Zintegrowany Program Rozwoju

Zintegrowany Program Rozwoju Miasta i Gminy Kolbuszowa na lata 2007 2013 Agencja Wspierania Inicjatyw Lokalnych Spółka Akcyjna siedziba wg KRS ul. Wawrzyniaka 10, 60-505 Poznań siedziba Biura, ul. Polska 14, 60 595 Poznań tel./fax. 663 05 80/81 E-mail: biuro@awil.pl www.awil.pl

Spis treści: Wprowadzenie... 3 1. Wstęp... 4 2. Programowanie rozwoju lokalnego w kontekście Narodowej Strategii Spójności... 7 3. Cel Zintegrowanego Programu Rozwoju Miasta i Gminy Kolbuszowa 2007-2013... 11 4. Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza w Mieście i Gminie Kolbuszowa... 13 5. Analiza S.W.O.T.... 36 5.1. Uwarunkowania wewnętrzne... 36 5.2. Uwarunkowania zewnętrzne... 39 6. Program. Cel. Kierunki. Działania... 40 7. Kluczowe zadania inwestycyjne Miasta i Gminy Kolbuszowa w latach 2007-2013... 46 8. Wdrażanie Programu (finansowanie)... 52 9. System monitorowania i ewaluacji Programu w Mieście i Gminie Kolbuszowa... 54 10. Sposoby oceny Programu. Promocja Programu... 88 11. Mapa pozycjonowania środków (Program Pozyskiwania Środków)... 93 2

Wprowadzenie Zintegrowany Program Rozwoju Gminy (określany w dalszej części niniejszego opracowania akronimem ZPRG ) jest dokumentem ustanawiającym ogólne wytyczne i zasady dla współpracy instytucji Unii Europejskiej z Miastem i Gminą Kolbuszowa. ZPRG oparty jest na analizie problemów i potencjału Miasta i Gminy Kolbuszowa prowadzącej zadania inwestycyjne, które kwalifikują się do współfinansowania przez instrumenty finansowe Unii Europejskiej. W praktyce ZPRG stanowi elastyczną podstawę do systematycznego i zrównoważonego rozwoju JST będąc z jednej strony podsumowaniem dokonań samorządu w ostatnich latach poprzez ukazanie działań, rozpoczętych procesów inwestycyjnych oraz cyklów przedsięwzięć i projektów, jak również wskazanie kontynuacji oraz zupełnie nowych projektów wymagających realizacji w perspektywie nowego okresu programowania lat 2007-2013. ZPRG wskazuje pełny, systematyczny cykl inwestycyjny projektu oraz przedsięwzięć (grupy projektów rozwiązujących kompleksowo określony problem na terenie określonej jednostki samorządu terytorialnego). 3

1. Wstęp Zintegrowany Program Rozwoju jest kompleksowym dokumentem określającym strategię społeczno-gospodarczą na lata 2007-2013, jak również wskazującym pożądane efekty jej realizacji w przyjętej perspektywie czasowej. Opracowanie niniejsze zostało przygotowane na podstawie następujących dokumentów o charakterze programowym, tworzonych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym: Narodowy Program Rozwoju (do 2006), Narodowa Strategia Spójności, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (Podkarpacki Regionalny Program Operacyjny 2007-2013), Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Kolbuszowa oraz miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Strategią Rozwoju Miasta i Gminy Kolbuszowa Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Kolbuszowa Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Kolbuszowa na lata 2006-2020 Konstrukcja Programu, w znaczącym stopniu, opiera się również na dokumentach programujących absorpcję środków Unii Europejskiej na lata 2007-2013 wypływających z projektu Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (Narodowa Strategia Spójności). Program przedstawia sytuację społeczno-ekonomiczną Miasta i Gminy, formułuje cele i zawiera opis zmierzający do osiągnięcia rozwoju społecznego i gospodarczego. Opracowanie niniejsze szacuje również spodziewane efekty 4

interwencji i wpływ na przebieg procesów rozwojowych oraz wskazuje kierunki zaangażowania środków pochodzących z funduszy strukturalnych oraz budżetu Gminy. Dokument oparty został na założeniach ujętych w wyżej wymienionych dokumentach programujących. Dane dotyczące diagnozy stanu aktualnego gminy zostały zebrane na podstawie dokumentów strategicznych, informacji pracowników poszczególnych wydziałów Urzędu Miejskiego oraz statystyk prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny (www.stat.gov.pl/bdr). Program będzie służył jako punkt odniesienia dla działań o charakterze rozwojowym, podejmowanych z zasobów środków własnych, jak również pozwoli określić wysokość oraz cele interwencji z funduszy unijnych (w ramach programów strukturalnych). Obszar i czas realizacji Programu Program obejmuje swoim zasięgiem terytorialnym Miasto i Gminę Kolbuszowa, która wchodzi w skład województwa podkarpackiego. Poniżej przedstawiono lokalizację gminy 5

Źródło: www.kolbuszowa.pl Program został zakreślony na lata 2007-2013. Tak zdefiniowany czas realizacji został wpisany w ramy czasowe Narodowych Strategii Spójności. Pozwala to na relatywnie precyzyjne określenie zarówno harmonogramu realizacji zadań ujętych w Programie oraz koszt ich realizacji. Przyjęcie dłuższego okresu realizacji mogłoby negatywnie wpłynąć na dokładność szacunków kosztów finansowych. Projekty, które zostały uwzględnione w dokumencie w większości mają charakter zadań wieloletnich, w części ich realizacja uzależniona jest od 6

pozyskania dofinansowania ze źródeł zewnętrznych, dlatego też uznano, że optymalnym okresem planowania jest okres 2007-2013, zgodny z programowaniem budżetu Unii Europejskiej. Program operuje w dziedzinach objętych kompetencjami samorządu wskazując równocześnie podstawowe projekty infrastrukturalne, których konkretyzacja następuje w bieżąco aktualizowanym Wieloletnim Planie Inwestycyjnym. Należy zauważyć, że proponowany zestaw zadań ma bardzo szeroki charakter jest on odpowiedzią na sygnalizowane potrzeby mieszkańców Miasta i Gminy Kolbuszowa. Zgodnie z powyższymi założeniami Program stanowi dokument komplementarny względem WPI, jak również innych dokumentów będących obligatoryjnymi w procesie ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej oraz innych źródeł zewnętrznych. 2. Programowanie rozwoju lokalnego w kontekście Narodowej Strategii Spójności Proponowane zmiany na okres perspektywy finansowej 2007-2013 W niniejszej części ZPRG przedstawiono podstawowe założenia dotyczące zmian w ramach Nowej Perspektywy Finansowej Unii Europejskiej i jej implementacji w warunkach Polski. Zakładane zmiany to uproszczenie systemu realizacji poprzez zmniejszenie liczby sektorowych programów operacyjnych w stosunku do projektu Narodowego Plan Rozwoju 2007-2013. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego będzie pełniło funkcje instytucji zarządzającej dla wszystkich programów operacyjnych współfinansowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. 7

Funkcje i instytucji pośredniczących będą pełnili pozostali ministrowie odpowiedzialni za konkretne działy administracji rządowej. Rola instytucji pośredniczących zostanie wzmocniona, gdyż będą one odpowiedzialne za wypełnianie wszystkich funkcji związanych z podejmowaniem decyzji zarządczych, monitorowaniem, kontrola i rozliczaniem środków w odniesieniu do zarządzanych przez nie priorytetów. Na poziomie regionalnym będzie realizowanych 16 regionalnych programów operacyjnych, współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Finansowanie Narodowej Strategii Spójności Rada Ministrów zaakceptowała Strategie na lata 2007-2013, która z założenia winna wspierać wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Rzeczony dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007 2013. Celem nadrzędnym owego dokumentu jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski w ramach Unii Europejskiej i wewnątrz kraju. Obok celu strategicznego zakłada się również realizacje celów szczegółowych, wynikających z wyzwań Strategii Lizbońskiej, Strategicznych Wytycznych Wspólnoty oraz wniosków wynikających z analizy słabych i mocnych stron polskiej gospodarki, a także stojących przed nią szans i zagrożeń, tj.: 8

1) tworzenie warunków dla utrzymania trwałego i wysokiego tempa wzrostu gospodarczego; 2) wzrost zatrudnienia poprzez rozwój kapitału ludzkiego oraz społecznego; 3) podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora usług; 4) budowa i modernizacja infrastruktury technicznej, mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski i jej regionów; 5) wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej; 6) rozwój obszarów wiejskich. W ramach Strategii będą realizowane Programy Operacyjne (PO), zarządzane przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz Regionalne Programy Operacyjne (RPO), zarządzane przez samorządy poszczególnych województw. Na szczeblu centralnym realizowane będą cztery główne programy, co zapewni koordynacje działań wewnątrz programów i ograniczenie administracji niezbędnej do zarządzania programami. Poniżej zestawiono wszystkie programy będące rozwinięciem celów Narodowej Strategii Spójności. 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Program Operacyjny Kapitał Ludzki Program Operacyjny Konkurencyjna Gospodarka Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej Program Operacyjny Pomoc Techniczna Jednym z najbardziej istotnych, z punktu widzenia zadań inwestycyjnych Miasta i Gminy Kolbuszowa, będzie Regionalny Program Operacyjny dla 9

Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013. Głównym celem tego dokumentu (według aktualnego projektu) jest wzrost krajowej i międzynarodowej konkurencyjności gospodarki oraz poprawa dostępności przestrzennej Podkarpacia. Cel ten realizowany będzie poprzez następujące cele szczegółowe: Tworzenie warunków do rozwoju przedsiębiorczości i gospodarki opartej na wiedzy, promocja gospodarcza regionu oraz trwałej sieci powiązań zewnętrznych. Poprawa dostępności i atrakcyjności inwestycyjnej regionu poprzez budowę i modernizację sieci komunikacyjnej, informatycznej i energetycznej oraz edukacją ekonomiczną jego mieszkańców. Zapobieganie degradacji środowiska przyrodniczego i zagrożeniom zewnętrznym oraz racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi oraz odpadami. Tworzenie warunków do rozwoju kapitału ludzkiego poprzez inwestycje w infrastrukturę społeczną w zakresie: edukacji, ochrony zdrowia, kultury, turystyki i sportu. Wyrównywanie dysproporcji rozwojowych wewnątrz regionu poprzez usuwanie barier infrastrukturalnych, przestrzennych i świadomościowych. Finansowanie Łączna wartość środków finansowych zaangażowanych w realizacje Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia w latach 2007-13 wyniesie ok. 85,6 mld euro. Z tego ok. 9,7 mld euro stanowić będzie publiczny wkład krajowy, a na około 16,3 mld euro szacowana jest wartość wkładu podmiotów prywatnych. Ponad 59,5 mld euro będzie pochodziło z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Zaproponowano, aby blisko 52% środków pochodziło z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a około 15% z Europejskiego Funduszu Społecznego, pozostałe około 33% 10

środków pochodzić będzie z Funduszu Spójności. Finansowanie programów operacyjnych kształtuje się w następujący sposób: 16 Regionalnych Programów Operacyjnych 26,8% całości środków (ok. 15,9 mld euro), PO Rozwój Polski Wschodniej 3,6% całości środków (ok. 2,2 mld euro), PO Infrastruktura i Środowisko 35,7% całości środków (ok. 21,3 mld euro), PO Kapitał Ludzki 13,7% całości środków (8,1 mld euro), PO Konkurencyjna Gospodarka 11,7% całości środków (7 mld euro), Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej 1% całości środków (ok. 0,6 mld euro), PO Pomoc Techniczna - 0,4% całości środków (0,2 mld euro). 3. Cel Zintegrowanego Programu Rozwoju Miasta i Gminy Kolbuszowa 2007-2013 Zadaniem Programu jest określenie, jaki powinien być wizerunek Miasta i Gminy w perspektywie następnych kilkunastu lat i jakie są priorytety samorządu w działaniach na rzecz zaspokojenia potrzeb mieszkańców. Główny cel jest założeniem, które najlepiej ujmuje główne kierunki działania samorządu, jednocześnie wskazując priorytety działalności w najbliższych latach, ale przede wszystkim jest wyznacznikiem głównych założeń stawianych przed kolejnymi realizowanymi na terenie gminy projektami, będącymi integralną częścią opracowywanego Programu. Cel Zintegrowanego Programu Rozwoju Miasta i Gminy Kolbuszowa na lata 2007-2013 jest zdeterminowany przez założenia przyjęte przez twórców wcześniejszych planów strategicznych, takich jak Strategia Rozwoju Miasta 11

i Gminy Kolbuszowa z roku 1999 oraz Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Kolbuszowa przyjęty w czerwcu 2004 roku i zmieniony w roku 2005. Przy tworzeniu niniejszego Programu wzięto pod uwagę wyznaczone w wymienionych dokumentach cele strategicznego rozwoju Miasta i Gminy jednocześnie weryfikując je w oparciu o zestawienie zrealizowanych zadań i analizę nowych potrzeb mieszkańców oraz zmieniającego się otoczenia społeczno-gospodarczego. Ważnym aspektem programowania było również uwzględnienie sfery ekologicznej jako jednego z najważniejszych obszarów warunkujących rozwój społeczności lokalnej. Posłużyła do tego analiza zapisów zawartych w Programie Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Kolbuszowa, przedstawiającego pełen obraz lokalnego środowiska naturalnego. Misja Programu jest sentencją, która najlepiej ujmuje główne kierunki działania samorządu oraz wszystkich innych podmiotów zlokalizowanych na terenie gminy, jednocześnie w zwięzły sposób wskazując priorytety działalności w najbliższych latach, będąc podsumowaniem całego opracowywanego Zintegrowanego Programu Rozwoju Miasta i Gminy. Zespół pracujący nad przygotowaniem Programu po analizie wszystkich uwarunkowań lokalnych przyjął następujące formułowanie misji Miasta i Gminy Kolbuszowa na lata 2007-2013: Miasto i Gmina Kolbuszowa jest obszarem dynamicznie rozwijającym się pod względem gospodarczym, jak i społecznym. Priorytetem działalności lokalnego samorządu jest ochrona środowiska naturalnego, wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, zapewnienie 12

mieszkańcom wysokiego standardu życia oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego. Nakreślona powyżej misja samorządu lokalnego spełnia oczekiwania mieszkańców i jest wyrazem ich dążenia do poprawy estetyki otoczenia i dostosowania warunków codziennego życia do standardów obowiązujących w XXI wieku. 4. Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza w Mieście i Gminie Kolbuszowa Informacje ogólne Miasto i gmina Kolbuszowa leży w południowo-wschodniej Polsce. Według podziału fizyczno-geograficznego J. Kondrackiego (1980) teren gminy położony jest w obrębie prowincji Karpat i Podkarpacia, podprowincji Północnego Podkarpacia, makroregionie Kotliny Sandomierskiej w mezoregionie Płaskowyżu Kolbuszowskiego. W układzie administracyjnym od stycznia 1999 r. gmina znajduje się w północnej części województwa Podkarpackiego i jest siedzibą powiatu Kolbuszowskiego w skład, którego wchodzą dodatkowo gminy: Niwiska, Cmolas, Majdan Królewski, Stary Dzikowiec, Raniżów. Gmina sąsiaduje od południowego wschodu z gminą Głogów Młp., od zachodu z gminą Niwiska, od północy z gminami: Cmolas, Stary Dzikowiec i Raniżów. Siedziba Urzędu Miasta i Gminy - miasto Kolbuszowa - zlokalizowana jest centralnie w stosunku do obsługiwanego terenu. Miasto Kolbuszowa położone jest przy drodze krajowej międzyregionalnej Nr 9 relacji Radom 13

Rzeszów Barwinek, posiada dogodne połączenia komunikacyjne z ośrodkiem o znaczeniu krajowym, siedzibą województwa miastem Rzeszów (160,8 tys. mieszkańców) odległym o 30 km oraz ośrodkiem o znaczeniu regionalnym i ponadlokalnym miastem Mielec (64,4 tys. mieszkańców) odległym o 27 km. W Rzeszowie znajduje się krajowy i międzynarodowy węzeł kolejowy. Od lotniska w Jasionce k. Rzeszowa, które łączy się trasą powietrzną z Warszawą, Kolbuszowa oddalona jest o ok. 30 km. Wyszczególnienie Powierzchnia w km 2 Miejscowości wiejskie Gospodarstwa domowe Gm. Cmolas 134 9 2 010 Gm. Dzikowiec 122 8 1 561 Gm. Kolbuszowa 170,5 14 6 884 m. Kolbuszowa 8 0 2 779 w. Kolbuszowa 162 14 4 105 Gm. Majdan Królewski 156 7 2 443 Gm. Niwiska 95 9 1 369 Gm. Raniżów 97 8 1 741 Razem powiat 774 69 16 035 Pod względem wielkości obszaru oraz liczby ludności gmina Kolbuszowa zajmuje pierwsze miejsce w powiecie. Miasto i gmina Kolbuszowa w granicach administracyjnych obejmuje teren o powierzchni łącznej 17 059 ha, w tym teren miasta zajmuje powierzchnię 794 ha, a 14 wsi (sołectw) kolejno: 14

Sołectwo / wieś Powierzchnia (ha) Liczba ludności Bukowiec 297 371 Domatków 944 1 002 Huta Przedborska 497 301 Kłapówka 410 229 Kolbuszowa Dolna 927 1 850 Kolbuszowa Górna 1 843 2 759 Kupno 1 254 1 536 Nowa Wieś 1 050 675 Poręby Kupieńskie 1 512 305 Przedbórz 1 451 912 Świerczów 730 559 Werynia 1 949 1 533 Widełka 2 725 2 308 Zarębki 704 933 Razem 16 293 15 273 Poniżej przedstawiono graficznie podział administracyjny gminy: 15

Najwięcej mieszkańców spośród sołectw gminy liczy Kolbuszowa Górna (18% w stosunku do ogólnej liczby ludności sołectw), a najmniej Kłapówka (1,5%). Największą powierzchnię zajmuje Widełka (17%) a najmniejszą Bukowiec (1,8%). Ludność i warunki demograficzne Miasto i Gmina Kolbuszowa liczy 24 716 mieszkańców, w tym w mieście Kolbuszowej 9 443 osób (38,3%). Na 1 kilometr kwadratowy przypada 142 mieszkańców, w tym w mieście Kolbuszowa 1 136 mieszkańców, natomiast w gminie 93 - jest to najgęściej zaludniona gmina powiatu. W wieku 13 lat i więcej z wykształceniem ponadpodstawowym jest 64,2 % ludności, liczba osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym wynosi 67, natomiast współczynnik aktywności zawodowej wynosi 57,4%. Struktura płci przedstawia się nieco inaczej niż w innych gminach powiatu w gminie Kolbuszowej kobiety stanowią nieco ponad 50%. Charakterystykę ludności według grup wiekowych na omawianym obszarze ukazuje poniższe zestawienie. 16

Jak można zauważyć społeczeństwo Miasta i Gminy Kolbuszowa jest stosunkowo młode, liczba osób w wieku przedprodukcyjnym przekracza 25% ogólnej ludności gminy. Społeczność miasta charakteryzuje się wyższym wskaźnikiem liczby osób w wieku produkcyjnym, co należy tłumaczyć podażą na rynku pracy oraz większymi możliwościami rozwijania działalności gospodarczej na tym obszarze. Jest to wynikiem napływu ludności ze wsi do miasta. Liczba ludności gminy z roku na rok rośnie dzięki dodatniemu saldu migracji i przyrostowi naturalnemu. Wskaźnik przyrostu naturalnego w ostatnich latach oscylował około wartości 5,0 na 1000 mieszkańców i był wyższy w mieście niż na terenach wiejskich. Gospodarka i rolnictwo Główne gałęzie przemysłu na terenie miasta i gminy Kolbuszowa to: 17

spożywczy obuwniczy materiałów budowlanych meblarski odzieżowy tworzyw sztucznych Miasto pełni funkcję centrum administracyjnego, gospodarczego, oświatowego, kulturalnego i handlowego dla okolicznych miejscowości. Dzięki systematycznej budowie, rozbudowie i modernizacji urządzeń komunalnych, gazowych i energetycznych miasto i gmina posiada nowoczesną i dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną. Istnieje możliwość rozbudowy, modernizacji i adaptacji wielu obiektów, które mogłyby stworzyć dogodne warunki do powstania nowoczesnych zakładów produkcyjno-usługowych oraz obiektów handlowych, gastronomicznych i rekreacyjno-sportowych. Przemysł koncentruje się w Kolbuszowej, Kolbuszowej Górnej, Kupnie, Świerczowie, Widełce. Lokalną bazę przemysłową stanowi przede wszystkim 12 dużych zakładów produkcyjnych: WIENERBERGER Ceramika Budowlana Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny Kupno (kapitał zagraniczny), Volteon Energia sp. z o. o., Przedsiębiorstwo Produkcji Betonów Solbet, Firma Handlowo-Usługowa PETRO-TANK, FIN S.A., FIN PRO sp. z o.o. WALOR s.c., KFM-FURNITURA sp. z o. o., ORZECH, KOLTEX, PAKFOL, DREWKOL oraz Zakład Przetwórstwa Drzewnego Jan Dudziński. Podział podmiotów gospodarczych działających na terenie Miasta i Gminy Kolbuszowa został przedstawiony na poniższym wykresie. 18

Rozwój przedsiębiorczości na terenie miasta i gminy Kolbuszowa nie odbiega od tendencji charakterystycznych dla całego województwa podkarpackiego. Wiele osób podejmuje próby prowadzenia działalności gospodarczej, niestety, trudne warunki ekonomiczne, brak rynków zbytu, wysoka konkurencja - zmuszają je do rezygnacji. Corocznie powstaje w gminie kilkaset nowych jednostek gospodarczych, zwykle ponad połowa z tej liczby jest likwidowana. Od roku 2001 ilość rejestrowanych firm gwałtownie wzrosła, co było związane z tendencją przechodzenia na tzw. samozatrudnienie wielu pracowników, by w następnych latach spadać ze względu na złą sytuację ekonomiczną regionu. Infrastrukturę finansową na terenie miasta tworzą: Bank Depozytowo- Kredytowy S.A. Grupa PeKaO S.A., Bank Spółdzielczy, Bank Przemysłowo- Handlowy oraz Powszechna Kasa Oszczędności, Bank Państwowy. Prowadzą one obsługę finansowo-kredytową jednostek gospodarczych i osób fizycznych. 19

Użytki rolne zajmują 11 582 ha powierzchni ogólnej gminy. Stanowi to 67,9% powierzchni gminy. Są to przede wszystkim grunty orne na glebach IV, V i VI klasy bonitacyjnej oraz łąki i pastwiska. W użytkowaniu indywidualnych gospodarstw rolnych znajduje się około 94% użytków rolnych. Lasy i grunty leśne zajmują 3 832 ha (22,5% powierzchni ogólnej gminy). Są to lasy o zdecydowanej przewadze drzew iglastych. Około 22,3% lasów jest własnością gospodarstw indywidualnych. Wskaźnik lesistości w gminie jest niski i wynosi 21,8%. Wody zajmują 302 ha powierzchni ogólnej gminy (1,8%). Obszar powiatu i gminy pokrywa płaszcz utworów czwartorzędowych. Są to głównie gliny, piaski, żwiry czy iły oraz aluwia rzeczne. Największą powierzchnię zajmują gleby wytwarzane z piasków całkowitych, słabo gliniastych i gliniastych, gleby darniowo - bielicowe o dużym stopniu zbielicowania, żwirowe, piaskowe, gliniaste i sapy - gleby podmokłe i zimne, zajęte przede wszystkim pod łąki i pastwiska. Lepsze gleby tj. piaski gliniaste, naglinowe, bielice lekkie, średnie i ciężkie (gliny) występują lokalnie i stanowią niewielki procent terenów rolnych. Rolnicza jakość gleb jest zróżnicowana. Przeważają grunty orne średniej jakości. 20

Analiza kondycji gospodarstw rolnych na terenie Miasta i Gminy Kolbuszowa wykazuje duże ich rozdrobnienie i niską dochodowość prowadzonej produkcji. Uprawy polowe w gminie Kolbuszowa opierają się na roślinach zbożowych i okopowych. Zboża zajmują 61% powierzchni zasiewów, a okopowe 25%. W zakresie produkcji zwierzęcej dominuje chów trzody chlewnej i bydła. Kolbuszowa jako jedna z nielicznych gmin województwa podkarpackiego przeznacza środki finansowe na rolnictwo, dokonując zakupu materiału siewnego oraz przeznaczając dużą kwotę na meliorację gruntów. W ostatnich latach Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Powiatu Kolbuszowskiego Nil zrealizowało i jest w trakcie realizacji następujących projektów mających na celu aktywizację zawodową i społeczną mieszkańców Kolbuszowej. 21

Lp. Nazwa Tematyka i beneficjenci Obszar objęty projektem Zleceniodawca Okres realizacji i wartość projektu 1. Nowy rynek nowe szanse 2 Model poradnictwa i doradztwa zawodowego na rzecz przywrócenie na rynek pracy długotrwale bezrobotnych. Rozwój środowiska pro-biznesowego na terenie powiatu kolbuszowskiego poprzez gromadzenie informacji i wiedzy na temat wybranych branż gospodarki regionu, potrzeb biznesu i barier wzrostu oraz ograniczanie tych barier, tworzenie sieci współpracy pomiędzy przedsiębiorcami, samorządem a organizacjami wspierania biznesu. Beneficjenci mali i średni przedsiębiorcy z terenu powiatu kolbuszowskiego z określonych branż W ramach projektu zorganizowano wyjazd 11 doradców zawodowych z terenu powiatu kolbuszowskiego do Holandii, w celu zapoznania się z metodologią oraz warsztatem pracy doradców zawodowych z Holandii. Ta wymiana doświadczeń podniosła kwalifikacje zawodowe doradców, którzy po powrocie wykorzystując zdobytą wiedzę, opracowali innowacyjną metodę przywracania na rynek pracy długotrwale bezrobotnych. Powiat Kolbuszowski Powiat Kolbuszowski Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A. w Mielcu Krajowa Agencja Programu Leonardo da Vinci Wartość projektu 16445 Euro 01.08.2004 30.11.2004 r. Wartość projektu 10 704 Euro 3 Dobry Start Zwiększenie szans młodych ludzi z terenu powiatu kolbuszowskiego na rynku pracy. W projekcie wzięło udział 130 bezrobotnych osób. W ramach projektu przeprowadzono doradztwo zawodowe, z wykorzystaniem metodologii Powiat Kolbuszowski Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości w Warszawie 01.11.2004-31.07.2005r Budżet projektu wynosił 82 643,595 Euro. 22

Indywidualnych Planów Działania, przeprowadzono specjalistyczne szkolenia zawodowe, zorganizowano 30 refundowanych miejsc pracy, przeprowadzono doradztwo gospodarcze dla osób zakładających własną działalność gospodarczą. Rezultatem było znalezienie i utrzymanie zatrudnienia przez 40 uczestników projektu, a także założeniem przez 2 osoby własnej działalności gospodarczej Beneficjenci osoby bezrobotne do 25 roku życia, zamieszkujące powiat kolbuszowski 4 Zespół Pieśni i Tańca GÓRNA Wspieranie i umacnianie dorobku kulturowego regionu. W ramach projektu powstał Zespół Pieśni i Tańca GÓRNA, który został wyposażony w stroje, sprzęt muzyczny oraz został przygotowany wokalnie oraz choreograficznie. Beneficjenci osoby dorosłe oraz młodzież powyżej 12 roku życia - Powiat Kolbuszowski Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce 01.01.2005 r. do 30.06.2005 r Budżet projektu wynosił 16 000 zł 5 Szkolenia podwyższające i dostosowujące kwalifikacje zawodowe osób z terenu powiatu kolbuszowskiego Celem projektu jest podwyższenie i dostosowanie kwalifikacji zawodowych oraz umiejętności specjalistycznych pracujących osób dorosłych z terenu powiatu kolbuszowskiego. W ramach projektu zostaną przeprowadzone specjalistyczne szkolenia zawodowe (szkolenie komputerowe ECDL, kurs Spawacz Europejskiego), które Powiat Kolbuszowski Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie 01.09.2005 31.12.2006 r Budżet projektu 265567,68 zł 23

zaowocują zwiększeniem jakości zasobów ludzkich w powiecie oraz wzrostem konkurencyjności MŚP. Beneficjenci osoby pracujące, z własnej inicjatywy zgłajające chęć podwyższania kwalifikacji zawodowych, zamieszkujące powiat kolbuszowski 6 Promowanie lokalnej przedsiębiorczości program pomocy doradczoszkoleniowej dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą w powiecie kolbuszowskim Celem projektu jest aktywne wspieranie zatrudnienia w powiecie kolbuszowskim poprzez stymulowanie powstawania nowych mikroprzedsiębiorstw. Cel ten realizowany jest poprzez szkolenia i doradztwo, pomoc w pozyskiwaniu dostępnych środków na wsparcie finansowe realizowanego przedsięwzięcia, rozpowszechnianie dobrych praktyk i metod rozwoju przedsiębiorczości. Beneficjenci mogą uzyskać wsparcie pomostowe w formie bezzwrotnej pomocy kapitałowej (700 zł przez okres pierwszych sześciu miesięcy działalności firmy) oraz jednorazowej dotacji inwestycyjnej w wysokości 75% wartości inwestycji.beneficjenci osoby fizyczne, nie zarestrowane jako bezrobotne, zamierzające rozpocząc własną działalność gospodarczą bez względu na wiek, płeć, doświadczenie zawodowe, z wyłączeniem osób, które prowadziły działalność po 1 styczna 2004 r. Powiat Kolbuszowski Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A 01.03.2006 31.12.2007 r. Budżet projektu 675614,00 zł 24

7 Szkolenia przygotowujące osoby zatrudnione w rolnictwie z terenu powiatu kolbuszowskiego do zdobycia i wykonywania nowego zawodu oraz znalezienia zatrudnienia poza sektorem rolnym Celem projektu jest zdobycie i wykonywanie nowego zawodu oraz znalezienia zatrudnienia poza sektorem rolnym przez osoby prowadzące działalność rolniczą jako posiadacze gospodarstwa rolnego z terenu powiatu kolbuszowskiego, a także domowników pozostających z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie rolnym. Projekt zakłada przygotowanie Indywidualnych Planów Działania dla 100 uczestników, uzyskanie przez nich nowego zawodu w zakresie obsługi maszyn ciężkich (operator koparek, ładowarek, koparko-ładowarek, wózków jezdnych, urządzeń dźwigowych, walców). Powiat Kolbuszowski Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie 01.05.2006 30.09.2007 r. Budżet projektu 285057,64 zł 25

Infrastruktura drogowa Przez gminę Kolbuszowa przebiega droga krajowa międzyregionalnej relacji Radom Rzeszów Barwinek Nr 9. Połączenia regionalne w gminie zapewnia sieć dróg gminnych i powiatowych. Do roku 2006 zostały zmodernizowane drogi Kolbuszowa Górna - Zarębki, Werynia - Kłapówka. W 2001 roku zmodernizowano ulicę Goslara, Żeromskiego i Krasickiego, oraz poprawiono drogę Nowa Wieś Borek. Kontynuowano budowę parkingu obok Urzędu Skarbowego. Rozpoczęto modernizację i wymianę płytek chodnikowych przy ulicy Piłsudskiego oraz Placu Wolności (wspólnie z Zarządem Województwa Podkarpackiego). Na cmentarzu komunalnym wykonano aleję główną oraz drogę dojazdową do cmentarza. Największą inwestycją 2001 roku była budowa ronda w Kolbuszowej przy ulicy Rzeszowskiej. W następnych latach zmodernizowano drogi w Świerczowie, wybudowano ulicę Słowackiego, Towarową, Ruczki i Gwardii Ludowej w Kolbuszowej. Sukcesywnie remontowane są ulice i chodniki w mieście i gminie; budowane parkingi w Kolbuszowej. L Numer p drogi. Nazwa drogi /relacje/ Ogółem (km) O nawierzchni ulepszonej (km) Drogi powiatowe 1 1 226R Cmolas - Świerczów 0,247 0,247 2 1 232R Huta Przedborska - Kamionka 2,160 0 3 1 325R Blizna Leszcze Przedbórz 3,945 3,945 4 1 229R Niwiska Huta Przedborska 1,182 1,182 5 1 230R Nowa Wieś Zapole Hucisko 1,218 1,218 6 1 231R Domatków Przedbórz 2,071 2,071 7 1 227R Trześń Domatków 4,475 4,475 Bukowiec 8 1 228R Nowa Wieś Domatków 3,981 3,981 9 1 176R Tuszyma Niwiska Kolbuszowa 3,859 3,859 26

10 1 218R Kolbuszowa Dolna Kopcie 3,793 3,793 11 1 216R Kolbuszowa Górna Kłapówka 5,627 3,400 12 1 217R Kłapówka Pogwizdów 3,850 0 Hucisko 13 1 215R Werynia Kłapówka 4,678 3,050 14 1 212R Dzikowiec Widełka 6,033 4,065 15 1 213R Widełka Hucisko 3,713 3,003 16 1 1214R Widełka Głogów 0,977 0,700 17 1 227R Bukowiec Kupno 5,171 5,171 18 1 325R Przedbórz Poręby 6,969 4,655 Kupieńskie 19 2 150R Kupno Bratkowice - Trzciana 5,907 3,680 Razem 69,856 52,495 Drogi gminne 103952R Nowa Wieś Borki 4 1,6 103953R Świerczów przez wieś 2,4 2,4 103980R Kolbuszowa Dolna przez wieś 2,5 1,5 103981R Zarębki Dubas Werynia 4,3 4,0 103982R Werynia Kolonia 1,8 0,4 104023R Bukowiec Poręby Kupieńskie 2,0 1,1 104024R Kłapówka Stawy 2,0 0 104025R Widełka Liszcze Budy 3,0 0 104026R Maków Poręby Kupieńskie 3,0 0 104027R Widełka - Dworzysko 3,2 0 Razem 28,2 11,0 Ulice 26,0 18,8 W gminie Kolbuszowa ulepszoną nawierzchnię ma ok. 75% dróg powiatowych, 39% dróg gminnych i 72% ulic. Wskaźniki te są mniejsze niż w całym powiecie. Wodociągi i kanalizacja Z sieci wodociągowej miasta korzysta 93,9 % mieszkańców, natomiast z sieci kanalizacyjnej 81,5% mieszkańców. Miejscowości, w których mieszka najmniej mieszkańców w gminie - Kłapówka i Poręby Kupieńskie - nie są zwodociągowane. Również Nowa Wieś jest tylko w połowie zwodociągowana. W związku z tym trwają 27

przygotowania do budowy wodociągów w Porębach Kupieńskich i Nowej Wsi. Kłapówka wciąż korzysta z własnych ujęć. Miasto Kolbuszowa posiada mechaniczno- biologiczną oczyszczalnię ścieków oddaną do eksploatacji w 1998 roku. Aktualne charakterystyczne dopływy ścieków wynoszą Qśr.d. - 2794,0 m3/d, Qmax.d. - 3615,5m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Nil w odległości ok. 600m powyżej ujścia do Przyrwy. Oczyszczalnia posiada projektowaną przepustowość Q = 3600 m 3 /d i obsługuje aktualnie 6950 mieszkańców. W ogólnej ilości dopływu ścieki sanitarne stanowią 17%, przemysłowe 15%, a pozostałe 68% to wody opadowe i infiltracyjne. Oczyszczalnia będzie posiadała duże rezerwy przepustowości, pod warunkiem przebudowy sieci kanalizacyjnej, dzięki czemu nastąpi rozdzielenie kanalizacji deszczowej i komunalnej. Na terenie gminy istnieją również zakładowe oczyszczalnie ścieków: w Weryni dla ZSR w Kupnie dla PC Biegonic o przepustowości 15,5m 3 /d Do oczyszczalni odprowadzane są ścieki przemysłowe, sanitarne i deszczowe. Kanalizacja w mieście została w części zmodernizowana. Na obszarze wiejskim gminy skanalizowany jest fragment miejscowości Kolbuszowa Dolna. Struktura sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Kolbuszowa: - sieć ogólnospławna: 11.1 km, - sieć kan. Sanitarnej: 30.4 km, - przyłącza: 9.8 km. W ramach przygotowania do realizacji kolejnych inwestycji zlecono przygotowanie dokumentacji technicznej dla przedsięwzięć: - budowa kanalizacji sanitarnej w Weryni - budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Widełka i Kupno - budowa oczyszczalni ścieków w miejscowości Widełka, 28

- budowa kanalizacji sanitarnej w Kolbuszowej Górnej, - budowa kanalizacji sanitarnej przy ulicy Partyzantów w Kolbuszowej - przebudowa kanalizacji ogólnospławnej w obszarze ulic: Kolejowa, Towarowa, Handlowa i Wiktora. - budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Świerczów - budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Kolbuszowa Dolna strona północno-zachodnia - budowa kanalizacji sanitarnej w Zarękbach. Gaz i energia elektryczna W ostatnich latach kotłownie węglowe zostały w dużej części przebudowane na gazowe (w Kolbuszowej na ul. Piłsudskiego, w szkołach w Kolbuszowej Górnej, Widełce, Przedborzu, Szkole Podstawowej nr 1 w Kolbuszowej) ze względu na mniejszą emisję zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do środowiska oraz eliminację odpadów paleniskowych. Wybudowano również kotłownię gazową na ul. Tyszkiewiczów w Kolbuszowej. Oddano również gazociąg na osiedlu przy ulicy Sokołowskiej. Dokonano także zmiany źródła ciepła z węglowego na gazowe w szpitalu powiatowym Telefonizacja Liczba abonentów telefonii stacjonarnej na terenie Miasta i Gminy wynosi 4 570. Daje to wskaźnik abonentów na 1000 mieszkańców w gminie na poziomie 184,7, przy średniej wartości dla całego województwa podkarpackiego kształtującej się na poziomie około 215. Liczba abonentów 29

telefonicznych na 100 gospodarstw domowych na obszarze Miast i Gminy Kolbuszowa wynosi 66,4. Wyszczególnienie Liczba abonentów Liczba ludności Kolbuszowa miasto 2 027 9 473 Bukowiec 63 375 Domatków 156 1 008 Huta Przedborska 43 299 Kłapówka 22 237 Kolbuszowa Dolna 372 1 837 Kolbuszowa Górna 462 2 745 Kupno 306 1 528 Nowa Wieś 94 665 Poręby Kupieńskie 53 322 Przedbórz 135 901 Świerczów 88 548 Werynia 246 1 557 Widełka 371 2 326 Zarębki 132 924 Razem gmina 4 570 24 745 Poza telefonią stacjonarną, mieszkańcy gminy i podmioty gospodarcze korzystają z telefonii komórkowej. 90% terenów gminy ma zasięg pozwalający korzystać z telefonów komórkowych. Infrastruktura społeczna Poniżej przedstawiono zestawienie placówek oświatowych funkcjonujących na terenie Miasta i Gminy Kolbuszowa. Szkoły Specjalne Szkoła Podstawowa w Kolbuszowej Dolnej Gimnazjum w Kolbuszowej Dolnej Liczba uczniów Liczba nauczycieli Liczba sal dydaktycznych Powierzchnia dydaktyczna 45 10 6 180 22 7 4 120 30

Szkoły podstawowe Liczba uczniów Liczba nauczycieli Liczba sal dydaktycznych Powierzchnia dydaktyczna Bukowiec 69 9 7 312 Domatków 70 8 8 324 Kolbuszowa Górna 178 15 8 416 Kupno 175 17 8 259 Przedbórz 122 10 7 267 Werynia 111 11 6 253 Widełka 250 20 15 500 Zarębki 70 10 9 390 Nr 1 Kolbuszowa 377 35 18 863 Nr 2 Kolbuszowa 597 44 21 1 200 RAZEM 2 092 188 115 5 074 Gimnazja Liczba uczniów Liczba nauczycieli Liczba sal dydaktycznych Powierzchnia dydaktyczna Nr 1 Kolbuszowa 395 31 15 660 Nr 2 Kolbuszowa 484 35 22 1380 Kupno 186 17 8 360 Widełka 121 11 4 160 RAZEM 1186 94 49 2560 Szkoły średnie Liczba uczniów Liczba nauczycieli Liczba sal dydaktycznych Powierzchnia dydaktyczna Liceum Ogólnokształcące 650 45 24 1 440 Zespół Szkół Zawodowych 806 54 24 1 520 Zespół Szkół Agrotechniczno- Ekonomicznych 386 43 24 1 440 RAZEM 1 842 142 72 4 400 OGÓŁEM 5 120 424 236 12 034 Jedyną placówką szkolnictwa Wyższego na terenie gminy jest Zamiejscowy Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Rzeszowskiego w Weryni i Państwowej Szkoły Muzycznej I Stopnia w Kolbuszowej W zakresie opieki przedszkolnej mieszkańcy mają do dyspozycji 9 placówek: Przedszkole nr 1 w Kolbuszowej Przedszkole nr 2 w Kolbuszowej Przedszkole nr 3 w Kolbuszowej Przedszkole w Kolbuszowej Dolnej 31

Przedszkole w Kolbuszowej Górnej Przedszkole w Widełce Przedszkole w Weryni Przedszkole Niepubliczne p.w. św. Jana w Kolbuszowej Przedszkole Niepubliczne w Kupnie Dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej dla mieszkańców gminy jest zapewniony na dobrym poziomie. Usługi specjalistyczne zapewniają placówki w Kolbuszowej oraz inne położone w dużych ośrodkach regionalnych. Wykaz placówek służby zdrowia przedstawiono poniżej. W struktury Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w Kolbuszowej wchodzą: Szpital (196 łóżek) z Oddziałem Nefrologii i Dializoterapii - bez barier architektonicznych Przychodnia Rejonowa Nr 1 w Kolbuszowej Przychodnia Rejonowa Nr 2 w Kolbuszowej Przychodnia Specjalistyczna w Kolbuszowej Wiejski Ośrodek Zdrowia w Widełce Wiejski Ośrodek Zdrowia w Przedborzu Sieć bibliotek publicznych na terenie Miasta przedstawia poniższa tabela: Lokalizacja Księgozbiór Wypożyczenia książek Czytelnicy Powierzchnia (m 2 ) Kolbuszowa 53 306 55 243 3 003 890 Filia Bukowiec 8 479 4 559 179 44 Filia Kolbuszowa Górna Filia Kolbuszowa Dolna 14 734 7 084 239 76 9 276 3 311 130 27 32

Filia Kupno 9 983 6 027 318 56 Filia Przedbórz 9 001 6 880 325 152 Filia Werynia 12 158 9 555 375 62 Filia - Widełka 11 990 7 465 375 85 Ogółem 128 927 100 124 4 944 1392 Atrakcje turystyczne i kulturalne Rozległe tereny leśne, zbiorniki wodne oraz niewielkie oddalenie od największych aglomeracji miejskich w regionie sprawiają, że powiat posiada korzystne warunki do rozwoju turystyki, wypoczynku sobotnio-niedzielnego, agroturystyki i produkcji zdrowej żywności. Turyści odwiedzający powiat kolbuszowski mogą zwiedzać zabytki znajdujące się na całym obszarze, ale również wędrować wytyczonymi szlakami poznając otaczającą ich florę i faunę. W związku z tym istnieją możliwości inwestowania w infrastrukturę techniczną (baza noclegowa, restauracje, parkingi, itp.) we wszystkich gminach wchodzących w skład powiatu. Szczególne możliwości dla przyszłych inwestorów istnieją w gminach Raniżów i Stary Dzikowiec, na terenie, których znajduje się zbiornik wody (w miejscowości Wilcza Wola) stanowiący bazę wypoczynkową dla mieszkańców pobliskich miast oraz spełniający rolę zbiornika retencyjnego. Tego typu inwestycje pozytywnie oddziałują na Kolbuszową, jako siedzibę powiatu. W samej gminie turyści mogą się zatrzymać w Hotelu Fundacji na Rzecz Kultury Fizycznej i Sportu w Kolbuszowej i w coraz większej ilości gospodarstw agroturystycznych. Dostępnych jest 15 miejsc w Domu Noclegowym w Kolbuszowej ul. Obrońców Pokoju oraz w Motelu w Kolbuszowej Dolnej 17 miejsc. 33

Zgodnie z wykazem Muzeum Okręgowego w Rzeszowie na terenie gminy zewidencjonowano 133 stanowiska archeologiczne; najwięcej z epoki kamiennej (47) i nowożytnej (57). Najwięcej stanowisk znajduje się w Weryni (25), w Kolbuszowej Górnej, Widełce i Zarębkach (po 16 stanowisk). Teren dawnego założenia pałacowego i fos w Kolbuszowej powinien być objęty gruntownymi badaniami archeologicznymi. Historyczne procesy rozwoju miasta i gminy wyraziły się w ewolucji ich struktury przestrzennej. Obecny stan zagospodarowania miasta i gminy jest zdeterminowany głównie przez rozwój w okresie powojennym. O tożsamości historycznej miasta świadczy zachowane założenie urbanistyczne w planie oraz zespoły zabudowy z przełomu XIX i XX w. Zachowana historyczna struktura przestrzenna obejmuje obszar I fazy formowania się miasta (rynek), teren założenia pałacowego z fosami, folwark Podsomnie z obiektami architektury przemysłowej, folwark Kłodniczówka, zespół pałacowo-parkowy w Weryni; wymagają one objęcia ochroną konserwatorską. Zachowane elementy zabytkowe występują na obszarze obejmującym II fazę formowania się miasta. Historyczne układy osadnicze wsi na terenie gminy uległy niemal całkowitemu zatarciu w wyniku wymiany zdekapitalizowanej zabudowy, nowych podziałów własnościowych oraz wszelkich inwestycji. Tradycyjna zabudowa wsi z elementami charakterystycznymi dla grup etnograficznych Lasowiaków i Rzeszowiaków została odtworzona w parku etnograficznym Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej. Ekspozycja wymaga uzupełnienia o obiekty nieodłącznie związane z dawną wsią takie jak kościół, plebania, dwór czy leśniczówka. Dla zapewnienia warunków właściwej ekspozycji obiektów powinno się wyznaczyć strefę ochrony krajobrazu wokół skansenu. Prawną ochroną objęte są obiekty wpisane do rejestru zabytków Państwowej Służby Ochrony Zabytków. Najcenniejszym obiektem zabytkowym w gminie jest zespół pałacowo-parkowy i folwarczny w Weryni. W rejestrze zabytków znajduje się poza tym oficyna pałacowa z XVIII w. tzw. 34

Stary Dwór jedyny obiekt pozostały po założeniu pałacowym w Kolbuszowej oraz budynek Banku Spółdzielczego (dawna Kasa Zaliczkowa Szczęść Boże ). Zgodnie z ewidencją P.S.O.Z. w Rzeszowie na terenie miasta i gminy znajduje się około 219 zabytków architektury, w tym w mieście 148 obiektów. W każdej wsi jest kilka obiektów zabytkowych generalnie w złym stanie technicznym nieremontowane od lat, ze względu na brak środków finansowych na ten cel, ulegają stopniowo likwidacji. Na terenie parku etnograficznego zgromadzono 56 obiektów zabytkowych architektury drewnianej. Podlegają one ochronie prawnej jako obiekty muzealne. Na obszarze gminy zachował się zabytkowy park w Weryni. Znajduje się tam 26 cennych drzew proponowanych do objęcia ochroną jako pomniki przyrody; całe założenie parkowe wymaga zabiegów pielęgnacyjnych. W mieście Kolbuszowa znajdują się jedynie resztki szkoły podstawowej nr 1 jako pozostałość po romantycznym parku na Lipniku z XIX w. Cała gmina leży na obszarze jednej krainy geograficznej, zamieszkiwana była przez jedną grupę etnograficzną Lasowiaków, co zaowocowało stworzeniem jednorodnego krajobrazu kulturowego o odrębnym charakterze różnym od sąsiadów. Obecnie jest to doskonale widoczne jedynie na terenie skansenu. Najcenniejszym elementem krajobrazu kulturowego, pozwalającym zidentyfikować tożsamość miasta, jest jego historycznie najstarsza część z charakterystyczną zabudową rynku, dominantą wieży kościelnej. Postępująca urbanizacja i działalność inwestycyjna powoduj degradację krajobrazu kulturowego gminy, zacieranie różnic. Najsilniej i najszybciej ulegają przekształceniom obszary miasta oraz położone w jego sąsiedztwie. Jednostki krajobrazowe obejmujące przestrzenie rolnicze z otwartymi makrownętrzami zapewniają szersze perspektywy widokowe i dlatego proces ich zabudowy powinien być kontrolowany. Zabudowa rozproszona występuje głównie na terenie dawnych wsi puszczańskich (Poręby Kupieńskie, Huta 35

Przedborska). Budynki wznoszone w latach 70. i 80. z reguły nie są dostosowane skala i charakterem do sąsiedniej zabudowy, lepiej przedstawiają się obiekty wznoszone w ostatnich latach. Cenny krajobraz naturalny stanowiący w większości zwarte kompleksy leśne będące pozostałością po puszczy sandomierskiej został objęty obszarami chronionego krajobrazu: Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowskim na południu i zachodzie gminy, Sokołowsko-Wilczowolskim w północnowschodniej części gminy. 5. Analiza S.W.O.T. 5.1. Uwarunkowania wewnętrzne FINANSE GMINY Silne strony Realny wzrost dochodów budżetu gminy w latach 2003-2005 Duży i rosnący udział podatku od nieruchomości w podatkach lokalnych Budżety zrównoważone z niewielką nadwyżką dochodów Rosnące wpływy z udziałów gminy w podatkach dochodowych Wzrost wydatków inwestycyjnych Braki, problemy Zmniejszający się udział dochodów własnych w budżecie gminy (z 39% w roku 2003 do 36% w roku 2005) Wysoki poziom wydatków bieżących Finansowanie inwestycji głównie ze środków własnych Wysokie koszty utrzymania placówek oświatowych 36

INFRASTRUKTURA WARUNKI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW Silne strony Oczyszczalnia ścieków z wolnymi mocami przerobowymi Prawie pełne zwodociągowanie gminy Wysoki stopień gazyfikacji obszaru gminy Istniejąca koncepcja regulacji gospodarki odpadami w gminie Korzystne położenie komunikacyjne w województwie dogodne połączenia z Rzeszowem, Mielcem, Tarnobrzegiem, Leżajskiem Braki, problemy Niewielki zasięg sieci kanalizacyjnej na obszarze wiejskim gminy oraz wymagająca modernizacji część sieci na terenie miasta Zły stan techniczny dróg gminnych, jak również powiatowych i wojewódzkich Konieczność zwodociągowania reszty gospodarstw oraz podniesienia jakości dostarczanej wody Potrzeba rozbudowy infrastruktury pieszej i rowerowej Brak systemu segregacji odpadów Przebieg ważnych odcinków dróg wojewódzkich Konieczność rozbudowy systemu odwadniającego i kanalizacji deszczowej Rozpoczęty proces eliminacji kotłowni węglowych Dobry dostęp do sieci telefonicznej oraz zasięg sieci komórkowych 37

ROZWÓJ GOSPODARCZY Silne strony Relatywnie niskie ceny gruntów i kosztów produkcji Rosnąca liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych Zróżnicowanie struktury podmiotów gospodarczych Rozwijający się sektor usługowy Istniejące potencjalne tereny pod inwestycje Dynamiczny rozwój małych przedsiębiorstw, istnienie niewykorzystanych w pełni zakładów produkcyjnych, złóż kopalin przemysłowych oraz terenów pod rozwój przemysłu. Dobry stan środowiska naturalnego czyste ekologicznie tereny atrakcyjne turystycznie - agroturystyka Braki, problemy Duże bezrobocie (szczególnie wśród osób młodych) Niski stopień wykształcenia osób bezrobotnych Słaba jakość gleb Rozdrobniona struktura gospodarstw rolnych Niewielka ilość zakładów pracy Szara strefa na rynku pracy Niewystarczająca baza turystyczna SFERA SPOŁECZNA Silne strony Dobre warunki nauczania wskutek niskiej liczby uczniów na oddział Funkcjonowanie ośrodka sportowo- rekreacyjnego Organizacja dorocznych imprez kulturalnych Dostępność placówek przedszkolnych i klas 0 Aktywna działalność organizacji społecznych i klubów sportowych Aktywnie działająca OSP Braki, problemy Niedostateczna ilość środków na zadania własne i zlecone pomocy społecznej Konieczność rozwinięcia oferty spędzania wolnego czasu 38

5.2. Uwarunkowania zewnętrzne Szanse Sąsiedztwo Ukrainy i Słowacji stwarza możliwość eksportu dla lokalnych podmiotów gospodarczych. Integracja z Unią Europejską daje szansę korzystania z funduszy pomocowych. Powstawanie miejsc pracy w ościennych ośrodkach: Rzeszów, Tarnobrzeg, Mielec, Stalowa Wola. Czyste środowisko naturalne w regionie stwarzające warunki dla rozwoju rolnictwa produkującego zdrową żywność. Wzrost atrakcyjności sąsiednich gmin ułatwiający pozyskiwanie inwestorów także w mieście i gminie Kolbuszowa. Dobrze rozwinięta infrastruktura transportowokomunikacyjna w regionie (planowana autostrada A-4 i drogi szybkiego ruchu S19, lotnisko w Jasionce) Uruchomienie ruchu kolejowego osobowego i towarowego na trasie Rzeszów - Ocice Zagrożenia Niski poziom rozwoju gospodarczego powiatu. Niski standard dróg regionalnych i powiatowych. Zagrożenie bytu dla niskodochodowych gospodarstw rolnych pod wpływem polityki państwa i procesów dostosowawczych do warunków Unii Europejskiej. Rozwój większych ośrodków przemysłowych odciągających zainteresowanie inwestorów od gmin słabiej rozwiniętych gospodarczo, powodujący większą atrakcyjność tych ośrodków dla młodzieży Trudności wymiany handlowej z Ukrainą po wejściu Polski do Unii Europejskiej Bezrobocie w kraju i regionie spowodowane złą koniunkturą dla przemysłu zbrojeniowego oraz rolnictwa (bezrobocie w ościennych gminach rolniczych). 39

Szanse Coraz powszechniejszy rozwój turystyki (w tym agroturystyki) w mniejszych ośrodkach z wykorzystaniem ich walorów przyrodniczo-kulturowych Zagrożenia 6. Program. Cel. Kierunki. Działania Zgodnie z wyrażoną wolą mieszkańców gminy, działania władz samorządowych w kolejnych latach będą miały na celu polepszenie jakości życia lokalnej społeczności. Analiza stanu obecnego ukazała, że najważniejszym zadaniem stojącym przed samorządem przez następne lata jest zapewnienie na całym obszarze gminy dostępu do podstawowych urządzeń infrastruktury technicznej. Zagadnienie to wydaje się być kluczowe dla poziomu życia mieszkańców na początku XXI wieku. Ukończenie prac związanych z rozbudową poszczególnych instalacji ułatwi w dużym stopniu codzienne życie ludności na obszarze gminy, jak również zachęci do osiedlania się na jej terenie. Innym, równie ważnym elementem kształtowania rozwoju gminy jest stworzenie przyjaznego klimatu dla nowych inwestorów, jak również istniejących już podmiotów. Ożywienie gospodarki na terenie gminy przyczyniłoby się do polepszenia warunków na lokalnym rynku pracy i zwiększyło dochody zarówno gospodarstw domowych, jak i innych podmiotów funkcjonujących na terenie Miasta i Gminy Kolbuszowa. Rozwinięciem zdefiniowanej misji Miasta i Gminy jest wybór celów strategicznych programu. W procesie planowania strategicznego, na podstawie przeprowadzonych analiz wyodrębniono następujący zestaw tych celów. 1. Rozwój infrastruktury technicznej 40

Stan infrastruktury technicznej na terenie danego obszaru determinuje jego pozycję konkurencyjną na rynku regionalnym i subregionalnym. Jest on wyznacznikiem poziomu życia mieszkańców i troska o zapewnienie odpowiedniego poziomu urządzeń i wyposażenia gospodarstw domowych powinna być jednym z priorytetów działań samorządu. Wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań w tej dziedzinie i upowszechnianie ich na terenie całej gminy w ogromnym stopniu ułatwia mieszkańcom codzienne życie oraz zachęca nowe osoby do migracji w celach osadniczych. Dostrzegając bieżące problemy związane z funkcjonowaniem urządzeń użyteczności publicznej władze samorządowe Miasta i Gminy Kolbuszowa zamierzają podjąć odpowiednie działania zmierzające ku radykalnej poprawie tej sytuacji. W szczególności dotyczy to konieczności rozbudowy systemu kanalizacji sanitarnej, zwodociągowania reszty obszaru gminy oraz kompleksowego uregulowania zagadnienia gospodarki odpadami. Należy również zauważyć, że poziom wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej wpływa również na atrakcyjność tej lokalizacji dla nowych inwestorów. Tereny dobrze uzbrojone są magnesem dla przedsiębiorców mogących stworzyć kolejne miejsca pracy. W ten sposób również pośrednio inwestycje infrastrukturalne są w stanie podnieść jakość życia w danej społeczności. Zgodnie z prognozami analityków wpływ czynników związanych z wyposażeniem terenu w media na decyzje lokalizacyjne inwestorów będzie się w kolejnych latach zwiększał. Bardzo ważnym aspektem działań związanych podniesieniem poziomu infrastruktury technicznej w gminie jest przyczynianie się do poprawiania stanu środowiska. Zastosowanie rozwiązań ekologicznych pozwoli na ograniczenie zanieczyszczeń i promowanie gminy. Dla mieszkańców, oprócz wymienionych wcześniej udogodnień opisywane przedsięwzięcia zapewnią również korzyści z życia w bardziej przyjaznym i zdrowym otoczeniu. 41