Załącznik Nr 7 do uchwały Nr 67/2004 RG z dn. 12.02.2004r STANDARDY NAUCZANIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: NAUKI O RODZINIE STUDIA ZAWODOWE I. WYMAGANIA OGÓLNE Studia zawodowe na kierunku nauki o rodzinie trwają nie mniej niż 3 lata (6 semestrów). Łączna liczba godzin zajęć wynosi nie mniej niż 2200, w tym 1365 godzin określonych w standardach nauczania. II. SYLWETKA ABSOLWENTA Absolwent studiów zawodowych kierunku nauki o rodzinie otrzymuje tytuł zawodowy licencjata. Winien on być wyposażony w wiedzę dotyczącą małżeństwa i rodziny wynikającą z nauk psychologicznych, pedagogicznych, socjologicznych, biomedycznych i prawnych, a także filozoficzno-teologicznych. Absolwent winien być przygotowany do pracy w charakterze wykwalifikowanego pracownika poradni małżeńskich i rodzinnych (jako doradca, konsultant) pod opieką samodzielnego pracownika poradni lub jako pedagog społeczny sprawujący opiekę nad ludźmi niepełnosprawnymi oraz przewlekle i nieuleczalnie chorymi. III. GRUPY PRZEDMIOTÓW I MINIMALNE OBCIĄŻENIA GODZINOWE A. PRZEDMIOTY KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO 300 B. PRZEDMIOTY PODSTAWOWE 315 C. PRZEDMIOTY KIERUNKOWE 450 D. PRZEDMIOTY SPECJALIZACYJNE I SPECJALNOŚCIOWE 300 Razem: 1365 IV. PRAKTYKI A. Praktyki w poradniach małżeńsko-rodzinnych 150 B. Wakacyjne praktyki w zakładach opieki społecznej lub opieki paliatywnej i hospicyjnej 150 Razem: 300 V. PRZEDMIOTY W GRUPACH I MINIMALNE OBCIĄŻENIA GODZINOWE A. PRZEDMIOTY KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO 300 1. Podstawy filozofii 30 2. Podstawy logiki 30 3. Fizjologia człowieka 30 4. Przedmiot do wyboru 30 5. Język obcy 120 6. Wychowanie fizyczne 60
B. PRZEDMIOTY PODSTAWOWE 315 1. Antropologia filozoficzna 30 2. Etyka ogólna i szczegółowa 60 3. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży 60 4. Psychologia starzenia się i umierania 30 5. Psychologia ogólna 45 6. Socjologia wychowania 30 7. Wprowadzenie do pracy socjalnej 30 8. Psychologia kliniczna z elementami psychiatrii 30 C. PRZEDMIOTY KIERUNKOWE 450 1. Psychologia małżeństwa i rodziny 30 2. Socjologia rodziny 30 3. Pedagogika rodziny 30 4. Patologia życia rodzinnego 60 5. Psychoprofilaktyka rodzinna 30 6. Prawo rodzinne 30 7. Człowiek niepełnosprawny i nieuleczalnie chory w rodzinie 60 8. Biomedyczne podstawy małżeństwa z elementami seksuologii 60 9. Poradnictwo i psychoterapia małżeństwa rodziny 60 10. Opieka paliatywno-hospicyjna 30 11. Polityka społeczna 30 VI. TREŚCI PROGRAMOWE PRZEDMIOTÓW PODSTAWOWYCH I KIERUNKOWYCH A. PRZEDMIOTY KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO 1. Podstawy filozofii Filozofia obszar zainteresowań, metody i cele badań. Filozoficzne próby wyjaśnienia istnienia świata (Platon, Arystoteles, Stagiryty, Awicenna, Awerros). Monizm i dualizm w interpretacji rzeczywistości. Naczelne rozumienie rzeczywistości u Tomasza z Akwinu. Wyodrębnienie egzystencjalnej koncepcji bytu. Pluralizm i analogia w bytowaniu oraz poznaniu. Poznanie sądowe i pojęciowe. Człowiek, rzeczywistość i Bóg w filozofii Kartezjusza oraz w myśli pokartezjańskiej. Doniosłość rozumienia filozoficznego człowieka, świata i Boga dla kształtowania się racjonalnej ludzkiej kultury. 2. Podstawy logiki 2
Semiotyczna charakterystyka języka. Kategorie składniowe wyrażeń: zdania, nazwy, funktory, operatory. Komunikat językowy: budowa, błędy językowe, implikatura konwersacyjna. Porządkowanie dziedziny przedmiotowej: klasyfikacja, typologizacja, partycja, porządkowanie liniowe. Elementy teorii definiowania, teorii pytań, teorii rozumowania. Elementy teorii dyskusji: rodzaje dyskusji, zasady dyskutowania, argumentacja, chwyty erystyczne. 3. Fizjologia człowieka Jedność budowy organizmów żywych. Układ oddechowy, krążeniowy, pokarmowy, rozrodczy funkcje, zaburzenia. Wydzielanie dokrewne. Układ nerwowy: elektrofizjologia neuronu, mózgowie, rdzeń kręgowy. 4. Przedmiot do wyboru Humanistyczny, ekonomiczny, prawny, technologie informacyjne. B. PRZEDMIOTY PODSTAWOWE 1. Antropologia filozoficzna Źródła antropologii filozoficznej. Struktura bytowa człowieka. Człowiek i jego działania. Człowiek wobec dobra i zła moralnego. Człowiek jako osoba w relacji ze społeczeństwem. 2. Etyka ogólna i szczegółowa Etyka a inne nauki o moralności. Personalistyczna norma moralności. Zagadnienia prawa naturalnego, kształtowanie sumienia. Moralny wymiar seksualnych zachowań człowieka, samobójstwo, aborcja, eutanazja, kara śmierci, poświęcenie życia, eksperymenty genetyczne, postawy wobec śmierci. Świat zwierząt w świetle etyki. 3. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży Historia rozwoju psychicznego. Teorie rozwoju psychicznego. Metody badań rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży. Rozwój psychiczny w poszczególnych fazach rozwojowych. Fazy i stadia rozwoju w ujęciu podłużnym. 4. Psychologia starzenia się i umierania Podstawowe problemy związane z procesem starzenia się człowieka. Teorie starzenia się organizmu. Dolegliwości wieku starczego. Wpływ czynników psychospołecznych na osobowość ludzi starych. Rodzina miejscem zaspokajania potrzeb ludzi starych. Poczucie sensu życia i bilans życiowy ludzi starych. Psychologia cierpienia i umierania. Psychologia żałoby. 5. Psychologia ogólna 3
Aspekt historyczny psychologii. Podstawowe teorie osobowości. Procesy myślenia i poznania. Postawy, potrzeby, motywacje, uczucia. Kryteria dojrzałej osobowości. Psychologiczny aspekt cierpienia. 6. Socjologia wychowania Proces wychowawczy jako przedmiot badań socjologii. Środowisko społeczne jako środowisko wychowawcze (rodzina, grupy rówieśnicze, szkoła). Przebieg procesu uspołecznienia. Funkcjonowanie systemu wychowawczego w środowiskach miejskich i wiejskich. 7. Wprowadzenie do pracy socjalnej Pomoc społeczna i praca socjalna. Zadania pracy socjalnej. Ewolucja pomocy społecznej w Polsce i innych krajach. Praca socjalna z osobami samotnymi i rodziną. Świadczenia opiekuńcze w stosunku do rodzin i dzieci. Świadczenia wobec osób w wieku starszym. Organizacja pracy socjalnej w Polsce. 8. Psychologia kliniczna z elementami psychiatrii Metody diagnostyczne. Zaburzenia psychoruchowe, emocjonalne i adaptacyjne. Autyzm, padaczka, zaburzenia psychiczne, zespoły otępienne. C. PRZEDMIOTY KIERUNKOWE 1. Psychologia małżeństwa i rodziny Koncepcja dobranego związku małżeńskiego (czynniki wewnętrzne i zewnętrzne). Psychospołeczne uwarunkowania doboru partnera do małżeństwa. Znaczenie wzajemnego zaangażowania i intymności w związku małżeńskim. Komunikacja i atmosfera w rodzinie. Typologia stosunków międzyosobowych w małżeństwie i rodzinie. 2. Socjologia rodziny Rodzina jako przedmiot badań socjologicznych. Rodzina jako podstawa rozwoju życia osobowego i społecznego. Rodzina jako przekaziciel i twórca kultury. Więzi między pokoleniami w rodzinie. Relacje między rodziną, społeczeństwem i państwem. 3. Pedagogika rodziny Zagadnienia historyczne. Nauczanie Kościoła o prawie rodziny do wychowania. Uwarunkowania funkcji wychowania rodziny (atmosfera, struktura rodziny, kultura materialna, duchowa). Postawy rodzicielskie a potrzeby dziecka. Zadania rodziny na tle psychicznego rozwoju dziecka. 4. Patologia życia rodzinnego Norma i patologia w życiu rodzinnym. Problemy życia rodzinnego: rozwód, separacja. Rodzina wobec narkomanii i alkoholizmu. Przemoc w rodzinie. Metody zapobiegania patologii w życiu rodzinnym. 4
5. Psychoprofilaktyka rodzinna Rodzina jako środowisko wychowawcze kształtowania odpowiedzialnych zachowań za siebie i innych. Analiza zagrożeń patologią w poszczególnych fazach rozwojowych. Standardy systemowych działań wychowawczych jako formy psychoprofilaktyki. Specyficzna rola rodziców i innych członków rodziny w osiąganiu optymalnego przystosowania i rozwoju przy wykorzystaniu między innymi: grup rówieśniczych, grup wsparcia, organizacji społecznych. 6. Prawo rodzinne Kształtowanie się polskiego prawa o małżeństwie i rodzinie. Cele i zadania małżeństwa i rodziny w świetle obecnego prawa polskiego i prawa kanonicznego. Prawo konkordatowe o małżeństwie i rodzinie. Przeszkody małżeńskie. Ochrona instytucji małżeńskiej w świetle prawa procesowego świeckiego i kanonicznego. 7. Człowiek niepełnosprawny i nieuleczalnie chory w rodzinie Poznanie psychospołecznych problemów osób niepełnosprawnych. Przystosowanie do życia z niepełnosprawnością. Psychologiczne podstawy przystosowania i społecznej integracji osób niepełnosprawnych. Problem pomocy psychologiczno-pedagogicznej chorym w okresie choroby nieuleczalnej. Poczucie sensu życia u osób przewlekle i nieuleczalnie chorych. Psychologiczne wsparcie w sprawowaniu opieki nad chorymi w rodzinie. 8. Biomedyczne podstawy małżeństwa z elementami seksuologii Fizjologia aktu prokreacyjnego. Psychologia seksualna. Płodność jako wskaźnik zdrowia. Naturalne i inne metody planowania rodziny. Prokreacja wspomagana w medycynie. Bezpłodność przyczyny, zapobieganie. Szkoła rodzenia. Konsekwencje aktów przedmałżeńskich i pozamałżeńskich. Zespół poaborcyjny konsekwencje zdrowotne i medyczne. 9. Poradnictwo i terapia psychoterapia małżeństwa i rodziny Podstawowe nurty teoretyczne w poradnictwie i psychoterapii (kierunek psychoanalityczny, humanistyczno-egzystencjalny, behawioralny i analizy transakcyjnej). Techniki prowadzenia poradnictwa i psychoterapii małżeństwa i rodziny. Szkolenie w poradnictwie i psychoterapii w świetle podstawowych nurtów teoretycznych. Poradnictwo małżeńskie w aspekcie metod planowania rodziny. 10. Opieka paliatywno-hospicyjna Założenia opieki paliatywnej i hospicyjnej. Ruch hospicyjny w Polsce i na świecie. Wolontariat. Infrastruktury opieki paliatywnej i hospicyjnej. Poradnie walki z bólem i punkty konsultacyjne. 11. Polityka społeczna 5
Definicje, cele i koncepcje polityki społecznej. Systemy wartości w polityce społecznej. Podstawowe kwestie polityki społecznej: rodzina, dziecko, niepełnosprawni, starzy. Podstawowe problemy polityki społecznej: ubóstwo, zdrowie, edukacja i bezrobocie. Samorząd w systemie polityki społecznej. Rodzina w polityce społecznej. D. PRZEDMIOTY SPECJALIZACYJNE I SPECJALNOŚCIOWE Wykaz przedmiotów specjalizacyjnych i specjalnościowych oraz ich treści programowe ustalają uczelnie, uwzględniając określone dla danej specjalizacji wymagania. 6