KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY

KOMENTARZ Marek Andrzejewski, Henryk Dolecki, Anita Lutkiewicz-Rucińska, Adam Olejniczak, Tomasz Sokołowski, Anna Sylwestrzak, Andrzej Zielonacki KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY pod redakcją Henryka Doleckiego Tomasza Sokołowskiego Stan prawny: 15 września 2010 r. Warszawa 2010

Spis treści Wykaz skrótów... 7 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.)... 11 Tytuł I Małżeństwo... 11 Dział I Zawarcie małżeństwa... 14 Dział II Prawa i obowiązki małżonków... 89 Dział III Małżeńskie ustroje majątkowe... 125 Rozdział I Ustawowy ustrój majątkowy... 125 Rozdział II Umowne ustroje majątkowe... 262 Oddział 1 Przepisy ogólne... 262 Oddział 2 Wspólność majątkowa... 289 Oddział 3 Rozdzielność majątkowa... 300 Oddział 4 Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków... 304 Rozdział III Przymusowy ustrój majątkowy... 317 Dział IV Ustanie małżeństwa... 329 Dział V Separacja... 439 5

Spis treści Tytuł II Pokrewieństwo i powinowactwo... 457 Dział I Przepisy ogólne... 458 Dział Ia Rodzice i dzieci... 462 Rozdział I Pochodzenie dziecka... 462 Oddział 1 Macierzyństwo... 462 Oddział 2 Ojcostwo... 474 Rozdział II Stosunki między rodzicami a dziećmi... 541 Oddział 1 Przepisy ogólne... 541 Oddział 2 Władza rodzicielska... 562 Oddział 3 Kontakty z dzieckiem... 656 Dział II Przysposobienie... 677 Dział III Obowiązek alimentacyjny... 730 Tytuł III Opieka i kuratela... 793 Dział I Opieka nad małoletnim... 793 Rozdział I Ustanowienie opieki... 793 Rozdział II Sprawowanie opieki... 804 Rozdział III Nadzór nad sprawowaniem opieki... 817 Rozdział IV Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki... 821 Dział II Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie... 827 Dział III Kuratela... 830 Skorowidz rzeczowy... 841

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59; zm.: Dz. U. z 1975 r. Nr 45, poz. 234; z 1986 r. Nr 36, poz. 180; z 1990 r. Nr 34, poz. 198; z 1995 r. Nr 83, poz. 417; z 1998 r. Nr 117, poz. 757; z 1999 r. Nr 52, poz. 532; z 2000 r. Nr 122, poz. 1322; z 2001 r. Nr 128, poz. 1403; z 2003 r. Nr 83, poz. 772, Nr 130, poz. 1188; z 2004 r. Nr 162, poz. 1691; z 2007 r. Nr 121, poz. 831, Nr 134, poz. 947, Nr 192, poz. 1378; z 2008 r. Nr 220, poz. 1431; z 2010 r. Nr 125, poz. 842) Tytuł I Małżeństwo Literatura: M. Andrzejewski, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2006; M. Bączyk, Poręczenie między małżonkami pozostającymi we wspólnocie ustawowej, PiP 1977, nr 6; S. Breyer, S. Gross (w:) B. Dobrzański, J. Ignatowicz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 1975; R. Chorabik, Dobra wiara jako przesłanka nabycia rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej, KPP 2006, z. 1; R. Cieślak, Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika, Jurysta 2005, nr 6 7; J. Ciszewski, Obowiązek małżonków zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny (art. 30 k.r.o.), NP 1977, nr 3; A. Czajkowska (w:) A. Czajkowska, E. Pachniewska, Prawo o aktach stanu cywilnego. Komentarz, orzecznictwo, wzory dokumentów i pism, Warszawa 2002; B. Czech (w:) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2006; S. Dmowski (w:) S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 1998; B. Dobrzański, Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów wojewódzkich z zakresu kodeksu rodzinnego i postępowania w sprawach rodzinnych, NP 1952, nr 7; tenże, Jakie zmiany wprowadzi kodeks rodzinny i opiekuńczy?, Pal. 1964, z. 4; tenże (w:) B. Dobrzański, M. Lisiecki, Z. Resich, W. Siedlecki, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 1975; R. Domański, Konstytutywny czy deklaratywny charakter sporządzenia aktu małżeństwa w przypadku małżeństwa konkordatowego, PiP 2006, z. 3; A. Dyoniak, Odpowiedzialność majątkowa małżonków wobec osób trzecich, Warszawa Poznań 1980; tenże, Ustawowy ustrój majątkowy małżeński, Ossolineum 1985; tenże, Zarząd majątkami małżonków, Studia Prawnicze 1981, nr 3; J. Gajda, Dobra wiara osoby 11

Literatura Tytuł I. Małżeństwo trzeciej i jej ochrona w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o małżeńskich stosunkach majątkowych, PiP 1992, z. 2; tenże, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2000; J. Gieracki, Nowa regulacja małżeńskich ustrojów majątkowych, Bielsko-Biała 2005; M. Goetel, Majątek odrębny małżonków, Szczytno 1986; W. Góralski, Czynności i rola duchownego przy zawieraniu małżeństwa konkordatowego (w:) Prawo rodzinne w Polsce i w Europie, Lublin 2005; W. Górecki, Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania spółki cywilnej wybrane zagadnienia, M. Praw. 2008, nr 8; tenże, Unieważnienie małżeństwa, Kraków 1958; K. Gromek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2006, 2009; J. Gajda, J. Winiarz, Prawo rodzinne, Warszawa 1999; S. Grzybowski, Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Warszawa 1980; S. Grzybowski, I. Różański, Prawo małżeńskie. Komentarz, Kraków 1946; H. Haak, Czynności prawne przekraczające zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym, M. Praw. 1999, nr 6; tenże, Separacja, M. Praw. 2000, nr 4; tenże, Separacja. Komentarz, Toruń 2000; J. Halberda, Separacja wybrane zagadnienia materialnoprawne (przesłanki, skutki), Rejent 2001, nr 11; J. Ignaczewski, Małżeńskie ustroje majątkowe. Art. 31 54 k.r.o. Komentarz, Warszawa 2005; J. Ignaczewski, R. Jerka, Relacje majątkowe między małżonkami, Gdańsk 2005, 2006; J. Ignatowicz, Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Warszawa 1987; J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, Warszawa 2005; J. Jankowski (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 506 1088, t. 2, red. K. Piasecki, Warszawa 2006; P. Kasprzyk, Separacja prawna małżonków, Lublin 2003; Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. B. Dobrzański, J. Ignatowicz, Warszawa 1975; Z. Krzemiński, Rozwód. Komentarz, orzecznictwo, piśmiennictwo, wzory pism, Kraków 2001; M. Lech-Chełmińska, V. Przybyła, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Praktyczny komentarz z orzecznictwem, Warszawa 2006; K. Lipiński, Treść prawna zwolnienia przez sąd przyszłych małżonków od przedstawienia urzędnikowi stanu cywilnego wymaganych przez prawo dokumentów, PiP 1949, z. 9 10; tenże, W kwestii wykładni art. 3 kodeksu rodzinnego, PiP 1951, z. 8 9; J. Litwin, Prawo o aktach stanu cywilnego. Komentarz, Warszawa 1961; A. Lutkiewicz- -Rucińska, Odpowiedzialność majątkiem wspólnym za zobowiązania cywilnoprawne współmałżonka, Bydgoszcz Gdańsk 2003; tejże, Sprzeciw małżonka wobec zamierzonej przez drugiego małżonka czynności zarządu majątkiem wspólnym cz. 1, Rodzina i Prawo. Kwartalnik Sędziów Rodzinnych 2006, nr 3; A. Mączyński, Oświadczenia małżonków jako element zawarcia małżeństwa w formie konkordatowej (w:) Prawo rodzinne w Polsce i w Europie. Zagadnienia wybrane, Lublin 2005; tenże, Znaczenie prawne aktu małżeństwa w świetle kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa o aktach stanu cywilnego (w:) Valeat aequitas. Księga pamiątkowa ofiarowana Księdzu Profesorowi Remigiuszowi Sobańskiemu, Katowice 2000; A. Mezglewski (w:) A. Mezglewski, H. Misztal, P. Stanisz, Prawo wyznaniowe, Warszawa 2006; M. Nazar (w:) T.A. Filipiak, J. Mojak, M. Nazar, E. Niezbecka, Zarys prawa cywilnego, Lublin 2003; E. Pachniewska (w:) A. Czajkowska, E. Pachniewska, Prawo o aktach stanu cywilnego. Komentarz, orzecznictwo, wzory dokumentów i pism, Warszawa 2002; A. Olejniczak, Materialnoprawne przesłanki udzielenia rozwodu, Poznań 1980; J. Panowicz-Lipska, Skutki prawne separacji faktycznej, Poznań 1991; taż (w:) System Prawa Prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2009; M. Pazdan (w:) Z. Banaszczyk, M. Pazdan, J. Szachułowicz, A. Brzozowski, L. Ogiegło, E. Skowrońska-Bocian, J. Mojak, K. Pietrzykowski, M. Safjan, K. Zawada, W. Popiołek, K. Zaradkiewicz, Kodeks cy- 12

Tytuł I. Małżeństwo Literatura wilny. Komentarz do artykułów 450 1088, t. 2, Komentarz do artykułów 1 449 11, t. 1, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2004; A. Pęczyk-Tofel, M.S. Tofel, Przesłanki zawarcia małżeństwa konkordatowego w świetle przepisów Konstytucji, PS 2007, nr 7 8; K. Piasecki (w:) H. Ciepła, B. Czech, T. Domińczyk, S. Kalus, K. Piasecki, M. Sychowicz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2000; H. Pietrzkowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część trzecia. Postępowanie egzekucyjne, Warszawa 2006; J. Pietrzykowski (w:) Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem, red. J. Pietrzykowski, Warszawa 1993; K. Pietrzykowski (w:) J. Gajda, J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski, K. Pietrzykowski, J. Winiarz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2003; M. Pyziak-Szafnicka (w:) System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2006; Z. Radwański, Uwagi ogólne o zasadzie równości płci w świetle prawa polskiego, SP 1978, nr 3; tenże, Zarys części ogólnej prawa cywilnego, Warszawa 1979; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania część ogólna, Warszawa 2005; T. Rowiński, Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1970; S.K. Rzonca, Pojęcie zarządu majątkiem wspólnym małżonków, Warszawa 1982; E. Skowrońska-Bocian, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, Warszawa 2002; tejże, Małżeńskie ustroje majątkowe, Warszawa 2006, 2008; tejże, Rozliczenia majątkowe małżonków, Warszawa 2000, 2005; T. Smyczyński, Nowelizacja prawa małżeńskiego, PiP 1999, z. 1; tenże, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 1997, 1999, 2001, 2005; T. Sokołowski, Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Warszawa 2005; tenże, Skutki prawne rozwodu, Poznań 1997; tenże, Zastosowanie przepisów regulujących zawieranie małżeństw konkordatowych (w:) Prawo rodzinne w Polsce i w Europie, Lublin 2005; L. Stecki, Odpowiedzialność małżonków za długi w czasie trwania wspólności ustawowej, RPEiS 1968, nr 2; A. Stelmachowski (w:) System Prawa Prywatnego, t. 4, Prawo rzeczowe, red. T. Dybowski, Warszawa 2003; J. Strzebińczyk, Nowelizacja przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w zakresie małżeńskiego prawa majątkowego, cz. I, Rejent 2004, nr 8, cz. II, Rejent 2004, nr 9; tenże, Prawo rodzinne, Kraków 2002, 2003; M. Sychowicz, Przymusowy małżeński ustrój majątkowy, PS 2006, nr 1; A. Sylwestrzak, Skutki prawne separacji małżonków, Kraków 2007; System Prawa Cywilnego. Część ogólna, t. I, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1974; System Prawa Prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2009; S. Szer, Prawo rodzinne w zarysie, Warszawa 1966, 1969; A. Szpunar, O zarządzie majątkiem wspólnym małżonków, NP 1989, nr 10 12; tenże, Nabycie ruchomości w dobrej wierze a małżeńskie prawo majątkowe, PS 1997, nr 7 8; tenże, Nabycie własności ruchomości od nieuprawnionego, Kraków 1998; P. Telenga (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz, red. A. Jakubecki, Kraków 2005; B. Walaszek, Instytucja zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika w polskim prawie rodzinnym oraz w polskim prawie prywatnym międzynarodowym i procesowym (w:) Księga pamiątkowa ku czci Kamila Stefki, Warszawa 1967; tenże, Zarys prawa rodzinnego i opiekuńczego, Warszawa 1971; E. Wengerek, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Warszawa 1972; tenże (w:) J. Policzkiewicz, W. Siedlecki, E. Wengerek, Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 1980; J. Winiarz, Małżeńskie stosunki majątkowe, Warszawa 1967; tenże, Prawo rodzinne, Warszawa 1987, 1995; tenże (w:) System Prawa Rodzinnego i Opiekuńczego, red. St. Piątowski, Ossolineum 1985; Z. Wiszniewski, S. Gross (w:) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komen- 13