3 WY SZA SZKO A C A I LOGISTYKI ŒRODKI POLITYKI HANDLOWEJ W WYMIANIE MIÊDZYNARODOWEJ. NA PRZYK ADZIE UNII EUROPEJSKIEJ Agnieszka Milczarczyk-WoŸniak Pawe³ Hanclich Piotr Witkowski Warszawa 2011

4 Recenzent: Prof. dr hab. Tomasz Bartoszewicz Autorzy poszczególnych rozdzia³ów: Agnieszka Milczarczyk-WoŸniak: rozdzia³ 1 i 6 Pawe³ Hanclich: rozdzia³ 4 i 5 Piotr Witkowski: rozdzia³ 2 i 3 Opracowanie reakcyjne: Ma³gorzata ach Korekta: Katarzyna Kaniuka Projekt ok³adki: Ma³gorzata ach Filip ukaszewski Sk³ad i ³amanie: Filip ukaszewski Druk: Elpil ISBN 978-83-89226-84-6 Wydawnictwo Wy szej Szko³y C³a i Logistyki ul. Jagielloñska 82 03-301 Warszawa tel. (0-22) 26-28-816 wydawnictwo@wscil.edu.pl Copyright by Wy sza Szko³a C³a i Logistyki w Warszawie Warszawa 2011

5 SPIS TREŒCI WYKAZ NAJCZÊŒCIEJ U YWANYCH SKRÓTÓW I NAZW... 9 WSTÊP... 11 ROZDZIA 1. PRZES ANKI I MOTYWY WSPÓ CZESNEJ KONTROLI HANDLOWEJ... 13 1.1. Protekcjonizm i liberalizm handlowy w teorii handlu miêdzynarodowego... 13 1.2. Polityka wymiany miêdzynarodowej narzêdzia polityki handlowej... 19 1.3. Wyzwania dla idei wolnego handlu... 28 ROZDZIA 2. POZATARYFOWE ŒRODKI ADMINISTRACYJNO- -EKONOMICZNE W MIÊDZYNARODOWYM OBROCIE TOWAROWYM W REGULACJACH WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (OGRANICZENIA SENSU STRICTO)... 31 2.1. Pozataryfowe instrumenty nadzoru i ograniczenia obrotu towarowego z pañstwami trzecimi... 32 2.2. Dumping i œrodki antydumpingowe... 36 2.3. Subwencje i œrodki antysubwencyjne... 45 2.4. Pozataryfowe œrodki ochronne przed nadmiernym przywozem towarów na wspólny obszar celny... 50 ROZDZIA 3. POZATARYFOWE ŒRODKI TECHNICZNO- -POZAEKONOMICZNE W MIÊDZYNARODOWYM OBROCIE TOWAROWYM W REGULACJACH WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (OGRANICZENIA SENSU LARGO)... 57 3.1. Pozataryfowe œrodki techniczne w obrocie towarowym w UE... 58 3.2. Ochrona bezpieczeñstwa publicznego nadzór nad obrotem towarami strategicznymi... 66 3.3. Zasady i tryb obrotu dobrami kultury w UE... 69 3.4. Ochrona w³asnoœci intelektualnej w obrocie towarowym z pañstwami trzecimi... 74 ROZDZIA 4. JEDNOSTRONNE PREFERENCJE HANDLOWE UE... 82 4.1. Nowy system generalnych preferencji celnych Wspólnoty... 82 4.1.1. System generalnych preferencji celnych (GSP) jako jednostronne odstêpstwo od Klauzuli Najwy szego Uprzywilejowania w zasadach GATT... 82 4.1.2. Generalny System Preferencji UE podstawowe za³o enia... 82

6 SPIS TREŒCI 4.1.3. GSP w zmodyfikowanym rozporz¹dzeniu Rady (WE) nr 980/2005... 85 4.1.4. Generalny System Preferencji UE obowi¹zuj¹cy od dnia 1 stycznia 2009 r. za³o enia ogólne... 87 4.1.5. Polityka preferencyjna Wspólnoty wobec krajów najmniej rozwiniêtych (Least Developed Countries)... 89 4.1.6. Regu³y pochodzenia towarów we wspólnotowym mechanizmie GSP... 93 4.2. Preferencje celne dla pañstw Afryki, Karaibów i Pacyfiku utworzenie jednostronnej strefy wolnego handlu dla krajów AKP/ACP... 98 4.2.1. Pierwsze preferencje celne Wspólnoty dla krajów ACP i podpisanie Porozumienia z Cotonou... 98 4.2.2. Podstawowe za³o enia umowy o partnerstwie i wspó³pracy UE-ACP...103 4.2.3. Odzwierciedlenie postanowieñ Porozumienia z Cotonou w relacjach handlowych UE-ACP... 110 4.3. Autonomiczne Porozumienie Preferencyjne z Krajami i Terytoriami Zamorskimi Overseas Countries And Territories (OCT)... 114 4.3.1. Stowarzyszenie UE z Krajami i Terytoriami Zamorskimi... 114 4.3.2. Relacje handlowe ³¹cz¹ce UE z Krajami i Terytoriami Zamorskimi... 117 4.3.3. Perspektywy Porozumienia stowarzyszeniowego z pañstwami OCT... 123 4.4. Relacje UE z pañstwami Zachodnich Ba³kanów Albania, Boœnia i Hercegowina, Serbia i Czarnogóra, Chorwacja, Macedonia...124 4.4.1. Program Stabilizacji i Stowarzyszenia dla pañstw ba³kañskich Chorwacja i Macedonia... 124 4.4.2. Autonomiczne œrodki handlowe przewidziane dla Albanii, Boœni i Hercegowiny oraz Serbii i Czarnogóry... 132 ROZDZIA 5. PREFERENCYJNE RELACJE HANDLOWE UE W UMOWACH MIÊDZYNARODOWYCH... 140 5.1. Zniesienie barier taryfowych na podstawie zawartych przez Wspólnotê umów o wspó³pracy i unii celnej... 140 5.1.1. Ksiêstwo Andory i Republika San Marino... 140 5.1.2. Relacje wolnohandlowe Turcja UE... 142 5.1.3. Relacje handlowe Wspólnoty z pañstwami EFTA Europejski Obszar Gospodarczy... 145 5.1.4. Szwajcaria specyfika relacji preferencyjno-handlowych z UE... 148 5.2. Euro-œródziemnomorskie partnerstwo UE wobec pañstw basenu Morza Œródziemnego... 153 5.2.1. Deklaracja barceloñska jako wyraz nowej polityki wolnohandlowej Wspólnoty w regionie Morza Œródziemnego... 153

SPIS TREŒCI 7 5.2.2. Uk³ady Europejsko-Œródziemnomorskie z Algieri¹, Tunezj¹ i Marokiem... 155 5.2.3. Uk³ady Europejsko-Œródziemnomorskie z Egiptem, Jordani¹, Libanem i Syri¹... 161 5.2.4. Uk³ady Europejsko-Œródziemnomorskie z Izraelem i Autonomi¹ Palestyñsk¹... 169 5.3. Porozumienia preferencyjno-handlowe UE z pozosta³ymi pañstwami œwiata... 173 5.3.1. Relacje handlowe Wspólnoty z Meksykiem... 173 5.3.2. Preferencyjne porozumienia handlowe UE i Chile... 176 5.3.3. Specyficzne relacje UE z Republik¹ Po³udniowej Afryki...180 ROZDZIA 6. LIBERALIZACJA HANDLU ŒWIATOWEGO A WSPÓLNA POLITYKA HANDLOWA UE... 185 6.1. Stosowanie klauzul ochronnych wobec pañstw trzecich... 186 6.2. G³ówne kierunki polityki handlowej UE... 193 6.3. Oddzia³ywanie integracji europejskiej na tendencje regionalizacyjne w innych czêœciach œwiata... 201 WYKAZ TABEL... 209 BIBLIOGRAFIA... 210 1. DOKUMENTY... 210 1.1. AKTY PRAWNE... 210 1.1.1. AKTY PRAWA MIÊDZYNARODOWEGO... 210 1.1.2. AKTY PRAWA WSPÓLNOTOWEGO... 210 1.1.3. AKTY PRAWA KRAJOWEGO... 219 2. LITERATURA...220 3. STRONY INTERNETOWE... 229