MUZEUM NARODOWE W KRAKOWIE GUSTAV VIGELAND A RZEŹBA MŁODEJ POLSKI Realizacja projektu Styczeń 2009 Styczeń 2011
SPIS TREŚCI O Muzeum 3 Opis projektu 4 Partner projektu 5 Dotychczasowa realizacja 6-11 Kontakt 12 Str. 2
O MUZEUM NARODOWYM W KRAKOWIE Muzeum Narodowe w Krakowie to najstarsze muzeum narodowe w Polsce, założone 7 października 1879 r. uchwałą Rady Miasta Krakowa. Zgromadzono w nim bogaty zbiór dzieł sztuki polskiej, europejskiej i pozaeuropejskiej. Najważniejszym statutowym celem Muzeum jest upowszechnianie kultury i sztuki. Dążenie to realizowane jest poprzez organizację wystaw stałych oraz czasowych w kraju i zagranicą, cieszących się dużym zainteresowaniem publiczności. Muzeum organizuje liczne spotkania, wykłady, koncerty oraz happeningi. Organizowane są także cykle edukacyjne (m.in.: Spotkania ze sztuką, Judaizm poznać znaczy zrozumieć, Na tropach Europy) oraz lekcje muzealne, warsztaty plastyczne, konkursy dla dzieci i młodzieży. Wielką wagę przywiązuje się w Muzeum do działalności edytorskiej. Wśród wydawnictw muzealnych znajdują się: katalogi zbiorów i wystaw, przewodniki po wystawach stałych i czasowych, monografie, prace naukowe, publikacje dla dzieci i młodzieży, foldery. Powierzone bezcenne dziedzictwo narodowe Muzeum nie tylko przechowuje, ale również opracowuje naukowo i konserwuje w dziesięciu własnych pracowniach konserwatorskich. Str. 3
MUZEUM NARODOW W KRAKOWIE GUSTAV VIGELAND A RZEŹBA MŁODEJ POLSKI OPIS PROJEKTU Głównym celem projektu było przygotowanie wystawy: Gustav Vigeland a rzeźba okresu Młodej Polski, która prezentowała arcydzieła rzeźby polskiej lat 1890-1914 w kontekście twórczości najwybitniejszego norweskiego rzeźbiarza, Gustawa Vigelanda (1869-1943). Ekspozycja była prezentowana w Muzeum Narodowym w Krakowie oraz w Muzeum Vigelanda w Oslo. Stanowiła ona nowatorskie przedsięwzięcie i pierwszą w historii próbę przedstawienia tego tematu publiczności w obu krajach. Celem ekspozycji było wydobycie analogii między nieznanymi w Norwegii dziełami polskiego symbolizmu i secesji a rzeźbą Vigelanda, spopularyzowaną wśród polskich artystów dzięki esejom Stanisława Przybyszewskiego. Wystawa dowiodła, iż formalne i tematyczne wątki jego twórczości wywołały rezonans w sztuce polskiej, a Norwegom pozwoliły zapoznać się z rzeźbą polskich twórców, tak rzadko prezentowanych w świecie. Projekt rozpoczęła kwerenda naukowa kuratorów wystawy z Polski i Norwegii. Kwerenda prowadzona była w bibliotekach i muzeach obu krajów i miała za zadanie zebranie materiałów w celu wypracowania wspólnej koncepcji wystawy. Był to pierwszy przykład współpracy obu muzeów, która umożliwiła wymianę doświadczeń, wzajemne doskonalenie warsztatu badawczego oraz umiejętności organizacyjnych. Str. 4
PARTNER PROJEKTU Muzeum Gustava Vigelanda (Vigeland-museet) znajduje się w domu, podarowanym mu przez miasto Oslo, w którym artysta żył i tworzył. Głównym zadaniem muzeum jest dbanie o dziedzictwo norweskiego rzeźbiarza, prezentowanie jego dorobku zwiedzającym oraz zabezpieczanie dla przyszłych pokoleń. Dodatkową ambicją muzeum jest stworzenie interesującego miejsca spotkań oraz prezentacji sztuki. Gustav Vigeland (1869-1943) najsłynniejszy rzeźbiarz norweski jest przede wszystkim znany jako twórca parku rzeźb, chętnie odwiedzanego przez mieszkańców Oslo i turystów. To monumentalne założenie krajobrazowe powstawało przez kilkadziesiąt lat: Vigeland umieścił tam kilkaset figur wykutych w granicie lub odlanych z brązu. Rzeźby w symboliczny sposób odnoszą się do etapów życia ludzkiego i dowodzą obsesyjnego wręcz zainteresowania artysty ludzkim ciałem. W centrum parku znajduje się tzw. Monolit wykuty z jednego bloku granitu kolumna skomponowana ze splecionych postaci ludzkich. Vigeland był twórcą wszechstronnym zaprojektował też ozdobne kraty i oświetlenie w parku, a także przedmioty użytkowe, które do dziś można oglądać w jego mieszkaniu będącym częścią muzeum. Str. 5
DOTYCHCZASOWA REALIZACJA PROJEKTU W ramach przygotowania projektu Gustav Vigeland a rzeźba Młodej Polski odbył się wyjazd studyjny polskiego kuratora wystawy do polskich instytucji, wyjazd studyjny norweskiego kuratora wystawy do Polski, spotkanie projektowe w Polsce, a także spotkanie projektowe w Norwegii. Odbyły się również kwerendy naukowe polskiego kuratora wystawy w Polsce oraz w Norwegii Zorganizowano konferencję prasową dotyczącą realizowanego projektu, ponadto przygotowano wywiad z kuratorkami wystawy oraz film promocyjny projektu. Str. 6
DOTYCHCZASOWA REALIZACJA PROJEKTU W terminie od 3 czerwca do 22 sierpnia 2010 r. jako pierwsza wystawę Na drogach duszy. Gustav Vigeland a rzeźba polska około 1900 r. mogła obejrzeć publiczność norweska. Następnie od 6 października do 26 grudnia 2010 r. ekspozycja została przedstawiona polskiej publiczności w siedzibie Muzeum Narodowego w Krakowie. Norweską i polską ekspozycję wystawy obejrzało łącznie ponad 30 tysięcy widzów. Wystawie w Polsce towarzyszył bogaty program edukacyjny, przybliżający twórczość artystów okresu Młodej Polski. WYCIECZKI SZLAKIEM MŁODEJ POLSKI Odbyły się dwie wycieczki po Krakowie śladami Dagny i Stanisława Przybyszewskich oraz tropem ważnych realizacji architektonicznych i jego młodopolskich twórców. Wycieczki cieszyły się olbrzymim zainteresowaniem. PROGRAM DLA SZKÓŁ W ramach projektu nawiązano współpracę z krakowskim szkołami średnimi. Rozesłano informację o planowanych działaniach edukacyjnych projektu, które wpisują się w programy nauczania języka polskiego dotyczącego okresu Młodej Polski. Nawiązano również współpracę z Małopolskim Kuratorium Oświaty. Zorganizowano szkolenia dla przewodników i prowadzących lekcje muzealne dotyczące koncepcji wystawy i poszczególnych tematów lekcji muzealnych. Pakietowi lekcji towarzyszyło szkolenie dla nauczycieli zatytułowane Historia sztuki w nauczaniu przedmiotów humanistycznych. Dyskusję poprzedzili wystąpieniami: - dr hab. Rafał Solewski (Kierownik Katedry Teorii Sztuki i Edukacji Artystycznej) przedstawił sposoby interpretowania rzeźb i instalacji z pomocą teorii literatury - Paweł Uherek, polonista, nauczyciel w szkole średniej i gimnazjum omówił korespondencję słowa i obrazu - dr Marlena Maciejewska, polonistka i nauczycielka zaprezentowała rolę edukacji muzealnej w programie nauczania języka polskiego (program klasy muzealnej w VI Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie). Celem szkolenia było zaprezentowanie środowisku nauczycieli małopolskich wystawy Vigelanda, jako propozycji uzupełnienia tematyki języka polskiego, historii sztuki, wiedzy o kulturze, ale i rozmowa na temat celów wprowadzenia elementów historii sztuki do nauczania innych przedmiotów humanistycznych. Dodatkowo został przygotowany Zeszyt Nauczyciela, który był skryptem wprowadzającym do podstawowych zagadnień związanych z epoką Młodej Polski oraz zestaw scenariuszy lekcji. Materiały dla nauczycieli w formie zeszytu edukacyjnego zawierają: - prezentację wystawy, - omówienie jej tematyki w korelacji z treściami nauczania przedmiotów: język polski, plastyka, historia sztuki, wiedza o kulturze oraz odniesieniami do poszczególnych etapów nauczania, - wybór materiałów źródłowych, - scenariusze lekcji z kartami pracy i załącznikami z ilustracjami: 1. Młodopolska korespondencja sztuk, czyli wspólnota mimo rozmaitości tworzywa (szkoła ponadgimnazjalna - klasa III) scenariusz przygotowany przez mgr Teresę Lityoską-Konieczny - nauczycielkę j. polskiego w VI LO w Krakowie. 2. Malarskie i literackie obrazy sądu ostatecznego analiza wybranych dzieł (szkoła ponadgimnazjalna) - scenariusz przygotowany przez mgr Teresę Lityoską-Konieczny - nauczycielkę j. polskiego w VI LO w Krakowie. 3. W pracowni XIX wiecznego rzeźbiarza o technikach rzeźbiarskich (szkoła podstawowa i gimnazjum) Str. 7
DOTYCHCZASOWA REALIZACJA PROJEKTU 4. W pracowni XIX wiecznego rzeźbiarza o technikach rzeźbiarskich (szkoła ponadgimnazjalna) Scenariusze lekcji pomyślane zostały jako forma przygotowania uczniów, przed wizytą w muzeum, do odbioru wystawy oraz jako wskazanie tych jej wątków tematycznych, które odnoszą się do treści nauczania na wybranych etapach edukacyjnych (zwłaszcza tematy związane z językiem polskim) SERWIS PRZEWODNICKI Przez cały czas trwania wystawy, w każdą niedzielę o godzinie 12.00 dostępny był serwis przewodnicki w cenie biletu. Łącznie zostało zrealizowanych piętnaście oprowadzeń, z których skorzystało około 380 osób. W dniu 26 grudnia zorganizowano finisaż wystawy, w czasie którego po wystawie oprowadzała koordynatorka wystawy i rzecznik prasowy Muzeum. WYKŁADY Wystawie towarzyszył cykl wykładów stawiających pytanie o aktualność zjawisk towarzyszących sztuce czasów Przybyszewskiego i Vigelanda. - Zrozumieć melancholię pomiędzy filozofią a dyskursem medycznym, dr Andrzej Kapusta - Skandal sztuki jego ekonomia oraz wartościowanie etyczne i estetyczne w stanie wyjątkowym, Daniel Muzyczuk - Brzydkie dobro i piękne zło o wartościach estetycznych w sztuce, Małgorzata Ziąbka - Źródła feminizmu. Sytuacja kobiet na przełomie XIX i XX wieku, dr Dobrochna Kałwa (wykład połączony z prezentacją publikacji Krakowski szlak kobiet). AKCJA ARTYSTYCZNA KISS Wyspiański na pomniku ogromny, oddalony od świata parkingowy, czy coś więcej? Akcja artystyczna Julii Heuer, grupy Umschichten i Justyny Gryglewicz miała na celu spojrzenie z innej perspektywy na pomnik stojący przed Gmachem Głównym MNK oraz otwarcie dyskusji na temat aktualności tradycyjnej formy pomnikowej. W skład akcji wchodziły warsztaty z artystką Julią Heuer oraz niedzielna akcją przed pomnikiem i panel dyskusyjny. W panelu udział wzięli Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie Zofia Gołubiew, założycielka Fundacji Bęc Zmiana Bogna Świątkowska, kuratorka akcji Aneta Rostkowska i członek grupy Umschichten Łukasz Lendziński. Moderatorem była Katarzyna Bik. PO KUMPELSKU. FILMOWE KONFRONTACJE POL- SKO-NORWESKIE Filmowa część programu skupiona była wokół tematu współczesnej Norwegii. W ramach programu pokazano następujące filmy: Reprise. Od początku, raz jeszcze, reż. Joachim Trier (2006), Kumple, reż. Mortem Tyldum (2003), Żywot Mateusza, reż. Witold Leszczyński (1967), Dagny, reż. Haakon Sandoy (1976) Str. 8
DOTYCHCZASOWA REALIZACJA PROJEKTU SPOTKANIA DLA SENIORÓW W tracie trwania wystawy zostało zorganizowane sześć spotkań dla seniorów, które były połączeniem tematycznego zwiedzania wystawy z pracą warsztatową. Zaprezentowano następujące panele tematyczne: - Przyjaźń artystów. Gustav Vigeland i Stanisław Przybyszewski, prowadzenie Monika Drożyńska i Alicja Sodko - Punkty widzenia. Metafizyka Gustava Vigelanda i artystów Młodej Polski, prowadzenie Monika Drożyńska i Alicja Sodko - Jedność dwojga, samotność jednego. Kobieta i mężczyzna w rzeźbie i poezji przełomu XIX i XX stulecia prowadzenie Monika Drożyńska i Alicja Sodko PRZEZ DZIURKĘ OD KLUCZA. NORWEGIA DLA DZIECI Sięgając do dawnych podań i baśni norweskich zorganizowano trzy wydarzenia skierowane do najmłodszych odbiorców wystawy. Były to warsztaty teatralne, warsztaty multimedialne z ramach Dnia Otwartego oraz przedstawienia z okazji Dnia Świętego Mikołaja. DZIEŃ OTWARTYCH DRZWI MUZEÓW KRAKOW- SKICH DZIEŃ SKANDYNAWSKI Z okazji Dnia Otwartego dla dzieci poza warsztatami dostępna była Szafa pełna Sztuki, w której przeszkoleni animatorzy tworzyli z dziećmi marionetki do wybranych opowieści skandynawskich. Dla dorosłych studenci PWST w przestrzeni wystawy wystawili zdarzenie teatralne zainspirowane tekstami Przybyszewskiego i baśnią norweską Na zamku Soria Moria pt. Ach my wybesztane ranne ptaszki oraz windę poetycką. KONFERENCJA NAUKOWA TOWARZYSZĄCA OTWARCIU WYSTAWY Konferencja miała miejsce w dniu 6 października 2010 w Muzeum Narodowym w Krakowie, al. 3 Maja 1 w Sali U Samurajów w godz. 09:30 17.00 Program konferencji Trine Otte Bak Nielsen, kurator wystawy, Muzeum Vigelanda w Oslo: Gustav Vigeland i Stanisław Przybyszewski Prof. dr hab. Lechosław Lameński, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Katedra Historii Sztuki Nowoczesnej: Z mroku ku światłu. Kilka uwag o rzeźbie polskiej w latach 1893-1914. Harald Flor, historyk i krytyk sztuki, Oslo: Pozycja rzeźby w Kristianii około roku 1900. Dr Lidia Głuchowska, Uniwersytet Zielonogórski: Str. 9
DOTYCHCZASOWA REALIZACJA PROJEKTU Stanisław Przybyszewski - preekspresjonizm i ekspresjonizm w Berlinie, Pradze i Poznaniu. Prof. dr hab. Gabriela Matuszek, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki: Vigeland i Przybyszewski - płeć w sztuce i jej interpretacje. Per Faxneld, Uniwersytet w Sztokholmie, Wydział Religioznawstwa, doktorant Satanizm Przybyszewskiego i kobieta demoniczna Prof. dr hab. Paweł Dybel, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Rzeźbienie słowem demonów duszy. Przybyszewski i Vigeland. Str. 10
DOTYCHCZASOWA REALIZACJA PROJEKTU Publikacje projektu Gustav Vigeland a rzeźba Młodej Polski zostały nagrodzone w Konkursie Katalogów i Albumów o Sztuce organizowanym przez Fundację na rzecz sztuki REMINISCENCJE. 1) Na drogach duszy. Gustav Vigeland a rzeźba polska około 1900 / På sjelens veier. Gustav Vigeland og polsk skulptur rundt 1900 / On the Paths of the Soul. Gustav Vigeland and Polish Sculpture around 1900 Trójjęzyczny katalog wystawy w Muzeum Vigelanda w Oslo oraz w Muzeum Narodowym w Krakowie, konfrontującej twórczość Gustava Vigelanda z dziełami jedenastu polskich artystów (Bolesława Biegasa, Xawerego Dunikowskiego, Franciszka Flauma, Józefa Gardeckiego, Stanisława Jagmina, Henryka Kunzeka, Konstantego Laszczki, Stanisława Szukalskiego, Wacława Szymanowskiego, Edwarda Wittiga oraz Stanisława Wyspiańskiego) wydany został w bardzo eleganckiej i nowoczesnej szacie graficznej. W części albumowej publikacji ukazano barwne reprodukcje 68 rzeźb wraz z notami katalogowymi. Bogato ilustrowane (m.in. fotografiami archiwalnymi) teksty, autorstwa Trine Otte Bak Nielsen, Haralda Flora, Gabrieli Matuszek oraz Agaty Małodobry, opisują: relacje między Vigelandem a Stanisławem Przybyszewskim, rzeźbę norweską około końca XIX wieku, postawę Przybyszewskiego wobec sztuki Vigelanda oraz działalność nazwanych prowokacyjnie wilkołaków nowoczesnej rzeźby (czyli twórców młodopolskich). Niezwykle ważnym elementem książki jest opublikowany po raz pierwszy w języku angielskim i norweskim esej Stanisława Przybyszewskiego Na drogach duszy. Gustav Vigeland, bowiem od tytułu tego utworu nazwana została wystawa. Koncepcja merytoryczna katalogu: Agata Małodobry i Trine Otte Bak Nielsen Teksty: Zofia Gołubiew, Jarle Strømodden, Trine Otte Bak Nielsen, Harald Flor, Gabriela Matuszek, Agata Małodobry Projekt graficzny: Anna Maria Bojarowicz, Marcin Przybyłko Redakcja: Barbara Leszczyńska-Cyganik Redaktor prowadzący: Joanna Popielska-Michalczyk Współpraca: Krystyna Stefaniak Koordynacja prac: Lidia Kozieł-Siudut 2) Nerwicowcy i troglodyci Potrzebujesz szybkiej powtórki z Młodej Polski? Masz do przygotowania referat o czasach belle époque? Pomoże Ci w tym przewodnik wydany przez Muzeum Narodowe w Krakowie Nerwicowcy i troglodyci. Młoda Polska od A do Z. Krótkie teksty, dużo anegdot i ciekawych informacji, a do tego ilustracje rodem z Monty Pythona. Dodatkowo, dzięki zbiorowi adresów, dowiesz się, gdzie mieszkał Stanisław Przybyszewski, gdzie kończyło się nocne życie Krakowa i gdzie wydawano słynne Życie. Publikacja została nominowana do nagrody w Konkursie Katalogów i Albumów o Sztuce organizowanym przez Fundację na rzecz sztuki REMINISCENCJE. Teksty i koncepcja: Anna Grajewska Współpraca: Agata Małodobry Redaktor prowadzący: Joanna Popielska-Michalczyk Opracowanie graficzne i ilustracje: Wojtek Kwiecień-Janikowski Koordynacja prac: Lidia Kozieł-Siudut Str. 11
KONTAKT Z ORGANIZATORAMI MUZEUM NARODOWE W KRAKOWIE Al. 3 Maja 1 30-062 Kraków tel. 12 295-55-00 www.muzeum.krakow.pl Kuratorki wystawy: Agata Małodobry Dział Nowoczesnego Polskiego Malarstwa i Rzeźby, Muzeum Narodowe w Krakowie Trine Otte Bak Nielsen Vigeland-museet, Oslo, Norwegia PARTNER PROJEKTU Vigeland Museum Postboks 1453 Vika 0116 Oslo Norwegia Str. 12