Akademicki Kodeks Honorowy

Transkrypt

1 Akademicki Kodeks Honorowy ROZDZIAŁ I Postanowienia ogólne. Art. l. 1. Cześć każdej osoby, jak również cześć każdego zrzeszenia jest wyrazem jej wartości duchowej a tym samem wyrazem pełni indywidualnych obowiązków i praw honorowych danej osoby względnie zrzeszenia, a zarazem stanowi cząstkę wartości duchowej społeczeństwa, w skład którego dana osoba lub zrzeszenie wchodzi. 2. Cześć tak pojęta znajduje się pod szczególną opieką społeczeństwa oraz pod gwarancją przepisów niniejszego kodeksu. Uwaga 1. Sformułowanie powyższe wzoruje się na uchwale IX Zjazdu Polskich Korporacyj Akademickich powziętej w listopadzie 1931 r. w Krakowie, na wniosek Korporacji PALESTRA. Sformułowanie to uwzględnia zarówno pierwiastek indywidualny jak i pierwiastek społeczny pojęcia czci i uzasadnia udział społeczeństwa w obronie czci jednostki. Udział ten wyraża się w roli osób trzecich (zastępców, arbitrów) w postępowaniu honorowem oraz w uznawaniu przez opinię publiczną orzeczeń Sądów Honorowych, a nawet tzw. protokołów jednostronnych. Art. 2. Kodeks niniejszy jest zbiorem zasad dotyczących zdolności honorowej i zdolności do działań honorowych, obrazy czci, postępowania honorowego oraz zadośćuczynienia honorowego uznawanych: a) przez polską młodzież akademicką, b) przez osoby z akademickiem wykształceniem, oraz c) przez wszystkie inne osoby, które powyższe zasady za wiążące i słuszne uznają, Uwaga 2. Ze sformułowania powyższego wynika, że kodeks niniejszy zawiera przepisy dwojakiego rodzaju: materialne i formalne. Przepisy te nie zostały wyodrębnione w dwie odrębne części, jak nakazywałaby teoria kodyfikacyjna, lecz zostały one wspólnie porozmieszczane w poszczególnych rozdziałach kodeksu. Podobnie czynią wszystkie inne kodeksy honorowe. Wymagały tego zresztą względy natury praktycznej. W rezultacie przepisy materialne znajdują się przede wszystkim w trzech pierwszych rozdziałach: o czci, o osobach honorowych i o obrazie czci, oraz w rozdziale ostatnim, podczas gdy przepisy formalne znajdują się głównie w rozdziałach IV. i V. o postępowaniu honorowem: polubownem i rozjemczem. Rozdziały VI. A. i VI. B. posiadają charakter mieszany bez przewagi którychkolwiek przepisów. Uwaga 3. Sformułowanie art.2-go ustala również zakres podmiotowej właściwości kodeksu. Właściwość ta została pojęta bardzo szeroko, zgodnie z charakterem kodeksu jako wyrazu światopoglądu nacjonalistycznego, nie uznającego tych różnych tzw. cenzusów, którym hołdowały niektóre dawniejsze kodeksy honorowe. ROZDZIAŁ II. Ustęp 1. Osoby honorowe Zdolność honorowa. Art. 3. Wszystkie osoby i zrzeszenia dzielą się w rozumieniu niniejszego kodeksu na: a) osoby honorowe, czyli posiadające zdolność honorową i b) osoby niehonorowe, czyli nie posiadające zdolności honorowej. Art. 4. Zdolność honorowa jest to zdolność wyrządzenia i doznania obrazy. Uwaga 4. W toku prac przygotowawczych nad niniejszym kodeksem spotkaliśmy się ze zdaniem, że zdolność honorową należy pojmować jedynie jako zdolność doznania obrazy, że natomiast osoba honorowa z reguły nie zachowuje się wobec drugich osób obraźliwie Pojmujemy jednak zdolność honorową również jako zdolność wyrządzenia obrazy. Osoba honorowa nie poczuje się bowiem obrażona usłyszawszy godzące w jej miłość własną słowa ze strony drugiej osoby, której nie uważa za honorową i co do której jest oczywistem, że nie uznaje ona sposobu załatwiania zatargów o obrazę czci w drodze postępowania honorowego: np. pijany robotnik portowy. A zatem wyrządzić obrazę nadającą się do wdrożenia z jej powodu postępowania honorowego, może tylko osoba honorowa. Uwaga 5. Proponowano, ażeby wyrażenie wyrządzić obrazę" zastąpić innym np. popełnić obrazę". Wyrządza się krzywdę, popełnia zaś przestępstwo. Obraza jest raczej krzywdą moralną niż przestępstwem, a zatem poprawniejszym jest naszem zdaniem wyrażenie: wyrządzić obrazę.

2 Art. 5. Osobą honorową w rozumieniu niniejszego kodeksu jest każda osoba fizyczna, bez różnicy płci, wieku, narodowości, wyznania, przynależności klasowej, wykształcenia i zawodu, która: a) uznaje sposób załatwiania zatargów o obrazę czci w drodze postępowania honorowego, i b) nie została wyraźnie pozbawiona zdolności honorowej na podstawie przepisów niniejszego kodeksu. Art. 6. Nie posiadają zdolności honorowej w rozumieniu niniejszego kodeksu: a) osoby karane przez sądy państwowe lub napiętnowane przez opinię publiczną, za zdradę Narodu Polskiego, za dezercję z armii polskiej, za przestępstwa popełnione z chęci zysku, za uprawianie nierządu, za skrytobójstwo, za krzywoprzysięstwo lub fałszywe zeznania, za złamanie słowa honoru, za oszczerstwo, za popełnienie lub usiłowanie popełnienia szantażu, za fałszywą grę, za denuncjowanie, za notorycznie niemoralne prowadzenie się i za obcowanie z osobami niehonorowymi, nieuzasadnione koniecznością lub obowiązkiem, wynikającym z pracy zawodowej lub zarobkowej. b) osoby wykluczone z jakiegokolwiek stowarzyszenia cum infamia, c) osoby pozbawione czci przez Sąd Honorowy. Uwaga 9. Zamiast dotychczasowego nie polskiego określenia: dyskwalifikacja honorowa", używamy omówienia: pozbawienie czci", gdyż nie znajdujemy żadnego lepszego czasownika na określenie tego rodzaju czynności. Art. 7. Przedawnienie ścigania, wyrokowania lub ukarania danej osoby przez sądy państwowe za przestępstwo hańbiące nie pociąga za sobą przedawnienia zarzutu niesławy w postępowaniu honorowem. Art. 8. Zatarcie skazania przez sąd państwowy zamyka drogę dla zarzutu niesławy w postępowaniu honorowem. Art. 9. l. Osobą honorową w rozumieniu niniejszego kodeksu jest również każde zrzeszenie skupiające osoby honorowe w rozumieniu art. 5 niniejszego kodeksu. 2. Przez zrzeszenie należy rozumieć nie tylko osoby prawne prawa publicznego i prywatnego, lecz również wszelkie stowarzyszenia i związki stowarzyszeń, choćby nie posiadające statutów zalegalizowanych przez władze akademickie lub administracyjne, wzgl. sądowe oraz wszelkie inne zbiorowości osób określane wspólnym mianem ze względu na wspólność: a) narodowości lub języka (zbiorowości narodowe wzgl. etniczne), b) pochodzenia (zbiorowości regionalne), c) przynależności stanowej wzgl. klasowej lub zawodowej, d) interesów (spółki cywilne i handlowe oraz spółdzielnie), e) przekonań (ugrupowania polityczne), f) wyznania wzgl. obrządku, g) pokrewieństwa, powinowactwa, nazwiska lub herbu, h) wykształcenia lub studiów. Uwaga 13. A zatem korporacja lub konfederacja akademicka nie zalegalizowana przy żadnej wyższej uczelni posiada zdolność honorową w rozumieniu niniejszego kodeksu.

3 Ustęp 2. Zdolność do działań honorowych. Art. 10. Zdolność do działań honorowych jest to zdolność żądania i udzielania zadośćuczynienia honorowego we własnem lub cudzem imieniu. Uwaga 15. Wzorując się na cywilistycznem rozróżnieniu zdolności prawnej i zdolności do działań prawnych, wprowadziliśmy rozróżnienie zdolności honorowej i zdolności do działań honorowych, które pozwoli nam w sposób zadawalający załatwić szereg spornych dotąd zagadnień, jak kwestia zdolności honorowej kobiet, duchownych, ułomnych, małoletnich i t. p. Art. 11. Wszystkie osoby honorowe fizyczne w rozumieniu niniejszego kodeksu dzielą się na: a) osoby posiadające nieograniczoną zdolność do działań honorowych, b) osoby posiadające fakultatywną zdolność do działań honorowych, c) osoby nie posiadające zdolności do działań honorowych. Uwaga 16. Skoro kodeks niniejszy nie wprowadza żadnego innego zróżniczkowania osób honorowych, poza ustalonym powyżej, zatem wszystkie osoby honorowe są bezwzględnie równe. Niedopuszczalna jest więc odmowa wdania się w postępowanie honorowe z powodu różnicy przynależności klasowej, wykształcenia, urodzenia, stanowiska, majątku itp. Odmowa tego rodzaju uzasadnia pozbawienie czci odmawiającego przez Sąd Honorowy. Art. 12. Nieograniczoną zdolność do działań honorowych posiada: a) każda osoba honorowa fizyczna, która jest osobą dojrzałą w rozumieniu niniejszego kodeksu, oraz b) każde zrzeszenie, odpowiadające wymogom art. 9. niniejszego kodeksu, chyba, że przepisy niniejszego kodeksu wyraźnie postanawiają inaczej. Uwaga 17. Jak wynika z następnych postanowień niniejszego kodeksu, nieograniczoną zdolność do działań honorowych posiadają z pośród osób fizycznych wyłącznie osoby świeckie. Kodeks niniejszy posiada zatem zasadniczo charakter męski i świecki. Charakter powyższy kodeksu jest następstwem faktu, że postępowanie honorowe dzisiejsze wywodzi się ud instytucji pojedynku, Art. 13. Nieograniczona zdolność do działań honorowych pociąga za sobą obowiązek i prawo żądania i udzielania zadośćuczynienia honorowego we własnem lub cudzem imieniu, oraz zdolność do uczestniczenia w pojedynku. Art. 14. Osobą dojrzałą w rozumieniu niniejszego kodeksu jest: a) każda osoba pełnoletnia, oraz b) każda osoba, także małoletnia, posiadająca świadectwo dojrzałości jakiejkolwiek szkoły średniej uprawniającej do studiów wyższych Art. 15. Fakultatywną zdolność do działań honorowych posiadają: a) duchowni i b) ułomni Art. 16. l. Fakultatywna zdolność do działań honorowych nie pociąga za sobą obowiązku, lecz tylko prawo żądania i udzielania zadośćuczynienia honorowego z bronią w ręku. 2. Fakultatywna zdolność do działań honorowych nie wyklucza możności uczestniczenia duchownych wzgl. ułomnych w postępowaniu honorowem w charakterze zastępców honorowych wzgl. członków Sądu Honorowego, nie nakłada jednak na nich obowiązku podejmowania się funkcyj zastępców honorowych, ani honorowych funkcyj sędziowskich. Art. 17. Duchownym w rozumieniu niniejszego kodeksu jest każda osoba posiadająca prawo noszenia szat duchownych, któregokolwiek obrządku katolickiego, jak również cerkwi prawosławnej, kościoła muzułmańskiego i któregokolwiek wyznania protestanckiego, z wyjątkiem Sekty Mariawitów i tzw. Kościoła Narodowego. Uwaga 18. A zatem duchowny nie naraża się pozbawienie czci, jeśli doznawszy obrazy nic wdroży postępowania honorowego. W razie zaś wdrożenia przeciwko niemu postępowania honorowego może zasłonić się zarzutem fakultatywnej zdolności do działań honorowych i uchylić się od powyższego postępowania. Art. 18. l. Nie posiadają zdolności do działań honorowych:

4 a) kobiety b) małoletni z zastrzeżeniem postanowień art. 14-go niniejszego kodeksu, c) osoby częściowo pozbawione czci, zgodnie z art. 149 niniejszego kodeksu. Art. 19. Brak zdolności do działań honorowych pociąga za sobą niemożność żądania i udzielania zadośćuczynienia honorowego. Uwaga 19. Postępowanie honorowe nie uzyskało dotychczas prawa obywatelstwa wśród polskiej inteligencji kobiecej, jakkolwiek już dwa kodeksy honorowe: Harcerski i Gumińskiego, przyznały kobietom zdolność honorową, gdyż kobieta posiada faktycznie zdolność wyrządzenia i doznania obrazy. Mimo to jednak kodeks niniejszy nie przyznaje kobietom zdolności do działań honorowych, a to z wielu powodów, którymi są między innymi: a) zasadniczo męski charakter niniejszego kodeksu, b) wywodzenie się postępowania honorowego ze średniowiecznych zwyczajów rycerskich, a mianowicie z instytucji Sądów Bożych (pojedynku), c) bezwzględnie negatywne stanowisko akademickiego prawa zwyczajowego wobec zdolności do działań honorowych kobiet, d) negatywne stanowisko akademickiego środowiska kobiecego do postępowania honorowego. A zatem kobieta obrażona przez mężczyznę lub przez kobietę nie naraża się na pozbawienie jej czci, jeśli nie wdroży postępowania honorowego. Może jednak wdrożyć postępowanie honorowe w obronie czci kobiety każdy mężczyzna stosownie do przepisów o interwencji (patrz art. 50 niniejszego kodeksu). Mężczyzna obrażony przez kobietę nie naraża się również na pozbawienie go czci jeśli nie wdroży przeciwko niej postępowania honorowego. W wyjątkowych może wypadkach obrazy pomiędzy kobietami lub pomiędzy kobietą a mężczyzna, dyspozytywny charakter niniejszego kodeksu pozwoli w praktyce i kobietom skorzystać z postępowania honorowego, nie wierzymy jednak, aby w zbyt bliskiej przyszłości fakty tego rodzaju miały się zdarzać dość często. Ustęp 3. Przepisy uzupełniające. Art. 20. Każda wątpliwość dotycząca zdolności honorowej wzgl. zdolności do działań honorowych, podniesiona w formie zarzutu formalnego w postępowaniu pojednawczem lub rozjemczem winna być poddana niezwłocznie pod rozstrzygnięcie Sądu Honorowego. Art. 21. Dopóki niezdolność honorowa wzgl. niezdolność do działań honorowych nie zostanie stwierdzona orzeczeniem Sądu Honorowego, domniemanie przemawia za honorowością osoby zainteresowanej. Uwaga 20. W społeczeństwie honorowem domniemanie musi przemawiać za honorowością. Art. 22. l. Ciężar dowodu spoczywa w postępowaniu honorowem zawsze na osobie zaprzeczającej zdolności honorowej względnie do działań honorowych strony przeciwnej. 2. W postępowaniu oczyszczającem ciężar dowodu spoczywa na wnioskodawcy. ROZDZIAŁ III. Obraza czci. Ustęp 1. Pojęcie obrazy. Art. 23. l. Obrazę stanowi zasadniczo każde zachowanie się osoby honorowej, które druga osoba honorowa potraktowała względnie winna była w danych warunkach potraktować jako naruszenie swej czci, chyba że przepisy niniejszego kodeksu wyraźnie stanowią inaczej. 2. Fakt zaistnienia obrazy w przekonaniu obrażonego uzasadnia wdrożenie przez niego postępowania honorowego. Uwaga 21. Pojęcie obrazy składa się z trzech różnych pierwiastków. Pierwiastek subiektywny stanowi indywidualna wrażliwość danej osoby. Ktoś może poczuć się obrażony takiem zachowaniem drugiej osoby, którego by trzecia osoba na jego miejscu za obrazę nie potraktowała. Przykład: Aroganckie zachowanie się jakiegoś pana Nowobogackiego w stosunku do ubogiego znajomego czy nieznajomego. Osoba bardziej wrażliwa wdroży postępowanie honorowe. Osoba mniej wrażliwa ograniczy się do filozoficznego stwierdzenia, że pan Nowobogacki sam sobie ubliżył.

5 Nie można jednak traktować obrazy jako pojęcia ściśle subiektywnego, jak to czynią na ogół poprzednie polskie kodeksy honorowe. Dlatego też uważaliśmy za pożyteczne wprowadzić do pojęcia obrazy również pierwiastek obiektywny. Osoba honorowa nie może w pewnych wypadkach nie potraktować jako obrazy takiego zachowania się drugiej osoby honorowej, które na jej miejscu każda inna osoba potraktowałaby jako obrazę, względnie które kodeks niniejszy wyraźnie jako obrazę wymienia. Przykład: Ktoś wyraził się publicznie o panu Nowobogackim, że doszedł do majątku w sposób niekoniecznie poprawny. Pan Nowobogacki nie może nie wdrożyć postępowania honorowego, o ile chce nadal uchodzić za osobę honorową. Równie często jednak jak z brakiem poczucia godności osobistej, spotykamy się w życiu codziennem z nadmierną wrażliwością. Aby i temu zapobiec, należało wprowadzić do pojęcia obrazy jeszcze trzeci pierwiastek: normatywny, chyba, że przepisy niniejszego kodeksu wyraźnie stanowią inaczej". A zatem osoba honorowa nie może potraktować jako obrazy takiego zachowania się drugiej osoby hnorowej, któremu kodeks niniejszy cech obrazy odmawia. Przykład: Pan Pieniacki nie może wdrożyć postępowania przeciw komuś, kto choćby publicznie lub drukiem nazwał go słabym prawnikiem. Art. 24. Obraźliwem zachowaniem się w rozumieniu poprzedniego artykułu jest również obraźliwe odezwanie się, działanie lub zaniechanie. Art. 25. Obraza może nastąpić również pisemnie wzgl. drukiem w formie listu, ulotki, artykułu, książki, rysunku, karykatury, piosenki, itp. Art. 26. Obrazą jest zarówno puszczanie w obieg, jak również rozszerzanie i powtarzanie obraźliwej wiadomości, pogłoski lub opinii. Uwaga; Zgodnie z art. 16, starego Boziewicza, 13 Zamoyskiego, 10 Malatyńskiego, art. 14 Harcerskiego, 4 nowego Boziewicza. Art. 27. Doniosłość obrazy. l. Obraza może być poważną lub błahą. 2. W razie doznania obrazy poważnej winna osoba honorowa niezwłocznie wdrożyć postępowanie honorowe, w przeciwnym razie naraża się na zarzut niehonorowości. 3. W razie doznania obrazy błahej może osoba honorowa wdrożyć postępowanie honorowe, lecz jeśli tego nie uczyni, nie może ją spotkać z tego powodu zarzut niesławy. Ustęp 2. Rodzaje obrazy. Art. 28. Obraza dzieli się na następujące rodzaje: a) uchybienie, b) obelga, c) zniewaga. Uwaga 22. W opracowaniu niniejszem zarzuciliśmy przestarzały system stopniowania obrazy. System ten bowiem formalizuje niepotrzebnie postępowanie honorowe a kodeks honorowy czyni albo nadmiernie kazuistycznym albo niedostatecznie jasnym. Mimo to nie można uniknąć pewnej kazuistyki ze względu na różne stopnie nasilenia obrazy zarówno z powodu jej treści, jak i zamiaru obrażającego, wrażliwości obrażonego, oraz sytuacji, na tle której wynikła, warunków, w których miała miejsce oraz skutków, jakie dana obraza wywołała lub mogła wywołać. Zastosowaliśmy zatem system nasilenia obrazy. Uwaga 23. Art. 38 do 43 starego Boziewicza: cztery stopnie 7 i nast. Zamoyskiego: trzy stopnic obrazy, 7 do 9 Malatyńskiego: trzy stopnie obrazy, 9 do 16 nowego Boziewicza: cztery stopnie obrazy. Natomiast kodeksy Harcerski i Gumińskiego nie różniczkują obrazy. Gelli rozróżnia 4 stopnie obrazy (art. 12). Art. 29. l. Zniewagę i obelgę można wyrządzić tylko umyślnie. 2. Do zaistnienia zniewagi wzgl. obelgi nie potrzeba zamiaru obrazy, lecz wystarczą zamiar pewnego określonego zachowania się. 3. Uchybienie można popełnić także nieumyślnie. Uwaga 24. Podobnie art. 15. starego Boziewicza, art. 10. Harcerskiego i 5. nowego Boziewicza. Art. 30. Uchybieniem jest każda obraza nie będąca obelgą ani zniewagą. Art. 31. Uchybienie zasadniczo jest obrazą błahą. W pewnych jednak wypadkach (uchybienie rażące, uchybienie dotkliwe, uchybienie umyślne nabiera cech obrazy poważnej. Art. 32. Obelgę popełnia, kto przypisuje osobie honorowej postępowanie lub właściwości, wprawdzie nie hańbiące, mogące jednak poniżyć daną osobę w opinii otoczenia. Art. 33. Zniewaga dzieli się na trzy rodzaje: a) zniewaga osobista,

6 b) zniewaga rodzinna, c) zniewaga czynna. Art. 34. Zniewagę osobistą wyrządza, kto przypisuje osobie honorowej postępowanie lub właściwości hańbiące. Art. 35. Przez postępowanie lub właściwości hańbiące rozumieć należy postępowanie lub właściwości niezgodne z etyką katolicką, wzgl. z zasadami etycznemi danego środowiska lub zawodu. Art. 36. Zniewagę rodzinną wyrządza, kto czyni zarzuty hańbiące członkom rodziny lub rodzinie osoby honorowej. Art. 37. Przez rodzinę należy rozumieć żonę (względnie narzeczoną), oraz wszystkich krewnych: wstępnych, zstępnych i bocznych, jak również wszystkich powinowatych bez względu na stopień pokrewieństwa lub powinowactwa, jeśli dana osoba honorowa poczuwa się do pokrewieństwa lub powinowactwa z osobą, której poczyniono zarzuty hańbiące. Art. 38. Zniewagą rodzinną jest między innemi zarzut nieślubnego urodzenia. Nie jest on jednak zarzutem niehonorowości i nie uzasadnia odmowy wdania się w postępowanie honorowe. Art. 39. l. Zniewagę czynną wyrządza, kto reagując bezpośrednio na doznaną obelgę lub zniewagę, a) narusza, b) usiłuje naruszyć lub c) grozi osobie honorowej naruszeniem jej nietykalności cielesnej przez uderzenie, zranienie itp. 2. Naruszenie, usiłowanie naruszenia lub grożenie naruszeniem nietykalności cielesnej osoby honorowej, nie będące bezpośrednią reakcją na doznaną obelgę lub zniewagę nie jest zniewagą czynną lecz napaścią, usiłowaniem napaści względnie pogróżką napaści i uzasadnia pozbawienie czci napastnika. 3. Napaść może być jedynie przedmiotem skargi do sądu państwowego, wzgl. przedmiotem jednostronnego postępowania honorowego. Uwaga 25. Do 1. Wszystkie kodeksy stoją zgodnie na stanowisku, że do zaistnienia zniewagi czynnej wystarcza zamiar. Art. 23. starego Boziewicza, 14 Za-moyskiego, 9 Malatyńskiego, 14 nowego Boziewicza. Również wyrażenie: Niech się Pan uważa za spoliczkowanego" należy traktować jako zniewagę czynną. Uwaga 26. Do 2 i 3. zgodnie z art. 19. starego Boziewicza, art. 13. Harcerskiego, 8 Gumińskiego i 7 nowego Boziewicza, które również odsyłają w wypadku napaści do sadu państwowego. Uwaga 27. Do 1 3. Sita uderzenia jest oczywiście okolicznością bez znaczenia. Zgodnie z art. 22. starego Boziewicza, 15 Zamoyskiego i 13 nowego Boziewicza. Ustęp 3. Pojęcia pokrewne. Art. 40. Nie jest obrazą ujemna ocena względnie krytyka, choćby niesłuszna i dotkliwie raniąca miłość własną zainteresowanego, a odnosząca się do jego zdolności, umiejętności lub działalności naukowej, literackiej, artystycznej, zawodowej, politycznej itp., o ile dana ocena względnie krytyka została sformułowana rzeczowo, nie zawiera obelg, ani zniewag i nie dotyczy szczegółów z życia prywatnego. Uwaga 28. Zgodnie z 43. i 44. nowego Boziewicza, 11. Mniatyńskicgo, art. 18. Harcerskiego, 21. Zamoyskiego, art. 36. i 37. starego Boziewicza, art. 15. włoskiego (Gelli). Art. 41. Nie wyrządza obrazy: a) kto przedstawia się sam osobie nieznajomej, jeśli ta znajduje się w towarzystwie wspólnych znajomych; b) kto z jakichkolwiek powodów wstrzymuje się od stosunków towarzyskich z drugą osobą honorową, nie kłaniając się jej przy spotkaniu, lub nie podając ręki na powitanie, chyba, że zamiar obrazy jest oczywisty.

7 Uwaga 29. A zatem będzie obrazą narzucanie osobie nieznajomej zawarcia znajomości, jeśli osoba ta nie znajduje się w towarzystwie wspólnych znajomych. (Podobnie Gelli, art. 11.) Będzie również obrazą nie oddanie ukłonu (uchybienie) lub odmowa podania ręki (obelga). Art. 42. Napaść telefoniczna nie jest obrazą w rozumieniu kodeksu honorowego. ROZDZIAŁ IV. Postępowanie pojednawcze. Ustęp 1. Zatarg. Art Osoba honorowa nigdy na obrazę nie odpowiada obrazą. 2. W razie obrazy wzajemnej postępowanie honorowe wdrożone przez wpierw obrażonego staje się z samego prawa postępowaniem wzajemnem, w którem wpierw obrażony nie ma prawa podniesienia zarzutu niehonorowości w stosunku do przeciwnika lub jego zastępców honorowych. 3. Jeśli wpierw obrażony odpowiedział obrazą poważniejszą traci nadto prawa strony obrażonej. Uwaga 33. Zasada niereagowania na obrazę obrazą przyjętą na ogół przez wszystkie kodeksy honorowe przedstawia się dotychczas jako lex imperfecta. Uważaliśmy za konieczne wyposażenie jej w pewne sankcje. Zgodnie z art. 52, niezgodnie z art. 20. starego Boziewicza, zgodnie z art. 34 Harcerskiego, prawie zgodnie z 25. i 70. nowego Boziewicza. Art. 44. W razie doznania obrazy, winna osoba honorowa bezwzględnie wstrzymać się od stosunków towarzyskich z obrażającym. Art. 45. Jeśli obrażający i obrażony nie znają się wzajemnie albo nie znają swych adresów, winien każdy z nich na żądanie drugiego podać swe nazwisko, imię i dokładny adres, Art. 46. Obrażający winien w ciągu najbliższych 24 godzin od chwili zajścia oczekiwać zastępców obrażonego u siebie w mieszkaniu, chyba, że jego zajęcia naukowe, zawodowe, zarobkowe czy inne, zmuszają go do opuszczenia mieszkania, a w każdym razie prowadzić w ciągu powyższych 24 godzin swój normalny tryb życia tak, aby zastępcy obrażonego mogli do niego z łatwością dotrzeć. Ustęp. 2. Legitymacja czynna i bierna. Art. 47. Wdrożyć postępowanie honorowe może wyłącznie osoba honorowa, której obraza bezpośrednio lub pośrednio dotyczy, chyba że przepisy niniejszego kodeksu wyraźnie uzasadniają jej interwencję. Art. 48. Każda osoba posiadająca nieograniczoną zdolność do działań honorowych może wdrożyć postępowanie honorowe w obronie czci każdej kobiety, posiadającej zdolność honorową. Art. 49. Każda osoba posiadająca nieograniczoną zdolność do działań honorowych może wdrożyć postępowanie w obronie czci krewnego lub powinowatego posiadającego zdolność honorową, o ile obrażony jest chory, nieobecny, ułomny, małoletni lub jeśli jest osobą duchowną. Art. 50. Każda osoba posiadająca nieograniczoną zdolność do działań honorowych może wdrożyć postępowanie honorowe w obronie zrzeszenia w skład którego wchodzi, chyba, że statut lub regulaminy obrażonego zrzeszenia wyraźnie stanowią inaczej. Art. 51. Każda osoba posiadająca nieograniczoną zdolność do działań honorowych może wdrożyć postępowanie honorowe w obronie czci każdej innej osoby posiadającej zdolność honorową, o ile między interwenjentem a obrażonym zachodzi stosunek przyjaźni albo inny stosunek osobisty tego rodzaju, że uzasadniałby wyłączenie interwenjenta od funkcyj sędziowskich w sprawach honorowych obrażonego oraz o ile okoliczności sprawy uzasadniają potrzebę interwencji, względnie jeśli chodzi o cześć osoby zmarłej. Uwaga 34. W praktyce bodzie to głównie interwencja z powodu nieobecności obrażonego.

8 Art. 52. Wdrożyć postępowanie honorowe można przeciwko każdej osobie honorowej od której obraza bezpośrednio lub pośrednio pochodzi, chyba, że przepisy niniejszego kodeksu wyraźnie przyznają jej immunitet Art. 53. Z powodu obrazy popełnionej drukiem, można wdrożyć postępowanie honorowe przeciwko każdej osobie moralnie za ukazanie się takiego druku odpowiedzialnej, a więc przeciwko autorowi, redaktorowi naczelnemu, redaktorowi odpowiedzialnemu, ewent. redaktorowi odnośnego działu, wydawcy i kolportującemu, chyba, że jest zawodowym kolporterem, przyczem przez druk rozumieć należy każde pismo wykonane mechanicznie. Obraza popełniona drukiem nie stanowi odrębnego rodzaju obrazy Art. 54. Z powodu obrazy wyrządzonej przez władze zrzeszenia można wdrożyć postępowanie honorowe albo przeciwko zrzeszeniu, albo przeciwko członkom jego władz moralnie za obrazę odpowiedzialnym. Art. 55. Immunitet. l. Mogą odmówić zadośćuczynienia honorowego: osoby, które wyrządziły obrazę wykonując swój zawód albo urząd albo obowiązek, względnie spełniając polecenie władzy przełożone], chyba że oczywiście mogły uniknąć wyrządzenia obrazy. 2. W żadnym wypadku nie można żądać zadośćuczynienia honorowego od osób, które pełniąc honorowo funkcje sędziowskie, wydały orzeczenie ujemnie oceniające postępowanie wzgl. charakter zainteresowanego. 3. Osoby wymienione powyżej mogą się zasłonić zarzutem braku legitymacji biernej z wnioskiem o umorzenie postępowania. Ustęp 3. Wdrożenie postępowania honorowego. Art. 56. Wdrożenia postępowania honorowego dokonywuje obrażony wysyłając do obrażonego swych zastępców honorowych z żądaniem zadośćuczynienia honorowego. Art. 57. Termin wyzwania. Obrażony winien wdrożyć postępowanie honorowe w przeciągu 24 godzin od chwili zatargu względnie od chwili otrzymania wiadomości o obrazie popełnionej zaocznie lub drukiem. Art. 58. O ile obrażony jest obcym w miejscu zatargu, względnie, jeśli znajduje się w miejscu zatargu jedynie w przejeździe, czasokres wdrożenia postępowania honorowego przedłuża się do tygodnia. Art. 59. Na żądanie obrażonego, winien obrażający wskazać mu w powyższym wypadku dwie osoby honorowe, które by mogły podjąć się zastępstwa obrażonego. Art. 60. W razie gdyby zastępcy obrażonego nie zastali obrażającego, winni pozostawić swe bilety wizytowe z wyszczególnieniem nazwiska swego mocodawcy oraz oznaczeniem godziny w której ponownie przybędą. Art. 61. Termin ponownego wyzwania. Zastępcy obrażonego winni tak oznaczyć godzinę powtórnego przybycia, aby pomiędzy ich pierwszą a drugą bytnością upłynęło najmniej sześć, najwyżej zaś 24 godzin. Art. 62. Wyzwanie pisemne. W razie gdyby zastępcy obrażonego ponownie nie zastali obrażającego winni pozostawić mu list zamknięty, z góry przygotowany, zawiadamiając obrażającego w czyjej sprawie, oraz gdzie i kiedy będą oczekiwać jego zastępców. Art. 63. Wyzwanie ustne. Jeśli zastępcy obrażonego zastaną obrażającego, winni go jedynie ustnie zawiadomić w czyjem imieniu i w jakiej sprawie przychodzą, wezwać go do wyznaczenia zastępców i pozostawić swe adresy. Art. 64. Obrażającemu i zastępcom obrażonego nie wolno wdawać się w żadne dysputy dotyczące samego zatargu, ani sposobu jego załatwiania. Uwaga 35. Pomijamy wszelkie przepisy dotyczące odpowiedniego ubrania i zachowania się zastępców honorowych, jako same przez się zrozumiałe. Art. 65. Obrażający winien wysłać swych zastępców obrażonemu przed upływem 24 godzin od chwili zgłoszenia się u niego zastępców obrażonego. Art. 66. Postępowanie honorowe toczy się w miejscu zamieszkania obrażonego, chyba że zastępcy postanowią inaczej. Uwaga 36. Zgodnie z art. 70 starego Boziewicza, 31 Zamoyskiego, art. 45 Harcerskiego, 24 Gumińskicgo, 62 Malatyńskiego, oraz 104 nowego Boziewicza.

9 Ustęp 4. Zastępcy honorowi. Art. 67. Każda strona wyznacza po dwu zastępców honorowych. Art. 68. Zastępcą honorowym może być każda osoba posiadająca nieograniczoną zdolność do działań honorowych. Art. 69. Zastępcą honorowym nie może być osoba posiadająca własną sprawę honorową nie załatwioną. Art. 70. Zadaniem zastępców honorowych jest doprowadzenie do zupełnego i ostatecznego załatwienia powierzonej im sprawy honorowej przez sporządzenie protokołu końcowego. Art. 71. Obowiązkiem zastępców honorowych jest: a) obrona czci ich mocodawcy, b) dążenie do rychłego załatwienia zatargu i to już w postępowaniu pojednawczem wzgl. rozjemczem, c) dokładne zaznajomienie się z przepisami kodeksu honorowego i ścisłe ich przestrzeganie, d) zachowanie w tajemnicy szczegółów prowadzonej sprawy, chyba, że decyzja Sądu Honorowego lub protokół końcowy zwalnia ich od tego. Art. 72. Osoba honorowa nie odmawia objęcia zastępstwa honorowego, chyba, że jej zajęcia naukowe, zawodowe wzgl. zarobkowe czy inne nie pozwalają jej podjąć się zastępstwa z tem przeświadczeniem, że będzie je mogła należycie sprawować. Art. 73. Osoba honorowa nie przyjmuje zastępstwa honorowego, o ile dana sprawa jej bezpośrednio lub pośrednio dotyczy oraz o ile pozostaje z drugą ze stron w stosunku osobistym tego rodzaju, który jej zdaniem nie pozwala jej na objęcie zastępstwa w danej sprawie. Art. 74. Osoba honorowa może odmówić przyjęcia wzgl. zrzec się zastępstwa honorowego o ile instrukcje mocodawcy są sprzeczne z jej poglądami na postępowanie honorowe, w szczególności zaś gdy mocodawca domaga się wbrew jej poglądom załatwienia zatargu w drodze pojedynku. Art. 75. Osoba honorowa może odmówić przyjęcia wzgl. zrzec się zastępstwa honorowego, o ile mocodawca odmawia potrzebnych zdaniem zastępcy wyjaśnień wygi. o ile odmawia zgody na proponowane przez zastępcę załatwienie zatargu. Art. 76. Zastępca honorowy winien strzec się zastępstwa: a) o ile w czasie postępowania pojednawczego popadł w ostry konflikt z zastępcami strony przeciwnej, b) o ile pomiędzy nim a którymkolwiek z zastępców strony przeciwnej lub ich mocodawcą wywiązał się zatarg honorowy, c) o ile w toku postępowania pojednawczego zarzucono mu brak zdolności honorowej, wzgl. brak zdolności do działań honorowych. Art. 77. Poza powyższymi wypadkami zastępca honorowy zrzeka się zastępstwa jedynie z bardzo ważnych, jego zdaniem, powodów, bez obowiązku bliższego ich precyzowania. Art. 78. Mocodawca może w każdej chwili cofnąć mandat swemu zastępcy z ważnych jego zdaniem powodów, bez obowiązku bliższego ich precyzowania. Art. 79. W razie zmiany na stanowisku zastępcy z jakiegokolwiek powodu, nowy zastępca ma prawo oświadczyć, że nie autoryzuje dotychczasowego sposobu załatwienia sprawy i prowadzić jn będzie na nowo od samego początku lub od pewnego momentu. Art. 80. Jeśli nowy zastępca przystąpi do merytorycznego załatwiania sprawy bez powyższej deklaracji wolnej ręki, wówczas jest związany wszystkimi postanowieniami, na które poprzednia para zastępców jego mocodawcy wyraziła swą zgodę. Art. 81. Pełnomocnictwo, którego mocodawca udziela swym zastępcom jest zasadniczo ustne i wobec zastępców strony przeciwnej formalnie nieograniczone. Art. 82. Wobec swego mocodawcy są zastępcy ściśle związani jego ewent. instrukcjami. Art. 83. l. Zastępca honorowy, który z własnej winy naraził cześć swego mocodawcy może być na wniosek tegoż, pozbawiony czci przez Sąd Honorowy.

10 2. Jeśli mocodawca i zastępca są duellantami, mogę oni zatarg wynikły na tle opisanym w 1. niniejszego artykułu zlikwidować w trybie art 167. B. 2. niniejszego kodeksu. Ustęp 5. Rokowania zastępców honorowych. Art. 84. Klauzula dopuszczalności względnie niedopuszczalności pojedynku. Pierwszą czynnością zastępców honorowych każdej ze stron na pierwszem wspólnem posiedzeniu winno być złożenie jednostronnych oświadczeń natury zasadniczej, że ich mocodawcy uznają względnie nie uznają pojedynku jako sposobu załatwiania zatargów honorowych. Art. 85. Jako pierwsi, winni złożyć powyższe oświadczenie zastępcy obrażonego. Art. 86. Zastępcy mogą podać pobudki ideowe, dla których ich mocodawca uznaje lub nie uznaje pojedynku i mogą zażądać zaznaczenia tego w protokóle, nie są jednak do tego obowiązani. Art. 87. Zastępcy honorowi nie mogą nie przyjąć do wiadomości oświadczenia zastępców strony przeciwnej. Art. 88. Domniemanie niedopuszczalności pojedynku. Przeoczenie względnie świadome zaniechanie złożenia powyższego oświadczenia przez zastępców którejkolwiek ze stron, uważa się za milczące stwierdzenie, że ich mocodawca, jako katolik, nie uznaje pojedynku za godziwy sposób załatwiania zatargów honorowych. Uwaga 37. W społeczeństwie katolickim domniemanie musi przemawiać przeciw dopuszczalności pojedynku. Art. 89. Wybór kodeksu. Bezpośrednio następną czynnością zastępców honorowych winno być ustalenie kodeksu honorowego, według przepisów którego będzie się toczyć postępowanie honorowe. Art. 90. Zasada starszeństwa kodeksów. W razie braku zgody co do wyboru kodeksu, obowiązuje kodeks najstarszej daty z pośród kodeksów polskich, jakimi zastępcy honorowi chociażby w jednym egzemplarzu rozporządzają. Art. 91. Jeśli zastępcy którejkolwiek ze stron złożyli oświadczenie uchylające pojedynek lub milcząco stwierdzili antyduellanckie stanowisko swego mocodawcy, wybór kodeksu należy rozumieć z wyłączeniem przepisów o pojedynku. Art. 92. Bezpośrednio po dokonaniu wyboru kodeksu honorowego winni zastępcy honorowi każdej ze stron złożyć oświadczenie, że nie czynią żadnych zarzutów formalnych względnie dokładnie sprecyzować tego rodzaju zarzuty. Art. 93. W postępowaniu honorowym dopuszczalne są następujące zarzuty formalne: 1) zarzut niesławy, albo niehonorowości czyli braku zdolności honorowej, 2) zarzut braku zdolności do działań honorowych, 3) zarzut fakultatywnej zdolności do działań honorowych, 4) zarzut braku legitymacji czynnej, 5) zarzut braku legitymacji biernej. 6) zarzut spóźnionego wzgl. nieprawidłowego wdrożenia postępowania honorowego, 7) zarzut sprawy osądzonej (w drodze postępowania honorowego, wzgl. przed sądem koleżeńskim albo państwowym), 8) zarzut sprawy w toku (w drodze postępowania honorowego, wzgl. przed sądem koleżeńskim albo państwowym), 9) zarzut wzajemnej obrazy, 10) zarzut poważniejszej obrazy. Zarzut formalny braku zdolności honorowej wzgl. zdolności do działań honorowych podniesiony w toku postępowania honorowego nie jest obrazą, choćby Sąd Honorowy uznał następnie zarzut ten za nieuzasadniony. Jeśli jednak Sąd Honorowy uzna, że zarzut ten był postawiony lekkomyślnie, może orzec częściowe pozbawienie czci winnego na wniosek strony zainteresowanej. Zarzut sprawy osądzonej wzgl. sprawy w toku uzasadnia umorzenie postępowania.

11 Art. 94. W postępowaniu honorowym dopuszczlne są również jako konsekwencja zarzutów formalnych następujące wnioski formalne: 1) Wniosek o przekazanie sprawy Sądowi Honorowemu, 2) wniosek o uzupełnienie wzgl. o zmianę zapisu na Sąd Honorowy, 3) wniosek o załatwienie sprawy w drodze pojedynku, 4) wniosek o uznanie wdrożenia postępowania honorowego za bezskuteczne, 5) wniosek o odroczenie postępowania, 6) wniosek o uznanie sprawy za sprawę wzajemną, 7) wniosek o przyznanie wyzwanemu praw obrażonego, 8) wniosek o kontynuowanie postępowania pojednawczego niezależnie od zgłoszonych zarzutów formalnych i towarzyszących im wniosków, 9) wniosek o zmianę kwalifikacji obrazy, 10) wniosek o umorzenie postępowania honorowego. Art. 95. Zgłoszenie zarzutu formalnego względnie wniosku formalnego nie upoważnia zastępców żadnej ze stron do zerwania postępowania pojednawczego, dopóki nie ustalą stanu faktycznego i nie sporządzą protokołu z pierwszego wspólnego posiedzenia. Uwaga 38. Nawet zgłoszenie zarzutu niesławy (niehonorowości) przeciwko przeciwnikowi swego mocodawcy lub przeciwko zastępcom strony przeciwnej, nie upoważnia do zerwania postępowania pojednawczego, gdyż zarzutowi niehonorowości musi towarzyszyć wniosek o przekazanie sprawy Sądowi Honorowemu. Dopóki zaś Sąd Honorowy nie wyda swego orzeczenia, domniemanie przemawia za honorowością danej osoby. Ustalenie zaś stanu faktycznego winno nastąpić możliwie szybko po fakcie obrazy, póki przebieg zajścia i okoliczności obrazy, zainteresowani i osoby postronne zachowują dokładnie w pamięci. Art. 96. l. Zarzuty i wnioski formalne są dopuszczalne w każdem stadium postępowania honorowego oraz zależnie od swej natury i treści mogą być podniesione zarówno w stosunku do przeciwnika jak i do jego zastępców. 2. Jednak zarzut fakultatywnej zdolności do działań honorowych osoby wyzwanej z wnioskiem o umorzenie postępowania może być zgłoszony wyłącznie przez jej zastępców bezpośrednio po wyborze kodeksu honorowego. Art. 97. Bezpośrednio po wyczerpaniu ewent, zarzutów i wniosków formalnych winni zastępcy honorowi ustalić stan faktyczny zatargu w formie obustronnego ustalenia lub jednostronnych oświadczeń zgłoszonych do protokołu. Art. 98. Sporne fragmenty stanu faktycznego winni zastępcy przekazać do rozstrzygnięcia Sądowi Honorowemu. W żadnym wypadku nie są zastępcy uprawnieni do przesłuchiwania świadków. Art. 99. Bezpośrednio po ustaleniu stanu faktycznego winni zastępcy honorowi ustalić rodzaj obrazy, wzgl. przekazać sprawę ustalenia rodzaju obrazy Sądowi Honorowemu. Art Bezpośrednio po ustaleniu rodzaju obrazy winni zastępcy honorowi ustalić rodzaj, tekst i formę oświadczenia honorowego względnie przekazać sprawę do rozstrzygnięci Sądowi Honorowemu, chyba że postępowanie honorowe toczy się z klauzulą dopuszczalności pojedynku a jedna ze stron zażąda orężnego zadośćuczynienia honorowego. Ustęp 6. Obustronny protokół honorowy. Art Z każdego posiedzenia winni zastępcy sporządzić protokół zwany: obustronnym protokołem honorowym. Art Obustronny protokół honorowy winien być sporządzony ręcznie, atramentem, i wzorem odpisu wierzytelnego. Art Obustronny protokół honorowy winien zawierać: a) zwrot:,,obustronny protokół honorowy", b) numer kolejny posiedzenia zastępców honorowych w danej sprawie, c) dokładne oznaczenie daty posiedzenia oraz momentu jego rozpoczęcia, d) dokładne oznaczenie miejscowości, oraz adresu lokalu, w którym posiedzenie się odbywa, e) zwrot: w sprawie honorowej pana A. A. przeciwko panu B. B. f) zwrot: obecni zastępcy honorowi" (wymienić), g) treść protokołu, składającego się z obustronnych ustaleń i z jednostronnych oświadczeń,

12 h) zakończenie protokołu zawierające omówienia ewentualnych przekreśleń lub dopisków, dokładne oznaczenie momentu ukończenia posiedzenia oraz podpisy wszystkich zastępców honorowych. Art Ilekroć w danej sprawie honorowej w protokołach, w zapisie na Sąd Honorowy czy w decyzji końcowej, jakaś osoba występuje po raz pierwszy, należy wymienić jej nazwisko, imię, ewent. tytuł naukowy lub zawodowy, zawód lub zatrudnienie, i adres, oraz charakter, w jakim ona w danej sprawie występuje. Art W razie konieczności wymienienia równocześnie kilku osób, należy zawsze na pierwszym miejscu wymienić osobę, wzgl. osoby ze strony obrażonego. Art Każdy protokół sporządza się zawsze w dwu jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron. ROZDZIAŁ V. Postępowanie rozjemcze. Ustęp 1. Zapis na Sad Honorowy. Art Zapis na Sąd Honorowy jest to umowa, mocą, której zastępcy honorowi działając w imieniu swoich mocodawców oddają pod rozstrzygnięcie Sądu Honorowego sporne między nimi zagadnienie. Art Zapis na Sąd Honorowy dzieli się na: a) zapis prejudycjalny, b) zapis incydentalny, c) zapis merytoryczny. Art Jeśli w toku postępowania honorowego podniesiono w formie zarzutu formalnego wątpliwość co do zdolności honorowej wzgl. co do zdolności do działań honorowych jednej ze stron lub ich zastępców, winni zastępcy niezwłocznie sporządzić zapis na sąd honorowy. Jest to zapis prejudycjalny. Art. l 10. Zastępcy mogą sporządzić zapis na sąd honorowy w razie braku zgody: a) co do ustalenia kodeksu honorowego, b) co do ustalenia stanu faktycznego, c) co do ustalenia rodzaju obrazy, d) co do ustalenia wykładni wątpliwego lub spornego dla zastępców przepisu kodeksu honorowego. Jest to zapis incydentalny. Art. l11. Jeśli w toku postępowania pojednawczego okaże się po ustaleniu stanu faktycznego i rodzaju obrazy, że postępowanie pojednawcze nie doprowadzi do pozytywnego załatwienia zatargu, winni zastępcy na wniosek jednostronny sporządzić niezwłocznie zapis na sąd honorowy, chyba że postępowanie honorowe toczy się z klauzulą dopuszczalności pojedynku, lecz i w tym wypadku zastępcy mogą za obustronną zgodą sporządzić zapis na sąd honorowy. Jest to zapis merytoryczny. Art Dopóki sporne zagadnienie nie zostanie rozstrzygnięte przez Sąd Honorowy, postępowanie pojednawcze ulega przerwie. Art Zapis na Sąd Honorowy musi być sporządzony na piśmie i podpisany przez wszystkich zastępców honorowych. Art. l 14. Wszelkie zmiany i uzupełnienia w zapisie wymagają tej samej formy. Art Każdy zapis na Sąd Honorowy winien zawierać: a) zwrot Zapis prejudycjalny (wzgl. incydentalny lub merytoryczny) na Sąd Honorowy", b) zwrot:,,w sprawie pana A. A. przeciwko panu B. B.", c) nazwiska, imiona i t. d. zastępców honorowych obu stron, przyczem należy wyraźnie zaznaczyć, że wymienieni działają jako zastępcy honorowi swoich mocodawców, oraz czyim zastępcą jest każdy z wymienionych,

13 d) zwrot:,,powołują niniejszem pana N. N. na Sędziego Honorowego" albo zwrot:,,powołują niniejszem Sąd Honorowy w składzie: pan L. L. jako arbiter ze strony pana A. A. (obrażonego), pan S. S. jako arbiter ze strony pana B.B. (obrażającego) oraz pan N. N. jako superarbiter względnie superarbiter, którego wybór pozostawia się swobodnemu uznaniu arbitrów, e) zwrot:..oraz oddają zgodnie i dobrowolnie pod jego rozstrzygnięcie następujące sporne pomiędzy nimi zagadnienie, prosząc o podjęcie się załatwienia niniejszego sporu na podstawie przepisów Akademickiego Kodeksu Honorowego", f) ewent. omówienie spornego zagadnienia w formie jednolitej obustronnie ustalonej albo w formie dwu jednostronnych oświadczeń, g) sformułowanie pytań, na które Sąd Honorowy winien odpowiedzieć orzeczeniem wzgl. wyrokiem, h) omówienia ewent. przekreśleń i dopisków, miejsce sporządzenia zapisu, datę i podpisy wszystkich czterech zastępców. Art, 116. Ubezskutecznienie zapisu. Zapis na Sąd Honorowy traci moc w razie zawarcia przez zastępców honorowych pisemnej umowy rozwiązującej. Uwaga 39. Chodzi fu głównie o wypadki, gdy Sąd Honorowy, ku niezadowoleniu obu stron, nadmiernie zwleka z wydaniem decyzji. Ustęp 2. Honorowe funkcje sędziowskie. Art: 117. Honorowe funkcje sędziowskie pełni Sędzia Honorowy jednostkowy albo trój osobowy Sąd Honorowy złożony z dwu arbitrów i jednego Superarbitra, zależnie od brzmienia zapisu. Art Honorowe funkcje sędziowskie może pełnić każda osoba, posiadająca nieograniczoną zdolność do działań honorowych. Art Funkcje sędziowskie pełni się bez wynagrodzenia. Art Osoba honorowa nie odmawia objęcia funkcji sędziowskich, chyba, że jej zajęcia naukowe, zawodowe wzgl. zarobkowe lub inne nie pozwalają jej podjąć się powyższych funkcji z tym przeświadczeniem, że będzie je mogła należycie wypełniać. Art Osoba honorowa nie przyjmuje funkcji sędziowskich, o ile dana sprawa bezpośrednio lub pośrednio jej dotyczy, lub o ile pozostaje ona z jedną ze stron w stosunku osobistym tego rodzaju, który mógłby wywołać choćby nieuzasadnioną wątpliwość co do jej bezstronności. Art Osoba honorowa, która podjęła się funkcji sędziowskich zrzeka się ich jedynie z bardzo ważnych jej zdaniem powodów. Art Mandaty pełnienia funkcji sędziowskich mogą strony cofnąć jedynie w drodze zmiany zapisu na Sąd Honorowy. Art Uzupełnienie Sądu Honorowego. Jeśli jeden z członków Sądu Honorowego odmówił przyjęcia funkcyj sędziowskich, albo zrzekł się ich następnie, albo też nie może ich nadal pełnić, lub utracił zdolność do działań honorowych, albo umarł w miejsce jego winien zostać niezwłocznie wyznaczony nowy sędzia w sposób, w jaki wyznaczono jego poprzednika. Art W razie braku zgody między Arbitrami, co do wyboru Superarbitra, rozstrzyga losowanie pomiędzy dwu kandydatami przedstawionymi przez każdego z arbitrów. Uwaga 40. Zasada losowania została przyjęła przez większość kodeksów honorowych. Patrz: art. 148 i 177 starego Boziewicza, art. 90 Harcerskiego, 27 Guminskiego, 148 nowego Boziewicza. Inaczej; 99 Zamoyskiego, art. 485 kodeksu postępowania cywilnego. Ustęp 3. Rozprawy i posiedzenia. Art Postępowanie przed Sądem Honorowym dzieli się na rozprawy poufne i posiedzenia niejawne. Art l. W rozprawach poufnych mogą brać udział zastępcy honorowi w charakterze rzeczników stron oraz osoby wezwane przed Sąd Honorowy w charakterze stron, świadków lub biegłych. 2. W posiedzeniach niejawnych mogą brać udział wyłącznie członkowie Sądu Honorowego.

14 Art Zeznania przed Sądem Honorowym są ściśle poufne oraz składane pod słowem honoru. Ustęp 4. Decyzje Sądu Honorowego. Art Decyzje Sądu Honorowego zapadają większością głosów na rozprawie lub na posiedzeniu niejawnem. Art. l 30. Decyzje Sądu Honorowego dzielą się na a) postanowienia, b) orzeczenia, c) wyroki. Art Postanowieniem jest każda decyzja Sądu Honorowego, która nie jest orzeczeniem, ani wyrokiem. Art Orzeczeniem jest końcowa decyzja w sporze prejudycjalnym lub incydentalnym. Art Wyrokiem jest końcowa decyzja w sporze merytorycznym. Art Postanowienie ogłasza Sąd ustnie, w razie potrzeby jednak doręcza Sąd również jego wypis. Orzeczenie i wyrok musi być również doręczone każdej ze stron do rąk jednego z zastępców w wypisie. Art Oryginał decyzji wraz z zapisem, protokołami, dowodami doręczenia i innymi dokumentami zachowuje Superarbiter wzgl. Sędzia Honorowy jednostkowy. Art Orzeczenie wzgl. wyrok Sądu Honorowego winny zawierać: a) zwrot:,,w imieniu Honoru obywatela (wzgl. Akademika) Polaka", b) oznaczenie rodzaju decyzji:,,orzeczenie" lub Wyrok" c) zwrot:,,sąd Honorowy w składzie: d) wymienienie prób pełniących funkcje sędziowskie z oznaczeniem tych funkcyj, e) zwrot:,,w sprawie honorowej pana A. A. (obrażonego) przeciwko panu B. B. (obrażającemu)", f) zwrot:,,na podstawie zapisu na Sąd Honorowy sporządzonego (w miejscowości) dnia (data), przez panów (wymienić zastępców honorowych)", g) zwrot:,,orzeka" lub,,wyrokuje", h) treść decyzji i uzasadnienie, i) miejscowość i data powzięcia decyzji przez Sąd Honorowy, j) podpisy wszystkich osób pełniących funkcje sędziowskie w danej sprawie honorowej w chwili powzięcia decyzji. Art Członek Sądu Honorowego nie odmawia podpisania decyzji choćby został przegłosowany. Może jednak przy swoim podpisie zaznaczyć: zgłosiłem zdanie odrębne Art Sformułowanie zdania odrębnego wraz z uzasadnieniem winien sędzia przegłosowany dołączyć do oryginału i obu wypisów decyzji. Art Decyzje końcowe Sądu Honorowego są nieodwołalne. Uwaga 41. Zgodnie z innemi kodeksami: art starego Boziewicza, 111 Zamoyskiego, art. 125 Harcerskiego. 36 Gumińskiego, 190 Malatyńskiego i 75 nowego P3oziewicza. Ustęp 5. Jednostronne postępowanie honorowe. Art Jednostronne postępowanie honorowe czyli postępowanie przed jednostronnym sądem honorowym jest formą postępowania zastępczą i wyjątkową, którą wolno zastosować w miejsce normalnego (dwustronnego) postępowania honorowego, wyłącznie w następujących wypadkach: a) w wypadku posądzenia o właściwości lub postępowanie poniżające w opinii otoczenia wzgl. hańbiące, jeśli posądzającym jest osoba pozbawiona zdolności honorowej lub zdolności do działań honorowych,

15 b) w wypadku doznania napaści czynnej lub telefonicznej, c) jeśli obrażony doznawszy poważnej obrazy nie wdrożył postępowania honorowego, d) jeśli obrażający prawidłowo wyzwany nie zamianował zastępców honorowych, e) jeśli jedna ze stron odmawia sporządzenia zapisu na obustronny Sąd Honorowy, chyba że jest wyraźnie uprawniona do żądania pojedynku, f) jeśli jedna ze stron odmawia złożenia oświadczenia honorowego, którego rodzaj treść i forma zostały ustalone w postępowaniu pojednawczem lub rozjemczem, g) jeśli podczas czynności przygotowawczych do pojedynku lub podczas samego pojedynku uchybiono w czemkolwiek przepisom niniejszego kodeksu lub warunkom pojedynku jak również jeśli mimo wymagalności pojedynku jedna ze stron odmawia swej zgody na sporządzenie warunków pojedynku lub do pojedynku nie staje. Art Jednostronny Sąd Honorowy składa się zawsze z czterech Arbitrów powołanych po dwu przez każdego zastępców zainteresowanego, oraz z Superarbitra wybranego przez Arbitrów. Art Jednostronny Sąd Honorowy orzeka na podstawie jednostronnego zapisu na Sąd Honorowy. Art Postępowanie przed jednostronnym Sądem Honorowym nazywa się postępowaniem zastępczym Art Wszystkie przepisy niniejszego kodeksu dotyczące Obustronnego Sądu Honorowego i postępowania rozjemczego obowiązują również w postępowaniu zastępczym, chyba, że przepisy niniejszego ustępu wyraźnie mówią inaczej. Art Decyzja końcowa Jednostronnego Sądu Honorowego nazywa się orzeczeniem zastępczym. Art Orzeczenie zastępcze winno odpowiadać wszelkim wymogom decyzji końcowej Obustronnego Sądu Honorowego, a nadto zawierać klauzulę pozbawienia czci strony przeciwnej lub jednego wzgl. obu jej zastępców honorowych. Art Pozbawienie czci może być zupełne, lub częściowe, oraz trwałe lub czasowe. Art Zupełne pozbawienie czci polega na pozbawieniu zdolności honorowej. Częściowe pozbawienie czci polega na pozbawieniu zdolności do działań honorowych. Art Trwałe pozbawienie czci nie wyklucza możności wdrożenia postępowania oczyszczającego. Czasowe pozbawienie czci może trwać najdłużej 3 lata. Art Orzeczenie zastępcze stanowi podstawę do sporządzenia jednostronnego protokołu końcowego. Ustęp 6. Postępowanie oczyszczające. Art Wznowienie postępowania honorowego. Każda ze stron, nawet pozbawiona zdolności honorowej decyzją Sądu Honorowego, może zażądać za pośrednictwem dawnych lub nowych zastępców honorowych, wznowienia postępowania przed Sądem Honorowym, w składzie dawnym lub nowym, w razie późniejszego wykrycia takich nowych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Art W tym celu winna strona zainteresowana wdrożyć przeciwko swemu ówczesnemu przeciwnikowi normalne postępowanie pojednawcze, mające doprowadzić do sporządzenia zapisu na Sąd Honorowy, z wnioskiem o wznowienie postępowania. Art Strona przeciwna nie może się uchylić od wdania się w powyższe postępowanie. Art Przywrócenie do czci. Po upływie roku od częściowego wzgl. po upływie trzech lat od zupełnego pozbawienia czci w postępowaniu honorowem zakończonem obustronnym protokołem końcowym, może osoba pozbawiona czci wdrożyć przeciwko swemu ówczesnemu przeciwnikowi normalne postępowanie pojednawcze mające doprowadzić do sporządzenia zapisu na Sąd Honorowy z wnioskiem o przywrócenie do czci. Art Jeśli dana osoba została kilkakrotnie pozbawiona czci, względnie jeśli pozbawienie czci nastąpiło w postępowaniu zakończonem jednostronnym protokołem końcowym, wówczas postępowanie oczyszczające może być wdrożone dopiero po upływie 5 lat od

16 ostatniego pozbawienia czci, a to przeciwko ostatniemu przeciwnikowi osoby pozbawionej czci, z wnioskiem o przypozwanie przed Sąd Honorowy pozostałych przeciwników. Art Żaden z przeciwników nie może się uchylić od wdania się w powyższe postępowanie oczyszczające, Art Osoba pozbawiona czci winna dowieść przed Sądem Honorowym, że w ciągu okresu pozbawienia czci prowadziła tryb życia tego rodzaju, że uzasadnia zaliczenie jej z powrotem do społeczności honorowej. Art W szczególności winna osoba pozbawiona czci przedłożyć Sądowi Honorowemu protokoły końcowe wszystkich spraw honorowych, w jakieby w ciągu okresu pozbawienia czci była zamieszana, stwierdzające, że każdorazowo zarzut braku zdolności honorowej wzgl. braku zdolności do działań honorowych przyznała i uzyskała oświadczenie wzajemne. Art W razie orzeczenia przez Sąd Honorowy przywrócenia do czci, pozbawienie czci uważa się za niebyłe. Art Przeciwnicy osoby przywróconej do czci winni wydać Sądowi wszelkie dokumenty dotyczące poprzednich spraw honorowych, poczym dokumenty te ulegną zniszczeniu. ROZDZIAŁ VI. A. Pokojowe zadośćuczynienie honorowe. Art A. Jedną z istotnych cech charakteru osoby honorowej jest poczucie odpowiedzialności za swe czyny i słowa. Art A. Odpowiedzialność powyższa streszcza się do obowiązku udzielenia zadośćuczynienia za wyrządzoną obrazę. Art A. Za jedną obrazę należy się tylko jednorazowe zadośćuczynienie. Art A. W postępowaniu honorowem toczącym się na podstawie przepisów niniejszego kodeksu są dopuszczalne wyłącznie następujące rodzaje pokojowego zakończenia sprawy honorowej: a) oświadczenie honorowe złożone na piśmie przez obrażonego, b) orzeczenie zastępcze wydane przez Jednostronny Sąd Honorowy. Art A. Oświadczenie honorowe stanowi podstawę do sporządzenia Obustronnego Protokołu Końcowego, orzeczenie zastępcze stanowi podstawę do sporządzenia Jednostronnego Protokołu Końcowego. Art A. W postępowaniu honorowem toczącem się na podstawie przepisów niniejszego kodeksu są dopuszczalne wyłącznie następujące rodzaje oświadczenia honorowe go: a) zaprzeczenie obrazy wzgl. wyjaśnienie wzgl. usprawiedliwienie, b) odwołanie obrazy wzgl. cofnięcie obrazy wzgl. przyznanie i oświadczenie wzajemne, c) przeproszenie. Art A. Oświadczenie honorowe może być oświadczeniem pojedyńczem lub łącznem. Oświadczenie pojedyncze zawiera tylko jeden rodzaj oświadczenia honorowego, oświadczenie łączne zawiera kilka rodzajów. Art A. Zaprzeczenie obrazy składa obrażający wówczas, gdy wogóle nie poczuwa się do popełnienia czynu lub złożenia oświadczenia, o które obrażonemu chodzi, gdy zatem po stronie obrażonego zachodzi błąd co do osoby obrażającego, lub co do zaistnienia faktu obrazy. Art A. Wyjaśnienie obrazy składa obrażający wówczas, gdy nie poczuwa się do wyrządzenia obrazy obrażonemu, gdy zatem zachowanie się wzgl. oświadczenie, o które obrażonemu chodzi, dotyczyło innej osoby. Art A. Usprawiedliwienie obrazy składa obrażający w wypadku uchybienia nieumyślnego oraz w wypadku wyrządzenia obrazy na skutek nieprawdziwych wzgl. niesłusznych przesłanek, o czerń obrażający w chwili obrazy nie wiedział Art A. Odwołanie obrazy łącznie z przeproszeniem obrażonego jest najdalej idącem zadośćuczynieniem honorowem.

17 Art A. Odwołanie obrazy winno zawierać zwrot, że obrażający odwołuje wszelkie zarzuty poczynione obrażonemu, jako nieprawdziwe. Art, 173. A. Jeśli zarzuty poczynione obrażonemu były zdaniem obrażającego prawdziwe, obrażający zaś nie działał w obronie uzasadnionego interesu publicznego lub prywatnego, nie przysługuje wówczas obrażającemu prawo przeprowadzenia dowodu prawdy, lecz winien złożyć oświadczenie honorowe zawierające cofnięcie obrazy. Art A. Cofnięcie obrazy winno zawierać zwrot, że obrażający cofa wszelkie zarzuty poczynione obrażonemu, gdyż nie był uprawniony do ich poczynienia. Art A. Jeśli zarzuty poczynione obrażonemu były zdaniem obrażającego, prawdziwe, obrażający zaś działał w obronie uzasadnionego interesu publicznego lub prywatnego, przysługuje wówczas obrażającemu prawo przeprowadzenia dowodu prawdy przed Sądem Honorowym, a w razie przeprowadzenia dowodu prawdy, winien obrażony złożyć oświadczenie honorowe, zawierające przyznanie zarzutów i zobowiązanie do wdrożenia we właściwym czasie postępowania oczyszczającego, obrażający zaś winien złożyć oświadczenie honorowe wzajemne. Art A. Oświadczenie honorowe wzajemne winno zawierać zwrot, że obrażający przyznaje iż obrażony postąpił w danym zatargu zgodnie z wymogami postępowania honorowego, wobec czego ze strony obrażającego niema przeszkód do wdrożenia we właściwym czasie postępowania oczyszczającego. Art A. Oświadczenie honorowe może być obostrzone a) przez nałożenie na obrażającego obowiązku złożenia ustnego oświadczenia honorowego wobec osób, które były świadkami obrazy, albo b) przez publiczne ogłoszenie oświadczenia honorowego w prasie lub w sposób przyjęty dla ogłoszeń w danem zrzeszeniu. Art A. Rodzaj i tekst oświadczenia honorowego, które winien złożyć obrażający ustalają zastępcy honorowi względnie Obustronny Sąd Honorowy wyrokiem. Art A. Złożenie oświadczenia honorowego w żadnym, wypadku nie przynosi ujmy obrażającemu, orzeczenie zastępcze w każdym wypadku zniesławia obrażającego zupełnie lub częściowo. Art A. Odmowa złożenia oświadczenia honorowego uzasadnia wdrożenie postępowania zastępczego i pozbawienia czci odmawiającego. Uwaga 42. Unormowane przepisami niniejszego rozdziału rodzaje oświadczenia honorowego, pozwalają zarówno obrażonemu jak obrażającemu znaleźć rozsądną drogę do honorowego wyjścia z każdej sytuacji: Niekiedy ranią one dotkliwie miłość własną obrażonego (przyznanie zarzutów) lub obrażającego (odwołanie obrazy), nigdy jednak nie przynoszą im ujmy. Przepisy powyższe znajdują uzupełnienie i wykończenie w przepisach rozdziału VII. o obustronnym protokole końcowym, oraz w przepisach o postępowaniu oczyszczającem przez przywrócenie do czci, dając tem samem każdej osobie możność powrotnego przyjęcia jej w skład społeczności honorowej. ROZDZIAŁ VI B. Orężne zadośćuczynienie honorowe. Ustęp 1. Pojęcie pojedynku. Art. 161 B. Pojedynek jest to walka dwu osób, posiadających nieograniczoną zdolność do działań honorowych, prowadzona bronią zabójczą według zasad prawa zwyczajowego oraz warunków pojedynku, podjęta pod wpływem przymusu psychicznego, celem zlikwidowania zatargu o obrazę czci w sposób dla obydwu stron za honorowy przez prawo zwyczajowe uznany.

18 Uwaga 43. Pojedynek jest w myśl zasad prawa zwyczajowego jednym z wielu środków dowodowych w postępowaniu honorowem. Stanowi on dowód oczyszczający zupełny. Pojedynek jest instytucją średniowieczną co do formy, treść jego jednak uległa w ciągu wieków zupełnemu przeobrażeniu. Teoria średniowieczna pojmuje pojedynek jako Sąd Boży. Dowodem oczyszczającym jest rezultat pojedynku. Teoria nowoczesna pojmuje pojedynek jako psychologiczne zjawisko społeczne. Dowodem oczyszczającym jest fakt odbycia się pojedynku bez względu na jego rezultat. Człowiek, który stanął do pojedynku dowiódł, że więcej ceni swój honor, niż życie własne. Stąd wniosek, że nie poświęcałby honoru dla dobra mniej wartego niż życie, np. dla sprzeniewierzenia pewnej sumy pieniędzy. Tak jest przynajmniej w teorii. Tak bywa niekiedy i w życiu. Uwaga 44. Pojedynku nie traktujemy zatem jako formy zadośćuczynienia honorowego lecz jako środek dowodowy. Zadośćuczynieniem w naszej konstrukcji będzie dopiero protokół końcowy. Mimo to, używamy nadal popularnego wyrażenia: orężne zadośćuczynienie honorowe, albo zadośćuczynienie honorowe z bronią w ręku, zamiast wyrażenia: orężne postępowanie dowodowe lub podobnego, które z trudnością przyjęłoby się w mowie potocznej. Uwaga 45. Wśród polskich kodeksów honorowych tylko nowy kodeks Boziewicza podaje w 233 definicję pojedynku. Nasza definicja różni się od definicji Boziewicza przede wszystkim tem, że nie traktuje pojedynku jako walki podjętej dobrowolnie, lecz na skutek przymusu psychicznego wywieranego przez opinię otoczenia na obrażonego i obrażającego. Gdyby bowiem nie było owego przymusu psychicznego, wykorzenienie pojedynku byłoby sprawą stosunkowo łatwą. Gelli traktuje pojedynek również jako walkę podjętą dobrowolnie (Norma 9). Art B. Przepisy niniejszego rozdziału stanowią sformułowanie niektórych norm prawa zwyczajowego o sposobie załatwiania zatargów o obrazę czci z bronią w ręku. Art B. Uczestnicy pojedynku winni zdawać sobie sprawę z tego, że normy prawa zwyczajowego dotyczące pojedynku i zasady etyki katolickiej wykluczają się wzajemnie, że zatem katolik, który w jakimkolwiek charakterze bierze udział w postępowaniu honorowem toczącem się z klauzulą dopuszczalności pojedynku, świadomie przekracza zasady etyki katolickiej. Art B. Uczestnicy pojedynku winni zdawać sobie również sprawę z tego, że biorąc udział w pojedynku w charakterze partnerów lub sekundantów przekraczają przepisy polskiego kodeksu karnego. Ustęp 2. Rodzaje pojedynku. Art B. l. Ze względu na rodzaj broni rozróżnia się następujące rodzaje pojedynku: a) pojedynek, na broń białą, b) pojedynek na broń palną. 2. Przez broń białą należy rozumieć tylko szablę i szpadę, przez broń palną tylko pistolet. Art B. l. Każdy inny rodzaj broni nie jest bronią honorową w rozumieniu prawa zwyczajowego. 2. Tzw. pojedynek amerykański jest niezgodny z zasadami postępowania honorowego i jako taki niedopuszczalny. Uwaga 49. Zgodnie z art. 379 starego Boziewicza 188Zamoyskiego i 254 nowego Boziewicza. Ustęp 3. Warunki pojedynku. Art B. Jeśli po ustaleniu stanu faktycznego i rodzaju obrazy w postępowaniu honorowem toczącem się z klauzulą dopuszczalności pojedynku okaże się, że postępowanie pojednawcze nie doprowadzi do pozytywnego załatwienia zatargu, wówczas: a) w wypadku zniewagi winni zastępcy na jednostronny wniosek powziąć decyzję, że obrażający udzieli obrażonemu zadośćuczynienia z bronią w ręku, b) w wypadku obelgi mogą zastępcy za obustronną zgodą powziąć decyzję, że obrażający udzieli obrażonemu zadośćuczynienia z bronią w ręku, winni jednak na jednostronny wniosek sporządzić zapis na Sąd Honorowy, c) w wypadku uchybienia choćby poważnego, zadośćuczynienie z bronią w ręku jest niedopuszczalne nawet za obustronną zgodą, wobec czego zastępcy winni niezwłocznie sporządzić zapis na Sąd Honorowy. 2. Pojedynek jest również dopuszczalny w wypadku postępowania honorowego pomiędzy duellantami wynikłego na tle narażenia czci wyzywającego przez

19 wyzwanego w innem postępowaniu honorowem, w którem wyzywający był mocodawcą, a wyzwany jego zastępcą honorowym. Art B. W razie powzięcia decyzji, że obrażający udzieli obrażonemu zadośćuczynienia z bronią w ręku winni zastępcy honorowi zaznaczyć w protokole posiedzenia, że tego rodzaju decyzja została powzięta, następnie zaś protokół zakończyć i przystąpić do ustalenia warunków pojedynku w formie odrębnego protokołu honorowego. Art B. Warunki pojedynku są umową, mocą której zastępcy honorowi działając w imieniu swoich mocodawców ustalają te wszystkie szczegóły pojedynku, które prawo zwyczajowe wzgl. kodeks niniejszy pozostawia ich swobodnemu uznaniu, a w szczególności: a) wybór kierownika pojedynku, b) miejsce spotkania, c) czas spotkania, d) wybór broni, e) dopuszczalny sposób użycia broni, f) pochodzenie broni, g) dopuszczalność i długość przerw, h) rodzaje dopuszczalnych bandaży. Art B. Wybór kierownika pojedynku. Zastępcy honorowi winni wybrać kierownika pojedynku z poza swego grona, z pośród osób posiadających zdolność do działań honorowych. W braku większości głosów decyduje losowanie jak przy wyborze superarbitra. Art B. Kierownik pojedynku wydaje zarządzenia potrzebne jego zdaniem do prawidłowego przeprowadzenia pojedynku. Do zarządzeń tych wszyscy uczestnicy pojedynku muszą się zastosować. Art B. Czas spotkania. l. Pojedynek może się odbyć najwcześniej po upływie 48 godzin od chwili obrazy. Pojedynek natychmiastowy jest niedopuszczalny. 2. Pojedynek winien się odbywać najpóźniej w ciągu tygodnia od powzięcia decyzji o zadośćuczynieniu z bronią w ręku, jednakże termin ten można w warunkach pojedynku z ważnych powodów przedłużyć. 3. Jeśli ważnym powodem jest nieumiejętność władania bronią jednego z przeciwników, termin powyższy może być przedłużony najwyżej do dwu tygodni. Uwaga 51. Zgodnie z 124 Zamoyskiego. Inaczej art. 241 starego Boziewicza (12 wzgl. 48 godz.) 211 i 212 Malatyńskiego (l tydzień wzgl. 4 tyg ), 242 i 243 nowego Boziewicza (12 wzgl. 48 godzin lub 4 tygodnie). Art B. Miejsce spotkania. Przy wyborze miejsca spotkania winni zastępcy uwzględnić następujące warunki: a) odpowiedni teren walki, b) zachowanie faktu spotkania w tajemnicy przed osobami nie będącymi uczestnikami pojedynku, c) łatwość przewozu rannego. Uwaga 52. Zgodnie z 125 Zamoyskiego, inaczej art. 246 do 255 starego Boziewicza i 246 nowego Boziewicza. Art B. Wybór broni. Prawo wyboru broni przysługuje obrażonemu, o ile nie jest zawodowym szermierzem, ani zawodowym strzelcem, chyba, że obrażający jest również tego rodzaju zawodowcem. Uwaga 53. Zgodnie z art. 108 włoskiego art. 217 i nast. starego Bozie-.vicza, 205 i 208 Malatyriskiego i 232 nowego Boziewicza. Inaczej 118 i 119 Zamoyskiego. Art B. l. Dopuszczalny sposób użycia broni. Przy pojedynku na szable winni zastępcy ustalić czy dozwolone są pchnięcia. W braku powyższego ustalenia, pchnięcia są niedopuszczalne. Przy pojedynku na szpady pchnięcia są dozwolone. 2. Poza tym winni zastępcy ustalić dopuszczalność użycia lewej ręki, dopuszczalność używania rękawic fechtunkowych, wzgl. rękawiczek i dopuszczalność używania okularów. W braku odnośnych postanowień wszystkie powyższe ewentualności uznać należy za niedopuszczalne. Art B. l. Przy pojedynku na pistolety dopuszczalną jest jedynie walka ze stałem i niezmiennem stanowiskiem, przy czym oddawanie strzałów jest dopuszczalne wyłącznie równocześnie na komendę.

20 2. Dopuszczalna odległość stanowisk przeciwników wynosi najmniej 15 mtr., najwyżej 30 metrów. Uwaga 54. A zatem niedopuszczalny jest pojedynek: a) z postępowaniem przeciwników po linii prostej, b) z dowolnem postępowaniem przeciwników po liniach równoległych. c) z kolejną tub dowolną wymianą strzałów. Art B. Zastępcy każdej ze stron winni przyprowadzić na miejsce spotkania po jednym lekarzu. Student Wydziału Lekarskiego nie może zastąpić lekarza przy pojedynku. Art B. Moment zakończenia pojedynku. Pojedynek powinien trwać zasadniczo aż do zupełnej niezdolności pojedynkowej jednego z walczących, nie dłużej jednak niż: a) przy pojedynku na broń białą: do 60 minut, b) przy menzurze honorowej, przebieg oraz czas trwania pojedynku określają odrębne przepisy. c) przy pojedynku na broń palną: do potrójnej wymiany strzałów. Uwaga MK: Jako możliwy rodzaj pojedynku została tutaj wprowadzona menzura honorowa. Rozróżnienie pomiędzy menzurą akademicką a honorową stanowi fakt przymusu odbycia menzury honorowej (zgodnie z definicją pojedynku, zawartą w Art B. niniejszego kodeksu), w odróżnieniu od menzury akademickiej, jako formy sprawdzianu swoich umiejętności, odbywanego dobrowolnie przez umawiające się w tym celu strony. Art B. Wszelkie inne rodzaje pojedynku są niedopuszczalne. W szczególności niedopuszczalne są: a) pojedynek do pierwszej krwi wzgl. do którejkolwiek następnej, b) pojedynek aż do śmierci jednego z walczących, c) wszelkiego rodzaju pojedynki wyjątkowe. Art B. O niezdolności pojedynkowej decyduje nieodwołalnie kierownik pojedynku na wniosek któregokolwiek z obecnych lekarzy. Uwaga 55 Nieco inaczej: art. 230, 231 i 243 starego Boziewicza, 157,158, 163 do 166, 184, 186 i 187 Zamoyskiego, 220, 241, 255, 256, 258 do 273, 275, 299 i 300 Malatyńskiego, 284 nowego Boziewicza. ROZDZIAŁ VII. Postanowienia końcowe. Ustęp l. Obustronny protokół końcowy. Art Alternatywa I. Jeśli zastępcy honorowi zdołają ustalić rodzaj, tekst i formę oświadczenia honorowego, wzgl. oświadczeń honorowych winni zawiadomić o tem niezwłocznie swoich mocodawców i uzyskać od nich złożenie powyższego oświadczenia honorowego wzgl. oświadczeń honorowych, poczem zastępcy obrażającego winni zgłosić się w ustalonym terminie u zastępców obrażonego, celem sporządzenia obustronnego protokołu końcowego. Art. 182 l. Obustronny protokół końcowy winien w tym wypadku odpowiadać wszelkim wymogom protokołu honorowego, a nadto zawierać klauzulę obustronnie honorowego polubownego załatwienia sprawy honorowej, treści następującej: zastępcy honorowi obu stron zgodnie stwierdzają, że oświadczenie honorowe (oświadczenia honorowe), którego, (których) złożenie uznano za niezbędne dla honorowego załatwienia sprawy, zostało (zostały) złożone i że wobec tego sprawa honorowa pomiędzy panem A. A. a panem B. B. została zakończona honorowo dla obu stron. 2. Artykuł ten nie odnosi się do wypadku przyznania i oświadczenia wzajemnego. Art., 183. Alternatywa II. Jeśli sprawa honorowa została przekazana do rozstrzygnięcia Obustronnemu Sądowi Honorowemu, winni zastępcy honorowi bezpośrednio po otrzymaniu wypisu wyroku Sądu Honorowego doręczyć go swoim mocodawcom i uzyskać od nich złożenie ustalonego (ustalonych) wyrokiem oświadczenia honorowego (oświadczeń honorowych), poczerń zastępcy obrażającego winni zgłosić się w ustalonym