Awans i co dalej? Rachunkowość XXI wieku Wydarzenia i projekty Kół Naukowych WZ studenckie koło naukowe 1
Redaktor naczelny: Monika Kaczmarek Autorzy tekstów: Sylwia Bielicka Marta Kaluga Olga Śledź Marta Rakowska Paulina Stafińska Krzysztof Madej Aram Woźniak Dariusz Brudek Anna Pawlik Monika Kaczmarek Oprawa graficzna: STUDIO FRESH DESIGN www.studio-fd.pl WITAJCIE! Cieszymy się, że to już drugie wydanie Magazynu Bizne$maniak, który możemy wydać w ramach działalności naszego koła naukowego. Jest nam niezmiernie miło, że pierwsze wydanie zostało tak ciepło przyjęte w gronie akademickim. Daje nam to coraz więcej motywacji do dalszej pracy! W tym numerze, jak dotychczas zajmiemy się tematyką ekonomii i zarządzania, ale również skupimy się bardziej na rozwijaniu obszarów zainteresowań naszego koła. Znajdziecie poradnik o tym jak rozpocząć inwestowanie na GPW oraz artykuł o analizie fundamentalnej i o rynku pośrednictwa finansowego, co może być uzupełnieniem dla początkujących inwestorów. Z dalszych artykułów dowiecie się co nieco o terminalach POS, kredytach, rynku Catalyst i nowoczesnej rachunkowości. Mamy też dla Was coś lżejszego, czyli jak poradzić sobie po awansie, artykuł o technologii LED, wódce ABSOLUT i bardzo zapracowanych studentach. W tym numerze będziecie mogli też prześledzić wydarzenia, które odbyły się na naszym Wydziale od początku roku akademickiego oraz spojrzeć na terminarz projektów kół naukowych WZ. Zapraszamy do lektury! I pamiętajcie bawcie się ekonomią! Redakcja BIZNE$MANIAKa Wszelkie uwagi możecie przesyłać nam na nasz adres mailowy: biznesmaniak@stratolog.pl Więcej o działalności naszego koła na: www.stratolog.pl 2
$PIS TREŚCI Zainwestuj w akcje 4 Kredyt łatwo wziąć, spłacać trudno 5 Rachunkowość XXI wieku 6 Analiza techniczna manipulacja czy sposób na poznanie giełdy? 7 Elementy analizy fundamentalnej i jej wpływ na rynki kapitałowe 9 Obligacje komunalne na rynku Catalyst 11 Awans i co dalej? 13 Terminal POS- jak to działa? 15 MARKA ESSE- Innowacyjne produkty oparte na technologii LED 17 Rynek pośrednictwa finansowego w Polsce 19 Wódka ABSOLUT: absolutny sukces 21 Dlaczego Studenci? 25 Z życia WZetki 26 Harmonogram wydarzeń i projektów Kół Naukowych WZ 28 3
ZAINWESTUJ W AKCJE Jeżeli chcesz pomnożyć swoje oszczędności, a nie satysfakcjonują cię zyski płynące z lokat czy obligacji to spróbuj swoich sił na Giełdzie Papierów Wartościowych. Pamiętaj jednak, że ewentualne wyższe zyski wiążą się z większym ryzykiem. Być może wydaje ci się, że giełda to prosty mechanizm polegający na tym by kupić taniej i sprzedać drożej. Niestety tak nie jest. Mało kto ma taki talent do inwestowania jak Warren Buffett czy Roman Karkosik. Opanowanie zasad i tajników inwestowania wymaga odpowiedniej wiedzy, czasu i doświadczenia, które przychodzi z każdą kolejną transakcją. Ewentualne potknięcia odczujesz na własnym portfelu, dlatego śledź uważnie informacje płynące z rynków i naucz się je interpretować. Zanim zaczniesz inwestować na giełdzie, otwórz rachunek maklerski. Najwygodniej zrobić to w biurze maklerskim, które jest powiązane z twoim rachunkiem bankowym, to zapewni ci wygodę i oszczędność czasu. Z reguły otwa-rcie rachunku maklerskiego trwa kilka dni i jest możliwe za pośrednictwem Internetu. Przy zakładaniu rachunku zwróć uwagę na kilka istotnych kwestii: - jaki jest koszt otwarcia i prowadzenia rachunku, - ile wynosi prowizja kupna i sprzedaży (wiele domów maklerskich stosuje specjalne zniżki dla studentów), - jaka jest minimalna prowizja oraz ile wynosi koszt przelewu z obcego rachunku bankowego, jeżeli konto maklerskie nie jest powiązane z bankiem. W październikowym numerze Forbesa został przedstawiony ranking biur maklerskich i maklerów. Zapoznaj się z nim przed ostatecznym wyborem domu maklerskiego. Po otrzymaniu identyfikatora i dostępu do platformy inwestycyjnej możesz rozpocząć swoją przygodę z GPW. Transakcje na giełdzie zawierane są w godzinach 8.30-17.35. W tym czasie odbywają się notowania w dwóch systemach: notowań ciągłych i notowań jednolitych. W systemie kursu jednolitego są cztery fazy: faza przed otwarciem, fixing, dogrywka i faza przed otwarciem kolejnej sesji. W notowaniach ciągłych faz jest więcej: faza przed otwarciem, fixing na otwarcie, notowania ciągłe, przed zamknięciem, fixing na zamknięcie, dogrywka i faza przed otwarciem sesji w kolejnym dniu. Każdy z inwestorów do wyboru ma kilka rodzajów zleceń. Na początku inwestowania korzystaj z najbardziej popularnej i najprostszej formy zleceń z limitem ceny. Musisz także pamiętać, że do obowiązków inwestora należy zadanie rozliczenia się z uzyskanego dochodu. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych podatek od giełdy wynosi 19% uzyskanego przychodu. Podatek ten nie jest łączony z innymi podatkami i jest naliczany w systemie rocznym. W praktyce oznacza to, że po zakończeniu danego roku kalendarzowego otrzymasz od biura maklerskiego PIT-8c na podstawie, którego należy wypełnić formularz PIT-38. Opracowanie: Aram Woźniak Źródła: Natalia Chudzińska Stępień, Tomasz Jóźwik Zwycięzcy stawiają na jakość, Forbes 10/2012 Ustawa z dnia z dnia 21.07.2012 o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 poz. 361) http://ingsecurities.pl/ing_edukacja.xml http://www.gpw.pl/ 4
KREDYT ŁATWO WZIĄĆ, SPŁACAĆ TRUDNO ZA TRUDNO CZYLI BANK WYPOWIADA UMOWĘ KREDYTOWĄ Współcześnie kredyt stanowi wręcz nieodzowny koszt w budżetach domowych. Zwłaszcza u osób młodych, których nie stać na zakup mieszkania, domu czy innych dóbr, a nie są w stanie zapłacić z własnych środków finansowych. Niestety, zmienność rynku pracy oraz kryzys jaki dotknął gospodarkę światową, w tym również polską, wymusza na pracodawcach redukcję etatów. Skutkiem czego jest zwiększająca się liczba bezrobotnych, nierzadko posiadających kredyty, które ciążąc na kredytobiorcach z racji niespłacanych rat kredytowych, dostarczają im wielu problemów. W pewnych sytuacjach, a zwłaszcza w przypadku dużych problemów z bieżącą obsługą rat, bank może wypowiedzieć kredyt. Wówczas spłata kredytu musi nastąpić w krótkim czasie, w innym razie, dług będzie mógł się zwiększać nawet o 25% w ciągu roku (odsetki karne). Z reguły wystarczy, że kredytobiorca nie zapłaci dwóch kolejnych rat spłaty kredytu. Termin wypowiedzenia wynosi najczęściej 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy tylko 7 dni. Nowa ustawa o kredytach konsumenckich nie reguluje terminów ani warunków wypowiedzenia kredytu, co miało miejsce w poprzednim stanie prawnym. Inaczej jest jeśli kredyt był wzięty na zasadach ustawy z 2001 roku. Wtedy brak płatności rat kredytu z kolejnych dwóch okresów płatności powoduje, że kredytodawca wzywa konsumenta do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7-dniowym od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy. Jeżeli pomimo upływu terminu wskazanego w wezwaniu konsument nie uregulował zaległości, dochodzi do wypowiedzenia umowy kredytowej, a termin jego wypowiedzenia nie może być krótszy niż 30 dni. Po wypowiedzeniu umowy kredytowej i po nie uregulowaniu zaległości (wraz z odsetkami karnymi) wystawiany jest bankowy tytuł egzekucyjny (BTE), który zastępuje wyrok sądu. Następnie bank występuje do sądu o nadanie BTE klauzuli wykonalności, który stanowi podstawę do wszczęcia egzekucji komorniczej. I co ważne, kredytobiorca nie jest informowany o przebiegu sprawy o wszystkim dowiaduje się w momencie pukania do drzwi komornika, a wtedy na wszelkie rozmowy z bankiem co do np. zamiany rat z malejących na stałe, wydłużania okresu kredytowania itp. jest już za późno. Dodatkowo dłużnik umieszczany jest w systemie Biura Informacji Kredytowej, gdzie jego zobowiązania są widoczne dla wszystkich instytucji finansowych, co uniemożliwia otrzymanie kolejnego kredytu np. na spłatę zobowiązania. Dlatego też każdy z przyszłych kredytobiorców powinien przeanalizować zasady starania się o kredyt, swoje możliwości finansowe w spłacaniu rat kredytu na przestrzeni nawet kilkudziesięciu lat oraz konsekwencje jakie wynikają z nieregulowania płatności na rzecz kredytodawcy. Opracowanie: Marta Rakowska http://bankowy-net.pl/poradniki/kiedy-bank-wypowiada-umowe-kredytowa-klientowi.html Gazeta Podatkowa nr 68 z 23.08.2012 r 5
RACHUNKOWOŚĆ XXI WIEKU Rachunkowość jest jedną z najstarszych dyscyplin ekonomicznych, w dzisiejszych czasach jest ona niezbędnym elementem każdego przedsiębiorstwa. Bo czy możemy sobie wyobrazić firmę bez księgowej? Ja nie potrafię. Wbrew pozorom ta profesja wymaga dużej wiedzy, zaangażowania i poświęceń. Przede wszystkim bowiem ten zawód to duże nakłady pracy i ciągłej nauki. Dzięki księgowej funkcjonuje przedsiębiorstwo, to ona utrzymuje je przy życiu takie słowa usłyszałam, od właściciela jednej z łódzkich firm. Ale co to znaczy utrzymanie firmy przy życiu? To znaczy umożliwienie jej funkcjonowania, wpływanie na wszystko co dzieje się w przedsiębiorstwie, decydowanie o jej losach. To ona księguje operacje gospodarcze, nadzoruje powstawanie sprawozdań finansowych, wie o wszystkim co dzieje się w firmie, jest jej sercem. Ciąży na niej ogromna odpowiedzialność, ale każdy kto decyduje się na wykonywanie tego zawodu, zdaje sobie z tego sprawę. Każdy błąd może negatywnie wpłynąć na całe przedsiębiorstwo, dlatego zawód ten wymaga poświęcenia i oddania bardziej niż inne. Kiedyś sama uwierzyłam w stereotyp księgowych: starsza pani, w okularach, znudzona, wiecznie zapracowana, nie mająca na nic czasu, siedząca nad stertą faktur. To nieprawda. Księgowa to kobieta sukcesu, pewna siebie, mądra, zorganizowana, zapracowana ale szczęśliwa. Najważniejsze to odczuwanie satysfakcji z wykonywanej pracy. Rozmawiając z jedną z księgowych - Janiną Dukowicz dowiedziałam się paru interesujących rzeczy o tym zawodzie: jest to ciężka praca, ale dająca radość. Wracałam do domu kiedy wszyscy już spali, ale byłam szczęśliwa, bo naliczyłam wynagrodzenia i zamknęłam miesiąc. Może to dziwne, ale przynosiło mi to satysfakcję. Dawniej rachunkowość była inna, wymagała więcej pracy umysłowej, dziś na rynku występuje mnóstwo programów komputerowych wspomagających księgowych w ich pracy. Nie znaczy to jednak, że praca ta stała się prostsza, stała się nowocześniejsza, ale nadal pozostała sztuką wymagającą wiedzy cierpliwości i czasu. Według statystyk znalezionych w Internecie dla 2% ankietowanych księgowy to jeden z najnudniejszych zawodów. Studentka 2go kierunku Finanse i Rachunkowość spotkana przeze mnie na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego skomentowała to w następujący sposób: Nie wiem co będę myślała będąc na 5tym roku, ale teraz uważam, że idę najlepszą drogą, podjęłam dobrą decyzję. To normalne, że dla kogoś może to być nudne. I to jest właśnie interesujące różnorodność. Różnorodność jest najbardziej ciekawą rzeczą jaka nas spotyka w życiu. Różne spojrzenia i podejścia do tych samych spraw, tak jest z rachunkowością. Każdy ma do niej indywidualne podejście, dla każdego jest czym innym, wreszcie dla jednych jest sensem życia, dla innych niepotrzebnym wymogiem. Czym jest rachunkowość XXI wieku? Jest stylem życia, pracą obowiązkiem, lub czymś niezauważalnym, niewartym uwagi. Czym jest dla mnie? Jest nauką, która mnie fascynuje, którą chce zarażać innych, nauką która ciągle się rozwija i nigdy nie będzie miała granic. Opracowanie: Anna Pawlik 6
ANALIZA TECHNICZNA MANIPULACJA CZY SPOSÓB NA POZNANIE GIEŁDY? Analiza techniczna (inaczej analiza wykresów) to zbiór technik mających na celu prognozę przyszłych cen (kursów) papierów wartościowych, walut czy surowców na podstawie cen historycznych. Dla inwestora analiza techniczna ma być źródłem podejmowania decyzji na giełdzie poprzez określenie momentu kupna lub sprzedaży danego papieru wartościowego. Analiza techniczna opiera się na wskaźnikach i określaniu trendu oraz określonych kształtów informujących o przyszłych ruchach określonego waloru. Tyle w teorii. W praktyce analiza techniczna nie jest w żaden sposób zależna od tego, co się dzieje w danej branży czy ogólnie w gospodarce. Giełda, jako miejsce gry podaży i popytu działa na podstawowej zasadzie im więcej ludzi kupuje dany produkt tym cena tego produktu rośnie, gdy natomiast wszyscy chcą go sprzedać, to cena tego produktu spada. Można założyć, że gdyby wszyscy inwestorzy stosowali te same metody oceny danego instrumentu finansowego, to zmaksymalizowałoby to ich zyski, bez względu na to czy byłaby to gra na spadek czy na wzrost wartości. W realiach inwestorzy są mocno podzieleni ze względu na sposób oceniania opłacalności wejścia w daną transakcję. Każdy inwestor w różnym stopniu stosuje analizę techniczną i fundamentalną. Można tu wspomnieć też o tym, że wielu inwestorów spekulacyjnych stosuje analizę techniczną nie zdając sobie z tego sprawy wchodzenie na rynek na podstawie samego trendu to również analiza techniczna, aczkolwiek w dość okrojonym zakresie. W analizie fundamentalnej brane są pod uwagę wskaźniki makroekonomiczne, analizy branżowe, raporty ogłaszane przez spółkę, czy też ogólne informacje ze świata bez możliwości wyliczenia konkretnego wskaźnika (zmiany prawa, podatków, różnego rodzaju katastrofy). Modele analizy technicznej zakładają, że ceny akcji zmieniają się według możliwych do zaobserwowania, powtarzalnych schematów. Zależnie od zastosowanego modelu można zauważyć powtarzalność pewnych figur geometrycznych lub zachowanie wskaźników statystycznych. I można też podawać wiele przykładów sprawdzenia się określonych schematów, np. formacja podwójnego szczytu sygnalizująca odwrócenie się trendu. W sytuacji, gdy na wykresie pojawiają się dwa maksima cenowe na tym samym poziomie rozdzielone wyraźnym spadkiem cen, oraz po osiągnięciu szczytu następuje przebicie w dół minimum cenowego pomiędzy szczytami oznacza to, że ukształtowała się formacja podwójnego szczytu sygnalizująca odwrócenie się trendu a więc jest to też ostatni sygnał na sprzedaż. Na podstawie wykresu z 2008 roku obrazującego parę walutową EURUSD można po krótce przeanalizować skutki analizy technicznej. Dwa szczyty formacji na poziomie 1,6 zakończyły panujący ponad rok trend wzrostowy. Wykres prezentuje rok 2008. Pierwszy szczyt miał miejsce w kwietniu, drugi w lipcu, czyli w momencie rozpoczęcia globalnego kryzysu gospodarczego. Dla analityków technicznych formacja ta była zapowiedzią spadków jednak nikt w tamtym czasie nie przypuszczał dynamiki powstałych później ruchów zniżkujących. Sygnał sprzedaży powstał przy panicznej wyprzedaży rynku, co ukazuje prawie pionowy ruch w dół. Odczytanie tej formacji oznaczającej spadek mogło być samo napędzającym się błędnym kołem. Ponieważ mamy formację oznaczająca tendencję spadkową, to dla osiągnięcia zysku, koniecznym jest grać na spadek. 7
Następnie z powodu, że duża część inwestorów grała na spadek, powstał już widoczny trend spadkowy, więc inni inwestorzy również sprzedawali swoje walory, a gdy wszyscy grali na spadek to indeksy runęły w dół. Cała teoria związana z analizą techniczną jest oczywiście dużo bardziej złożona, zawiera masę wskaźników i schematów, jednak dużo łatwiej przewidywać zachowania ludzi na zasadzie tylko analizy technicznej, wystarczy, aby każdy inwestor odczytał określony schemat i podjął określone ruchy. Dzięki przewidzeniu ruchów większości inwestorów, dużo łatwiej jest kontrolować ruchy na rynkach oraz zarobić naprawdę duże pieniądze. Czy manipulacja jest możliwa dla analizy fundamentalnej? Odpowiedź jest prosta i związana z podstawową zasadą działania tej analizy każdy jej element podlega subiektywnej ocenie inwestora, jego wiedzy, możliwościami odczytywania i rozumienia informacji ze świata i w raportach i ocenie ryzyka. Czy da się jasno określić czy zakończenie kwartału ze stratą jest niekorzystne? Koniecznym jest ocena wielkości tej straty, specyfiki działania przedsiębiorstwa (sezonowość), powodów powstania straty i wielu innych elementów określających zysk lub stratę. Analiza fundamentalna nie jest ściśle określona i nie opiera się na konkretnych wskaźnikach. Czysta analiza techniczna jest oddzielona od analizy fundamentalnej, czyli tego, co się dzieje na świecie, co może nieść bardzo niekorzystne skutki. Błyskawiczne ruchy kursowe mają olbrzymi wpływ na handel zagraniczny, bardzo mocno uderzają w gospodarkę, co ostatecznie może doprowadzić do dużych problemów ekonomicznych. Z perspektywy czasu można zadać pytanie, czy kryzys nastąpił z powodu chaotycznych ruchów inwestorów giełdowych, którzy za wszelką cenę chcieli zarobić duże pieniądze, czy wpływ miały wszelkie inne czynniki. Jedno jest pewne mimo olbrzymiego spadku na rynku są osoby, które na tym dużo zarobiły. Jest to skutek bardzo prostej zasady działania każdego rynku aby ktoś zarobił, to ktoś musi stracić. Ważne, aby nie dać się zmanipulować i wejść w czyjąś grę nie będąc tego świadomym. Opracowanie: Dariusz Brudek Źródła: http://pl.wikipedia.org/wiki/analiza_techniczna http://www.fxone.pl/edukacja/61-analiza-techniczna/405-formacje-odwrocenia- trendu-?start=1; 26 Październik 2010 http://kursy-walut-archiwum.mybank.pl/ 8
ELEMENTY ANALIZY FUNDAMENTALNEJ I JEJ WPŁYW NA RYNKI KAPITAŁOWE. Analiza fundamentalna to jedna z głównych technik analizy rynku kapitałowego. Bada dane historyczne dotyczące stanu gospodarki, danej branży i przedsiębiorstwa w celu oraz ich wykorzystania do określenia przyszłego funkcjonowania rynków oraz wyceny poszczególnych spółek. Analiza fundamentalna zajmuje się szacowaniem wartości akcji danej spółki w oparciu o następujące czynniki: Polityka fiskalna i monetarna; Ogólny klimat ekonomiczny; Zdarzenia polityczne; Pozycja finansowa spółki; Sytuacja w poszczególnych branżach Analiza fundamentalna składa się z: Analizy makrootoczenia; Analizy sektorowej; Analizy sytuacyjnej spółki; Analizy finansowej spółki; Wyceny spółki. Analiza sytuacji spółki oparta jest głównie na sprawozdaniu finansowym, czyli logicznym całościowym i zwartym systemie, który rozpoczyna się od pomiaru, udokumentowania i księgowego ujęcia operacji gospodarczych, a kończy sporządzeniem, zbadaniem i zatwierdzeniem sprawozdania finansowego. Rachunkowość przedsiębiorstwa to proces identyfikacji, pomiaru i przekazywania informacji, które są potencjalnie użyteczne do podejmowania decyzji gospodarczych. Podstawowe i najprostsze do zrozumienia elementy sprawozdania finansowego to informacje dotyczące wyniku finansowego, przepływów pieniężnych oraz pozycji bilansowych oraz informacje od zarządu i zmiany w kapitale własnym. Sprawozdania finansowe są jednak bardzo obszerne. Aby je wszystkie prawidłowo odczytać, trzeba mieć wiedzę dotyczącą rachunkowości, finansów i ekonomii. Każdy inwestor patrzy na powyższe informacje inaczej jedni przywiązują wagę do pozycji Rachunku Zysków i Strat (firma, która dobrze funkcjonuje, to firma generująca zyski, a duże zyski to potencjalnie wysoka dywidenda), inni nie zwracają dużej uwagi na zysk wykazany w sprawozdaniu. Kolejna sprawa to podejście do bilansu, czy też do każdej pozycji w sprawozdaniach finansowych. Jednych interesuje wyłącznie ostateczny wynik (zysk netto, wynik na przepływach czy suma bilansowa), a innych zainteresują zmiany, jakie zaistniały, czyli np. czym spowodowane są dodatnie wyniki na działalności inwestycyjnej czy jest to sprzedaż swoich aktywów, czy wpływy z inwestycji. Poza danymi finansowymi (m. in. bilans, RZiS, rachunek przepływów pieniężnych, zmiany w kapitale własnym), w sprawozdaniu finansowym mieści się mnóstwo innych informacji dotyczących spółki. Są to np. informacje zarządu, wykaz najważniejszych przetargów w udziałem spółki, wykaz planowanych pozycji, sprawy związane ze strukturą kapitałową, itp. W sprawozdaniach 9
objętych obowiązkiem sprawdzenia przez biegłego rewidenta znajdują się dodatkowo jego opinia, raport i podstawowe wskaźniki ekonomiczne. Od znajomości branży zależy, jak należy ocenić gwałtowne zmiany w pozycjach finansowych czy są one spowodowane złym zarządzaniem spółką, czy jest to po prostu skutek sezonowości specyficznej dla danego sektora gospodarki. Innym aspektem dotyczącym samego inwestora jest akceptowanie przez niego ryzyka. Wiele teorii finansowych mówi, że inwestuje się w kryzysie, ale osoba, która nie akceptuje ryzyka będzie się długo wahać przed wejściem w rynek. Dochodzi też analiza otoczenia (konkurencji) i ogólnej sytuacji ekonomicznej państwa. Przykładem dla znaczenia branży może być np. spółka KGHM. Jest ona mocno zależna od ceny miedzi, co ukazuje wykres zamieszczony obok. Dla ukazania zależności między danym instrumentem finansowym a ogólną sytuacją na rynku posłuży wykres zależności ceny na indeksie WIG20 i kurs zamknięcia akcji KGHM w okresie 01.01.2008 31.12.2009r. Duży wpływ na inwestorów mają też informacje polityczne, np. plany zwiększania podatków. Taka sytuacja w Polsce miała miejsce np. w listopadzie 2011 roku, kiedy to Premier ogłosił wprowadzenie podatku od kopalin. W przeciągu tylko 2 dni notowań spadek wyniósł ponad 20% (względem ceny zamknięcia). Inne ważne informacje płyną z instytucji finansowych dotyczące głównie stóp procentowych, czy innych wskaźników ekonomicznych i prognoz gospodarczych. Artykuł nie wyczerpuje tematu związanego z analizą fundamentalną. Aspektów związanych z tą analizą jest wiele, a ich dobór i określenie znaczenia zależy od specyfiki danej spółki, możliwości pozyskania informacji danego inwestora i jego zdolności analitycznych. Wszystko w całość domyka subiektywizm i podejście do ryzyka każdego inwestora. Opracowanie: Dariusz Brudek Źródła: http://pl.wikipedia.org/wiki/analiza_fundamentalna http://www.almanachinwestora.pl/analiza-fundamentalna 10
OBLIGACJE KOMUNALNE NA RYNKU CATALYST JAKO ELEMENT FINANSOWANIA INWESTYCJI JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO. Rozwój lokalny, głównie realizowane na jego rzecz inwestycje, wymaga odpowiednich nakładów: finansowych, ludzkich, rzeczowych i organizacyjnych. Proces wymaga zaangażowania instytucji, ludzi, technologii, informacji a także środków finansowych. Pieniądze potrzebne na wsparcie inwestycji rozwojowych mogą pochodzić z różnych źródeł - mogą to być: środki własne oraz zewnętrzne zasoby, w tym kredyty i pożyczki, obligacje, środki unijne, partnerstwo publiczno prywatne oraz związki i stowarzyszenia międzygminne. Podstawowym aktem prawnym dotyczącym zasad wspierania rozwoju jest Ustawa z dnia 12 maja 2000 roku o zasadach wspierania rozwoju regionalnego. Ciekawym tematem jest rynek obligacji komunalnych Catalyst. Postaram się przybliżyć tę tematykę. Czym są obligacje? Emisja obligacji jest alternatywnym źródłem finansowania inwestycji. Są to papiery wartościowe emitowane w serii, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Podstawą rozważań jest samorząd terytorialny, dlatego należy przytoczyć pojęcie obligacji komunalnej. Odróżnia się ona jedynie tym, że jej emitentem jest jednostka samorządu terytorialnego (jst). Według art. 2 ustawy o obligacjach takimi emitentami są: gminy, powiaty, województwa, związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa. Emisję tego typu obligacji najlepiej przeprowadzić w trybie niepublicznym, czyli zaproponować nabycie do oznaczonej liczby adresatów (nie więcej niż 300 osób). Takie rozwiązanie upraszcza procedury i wymaga obecności trzech podmiotów: emitenta, czyli gminy, banku i inwestorów. Zainteresowanie tym źródłem wynika więc z potrzeb inwestycyjnych oraz ograniczonych budżetów gmin. Obecnie przybywa gmin, które emitują obligacje komunalne. Dane takie można zaobserwować na rynku obligacji Catalyst. Cóż to właściwie jest rynek Catalyst? Rynek obligacji Catalyst rozpoczął działalność 30 września 2009 roku. Jest to zorganizowany rynek dłużnych instrumentów finansowych w Polsce. Tworzą go cztery platformy obrotu: dwie prowadzone przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie w formule rynku regulowanego i alternatywny system obrotu - przeznaczone dla klientów detalicznych oraz dwa rynki BondSpotu zarezerwowane dla klientów hurtowych. Wszystkie przeznaczone są dla nieskarbowych instrumentów dłużnych - obligacji komunalnych, korporacyjnych oraz listów zastawnych. Emisja obligacji komunalnych i wprowadzenie ich na Catalyst obejmuje następujący szereg działań: analiza - wskazuje jaka kwota emisji będzie bezpieczna dla budżetu JST oraz jak rozłożyć spłatę na poszczególne lata, uchwała rady - formalny dokument zawierający najistotniejsze elementy charakteryzujące emisję. Ważne jest, aby zawierała cel emisji obligacji wprowadzonych na Catalyst, plasowanie emisji i pozyskanie środków - kierowanie oferty do adresatów. Emisja obligacji może być przeprowadzana w trybie oferty prywatnej lub oferty 11
publicznej. Następnie odbywa się sprzedaż obligacji, wprowadzenie na rynek Catalystemisja obligacji wprowadzana do obrotu na Catalyst podlega rejestracji w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Papierom wartościowym zostanie nadany także indywidualny kod, kod ISIN oraz CFI. Aby wprowadzić obligacje na Catalyst trzeba uzyskać autoryzację Catalyst (oznacza to umieszczenie emisji w systemie informacyjnym Catalyst i zajęcie się przez emitenta obowiązkami informacyjnymi) albo skierować emisję do obrotu zorganizowanego na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu (JST robią to za pomocą tzw. dokumentu informacyjnego, a przedsiębiorstwa - prospektu emisyjnego). W całym toku postępowania emitentowi może pomóc doradca zewnętrzny, jednak nie ma obowiązku korzystania z Autoryzowanego Doradcy. Koszty związane z procedurą wprowadzenia obligacji na rynek Catalyst ponoszone są przez emitenta na rzecz GPW w Warszawie SA, BondSpot SA oraz KDPW SA. Ich wysokość zależy przede wszystkim od tego, czy dana emisja jest wyłącznie autoryzowana, czy podlega wprowadzeniu do obrotu. Niewątpliwymi zaletami Catalyst dla emitentów są: dostęp do kapitału i inwestorów, zwiększenie wiarygodności, promocja oraz ułatwienie pozyskania kapitału w przyszłości. Jest to więc ciekawe źródło finansowania inwestycji rozwojowych jest, jednak nadal mało wykorzystywane przez samorządy. Analizując dane liczbowe ukazywane przez Catalyst można też śmiało stwierdzić, że rynek ten powoli się rozwija i cieszy się coraz większym zainteresowaniem inwestorów, a liczba notowanych na nim instrumentów z miesiąca na miesiąc się powiększa. Obecnie na rynku Catalyst jest 12 emitentów komunalnych, a w 2010 roku było ich 8, tak więc widać tendencję wzrostową. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych CATALYST. Dane z dnia 16.11.2012 Opracowanie: Sylwia Bielicka J. J. Parysek, Podstawy gospodarki lokalnej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1997. T. Markowski, Zasady polityki i finansowania rozwoju regionalnego, [w:] T. Markowski, D. Stawasz (red.) Ekonomiczne i środowiskowe aspekty zarządzania rozwojem miast i regionów, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2001. Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach, Dz.U. 1995 nr 83 poz. 420, art. 4.1. http://www.gpwcatalyst.pl/catalyst_rynek_obligacji_gpw http://www.gpwcatalyst.pl/obligacje_komunalne http://www.parkiet.com/temat/952893.html 12
AWANS... I CO DALEJ? Okres przejściowy zaraz po promocji to największe wyzwanie w życiu zawodowym każdego pracownika. Towarzyszy mu wachlarz najprzeróżniejszych emocji od radości po strach. Obawa przed poniesieniem porażki może stać się blokadą w podejmowaniu racjonalnych decyzji. Zaczynamy robić to, co już znamy i w czym czujemy się dobrze, zamiast tego, co powinniśmy. By uniknąć niepowodzenia musimy wszystkie zmiany zacząć od siebie. Zmodyfikować sposób myślenia, działania, przyznać się przed sobą, że znów z mistrza staliśmy się uczniem bo nie ma uniwersalnych sposobów odnoszenia sukcesu. Warto ustalić z przełożonym, czego dokładnie od nas oczekuje w związku z przyjęciem nowego stanowiska. Styl pracy czy nawyki nawet, jeśli były naszym atutem, niekoniecznie muszą się sprawdzić w nowej roli. Brak określonych celów może sprawić, że zabierzemy się za sfery, które nie znajdują się w kluczowym obszarze naszych obowiązków. Zamiast działać na wyczucie, lepiej od początku postępować zgodnie z wyznaczonymi przez kierownictwo założeniami. Wyższe stanowisko wiąże się z umiejętnością delegowania zadań, a tym samym funkcjonowaniem w warunkach o większym poziomie niepewności. Musisz zaufać innym i pozwolić im wykonywać swoje obowiązki. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez serwis rynekpracy.pl w 2012 r., aż połowa Polaków zmienia miejsce pracy co 4 lata. Rozpatrując jedynie stanowiska kierownicze można zauważyć, że ten okres zdecydowanie się skraca. Oznacza to, że pracownik wielokrotnie w czasie swojej kariery zawodowej zmienia rolę, zakres obowiązków i ma do czynienia z tzw. okresem przejściowym, w którym adaptuje się do nowej sytuacji. Awans to nie tylko źródło motywacji, ale również stresu. Badania Leadership IQ z 2005 r. pokazują, że 46% menedżerów w półtora roku od objęcia stanowiska ponosi porażkę. Dlatego też, żyjąc w czasach nieustannych zmian, żadna z firm nie może sobie pozwolić na zlekceważenie potrzeb nowo zatrudnionych kierowników. Co zrobić, żeby poradzić sobie po awansie? Postawa wiem wszystko najlepiej z pewnością nie wpłynie budująco na wyniki i atmosferę w firmie. Nie należy próbować opiniować i konsultować każdego kroku podwładnych. Efektem takiego postępowania jest co najwyżej brak efektywności, ograniczanie innym możliwości rozwoju oraz przemęczenie. Wkraczając w nową rolę zaczynasz wszystko od początku. Masz już pewne zasoby, potencjał, ale też pusty obszar, który wymaga pozyskania nowej wiedzy i umiejętności. Brian Tracey, specjalista od psychologii sukcesu, twierdzi, że można się rozwijać tylko wtedy, gdy jest się gotowym na poczucie dyskomfortu, próbując czegoś zupełnie dla siebie nowego. Wspinanie się po szczeblach kariery kryje w sobie wiele pułapek. Jedną z nich jest odrzucanie od siebie myśli o jakimś braku, niewiedzy czy nieumiejętności, a przecież odsuwane na później problemy wracają z podwójną siłą. Jak mawiał chiński filozof Lao Tse Odpowiedzialny jesteś nie tylko za to, co robisz, ale i za to, czego nie robisz. Gdy ryzykujesz, odkrywasz nieznane dotąd możliwości lub uczysz się na błędach każde z tych wyjść daje bezcenną naukę. Jeśli boisz się niepowodzenia, warto na początku postawić sobie poprzeczkę nie w miejscu ile maksymalnie jestem w stanie zrobić, a raczej na poziomie ile maksymalnie ode mnie wymagają. To zmniejszy lęk, który blokuje nasz pro- 13
ces decyzyjny i hamuje aktywność. Pamiętaj, gdy nie czujesz strachu przed upadkiem, podejmowanie ryzyka wydaje się być dużo mniej kłopotliwe! Zmiana szefa, zespołu oraz obowiązków mogą sprawić, że poczujesz się zagubiony w nowej rzeczywistości. Nie pozwól, by strach zepsuł Ci radość z sukcesu. Określ, dokąd zmierzasz, postaw sobie cele, znajdź czas na refleksję nad tym, co już osiągnąłeś i działaj! Opracowanie: Marta Kaluga Źródło: Magazyn Coaching, 05/2012 14
TERMINAL POS JAK TO DZIAŁA? W dzisiejszych czasach wyjście do sklepu bez gotówki, uniemożliwia nam zrobienia zakupów. Nie tylko osoby pełnoletnie posiadają w swoich portfelach cudowne plastikowe karty, czy to debetowe czy kredytowe, dzięki którym zakupy bez pieniędzy w ręku są możliwe. Jednak, aby dokonać takiej transakcji nasz sprzedawca musi terminal POS (ang. point of sale - punkt handlowy), czyli urządzenie instalowane w punktach handlowo-usługowych używane do kontaktu z bankiem za pośrednictwem centrum autoryzacyjnego (acquirer) w sytuacji, gdy klient za nabywany towar lub usługę płaci kartą płatniczą w celu rozliczenia transakcji. Liczba instalowanych w Polsce terminali płatniczych wciąż rośnie, wynika to zresztą z tego, że rynek musi wychodzić naprzeciw oczekiwaniom swoich klientów. Nie da się ukryć, że instalacja takiego urządzenia wiąże się z kosztem, jednak w szerszym rozrachunku jest to bardzo korzystne dla każdego przedsiębiorcy. Decydując się na posiadanie terminalu płatniczego w przedsiębiorstwie, w pierwszej kolejności musimy podpisać umowę z centrum autoryzacyjno-rozliczeniowym. Na naszym rynku działa obecnie 6 takich spółek: Bank Pekao S.A., Elavon, eservice, Polbank, Polcard, REA Card. Następnie trzeba nabyć takie urządzenie w sensie fizycznym i tutaj mamy dwie możliwości. Pierwszą z nich jest wydzierżawienie urządzenia od agenta rozliczeniowego, drugą wydzierżawienie bezpośrednio od firmy, która zajmuje się obsługą tych urządzeń. Miesięczny koszt dzierżawy waha się od 30 zł do 100 zł i jest uzależniony głównie od rodzaju urządzenia. Terminale można podzielić ze względu na ich sposób połączenia na te połączone za pomocą linii telefonicznej (telefon stacjonarny) lub do Internetu, a także terminale GPRS (stacjonarne lub mobilne). Wydzierżawienie to nie jedyny koszt posiadacza terminalu. Dochodzą do tego prowizje, czyli procent pobierany od wartości przeprowadzonej przez urządzenie transakcji. Oprocentowanie takie wynosi obecnie od 1,5 % do 2% i jest ustalane indywidualnie pomiędzy stronami. Terminale POS umożliwiają również doładowanie kont telefonów komórkowych lub opłacenie rachunków. A jak wygląda schemat takiej transakcji dokonywanej przez terminal? Otóż pierwszym ogniwem jest klient, który płaci kartą w danym przedsiębiorstwie handlowym. Następnie poprzez terminal zostaje wysłane zapytanie o autoryzację karty. Centrum może więc odrzucić lub zaakceptować transakcję. Akceptuje ją wówczas, gdy sprawdzi u wystawcy karty (w banku klienta), że stan środków pieniężnych jest wystarczający na pokrycie kosztów. Następnie pobiera niezbędną kwotę, po czym pobrane środki zostają przelane na konto banku przedsiębiorstwa handlowego. Karty płatnicze i niezbędne do korzystania z nich terminale są niezwykle wygodną formą dokonywania transakcji. Nie musimy przejmować się tym, że zapomnieliśmy gotówki z domu lub tym, że nie ma w pobliżu żadnego bankomatu. Po prostu: idziemy, wyjmujemy plastikową kartę, wstukujemy pin i gotowe. Wadą może być jedynie to, że pieniądze wyda- 15
wane taką metodą dużo szybciej i z większą łatwością nam uciekają. Nie mieliśmy ich w portfelu, a co gorsza możemy ich nie mieć także na koncie. Opracowanie: Paulina Stafińska Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/terminal_pos http://terminalekartowe.pl/ http://www. eservice.com.pl/nasza-oferta/ Gazeta Podatkowa nr 69 z 27.08.2012 r 16
MARKA ESSE- Innowacyjne produkty oparte na technologii LED finansowane przez Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Firma Lars powstała w 1983 roku. Założyło ją trzech wspólników: Krzysztof Łagutko, Jacek Belino- Studziński i Andrzej Roman. W życiu osobistym są dobrymi przyjaciółmi o wspólnych zainteresowaniach. Jednym z nich jest elektronika, stąd powstał pomysł na profil firmy. Z początku w przedsiębiorstwie konstruowano i produkowano aparaturę pomiarową, sprzęty komputerowe oraz sprzęt medyczny. Jednak spółka rozwijała się prężnie i już na początku 2000 roku zdecydowano się na świadczenie montażu elektronicznego. Obecnie działalność została dodatkowo poszerzona o usługi tworzenia projektów, opracowania prototypów oraz kompleksowe dostawy podzespołów elektronicznych. Co więcej z bogatej oferty spółki zaczęły korzystać instytucje użyteczności publicznej i jednostki terytorialne. Spółka obrała sobie za cel pomoc w zaopatrzeniu w komponenty, przygotowanie produkcji i montaż dla klientów. Dzięki temu, iż firma wykorzystuje swoje moce produkcyjne dla większej liczby klientów zmniejszają się koszty, które kontrahent musiałby ponieść, gdyby zdecydował się na samodzielne przygotowanie produkcji. Dlatego też firma oferuje konkurencyjne ceny w stosunku do kosztów samodzielnego montażu przez klienta. Cechą wyróżniającą firmę Lars co. spośród innych firm podobnego profilu jest indywidualne podejście do klienta. Pracownicy otwarci są na nowe wyzwania, które stawia przed nim kontrahent i potrafią elastycznie dopasować się do wymagań stawianych przez partnera. W roku 2006 spółka zasiliła grono firm, które zanotowały stały i długotrwały wzrost sprzedaży. Mowa o rankingu Gazele Biznesu. Firma otrzymała także tytuł Eksportera Roku 2006. Innowacyjny produkt Pracownicy spółki Lars co. w oparciu o doświadczenie i szeroką wiedzę z branży elektronicznej opracowali energooszczędne i przyjazne dla środowiska produkty pod marką ESSE. Nazwa pochodzi od angielskich słów: Energy Saving Solution Enterprise. Do stworzenia innowacyjnych produktów wykorzystano technologię LED oraz autorskie pomysły i rozwiązania pracowników firmy, w celu usprawnienia zarządzania zużyciem energii elektrycznej. Zastosowana technologia LED jest jedną z nowszych i rewolucyjnych technologii, które dopiero zaczynają cieszyć się popularnością. Technologia wykorzystuje zjawisko rekombinacji nośników ładunku. Zachodzi ono w krysztale półprzewodnika wówczas, gdy elektrony przechodzą z wyższego poziomu energetycznego na niższy. Podczas tego przejścia energia elektronu zostaje zamieniona na światło. Diody LED cechuje bardzo długa żywotność oraz energooszczędność, przy czym dają one porównywalne do klasycznych technologii światło. Produkty ESSE powstały z myślą o instytucjach użytku publicznego oraz jednostkach terytorialnych, gdyż to głównie one są odbiorcami produktów. Oferowane produkty zostały podzielone na dwie główne kategorie: Oświetlenia wewnętrznego Oświetlenia zewnętrznego W ramach pierwszej kategorii zaoferowano Inteligentny Panel LED, LEDSENA, oraz Przemysłową Lampę Ledową, które pomagają oświetlić takie pomieszczenia jak klatki schodowe, biura oraz centra handlowe, hale i ma- 17
gazyny przemysłowe a także uczelnie i szkoły. Oświetlenie zewnętrzne proponuje produkty ESSE Street Light z systemem sterowania oświetleniem poprzez komunikację radiową oraz GSM. Znajduje zastosowanie na drogach, ulicach w parkach oraz na parkingach. Finansowanie przedsięwzięcia Firma Lars co. zdecydowała się na podjęcie działań prowadzących do pozyskania dofinansowania w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013. W tym celu powstał projekt zatytułowany Opracowanie oraz wdrożenie do produkcji typoszeregu inteligentnych lamp ulicznych LED. W roku 2009 udało się otrzymać to dofinansowanie. Spółka skorzystała z możliwości jakie stwarza poddziałanie 5.4.1 przeznaczone na Wsparcie na uzyskanie/ realizację ochrony własności przemysłowej. W ramach tego poddziałania spółki mają możliwość uzyskania nawet 70% dopłaty do wydatków ponoszonych na opłaty na ochronę własności intelektualnej poza granicami kraju. Co więcej, przedsiębiorcy mają prawo wybrać na jakim obszarze, tzn. w których krajach będzie ta własność chroniona. Uzyskana ochrona jest ważna na terytorium Unii Europejskiej, Chin oraz Stanów Zjednoczonych Ameryki. Łączna kwota, jaką przyznała spółce Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, wyniosła 510.000 złotych. Sposób wdrożenia, problemy w procesie komercjalizacji oraz plany Jeśli chodzi o sposób, w jaki spółka przeszła proces wdrożenia a następnie utrzymania produktu na rynku, można oprzeć się na modelu J.K Jolly ego. Na początku powstała idea, która spowodowała, iż zaczęto pracować nad danym projektem. Należało dowiedzieć się wszystkiego na temat technologii, jaką chciano wykorzystać do produkcji. Drugi krok stanowiła inkubacja, napisano projekt i pozyskano środki na jego wdrożenie. Następnie produkty zostały wprowadzone na rynek i odpowiednio rozreklamowane. Godnym uwagi jest fakt, iż spółka bierze udział w wielu targach oraz promocjach, dzięki czemu marka ESSE oraz sama firma jest rozpoznawalna. Dzięki innowacyjnej technologii LED zastosowanej w produktach LEDSENA i STREETSENA spółka miała niemal pewność, iż produkty będą utrzymywały się na rynku poczynając na nim głęboką ekspansję. Późniejsze sukcesy osiągane na targach (np. Targi Światło 2010 i 2011) pokazują tylko, że pomysł przyjął się na rynku i zrewolucjonizował go w stopniu godnym nagród i wyróżnień. Można pokusić się o spekulację, iż firma wykonała pogłębione badania (In- -deph) zanim wprowadziła produkty na rynek. Przekonania te wynikają z tego, iż firma nie zdecydowałaby się na wydanie tak dużych sum pieniędzy na niepewną inwestycję. Co więcej, przedsięwzięcie spółki Lars co. było na tyle duże, iż powstała nawet osobna marka dla danych produktów. Podjęto decyzję strategiczną, która kosztowała spółkę ogromne sumy pieniędzy oraz czasu włożonego w projekt. Jednak był to trud i koszty, które zaprocentowały wielkimi sukcesami spółki. Można się spodziewać, iż dobra passa spółki w branży będzie trwała jeszcze długie lata. Opracowanie: Olga Śledź Żródła: http://www.esse.eu http://www.larsco.com.pl http://www.parp.gov.pl 18
RYNEK POŚREDNICTWA FINANSOWEGO W POLSCE Rynek pośrednictwa finansowego w Polsce to nadal bardzo młody segment rynku. Jego tendencja wzrostowa wynika ze względu na wzrost ogólnego poziomu popytu na produkty i usługi finansowe oraz na coraz większy udział pośredników w dystrybucji produktów finansowych. Zwiększająca się rola pośredników może wynikać z faktu, że coraz więcej instytucji finansowych szuka rozwiązań przynoszących oczekiwany wzrost sprzedaży bez obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania sieci placówek. Z takiej, dużo efektywniejszej kosztowo niż finansowanie własnej sieci sprzedaży korzysta wiele banków oraz Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych. Najnowsze badania Rynek doradztwa finansowego w Polsce 2012 Raport Bankier.pl i Wprost autorstwa Szymona Matuszyńskiego oraz Portalu Finansowego Bankier.pl dostarczają nam informacji m.in. potwierdzających, że doradztwo to dziś głównie budowanie relacji, umiejętność wsłuchiwania się w potrzeby klientów i rozwiązywania ich problemów, proponując szereg dostępnych możliwości. Klienci wymagają czegoś więcej niż tylko sprzedanie im konkretnego produktu - życzą sobie porady, pomocy w podjęciu decyzji w wyborze najlepszego rozwiązania swojego problemu. A tak szerokiej usługi nie zawsze mogą się spodziewać od swojego banku. Priorytetem dla klientów staję się także bezpieczeństwo finansowe. Wynika to z pewnością z kryzysu finansowego oraz kryzysu systemu emerytalnego, co do którego klienci mają coraz większe obiekcje i zastrzeżenia. Jest to duża okazja dla firm doradztwa finansowego, które właściwie analizując sytuację klienta będą w stanie zaplanować długoterminową strategie planowania finansowego. Rynek doradztwa finansowego w Polsce nie jest obecnie regulowany, co oznacza że każdy kto chce może zostać doradcą finansowym i otworzyć swoją działalność bez najmniejszych przeszkód. Wpływa to niewątpliwie na niekorzyść tej branży, z uwagi na to że osoby te nie posiadają cech jakimi powinien się charakteryzować pośrednik finansowy (odpowiednie wykształcenie, znajomość rynku i umiejętność poruszania się w nim) oraz nie kierują się w swej działalności przyjętymi zasadami i kanonami dobrej praktyki. Takich osób jest na rynku coraz mniej na co z pewnością wpływa dobrowolne certyfikowanie się ekspertów finansowych. Certyfikacji można się poddać przed Europejską Federacją Doradców Finansowych (EFFP- European Federation of Financial Proffesionals) uzyskując Certyfikat EFG - European Financial Guide (Doradca Finansowy I stopnia ) bądź Certyfikat EFC European Financial Consultant (Doradca Finansowy II stopnia). Stowarzyszenie w zakresie osób które pozytywnie zaliczyły egzamin przed komisją certyfikującą uzyskując jeden z tytułów, zapewnia i nadzoruje proces aktualizacji wiedzy w zakresie Ekspertów Finansowych EFG oraz Doradców Finansowych EFC, a także zgodność prowadzenia działalności z zasadami etyki poprzez podpisywanie Oświadczeń Wiążących. Proces dobrowolnej certyfikacji przyczynia się 19
do samoregulacji rynku pośrednictwa finansowego w Polsce. Negatywne oddziaływanie na rynek doradztwa finansowego w Polsce z pewnością wywrze pogarszająca się sytuacja rynku kapitałowego czy też nieruchomości. W krótkim czasie odbić się to może chwilowymi wzrostami liczby klientów, głównie tych którzy będą borykać się z problemami w pozyskaniu kredytu, co przyczyni się do korzystania z usług pośredników. Jednak długofalowa zmiana polityki kredytowej banków łącznie z pogarszającą się sytuacją materialną społeczeństwa, wynikającą ze spowolnienia gospodarczego Polski, może ograniczyć liczbę potencjalnych klientów. Pejoratywnie może także wpłynąć na sytuację polskich firm pośrednictwa finansowego wejście na krajowy rynek znaczących podmiotów działających na rynku europejskim w sektorze usług pośrednictwa finansowego. Pomimo czynników, które wpływać mogą na spowolnienie rozwoju branży doradztwa finansowego można zadeklarować, że udział pośredników finansowych w sprzedaży usług finansowych będzie w dalszym stopniu utrzymywał tendencję wzrostową. Mimo wielu krytycznych głosów pojawiających się odnośnie doradztwa finansowego, klienci chcą korzystać z usług tych firm. Klienci są zadowoleni ze współpracy z firmami doradztwa finansowego w Polsce. Taka konkluzja płynie z analizy przeprowadzonych badań ankietowych dla raportu: Rynek doradztwa finansowego w Polsce 2012. Prawie połowa pytanych (46%) stwierdziła, że jest bardzo (16%) bądź po prostu zadowolona (30%) z tej współpracy. Jednak z drugiej strony trzeba podkreślić, ze blisko 1/3 ankietowanych nie potrafiła określić poziomu zadowolenia z usług doradztwa finansowego w Polsce. Niezadowolenie z kontaktów wykazało 22% opiniowanych, zaznaczając odpowiedzi: nie jestem zadowolony (12%) lub to była strata czasu (10%). Takie wyniki wskazują, że jest jeszcze wiele obszarów, w których firmy powinny poprawić jakość i skuteczność swoich usług. Fakt niezadowolenia prawie 1/4 respondentów oraz trudności w określeniu czy przyniosło im to jakiekolwiek korzyści z pewnością wynika z rosnącego poziomu wymagalności ze strony klienta, przy jednoczesnym spadku zaufania do instytucji finansowych. Opracowanie: Krzysztof Madej Źródła : http://www.effp.pl/ Wiesława Przybylska-Kapuścińska Pośrednictwo finansowe w Polsce http://www.bankier.pl/wiadomosc/raport-rynek-doradztwa-finansowego-w-polsce-2492943.html 20
WÓDKA ABSOLUT: ABSOLUTNY SUKCES Wieki temu alkohole stosowane były w medycynie, szczególnie jako lekarstwa, oraz w militariach do produkcji prochu strzelniczego. Dziś stanowią przedmiot rozrywki, który towarzyszy ludziom głównie na spotkaniach towarzyskich. Na rynku tzw. białych alkoholi, mamy całe spektrum wyboru napojów alkoholowych. W zależności od ceny, oczekiwanej jakości czy smaku możemy wybrać interesujący nas trunek. Bezwzględnym hitem na rynku światowym lat 80. XX wieku okazała się być szwedzka wódka Absolut. Zastanawia fakt, iż jest ona znaną na całym świecie marką. Przyjrzyjmy się zatem bliżej sukcesowi wódki Absolut na rynku i powodom, dla których zaistniała w świecie. Szwecja, XV wiek. Rozpoczyna się historia wódki Absolut. Wówczas zaczęto pędzić alkohol ze zbóż, który nazwano bränvin, co w języku szwedzkim oznacza palone wino. Początkowo używany był jako środek do odkażania. Dwa wieki później Szwedzi odkryli cudowne właściwości, jakie przynosi spożycie trunku. Wtedy to niepełnoletni Lars Ollson Smith stworzył trunek, który podbił serca rodaków. Absolut Rent Bränvin, czyli Absolutnie Czysta Wódka, pozwoliła okrzyknąć niespełna 14- letniego wynalazcę Królem Wódki. Powstanie trunku datuje się na rok 1879. Nie była to jednak zwykła wódka. Lars Ollson Smith wynalazł nowy sposób pozyskiwania tego alkoholu. Był to specjalny rodzaj destylacji, który nazwany jest w chemii rektyfikacją. Proces ten w dużym skrócie oznacza destylację w aparaturze, która umożliwia automatyczne, wielokrotne odparowywanie i skraplanie otrzymanej cieczy. Młodzieniec miał głowę do interesu. W wieku 14 lat zarządzał już niemal jedną trzecią rynku wyrobów alkoholowych w Szwecji. Jego trunek okazał się być istnym hitem na rynku, ze względu na smak oraz pochodzenie, gdyż metoda rektyfikacji pozwala na wypłukanie niekorzystnych dla organizmu ludzkiego toksyn zawartych w alkoholu, które znacznie osłabiają jego walory smakowe. Absolut Rent Brävin był pozbawiony toksyn i z tego względu kusił swoim aromatem amatorów napojów wyskokowych. Sto lat po wprowadzeniu wódki na rynek krajowy, szwedzki państwowy monopol spirytusowy Vin & Sprit zdecydował się na eksport produktu do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Dotychczas stosowana nazwa Absolutely Pure Vodka nie została dopuszczona do użytku w USA, dlatego też zdecydowano się na przemianowanie wódki na Absolut Vodka. Badanie rynku pokazało wówczas, że Amerykanie chętniej sięgają po białe alkohole, w tym właśnie po wódkę, niż po alkohole brązowe (np. brandy). W połączeniu z korzystnymi walorami smakowymi trunek wciąż zwiększał swoje udziały na rynku amerykańskim. Widząc budzącą się sławę i popularność Absolut Vodka, Vin & Sprit rozpoczęli działania marketingowe. Wynajęci w tym celu specjaliści podjęli decyzję o zmianie design u. W przypadku wódki ogromne znaczenie będzie miała butelka. Kolejnym punktem ich działania miały się stać reklamy. Dodatkowo Absolut Vodka podjęła współpracę z artystami i stworzono nowy kierunek: Absolut Art. Za moment przełomowy w procesie marketingowym tego trunku uważa się wybór butelki. W sklepie z antykami w Sztokholmie 21
Gunnar Broman dostrzegł buteleczkę apteczną. Uznał on, iż kształt i wzornictwo świetnie będzie pasowało do Absolut Vodki. Była ona niegdyś przecież używana jako lekarstwo, co również sugeruje jej nieszkodliwe dla organizmu właściwości. Przedsiębiorstwo zdecydowało się także na nieagresywny (nie szokujący, spokojny, niebieski, stosunkowo niewielki) napis na butelce. Jest ono nadrukowane na szkle i nie zasłania kryształowej czystości wódki. Od razu po pojawieniu się tej nowości, butelkę ogłoszono istnym arcydziełem sztuki nowoczesnej. Jako atuty podano kształt oraz przezroczyste szkło, które ma niską zawartość żelaza i produkowane jest z piasku. Wszystko to budzi poczucie dbałości o klienta poprzez utrzymanie wysokiej jakości wódki dystrybuowanej w najlepszych opakowaniach. Kolejnym punktem jest reklama. W dzisiejszych czasach reklamy, jakie można obejrzeć w telewizji czy w Internecie w postaci zdjęcia, są ogłoszone najlepszymi reklamami. Mówi się o kreatywności marketingowców w tej dziedzinie. I faktycznie. Reklamy są proste, niosą pewne przesłanie i co najważniejsze, na każdej z nich pojawia się butelka Absolut Vodka. W 2007 roku agencja reklamowa TBWA ruszyła z kampanią reklamową In an Absolut World. Jej myślą przewodnią stała się idea ukazania fikcyjnego świata, który dla wielu ludzi byłby idealny. I tak reklamy przedstawiają dzieła sztuki zamiast migających reklam na Time Square, fabryki wypuszczające z kominów bańki mydlane zamiast zanieczyszczeń czy też mężczyzn w ciąży. W różnych kręgach kulturowych, szczególnie ostatnia wymieniona reklama została różnie przyjęta. Dla niektórych narodów była bardzo kontrowersyjna (szczególnie tych, w których dominuje system patriarchalny.) Jednak największe kontrowersje budzi reklama widoczna na rysunku 1. Ukazuje ona idealny świat w oczach Meksykanów. Chodzi tu o kwestię wojny, która miała miejsce w XIX wieku. Wówczas Amerykanie, jako zwycięscy, zagarnęli większą część Meksyku. Reklama przedstawia więc granice kraju przed 1848 rokiem. Z doświadczenia wiem, iż w narodzie meksykańskim 22
nienawiść i żal do Amerykanów jest głęboko zakorzeniona. Reklama wywołała duże oburzenie szczególnie w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Co ciekawe, agencja TBWA ma swoją siedzibę w USA. Wiele źródeł ze świata me- Są to chyba wątpliwe przeprosiny dla urażonych osób, szczególnie, że kampania reklamowa wcale nie została wycofana. Ale najwidoczniej kampania ta rządzi się prawe nieważne co o nas mówią, ważne że mówią. Ostatnim punktem w kwestii marketingowej Absolut Vodka jest Absolut Art. Są to reklamy, które sięgają granic sztuki. Niekonwencjonalne pomysły agencji marketingowej (przedstawione reklamy prezentują zdjęcie, dwa lub trzy słowa z których jedno to zawsze Absolut, które niesie ze sobą pewne przesłanie, zawiera metaforę) stały się inspiracją dla artystów. Andy Warhol namalował obraz, który stał się elementem kampanii reklamowej Absolut Vodka. Keith Haring, również pokusił się o stworzenie obrazu przedstawiającego szwedzką wódkę. I w ten sposób narodził się Absolut Art., czyli kreatywna kampania reklamowa. Obok niej istnieją także inne np. Abdiów podawało informację o kontrowersyjnej reklamie. Agencja została zasypana mailami oraz listami od wyrażających dezaprobatę ludzi. Została zmuszona wydać oświadczenie, które brzmi: The In An Absolut World advertising campaign invites consumers to visualize a world that appeals to them -- one they feel may be more idealized or one that may be a bit fantastic. As such, the campaign will elicit varying opinions and points of view. We have a variety of executions running in countries worldwide, and each is germane to that country and that population. This particular ad, which ran in Mexico, was based upon historical perspectives and was created with a Mexican sensibility. In no way was this meant to offend or disparage, nor does it advocate an altering of borders, nor does it lend support to any anti-american sentiment, nor does it reflect immigration issues. Instead, it hearkens to a time which the population of Mexico may feel was more ideal. As a global company, we recognize that people in different parts of the world may lend different perspectives or interpret our ads in a different way than was intended in that market. Obviously, this ad was run in Mexico, and not the US -- that ad might have been very different. By Paula Eriksson, VP Corporate Communications, V&S Absolut Spirits solut Originals, Absolut Generations, Absolut Fashion czy Absolut Cities Rysunek1 Przykład reklamy Absolut Art. Źródło:subcults.wordpress.com 23
Obecnie, marka jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych na świecie. Proces wytwarzania nadal opiera się o rektyfikację. Produkowana jest tylko w jednym miejscu na świecie- mieście Åhus w Szwecji. Nadal zaskakuje konsumentów wysoką jakością oraz dobrymi walorami smakowymi. Każdy może znaleźć coś dla siebie. Amatorów smakowych alkoholi mogą przyciągnąć różne rodzaje Absolut Vodka: Absolut Vodka (czysta 40%), Absolut Vodka (czysta 50%), Absolut Citron (cytrynowa), Absolut Mandarin (mandarynkowa), Absolut Ruby Red (grejpfrutowa), Absolut Apeach (brzoskwiniowa), Absolut Pears (gruszkowa), Absolut Raspberry (malinowa), Absolut Vanillia (waniliowa), Absolut Kurant (czarna porzeczka) i Absolut Peppar (pieprzowa), Absolut New Orleans, Absolut 100, Absolut Level. Obecnie wódka Absolut mimo, iż straciła dawną pozycję na rynku, wciąż zajmuje wysokie, bo aż piąte miejsce w segmencie tzw. alkoholi premium, w skali światowej. Jest to bardzo dobre miejsce przy tak wysokiej konkurencji jakie ma miejsce w sektorze alkoholi. Wielowiekowa tradycja, smak oraz wysoka jakość to atuty wyróżniające Absolut Vodka ze wszystkich innych na rynku, które zapewniły jej tak prężny rozwój w świecie i zagwarantowały Absolutny Sukces. Opracowanie: Olga Śledź Źródła: Alenroth, Pontus, Bjornstrom, Robert, Erikson, Joakim, Helgesson Thomas, Wódka Absolut: absolutny sukces, Uniwersytet w Halmstad. http://www.absolutnie.net/ http://pl.wikipedia.org/wiki/destylacja http://ocochodzi.pl/occ/entertejment/z-butelka-przez-swiat-absolut-vodka.html http://tierralatina.blox.pl/2008/04/absolut-przesuwa-granice-1.html Wosk, Krzysztof, Absolut- sztuka wytwarzania wódki, dostępne przez: http://www.barman- -polski.com.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=144:absolut-sztuka-wytwa rzania-wodki&catid=261:alkohole&itemid=100032 24
DLACZEGO STUDENCI? Ile czasu przeciętny student poświęca na swoje zajęcia na uczelni? Gdyby skumulować wszystkie wykłady, ćwiczenia, konwersatoria, lektoraty, laborki i inne te przyjemne rzeczy, to zajmuje nam to około 2 i pół dnia! Wiec mi od razu nasuwa się pytanie, co taki nieprzeciętny student robi do końca tygodnia? Przeprowadziłam krótkie badanie wśród swoich znajomych i wyszło! Przede wszystkim: śpią, jedzą, śpią, grają w gry, imprezują, śpią, imprezują, jedzą, pracują i siedzą na fejsie. Czyli w skrócie ciężkie studenckie życie i oczywiście walka o przetrwanie. A szkoda. Codziennie, na Waszych wydziałach albo na wydziale obok, coś się dzieje! Spotkania, szkolenia, warsztaty, kursy, targi i mnóstwo innych atrakcji, możliwości - i wszystkie są ZA DARMO! Koła naukowe, samorządy studenckie i inne organizacje robią to dla Was! Więc czemu jest Was tak mało? Jeżeli macie akurat zajęcia w tym czasie to poproście swojego wykładowcę o to żebyście poszli całą grupą - Wasz wykładowca też się czegoś dowie, a zajęcia staną się o wiele ciekawsze. Słyszałam również taką wersję, że jeśli jest coś za darmo to, jest to bezwartościowe. Czyżby? Ostatnio na byłam na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie można było spotkać się z Richardem Bransonem. Aula 200-osobowa i nie wszystkie miejsca były zajęte. Jeden z najbogatszych Brytyjczyków dzielił się z nami swoją wiedzą i doświadczeniem za darmo a studentów w środku campusu jak na lekarstwo. Łapmy okazję póki czas. Bo gdy wkroczycie już na ścieżkę zawodową, to w pogoni za awansem możecie wydać sporo kasy na szkolenia, które można było za darmo odbyć na studiach. Szukajcie na stronach internetowych, na tablicach, na plakatach i ulotkach, w mediach społecznościowych informacji o tym co się dzieje na Twojej uczelni. Może akurat masz wtedy okienko?! Opracowanie: Monika Kaczmarek 25
Z ŻYCIA WZtki Wydział Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego to miejsce, które daje dużo większe możliwości niż tylko pozyskiwanie wiedzy z wykładów, konwersatoriów, czy ćwiczeń. To także społeczność, w której wiele się dzieje. Wydział tętni życiem i w ciągu całego roku akademickiego zachęca swoich studentów do udziału w eventach i wydarzeniach organizowanych przez jego władze, a także Wydziałową Radę Samorządu Studentów, czy członków kół naukowych. Pierwsze miesiące roku akademickiego to na Wydziale Zarządzania czas wzmożonej promocji kół naukowych, jednodniowy powrót absolwentów WZ, prezentacja potencjalnych pracodaw- To już za nami: 7 grudnia 2012 - Konferencja Efektywne zarządzanie przedsiębiorstwem w warunkach spowolnienia gospodarczego na Wydziale Zarządzania UŁ Konferencja organizowana przez Krajową Izbę Biegłych Rewidentów Oddział Regionalny w Łodzi we współpracy z Wydziałem Zarządzania UŁ. W ramach tego spotkania przybliżone zostały studentom zagadnienia najistotniejsze z punktu widzenia efektywnego zarządzania przedsiębiorstwem m.in.: narzędzia IT wspierające efektywne zarządzanie, znaczenie monitoringu ryzyka bankructwa w warunkach spowolnienia gospodarczego, optymalizacja podatkowa. Główne tezy konferencji koncentrowały się na dostosowaniu organizacji do zmieniających się warunków otoczenia prawnego, podatkowego i finansowego oraz sposobach uzyskania przewagi konkurencyjnej w okresie dekoniunktury. 26
24 listopada 2012 Gala Absolwenta WZ W 19 edycji Gali Absolwentów, której celem było rozdania żakom dyplomów, wzięło udział ponad 270 studentów studiów magisterskich oraz licencjackich. Po wystąpieniach Prorektora Uniwersytetu Łódzkiego, prof. dr. hab. Bogdana Gregora oraz Dziekana Wydziału Zarządzania, prof. dr hab. Ewy Walińskiej przyszedł czas na wręczenie nagród i wyróżnień nie tylko studentom WZ, ale także wykładowcom. Kategorie wyróżnień wśród studentów to m.in.: Medal za chlubne studia, Nagroda za najlepszą pracę magisterską, Wyróżnienie Klubu 500, Nagroda Imienia Profesor Alicji Jarugowej (wręczana po raz pierwszy) oraz Nagroda Specjalna Wydziału Zarządzania UŁ Paszport Zarządzania. Ważną częścią uroczystości było również ogłoszenie wyników prestiżowych nagród, przyznawanych przez absolwentów ulubionym prowadzącym - WuZetek 2012. Nagrody te przyznawane były w 4 kategoriach: Miliard w rozumie (nagrodzeni: prof. nadzw. dr hab. Tomasz Wnuk-Pel, prof. nadzw. dr hab. Robert Kozielski), Sprawiedliwy Wykładowca (prof. dr hab. Ewa Walińska, prof. nadzw. dr hab. Tomasz Czapla), Zawsze Dla Nas (dr Małgorzata Striker, dr Anna Wronka), Ikona Wydziału (prof. nadzw. dr hab. Tomasz Czapla, prof. nadzw. dr hab. Robert Kozielski) oraz Nagroda Specjalna przyznana prof. nadzw. dr hab. Ewie Śnieżek. 22 listopada 2012 - II Łódzki Dzień CSR na Wydziale Zarządzania UŁ Wydarzenie zorganizowane przez Fundację CSR Impact oraz Wydział Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego było poświęcone tematowi partnerstwa biznesu z organizacjami pozarządowymi. Adresatami II Łódzkiego Dnia CSR byli przedstawiciele świata biznesu i organizacji pozarządowych oraz wszyscy zainteresowani problematyką społecznej odpowiedzialności. Spotkanie było okazją do rozmowy o wyzwaniach stojących przed partnerami, sposobnością do zaprezentowania dobrych praktyk i podzieleniem się doświadczeniami związanymi z budową relacji międzysektorowych. 27
25 października 2012 - VIII edycja Uniwersyteckich Targów Pracy Tegoroczna edycja zorganizowana przez Akademickie Biuro Karier Zawodowych Uniwersytetu Łódzkiego kolejny raz dawała niepowtarzalną okazję do zapoznania się z wieloma atrakcyjnymi ofertami pracy, staży i praktyk dla studentów Uniwersytetu Łódzkiego. Wśród wystawców pojawiły się 43 instytucje i firmy m.in. z branży finansów, BPO, HR, bankowości, IT, doradczej. Od reprezentantów biznesowych można było uzyskać informacje dotyczące wymagań rekrutacyjnych, procesów przyjmowania pracowników na dane stanowiska oraz programów kariery zawodowej. Była to idealna okazja do bezpośredniego kontaktu z pracodawcami, a także spotkania z doradcami zawodowymi i możliwość wygrania wielu cennych nagród. 16 października 2012 - Prezentacja kół naukowych Wydziału Zarządzania skołowanie Prezentacja miała na celu przedstawienie ofert poszczególnych kół naukowych i zachęcenie studentów do wstąpienia w ich szeregi. Na specjalnie przygotowanych stoiskach przedstawiciele kół przybliżali szczegóły działalności SKN-ów oraz udzielali niezbędnych informacji o rekrutacji. W prezentacji udział wzięły następujące koła: AIDA, Civitas, Globalni, MarkeTE- AM, Multi Level Marketing, Personalni, SIG- MA, Stratolog, Uni-Logistics, Wirtualni. 8 października 2012 - Praktyczne studia konkurs dla studentów Wydziału Zarządzania UŁ Praktyczne studia to konkurs skierowany do studentów Wydziału Zarządzania UŁ I i II stopnia studiów stacjonarnych i niestacjonarnych, w którym nagrodami są płatne praktyki. Każdy z uczestników konkursu rozwiązuje przynajmniej jedno zadanie z proponowanych przez Fundatorów Praktyk zagadnień zamieszczonych na stronie Wydziału Zarządzania w zakładce Konkursy. Najlepsi kandydaci zostaną zaproszeni na rozmowę kwalifikacyjną w siedzibach Fundatorów, gdzie zwycięzcy zmagań mogą odbyć płatne praktyki. Opracowanie: Paulina Stafińska 28
HARMONOGRAM WYDARZEŃ I PROJEKTÓW KÓŁ NAUKOWYCH Z WYDZIAŁU ZARZĄDZANIA - Dzień Kontrolera, mający na celu przybliżenie zawodu kontrolera studentom naszego wydziału. Termin: koniec lutego, początek marca. - Spotkanie z PL Europa. Cel: przybliżenie studentom projektu nad którym firma aktualnie pracuje oraz szczegółowe wprowadzeniem do konkursu w ramach którego studenci staną przed szansa wygrania płatnych staży. Termin: połowa marca 2013. - Sigma Maraton - cykliczny konkurs rachunkowości skierowany dla reprezentantów kół naukowych z całej Polski. Termin: 17-19 kwietnia 2013. - Szkolenie dla studentów z popularnych języków programowania od podstaw (Python, C, > C++, C#, PHP). Język szkolenia zależy od Ciebie!. Termin: marzec/maj - Konferencja z Cisco i Microsoft. Termin: marzec / kwiecień - WZ League of Legends Tournament - pierwszy uniwersytecki turniej w popularną grę online - League of Legends. Termin: od ostatniego tygodnia listopada do końca stycznia / marca. - Prezentacja dla Technikum Logistycznego w ramach akcji Uniwersytet Zawsze Otwarty. Termin: 13.12.2012 - Przeprowadzenie prezentacji dla klasy patronackiej. Termin: 14.12.2012 -Wizyta w największej sortowni paczek w eu- 29
ropie środkowo - wschodniej w Firmie DPD Termin: połowa stycznia 2013 -Wizyta w Jednostce Wojskowej w Łasku 32 Bazie Lotnictwa Taktycznego Termin: maj 2013 - Mikołaj z Globalnymi - kolędy i życzenia świąteczne przy choince. Termin: 18 grudnia 2012 - Konferencja we Lwowie. Termin: luty 2013 - Rozbudowana konferencja na uczelni odnosząca się do obszaru działalności gospodarczej i jej funkcjonowania. Termin: marzec 2013 - Otwarte spotkanie z Rafałem Brzoską - współwłaścicielem i prezesem firmy Integer.pl Termin: 10.01.2013 - Konferencja Łódź Jungle Web 2013 Termin: 21-22.03.2013 - Gra Miejska Marketing Challenge Termin: 11.05.2013 - Konferencja Zawód Absolwent WZ Termin: styczeń/luty 2013 - Weekly training session tydzień szkoleń. Termin: 11-15 marca 2013 - Bizne$maniak kolejne wydanie. Ter- min: marzec 2013 - Topsim Management Challenge konkurs dla studentów. Termin: pierwszy tydzień maja 2013 30
Uniwersytet Łódzki www.uni.lodz.pl Wydział Zarządzania www.wz.uni.lodz.pl SKN Stratolog www.stratolog.pl 31