PROPOZYCJA USPRAWNIENIA PROCESU PRYWATYZACJI składana przez Business Centre Club Warszawa, kwiecień 2012 r. 1
Z planów prywatyzacyjnych przedstawionych przez Ministerstwo Skarbu na najbliższe dwa lata wynika, że główna uwaga resortu skupiona będzie na kilkunastu spółkach większych, istotnych dla gospodarki krajowej, których sprzedaż przyniesie widoczne wpływy budżetowe. Preferowaną ścieżką prywatyzacji ma też być sprzedaż na rynku publicznym. Niewiele mówi się natomiast o zbywaniu firm małych i średnich, których jeszcze MSP posiada ponad 200 oraz o ponad pięciuset pakietach mniejszościowych. Co prawda prywatyzacja tych aktywów nie przysporzy państwu znaczących przychodów, ale zarzadzanie nimi zajmuje urzędnikom dużo czasu, generuje gro kosztów Ministerstwa Skarbu i opóźnia restrukturyzację tej sfery administracji. Do zbywania tej największej grupy aktywów MSP wykorzystywane są tylko 3 z 12 istniejących obecnie procedur prywatyzacyjnych (przetarg, aukcja i negocjacje na podstawie publicznego zaproszenia). Procedury te okazały się ponadto mało efektywne realizacyjnie z racji nadmiernego sformalizowania i całkowitego niemal braku możliwości ich dostosowania do mniej standardowych przypadków prywatyzacyjnych. Natomiast pozostałe jeszcze w rękach Ministra Skarbu spółki małe i średnie oraz pakiety mniejszościowe to w większości przypadki trudne, mało nadające się do sprzedaży metodami standardowymi. Jest to spowodowane jednym lub kilkoma z podanych niżej powodów: Ich kondycja finansowa jest od długiego czasu zła, często bez szans na poprawę, bo oferują przestarzały, złej jakości lub drogi produkt. Wymagają kosztownego procesu naprawczego, a niekiedy całkowitego przebranżowienia. Ryzyko zakupu takiej funkcjonującej jeszcze, ale bez szans rozwoju, firmy wraz z załogą jest duże, więc chętnych na takie transakcje znajduje się niewielu. Firma posiada nieruchomości warte znacznie więcej niż jej działalność podstawowa i to znajduje odzwierciedlenie w jej wysokiej wycenie. Inwestor branżowy nie jest natomiast gotów płacić za zbędne mu, drogie nieruchomości, a zainteresowany nieruchomościami deweloper nie chce kupować biznesu wraz z załogą (casus PKS-ów, POLF-y Tarchomin, wielu biur projektowych i podobnych firm). Stan prawny spółki ma bardzo poważną ułomność. Zwykle jest to nieuregulowane prawo własności do znaczącej dla niej nieruchomości. Z powyższych powodów trudno jest uzyskać konsensus między stronami transakcji co do wartości spółki. Nabywcami pakietów mniejszościowych są prawie wyłącznie strategiczni właściciele sprywatyzowanych już spółek. Mają oni świadomość swojej silniejszej niż MSP pozycji negocjacyjnej oraz wizje ceny i warunków na jakich chcą zawrzeć umowę. Zwykle odbiegają one od standardów wynikających z procedury prywatyzacyjnej. Stąd też znalezienie konsensusu negocjacyjnego odbywa się w kilku podejściach i trwa długo, chociaż wartość transakcji bywa często niewielka. 2
Po przeanalizowaniu powyższego problemu BCC przedstawia Państwu propozycję rozwiązań, które w naszej opinii usprawnią procedury prywatyzacji w odniesieniu do tych przypadków. 3
Propozycja I Prywatyzacja Restrukturyzacyjna Wprowadzenie ścieżki prywatyzacji poprzez możliwość sprzedaży inwestorowi nie akcji i spółki tylko jej działalności operacyjnej ale bez konieczności nabycia przez inwestora nieruchomości nie związanych z prowadzonym przez spółkę biznesem podstawowym. Etapy tego procesu: 1. Opracowanie przez doradcę prywatyzacyjnego spółki, wybranego przez MSP, koncepcji tzw. ZORG (zorganizowanej części przedsiębiorstwa spółki) W skład ZORG-u wejdzie cała podstawowa działalność operacyjna wraz z pracownikami, tj. grunty i obiekty ściśle związane z realizowaną produkcją lub świadczeniem usług, aktywa finansowe i niematerialne, należności, zapasy, środki pieniężne przypisane do biznesu podstawowego, zobowiązania długo- i krótkoterminowe oraz rozliczenia międzyokresowe. Poza ZORG-iem pozostanie reszta nieruchomości, łatwo zbywalne aktywa (np. udziały w spółkach giełdowych traktowane jako inwestycje długoterminowe), środki pieniężne przekraczające standardowe potrzeby operacyjne, a w wyjątkowych przypadkach także zobowiązania dotyczące nieruchomości. W określonych sytuacjach ZORG może wcale nie obejmować nieruchomości spółki, jeśli są one bardzo drogie, a działalność operacyjna może być łatwo wyprowadzona w inne miejsce (np. biura projektowe, usługi niematerialne) Koncepcja ZORG-u będzie zindywidualizowana i zależeć będzie od specyfiki branżowej spółki oraz od struktury posiadanych przez nią aktywów. Każdorazowo doradca będzie zatem musiał uzasadniać założenia koncepcji, a MSP zaakceptować te założenia. 2. Wycena ZORG-u przez doradcę, z uwzględnieniem wszystkich ewentualnych kosztów jego utworzenia (np. wydatków związanych z nowym rozlokowaniem działalności dla potrzeb jej skoncentrowania i uwalniania obiektów nie w pełni wykorzystywanych). W wycenie ujęte będą również wydatki na ewentualną redukcję zatrudnienia, konieczną z racji nowego układu organizacyjno majątkowego spółki. Doradca przygotuje również memorandum informacyjne ZORG-u dla inwestorów zainteresowanych jego zakupem. 3. MSP spowoduje, że spółka zaoferuje inwestorom możliwość zakupu ZORG-u, wykorzystując w tym celu procedurę jednej z 3 ścieżek prywatyzacji pośredniej tj. publiczna aukcja, przetarg lub zaproszenie do negocjacji. Mimo, że to spółka będzie formalnie sprzedającym ZORG, proces będzie na bieżąco prowadzony przez MSP (ewentualnie przez doradcę MSP), bo transakcja dotyczyć będzie całego przedsiębiorstwa spółki, z wyjątkiem zbędnych operacyjnie nieruchomości. MSP podejmie też ostateczną decyzję o wyborze inwestora, podpisaniu umowy i zbyciu ZORG przez spółkę. Zapłata z tego tytułu wpłynie do spółki. Będzie ona właścicielem gotówki otrzymanej z tytułu sfinalizowania transakcji oraz nieruchomości i ewentualnie innych płynnych aktywów, nie prowadząc już jednak żadnej działalności komercyjnej i nie posiadając pracowników. Z tytułu Ustawy o prywatyzacji i komercjalizacji spółka będzie natomiast zobowiązana do nieodpłatnego zbycia do 15% swoich akcji byłym pracownikom, zatrudnionym w ZORG-u, przejętym przez inwestora, z chwilą prywatyzacji. 4. Akcje martwej już komercyjnie spółki mogą zostać zagospodarowane wg dwojakiego scenariusza: 4
Jeśli jej nieruchomości będą wyjątkowo atrakcyjne rynkowo spółka może zostać włączona do Polskiego Holdingu Nieruchomości, a problem zobowiązań z tytułu akcji pracowniczych zostanie wówczas rozwiązany w sposób analogiczny, jak dla 8 firm tworzących już ten Holding (w przypadku firm objętych proponowaną procedurą prywatyzacji będzie to prawdopodobnie sytuacja sporadyczna, bo tylko nieliczne z nich posiadać mogą nieruchomości interesujące dla Holdingu). Przy mniej atrakcyjnych nieruchomościowo spółkach Skarb Państwa może wywiązać się z zobowiązań wobec pracowników, wynikających z Ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, po sprzedaży nieruchomości i wykupie akcji pracowniczych celem umorzenia. Potem spółka może zostać zlikwidowana. Przy proponowanej procedurze Minister Skarbu może też nie tracą czasu, sprawdzić czy jest szansa na korzystną sprzedaż akcji spółki czym jest w pierwszym rzędzie zainteresowany. Wystarczy że ogłoszenie o sprzedaży mówić będzie o dwóch alternatywnych scenariuszach transakcji tj. o zbyciu akcji spółki lub zbyciu tylko przedsiębiorstwa spółki, z tym że oferty na kupno akcji przy zadowalającej cenie będą traktowane priorytetowo. Opisana ścieżka może być wykorzystywana także w bardziej skomplikowanych przypadkach, gdy działalność spółki nie ma jednorodnego charakteru i wyjście państwa ze struktury jej własności wymaga nie tylko wydzielenia i sprzedaży ZORG-u, ale też uporządkowania tego co później pozostanie np. zamknięcia wybranych oddziałów, redukcji zatrudnienia, uporządkowania stanu prawnego gruntów, a dopiero na końcu sprzedaży akcji tak zrestrukturyzowanej spółki, lub analogicznie jak wcześniej opisano, stworzenie kolejnego ZORGu i jego sprzedaż, ewentualnie sprzedaż pozostałych jeszcze gruntów, rozliczeniu się ze zobowiązań z tytułu pakietu pracowniczego oraz likwidacja spółki. Atutem powyższego rozwiązania jest możliwość jego wdrożenia bez konieczności dużych modyfikacji regulacji prawnych, ponieważ wykorzystuje obowiązujące już procedury. W istocie tym sposobem już teraz zakończyć można trudną prywatyzację POLF-y Tarchomin, GAT i wielu spółek z grupy PKS. Problem w tym, że taki scenariusz nie jest traktowany jako jedna ze ścieżek prywatyzacyjnych, wiec się tego nie robi. Propozycja II dla zbywania pakietów mniejszościowych Obecne przepisy zmuszają MSP do sprzedaży w trybie publicznym pakietów mniejszościowych spółek, gdy pakiety te obejmują ponad 25% akcji. Proponujemy by przy prywatyzacji wszystkich pakietów mniejszościowych na początku zwracać się do właściciela strategicznego spółki głównego potencjalnego nabywcy z pytaniem o cenę za sprzedane przez Skarb Państwa akcje. Potem zaś, podjąć z nim rozmowy na temat oferowanej ceny ale bez sporządzania jakiejkolwiek wyceny akcji. Po uzgodnieniu wystawić pakiet na aukcji publicznej, z ceną wywoławczą równą tej którą uzgodniono z właścicielem strategicznym spółki. Ewentualnie inni chętni do zakupu będą mogli wziąć udział w transakcji podwyższając cenę. 5