S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH Z dotychczasowych ustaleń wiadomo, że między osobami blisko spokrewnionymi istnieją różnego stopnia korelacje cech (np. Bielicki, Welon 1966, Chrząstek- -Spruch 1976). Dużą wzajemną zależność w wysokości ciała obserwuje się między matkami i córkami, natomiast mniejsze między męskimi pokoleniami w rodzinie. Zauważa się też słabsze związki matek z męskim potomstwem niż żeńskim i odwrotnie słabsze ojców z córkami niż z synami, ale nie ma w tej kwestii pełnej zgodności wśród wszystkich autorów (cyt. za: Jopkiewicz, Suliga 1993). Celem niniejszego opracowania jest sprawdzenie istnienia zależności między wysokością i masą ciała rodziców i ich dzieci w dwóch typach środowisk miejskim i wiejskim. MATERIAŁ I METODA Podstawę materiałową opracowania stanowią pomiary przeprowadzone w 1988 roku przez zespół pracowników Katedry Histologii i Embriologii Akademii Medycznej w Bydgoszczy pod kierunkiem Władimira Bożiłowa. Badaniami objęto dziewczęta i chłopców w przedziale wiekowym 7-18 lat z miast i wsi regionu bydgoskiego oraz ich rodziców. Materiał dotyczący dzieci i młodzieży podzielono na cztery grupy wiekowe: 7-9, 10-12, 13-15 i 16-18 lat. Większość badanych wywodziła się z miast, natomiast środowisko wiejskie było reprezentowane kilkakrotnie mniej licznie. Obliczone zostały średnie arytmetyczne i odchylenia standardowe cech. Dane dotyczące rodziców, tj. wysokości i masy ich ciała, pogrupowano w trzech przedziałach: I II III OJCIEC Wysokość ciała x 170 cm 171 178 cm 179 cm x Masa ciała x 72 kg 73 85 kg 86 kg x MATKA Wysokość ciała x 158 cm 159 166 cm 167 cm x Masa ciała x 56 kg 57 70 kg 71 kg x 27
Do zbadania istotności różnic między cechami rodziców i ich dzieci zastosowano analizę wariancji (Strzałko, Rożnowski 1992). Podstawową charakterystykę materiału przedstawiono w tabeli l. Rozkład wartości cech dzieci w kategoriach wysokości i masy ciała rodziców w obydwu środowiskach zawarto w tabelach 2-5. WYNIKI I DYSKUSJA Zastosowany test analizy wariancji w większości przypadków potwierdza hipotezę, że wysokość ciała rodziców istotnie (na poziomie 0,01 lub 0,05) różnicuje wysokość ich dzieci. Różnice nieistotne statystycznie pomiędzy rodzicami a dziećmi w wysokości ciała wystąpiły jedynie w środowisku wiejskim u chłopców w przedziale wiekowym 10-12 lat i dotyczyły związku między wysokością ciała matek i synów. Nie stwierdzono także korelacji między wysokością ciała matek i córek w przedziale wieku 7-9 lat, a także ojców i córek w grupie 16-18 lat w tym środowisku. W przypadku masy ciała obserwujemy nieco inny obraz. Większość różnic jest również istotna statystycznie, brak istotności obserwuje się w przedziale wieku 13- -15 lat dotyczy on wpływu masy ciała ojców na jej wartości u synów oraz związku matek i córek w mieście. Podobnie u 16-18-latków odnotowuje się brak wpływu masy ciała matek w stosunku do synów w mieście i matek do córek na wsi. Na podstawie uzyskanych wyników można wnioskować, że brak istotnych statystycznie różnic w obrębie badanych cech może być prawdopodobnie wynikiem oddziaływania specyficznych czynników środowiskowych. PIŚMIENNICTWO Bielicki T., Welon Z., 1966, Parent - child correlations at ages 8 to 12 years in children from Wrocław. Hum. Biol., 38 (3), 167-174 Chrząstek-Spruch H., 1976, Rozwój fizyczny dzieci w wieku od 0 do 7 lat oraz niektóre genetyczne i środowiskowe jego uwarunkowania w świetle badań długofalowych. Ped. Pol., 51 (3), 297-303 Jopkiewicz A., Suliga E., 1993, Zależność wysokości ciała między rodzicami a ich dziećmi w wieku 5-15 lat w środowisku wiejskim, [w:] Człowiek w czasie i przestrzeni, red. J. Gładykowska-Rzeczycka. Gdańsk, 190-194 Strzałko J., Rożnowski F., 1992, Zastosowanie metod statystycznych w biologii. Słupsk 28
29
30
31
32
33
Summary DEPENDENCE BETWEEN BODY HEIGHT AND MASS OF PARENTS AND CHILDREN IN TWO DIFFERENT ENVIRONMENTS The material base of this report constitute data of girls and boys aged 7-18 years as well as their parents from towns and villages of Bydgoszcz region, investigated by scientific team of the Chair of Histology and Embryology of Medical Academy in Bydgoszcz. The majority of results obtained here shows statistically significant influence of parental body height on the values of this trait in their children, with exception of boys aged 10-12 years and their mothers from rural environment. In this environment there was ascertained also a lack of correlation between stature of mothers and their daughters of 7-9 years as well as between fathers and daughters of age group 16-18 years. In the case of body mass the results in majority are statistically significant. An exception constitutes only the group of 13-15 years boys (lack of connection between the features of fathers and sons) and girls (lack of correlation between mothers and daughters traits). In the oldest age group, i.e. 16-18 years such lack of statistically significant connections was ascertained between body mass of mothers and sons from town as well as mothers and daughters from rural environment. 34