznych próbek o masie 5 10 g (do badania na obecność Campylobacter).

22 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Po pobraniu próbki muszą być przechowywane i przewożone do laboratorium w temperaturze nie niższej niż 1 C i nie wyższej niż 8 C, a okres między pobraniem próbek i badaniem na obecność Campylobacter musi być krótszy niż 48 godzin, w celu zapewnienia utrzymania integralności próbki. Próbki, które osiągnęły temperaturę 0 C, nie mogą być użyte w celu sprawdzenia zgodności z kryterium dotyczącym Campylobacter. Próbki o masie 5 25 g stosuje się do weryfikacji zgodności z kryteriami higieny procesu ustanowionymi w wierszu rozdziału 2 oraz kryterium bezpieczeństwa żywności, ustanowionym w wierszu 1.28 rozdziału 1. Ostateczne próbki o masie 5 10 g stosuje się także do weryfikacji zgodności z kryterium higieny procesu ustanowionym w wierszu rozdziału 2.

23 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Po pobraniu próbki muszą być przechowywane i przewożone do laboratorium w temperaturze nie niższej niż 1 C i nie wyższej niż 8 C, a okres między pobraniem próbek i badaniem na obecność Campylobacter musi być krótszy niż 48 godzin, w celu zapewnienia utrzymania integralności próbki. Próbki, które osiągnęły temperaturę 0 C, nie mogą być użyte w celu sprawdzenia zgodności z kryterium dotyczącym Campylobacter. Próbki o masie 5 25 g stosuje się do weryfikacji zgodności z kryteriami higieny procesu ustanowionymi w wierszu rozdziału 2 oraz kryterium bezpieczeństwa żywności, ustanowionym w wierszu 1.28 rozdziału 1. Ostateczne próbki o masie 5 10 g stosuje się także do weryfikacji zgodności z kryterium higieny procesu ustanowionym w wierszu rozdziału 2.

24 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Na potrzeby badań na obecność salmonelli w świeżym mięsie drobiowym innym niż tusze drobiowe pobiera się pięć próbek o masie co najmniej 25 g z tej samej partii. Próbka pobrana z porcji mięsa drobiowego ze skórą zawiera skórę i cienką warstwę mięśnia, jeżeli ilość skóry jest niewystarczająca do stworzenia próbki. Próbka pobrana z porcji mięsa drobiowego bez skóry lub tylko z niewielką ilością skóry zawiera cienką warstwę lub warstwy mięśni dodane do obecnej skóry, aby stworzyć próbkę wystarczającej wielkości. Warstwy mięsa pobiera się w sposób obejmujący największą możliwą powierzchnię mięsa.

25 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Częstotliwość pobierania próbek tusz, mięsa mielonego, surowych wyrobów mięsnych, mięsa mechanicznie odkostnionego i świeżego mięsa drobiowego Przedsiębiorstwa sektora spożywczego prowadzące rzeźnie lub zakłady produkujące mięso mielone, surowe wyroby mięsne, mięso mechanicznie odkostnione lub świeże mięso drobiowe pobierają próbki do analizy mikrobiologicznej co najmniej raz w tygodniu. Dzień pobierania próbek powinien być zmieniany co tydzień, tak aby zapewnić pobieranie w każdym dniu tygodnia. W przypadku pobierania próbek mięsa mielonego i surowych wyrobów mięsnych dla badania obecności E. coli i liczby bakterii tlenowych oraz w przypadku pobierania próbek z tusz dla badania obecności Enterobacteriaceae i liczby bakterii tlenowych częstotliwość badania próbek może być zmniejszona do jednego razu na dwa tygodnie, jeżeli w ciągu sześciu kolejnych tygodni uzyska się zadowalające wyniki.

26 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO W przypadku pobierania próbek mięsa mielonego, surowych wyrobów mięsnych, tusz i świeżego mięsa drobiowego do analizy obecności salmonelli częstotliwość pobierania próbek może być zmniejszona do jednego razu na dwa tygodnie, jeżeli w ciągu 30 kolejnych tygodni uzyska się zadowalające wyniki. Częstotliwość pobierania próbek do badań na obecność salmonelli można również zmniejszyć, jeśli stosowany jest krajowy lub regionalny program kontroli salmonelli, obejmujący badanie mogące zastąpić procedurę pobierania próbek opisaną w niniejszym akapicie. Dalsze zmniejszenie częstotliwości pobierania próbek jest możliwe, o ile w ramach krajowego lub regionalnego programu kontroli salmonelli zostanie wykazane, że występowanie salmonelli u zwierząt nabywanych przez daną rzeźnię jest niskie

27 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO W przypadku pobierania próbek tusz drobiowych dla badania obecności Campylobacter częstotliwość pobierania próbek może być zmniejszona do jednego razu na dwa tygodnie, jeżeli w ciągu 52 kolejnych tygodni uzyska się zadowalające wyniki. Częstotliwość pobierania próbek do badań na obecność Campylobacter można zmniejszyć, jeśli za zgodą właściwego organu stosowany jest krajowy lub regionalny urzędowy lub urzędowo uznany program kontroli Campylobacter i jeśli program ten obejmuje pobieranie próbek i badania równoważne pobieraniu próbek i badaniom wymaganym do sprawdzenia zgodności z kryterium higieny procesu ustanowionym w wierszu rozdziału 2. Jeśli w programie kontroli określono niski poziom zanieczyszczenia Campylobacter w stadach, możliwe jest dalsze zmniejszenie częstotliwości pobierania próbek, jeżeli ten niski poziom zanieczyszczenia Campylobacter jest osiągnięty przez okres 52 tygodni w gospodarstwach pochodzenia brojlerów nabywanych przez daną rzeźnię. W przypadku gdy program kontroli daje zadowalające wyniki przez określony okres roku, częstotliwość analiz Campylobacter można również dostosować do zmienności sezonowej za zgodą właściwego organu.

28 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO Jednak w przypadkach uzasadnionych na podstawie analizy ryzyka i zgodnie z upoważnieniem wydanym na tej podstawie przez właściwy organ małe rzeźnie i zakłady produkujące mięso mielone, surowe wyroby mięsne i świeże mięso drobiowe w małych ilościach mogą być zwolnione z obowiązku przestrzegania wyżej opisanych częstotliwości pobierania próbek.

29 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO METODY POBIERANIA PRÓBEK METODY NISZCZĄCE: - metoda z użyciem korkobora - metoda wycinania z użyciem szablonu METODY NIENISZCZĄCE: - metoda mokrego i suchego tamponu - metoda z zastosowaniem gąbki - metoda z zastosowaniem tamponu z gazy

30 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO MIEJSCA POBIERANIA PRÓBEK Przykładowe etapy kontroli: po opuszczeniu urządzenia doczyszczającego tusze (świnie) po wyjęciu tuszy z maszyny myjącej (świnie) po skórowaniu (oprawieniu) (bydło, gęsi, zwierzyna łowna dzika z ferm i inna) po wytrzewieniu (patroszeniu) w chłodni co najmniej 12 h po uboju

31 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO MIEJSCA POBIERANIA PRÓBEK WYKRYWANIE DROBNOUSTROJÓW CHOROBOTWÓRCZYCH W celu wykrycia drobnoustrojów chorobotwórczych u wszystkich gatunków zwierząt można uwzględnić następujące miejsca: bezpośrednio przed chłodzeniem w chłodni, co najmniej 12 h po uboju.

32 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO KONTROLA PROCESU MIEJSCA POBIERANIA PRÓBEK Najistotniejszym czynnikiem jest konsekwencja w wyborze miejsca oraz czasu pobierania próbek. Zaleca się pobieranie próbek z tak wielu tusz jak to jest tylko możliwe kosztem liczby próbek pobieranych z różnych miejsc jednej tuszy.

33 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO 17604

34 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO METODY POBIERANIA PRÓBEK W określonej sytuacji w momencie pobierania próbek zaleca się stosowanie za każdym razem takiej samej metody, w celu zapewnienia porównywalności otrzymanych wyników.

35 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO METODY POBIERANIA PRÓBEK METODY NISZCZĄCE METODA Z UŻYCIEM KORKOBORA

36 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO 17604

37 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO 17604

38 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO 17604

39 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO METODY POBIERANIA PRÓBEK METODY NISZCZĄCE METODA WYCINANIA Z UŻYCIEM SZABLONU Technika pozyskiwania próbek: używać sterylnych narzędzi lub przed użyciem wyczyścić i wysterylizować je w sposób podany wcześniej z odpowiednich miejsc tuszy ograniczonych sterylnymi szablonami pobrać próbki tkanki o grubości około 2 mm używając sterylnych skalpeli i pęset odcięte próbki tkanki umieścić w oznakowanym, sterylnym, plastikowym woreczku

40 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO METODY POBIERANIA PRÓBEK METODY NISZCZĄCE METODA Z WYCINANIA Z UŻYCIEM SZABLONU Czyszczenie i sterylizacja narzędzi: po każdym użyciu szablon, skalpel i pęsety należy poddawać zabiegowi czyszczenia i sterylizacji: czyścić bibułą lub watą zwilżoną 70% etanolem narzędzia zanurzyć w butelce z 70% etanolem, wyjąć i nadmiar alkoholu usunąć przez jego podpalenie lub odparowanie narzędzia pozostawić do wystygnięcia

41 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO METODY POBIERANIA PRÓBEK METODY NIENISZCZĄCE METODA MOKREGO I SUCHEGO WYMAZU

42 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO 17604

43 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO 17604

44 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO 17604

45 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO 17604

46 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO METODY POBIERANIA PRÓBEK METODY NIENISZCZĄCE METODA Z UŻYCIEM GĄBKI

47 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO 17604

48 Z TUSZ ZWIERZĄT RZEŹNYCH PN-ISO 17604

49 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-ISO PN-ISO 18593:2005 Mikrobiologia żywności i pasz. Horyzontalne metody pobierania próbek z powierzchni z użyciem płytek kontaktowych i wymazów

50 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-ISO ODCZYNNIKI I WYPOSAŻENIE Wyposażenie: płytka kontaktowa: plastikowa płytka o średnicy 65 mm wypełniona w postaci menisku wypukłego określoną objętością pożywki właściwej dla danego drobnoustroju badanego, wykonana pod kątem pobierania próbek z powierzchni

51 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-ISO ODCZYNNIKI I WYPOSAŻENIE Wyposażenie: płytka/kasetka zanurzeniowa (Dipslide): płytki lub kasetki z materiału syntetycznego, o wielkości od 7 do 10 cm 2, pokryte z jednej lub dwóch stron warstwą pożywki agarowej, właściwej dla danego drobnoustroju objętego badaniem

52 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-ISO ODCZYNNIKI I WYPOSAŻENIE Wyposażenie: wymazówka: łatwo łamiąca się pałeczka z przędzą bawełnianą lub materiałem syntetycznym (alginian, sztuczny jedwab) umieszczona w probówce lub woreczku. Powinny być one pakowane pojedynczo, sterylizowane oraz certyfikowane na nieobecność substancji inhibitujących wzrost drobnoustrojów

53 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-ISO ODCZYNNIKI I WYPOSAŻENIE Wyposażenie: tkanina: zwilżony sterylny materiał nie zawierający substancji o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, pakowany pojedynczo w sterylne torebki plastikowe, stosowany do pobierania próbek z dużych powierzchni ( 100 cm 2 )

54 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-ISO ODCZYNNIKI I WYPOSAŻENIE Wyposażenie: gąbka: zwilżony sterylny kawałek gładkiej gąbki o kształcie sześcianu, nie zawierający substancji o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, pakowany pojedynczo w sterylne torebki plastikowe, stosowany do pobierania próbek z dużych powierzchni ( 100 cm 2 )

55 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-A PN-A :2000 Mięso i przetwory mięsne. Badania mikrobiologiczne. Oznaczanie zanieczyszczenia mikrobiologicznego powierzchni urządzeń, sprzętów, pomieszczeń oraz opakowań i rąk pracowników

56 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-A METODY POBIERANIA PRÓBEK POBIERANIE PRÓBEK METODĄ WYMAZÓW Technika pobierania wymazów z drobnego sprzętu (bez szablonu): wymaz pobrać poprzez stracie całej powierzchni stykającej się z przetwarzaną żywnością za pomocą gąbki, tamponu lub wymazówki

57 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-A METODY POBIERANIA PRÓBEK POBIERANIE PRÓBEK METODĄ WYMAZÓW Technika pobierania wymazów z trudno dostępnych miejsc (bez szablonu): wewnętrzne części przewodów, zaworów i inne trudno dostępne miejsca przecierać sięgając na głębokość 10 cm, powierzchnię około 25 cm 2 lub całą powierzchnię zaleca się pobrać próbki wymazówką po pobraniu próbki wymazówkę, tampon lub gąbkę umieścić w pojemniku z 20 ml płynu do płukania

58 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-A METODY POBIERANIA PRÓBEK POBIERANIE PRÓBEK METODĄ WYMAZÓW Technika pobierania wymazów z rąk (bez szablonu): wymazy pobrać tamponem, wymazówką lub gąbką uprzednio zwilżonymi płynem do płukania wycierać wewnętrzną powierzchnię obu dłoni, powierzchnię między palcami oraz powierzchnię zewnętrznych części palców, w tym miejsc wokół paznokci do pobrania wymazów stosować: Jeden wilgotny i jeden suchy tampon (wymazówkę) do każdej dłoni oraz 40 ml płynu do płukania Jedną gąbkę do obu dłoni, w tym jedną stronę gąbki do starcia jednej dłoni, a drugą do drugiej i 20 ml płynu

59 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-A METODY POBIERANIA PRÓBEK POBIERANIE PRÓBEK METODĄ WYMAZÓW Technika pobierania wymazów z rąk (bez szablonu): po pobraniu wymazów cztery tampony lub odcięte końce wymazówek włożyć do woreczka z 40 ml płynu do płukania, a gąbkę do 20 ml płynu do płukania

60 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-A METODY POBIERANIA PRÓBEK POBIERANIE PRÓBEK METODĄ ODCISKÓW AGAROWYCH Technika pobierania próbek z użyciem płytek RODAC: zdjąć wieczko płytki przycisnąć z należytą siłą pożywkę agarową do badanej powierzchni przez 10 s unikając obracania płytki płytkę zamknąć i odwrócić wieczkiem do dołu oczyścić miejsce pobrania próbki z ewentualnych resztek pożywki agarowej można stosować specjalny aplikator do płytek

61 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-A METODY POBIERANIA PRÓBEK POBIERANIE PRÓBEK METODĄ ODCISKÓW AGAROWYCH menisk wypukły

62 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW PN-A METODY POBIERANIA PRÓBEK POBIERANIE PRÓBEK METODĄ ODCISKÓW AGAROWYCH

63 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW

64 Z POWIERZCHNI OBSZARÓW

65 TRANSPORT I PRZECHOWYWANIE PRÓBEK DO BADAŃ

66 Pobrane próbki powinny być przetransportowane do laboratorium tak szybko, jak to tylko możliwe, w warunkach jak najbardziej zbliżonych do pierwotnych warunków przechowywania próbek. Podczas transportu próbek do laboratorium powinny być zapewnione warunki: minimalizujące zmiany w liczbie drobnoustrojów obecnych w próbce, uniemożliwiające ich uszkodzenie lub rozlanie Próbki, w tym również podzlecane są transportowane chłodziarce samochodowej w następujących temperaturach: produkty trwałe: temperatura w zakresie od 0 o C do 40ºC, w

67 produkty w opakowaniach uszkodzonych: od 0 do 4ºC, produkty świeże i chłodzone: od 0 do 4ºC, inne produkty nietrwałe w temperaturze: od 1ºC do 8ºC, produkty mrożone i głębokomrożone: poniżej -15ºC, najlepiej poniżej -18ºC, lub w temperaturze 2 ± 2 o C, jeżeli próbka zostanie zbadana w ciągu 24h, próbki sanitarne oraz próbki wymazów, np. z tusz zgodnie z normą PN-ISO 17604:2005 i PN-ISO 18539:2005 próbki wody (w tym również próbki lodu): od 2ºC do 8ºC

68 Dopuszcza się inne od wymienionych temperatury transportu próbek, jeżeli są one zgodne z zadeklarowanymi przez producenta lub zleceniodawcę. Dopuszcza się wahanie temperatur 2 C do 2h. Próbki przechowuje się do momentu rozpoczęcia badań w warunkach zabezpieczających je przed zmianami cech mikrobiologicznych i fizykochemicznych, w warunkach uwzględniających charakter próbki (chłodziarka, zamrażarka, temperatura pokojowa).

69 Szczególną uwagę należy zwrócić na temperaturę przechowywania i ostateczny termin badania następujących produktów: o produkty trwałe: temperatura pokojowa (od 18ºC do 27ºC) i najwcześniej jak to jest możliwe, przed upływem terminu przydatności, o produkty w opakowaniach uszkodzonych: od 0 do 4ºC i najszybciej jak to jest możliwe, przed upływem 48 h, o produkty świeże i chłodzone: od 0 do 4ºC i w ciągu 24h od przyjęcia próbki do badania, albo w sposób uzgodniony ze zleceniodawcą; jeżeli nie można uniknąć dłuższego przechowywania, próbkę jak najszybciej zamrozić do temperatury poniżej -18 C i zaznaczyć to w sprawozdaniu z badań, ponieważ w przypadku pewnych produktów zamrażanie próbki może zmienić skład mikroflory;

70 o inne produkty nietrwałe: w temperaturze od 1ºC do 8ºC, w tym produkty łatwo psujące się w temperaturze 3ºC ± 2ºC i najszybciej jak to jest możliwe, przed upływem okresu przydatności, o produkty mrożone i głębokomrożone: poniżej -15ºC, najlepiej poniżej -18ºC, lub w temperaturze 2 ± 2 o C maksymalnie przez 24h od momentu pobrania próbki, o próbki sanitarne oraz próbki wymazów, np. z tusz zgodnie z normą PN-ISO 17604:2005 i PN-ISO 18539:2005 o próbki wody (w tym również próbki lodu): od 2 do 8ºC, badania należy rozpocząć najszybciej jak jest to możliwe, przed upływem 12 h od pobrania próbki.

71 Ocena przydatności próbki do badań Osoba przyjmująca próbki do badań ocenia: poprawność wypełnienia protokołu-zlecenia, stan próbki i opakowanie, oznakowanie, ilość i masę/objętość próbki, temperaturę podczas transportu i w momencie dostarczenia jej do laboratorium temperaturę otoczenia lub temperaturę próbki w miejscu jej pobierania lub odbierania (jeśli była konieczność jej zmierzenia ze względu na stwierdzoną przez próbkobiorcę niezgodność)

72 W przypadku negatywnej oceny jednego z kryteriów osoba odbierająca próbki zapisuje wszelkie nieprawidłowości oraz informuje Kierownika Laboratorium, który podejmuje decyzję o dalszym postępowaniu. Próbkobiorca w momencie pobierania próbek, jeżeli jest to wskazane, wykonuje dodatkowe ustalenia, które mogą mieć wpływ na określenie jakości próbki.

73 PRZYKAŁDY PRÓBNIKÓW DO POBORU PRÓBEK

74

75 POWIETRZA DO BADAŃ

76 METODA SEDYMENTACYJNA METODY POBIERANIA METODA ZDERZENIOWA METODA FILTRACYJNA

77 METODA SEDYMENTACYJNA grawitacyjne osiadanie bioaerozolu na szlakach Petriego z pożywką przyjmuje się, że w czasie 5 min ekspozycji na płytce o pow. 100 cm 2 osiada tyle drobnoustrojów ile znajduje się w 10 dm 3 powietrza brak precyzyjnego określenia objętości pobranego do badania powietrza ruch powietrza ma ogromny wpływ na wyniki przydatna do badania powietrza w pomieszczeniach o wysokim zapyleniu tania METODA ZDERZENIOWA zderzanie strumienia zasysanego przez próbnik z powierzchnią zestalonej powierzchni pożywki w głowicy próbnika dokładnie znana objętość pobranego do badania powietrza METODA FILTRACYJNA przepuszczanie powietrza przez jałowy filtr membranowy a następnie umieszczanie go na pożywce celem inkubacji najdokładniejsza możliwość badania różnych grup drobnoustrojów