ROZDZIAŁ III. Obraza czci. Ustęp 1. Pojęcie obrazy

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ III. Obraza czci. Ustęp 1. Pojęcie obrazy Art. 23. CO TO JEST OBRAZA l. Obrazę stanowi zasadniczo kaŝde zachowanie się osoby honorowej, które druga osoba honorowa potraktowała względnie winna była w danych warunkach potraktować jako naruszenie swej czci, chyba Ŝe przepisy niniejszego kodeksu wyraźnie stanowią inaczej. 2. Fakt zaistnienia obrazy w przekonaniu obraŝonego uzasadnia wdroŝenie przez niego postępowania honorowego. 1 Art. 24. CO JEST TAKśE OBRAŹLIWYM ZACHOWANIEM Obraźliwym zachowaniem się w rozumieniu poprzedniego artykułu jest równieŝ obraźliwe odezwanie się, działanie lub zaniechanie. Art. 25. PISEMNE WARIANTY OBRAZY Obraza moŝe nastąpić równieŝ pisemnie wzgl. drukiem w formie listu, ulotki, artykułu, ksiąŝki, rysunku, karykatury, piosenki, itp. Art. 26. DALSZE WARIANTY OBRAZY 1 Uwaga 21. Pojęcie obrazy składa się z trzech róŝnych pierwiastków. Pierwiastek subiektywny stanowi indywidualna wraŝliwość danej osoby. Ktoś moŝe poczuć się obraŝony takim zachowaniem drugiej osoby, którego by trzecia osoba na jego miejscu za obrazę nie potraktowała. Przykład: Aroganckie zachowanie się jakiegoś pana Nowobogackiego w stosunku do ubogiego znajomego czy nieznajomego. Osoba bardziej wraŝliwa wdroŝy postępowanie honorowe. Osoba mniej wraŝliwa ograniczy się do filozoficznego stwierdzenia, Ŝe pan Nowobogacki sam sobie ubliŝył. Nie moŝna jednak traktować obrazy jako pojęcia ściśle subiektywnego, jak to czynią na ogół poprzednie polskie kodeksy honorowe. Dlatego teŝ uwaŝaliśmy za poŝyteczne wprowadzić do pojęcia obrazy równieŝ pierwiastek obiektywny. Osoba honorowa nie moŝe w pewnych wypadkach nie potraktować jako obrazy takiego zachowania się drugiej osoby honorowej, które na jej miejscu kaŝda inna osoba potraktowałaby jako obrazę, względnie które kodeks niniejszy wyraźnie jako obrazę wymienia. Przykład: Ktoś wyraził się publicznie o panu Nowobogackim, Ŝe doszedł do majątku w sposób niekoniecznie poprawny. Pan Nowobogacki nie moŝe nie wdroŝyć postępowania honorowego, o ile chce nadal uchodzić za osobę honorową. Równie często jednak jak z brakiem poczucia godności osobistej, spotykamy się w Ŝyciu codziennym z nadmierną wraŝliwością. Aby i temu zapobiec, naleŝało wprowadzić do pojęcia obrazy jeszcze trzeci pierwiastek: normatywny, chyba, Ŝe przepisy niniejszego kodeksu wyraźnie stanowią inaczej". A zatem osoba honorowa nie moŝe potraktować jako obrazy takiego zachowania się drugiej osoby honorowej, któremu kodeks niniejszy cech obrazy odmawia. Przykład: Pan Pieniacki nie moŝe wdroŝyć postępowania przeciw komuś, kto choćby publicznie lub drukiem nazwał go słabym prawnikiem 1

2 Obrazą jest zarówno puszczanie w obieg, jak równieŝ rozszerzanie i powtarzanie obraźliwej wiadomości, pogłoski lub opinii. 2 Art. 27. DONIOSŁOŚĆ OBRAZY. l. Obraza moŝe być powaŝną lub błahą. 2. W razie doznania obrazy powaŝnej winna osoba honorowa niezwłocznie wdroŝyć postępowanie honorowe, w przeciwnym razie naraŝa się na zarzut niehonorowości. 3. W razie doznania obrazy błahej moŝe osoba honorowa wdroŝyć postępowanie honorowe, lecz jeśli tego nie uczyni, nie moŝe ją spotkać z tego powodu zarzut niesławy. Ustęp 2. Rodzaje obrazy. Art. 28. PODZIAŁ OBRAZY Obraza dzieli się na następujące rodzaje: a) uchybienie, b)obelga, c) zniewaga. 3 Art. 29. UMYŚLNOŚĆ ZNIEWAGI l. Zniewagę i obelgę moŝna wyrządzić tylko umyślnie. 2. Do zaistnienia zniewagi wzgl. obelgi nie potrzeba zamiaru obrazy, lecz wystarczą zamiar pewnego określonego zachowania się. 3. Uchybienie moŝna popełnić takŝe nieumyślnie. 4 2 Uwaga; Zgodnie z art. 16, starego Boziewicza, 13 Zamoyskiego, 10 Malatyńskiego, art. 14 Harcerskiego, 4 nowego Boziewicza. 3 Uwaga 22. W opracowaniu niniejszym zarzuciliśmy przestarzały system stopniowania obrazy. System ten bowiem formalizuje niepotrzebnie postępowanie honorowe a kodeks honorowy czyni albo nadmiernie kazuistycznym albo niedostatecznie jasnym. Mimo to nie moŝna uniknąć pewnej kazuistyki ze względu na róŝne stopnie nasilenia obrazy zarówno z powodu jej treści, jak i zamiaru obraŝającego, wraŝliwości obraŝonego, oraz sytuacji, na tle której wynikła, warunków, w których miała miejsce oraz skutków, jakie dana obraza wywołała lub mogła wywołać. Zastosowaliśmy zatem system nasilenia obrazy. Uwaga 23. Art. 38 do 43 starego Boziewicza: cztery stopnie 7 i nast. Zamoyskiego: trzy stopnic obrazy, 7 do 9 Malatyńskiego: trzy stopnie obrazy, 9 do 16 nowego Boziewicza: cztery stopnie obrazy. Natomiast kodeksy Harcerski i Gumińskiego nie róŝniczkują obrazy. Gelli rozróŝnia 4 stopnie obrazy (art. 12). 4 Uwaga 24. Podobnie art. 15. starego Boziewicza, art. 10. Harcerskiego i 5. nowego Boziewicza. 2

3 Art. 30. CO TO JEST UCHYBIENIE Uchybieniem jest kaŝda obraza nie będąca obelgą ani zniewagą. Art. 31. UCHYBIENIE JAKO OBRAZA Uchybienie zasadniczo jest obrazą błahą. W pewnych jednak wypadkach (uchybienie raŝące, uchybienie dotkliwe, uchybienie umyślne) nabiera cech obrazy powaŝnej. Art. 32. CO TO JEST OBELGA Obelgę popełnia, kto przypisuje osobie honorowej postępowanie lub właściwości, wprawdzie nie hańbiące, mogące jednak poniŝyć daną osobę w opinii otoczenia. Art. 33. RODZAJE ZNIEWAGI Zniewaga dzieli się na trzy rodzaje: a) zniewaga osobista, b) zniewaga rodzinna, c) zniewaga czynna. Art. 34. CO TO JEST ZNIEWAGA OSOBISTA Zniewagę osobistą wyrządza, kto przypisuje osobie honorowej postępowanie lub właściwości hańbiące. Art. 35. CO TO JEST POSTĘPOWANIE LUB WŁAŚCIWOŚCI HAŃBIĄCE Przez postępowanie lub właściwości hańbiące rozumieć naleŝy postępowanie lub właściwości niezgodne z etyką katolicką, wzgl. z zasadami etycznymi danego środowiska lub zawodu. Art. 36. CO TO JEST ZNIEWAGA RODZINNA Zniewagę rodzinną wyrządza, kto czyni zarzuty hańbiące członkom rodziny lub rodzinie osoby honorowej. Art. 37. CO TO JEST RODZINA Przez rodzinę naleŝy rozumieć Ŝonę (względnie narzeczoną), oraz wszystkich krewnych: wstępnych, zstępnych i bocznych, jak równieŝ wszystkich powinowatych bez względu na stopień pokrewieństwa lub powinowactwa, jeśli dana osoba honorowa poczuwa się do pokrewieństwa lub powinowactwa z osobą, której poczyniono zarzuty hańbiące. 3

4 Art. 38. PRZYKŁAD ZNIEWAGI RODZINNEJ Zniewagą rodzinną jest między innymi zarzut nieślubnego urodzenia. Nie jest on jednak zarzutem niehonorowości i nie uzasadnia odmowy wdania się w postępowanie honorowe. Art. 39. CO TO JEST ZNIEWAGA CZYNNA l. Zniewagę czynną wyrządza, kto reagując bezpośrednio na doznaną obelgę lub zniewagę, a) narusza, b) usiłuje naruszyć lub c) grozi osobie honorowej naruszeniem jej nietykalności cielesnej przez uderzenie, zranienie itp. 2. Naruszenie, usiłowanie naruszenia lub groŝenie naruszeniem nietykalności cielesnej osoby honorowej, nie będące bezpośrednią reakcją na doznaną obelgę lub zniewagę nie jest zniewagą czynną, lecz napaścią, usiłowaniem napaści względnie pogróŝką napaści i uzasadnia pozbawienie czci napastnika. 3. Napaść moŝe być jedynie przedmiotem skargi do sądu państwowego, wzgl. przedmiotem jednostronnego postępowania honorowego. 5 Art. 40. CO NIE JEST OBRAZĄ Ustęp 3. Pojęcia pokrewne. Nie jest obrazą ujemna ocena względnie krytyka, choćby niesłuszna i dotkliwie raniąca miłość własną zainteresowanego, a odnosząca się do jego zdolności, umiejętności lub działalności naukowej, literackiej, artystycznej, zawodowej, politycznej itp., o ile dana ocena względnie krytyka została sformułowana rzeczowo, nie zawiera obelg, ani zniewag i nie dotyczy szczegółów z Ŝycia prywatnego. 6 5 Uwaga 25. Do 1. Wszystkie kodeksy stoją zgodnie na stanowisku, Ŝe do zaistnienia zniewagi czynnej wystarcza zamiar. Art. 23. starego Boziewicza, 14 Zamoyskiego, 9 Malatyńskiego, 14 nowego Boziewicza. RównieŜ wyraŝenie: "Niech się Pan uwaŝa za spoliczkowanego" naleŝy traktować jako zniewagę czynną. Uwaga 26. Do 2 i 3. zgodnie z art. 19. starego Boziewicza, art. 13. Harcerskiego, 8 Gumińskiego i 7 nowego Boziewicza, które równieŝ odsyłają w wypadku napaści do sadu państwowego. Uwaga 27. Do 1-3. Siła uderzenia jest oczywiście okolicznością bez znaczenia. Zgodnie z art. 22 starego Boziewicza, 15 Zamoyskiego i 13 nowego Boziewicza. 6 Uwaga 28. Zgodnie z 43 i 44 nowego Boziewicza, 11 Malatyńskicgo, art. 18 Harcerskiego, 21 Zamoyskiego, art. 36 i 37 starego Boziewicza, art. 15 włoskiego (Gelli). 4

5 Art. 41. KTO NIE WYRZĄDZA OBRAZY. Nie wyrządza obrazy: a) kto przedstawia się sam osobie nieznajomej, jeśli ta znajduje się w towarzystwie wspólnych znajomych, b) kto z jakichkolwiek powodów wstrzymuje się od stosunków towarzyskich z drugą osobą honorową, nie kłaniając się jej przy spotkaniu, lub nie podając ręki na powitanie, chyba, Ŝe zamiar obrazy jest oczywisty. 7 Art. 42. CZY NAPAŚĆ TELEFONICZNA JEST OBRAZĄ W ROZUMIENIU KH Napaść telefoniczna nie jest obrazą w rozumieniu kodeksu honorowego. 7 Uwaga 29. A zatem będzie obrazą narzucanie osobie nieznajomej zawarcia znajomości, jeśli osoba ta nie znajduje się w towarzystwie wspólnych znajomych. (Podobnie Gelli, art. 11.) Będzie równieŝ obrazą nie oddanie ukłonu (uchybienie) lub odmowa podania ręki (obelga). 5