Plan wsparcia niepełnosprawnego klienta perspektywa brytyjska Przemysław Damek Chcąc stworzyć wartościowy program terapeutyczny (plan wsparcia) należałoby być świadomym mechanizmów jakie zachodzą podczas pracy (kooperacji z klientem). Proces terapii zajęciowej praktykowany w Wielkiej Brytanii jasno określa kolejne stopnie jakie należy zrealizować w pracy z klientem. Brytyjski proces terapii zajęciowej jest modelem uniwersalnym, dlatego też zostanie on zastosowany w pracy z osobą niepełnosprawną. O uniwersalności brytyjskiego modelu świadczy fakt, iż Wielka Brytania jest krajem o wysokim współczynniku wielokulturowości a zatem wszelkie działania terapeutyczne (a także inne działania skierowane do społeczeństwa) muszą uwzględniać wyjątkowość każdego obywatela (pochodzenie, kultura, język, wyznanie itp.). W związku z powyższym proces terapii zajęciowej jest ukierunkowany na klienta. Istotnym jest aby plan terapeutyczny był zrozumiały zarówno dla klienta jak i dla terapeuty. Kolejne elementy pracy z klientem zawierają: skierowanie do konkretnej jednostki terapeutycznej, oszacowanie sytuacji klienta poprzez zgromadzenie wymaganych informacji, ustalenie celów jakie klient powinien osiągnąć podczas terapii, zdobywanie wyznaczonych celów oraz ewaluację. 1 Oszacowanie sytuacji klienta: Chcąc dogłębnie przeanalizować sytuację niepełnosprawnego klienta oraz stworzyć wartościowy plan wsparcia/pomocy/interwencji, należy przeanalizować uprzednio zgromadzone informacje oraz zastanowić się w których obszarach posiadana wiedza jest niewystarczająca i wymaga uzupełnienia. W tym celu można zastosować A PERSON- ENVIRONMENT-OCCUPATION MODEL OF OCCUPATIONAL PERFORMANCE (PEOP Model). Model ten skoncentrowany jest na trzech obszarach, dotyczących: osoby, środowiska (domowe, lokalne, pracy) oraz pracy (czynności dnia codziennego, praca zawodowa). Określając powyższe sektory należy traktować klienta podmiotowo a także pamiętać o tym, że są one ściśle ze sobą związane i efektywna praca z klientem wymaga uwzględnienia 1 SUMSION, Thelma (2006). In: Client-Centered Practice in Occupational Therapy. 2 ed., Edinburgh, Churchill Livingstone/Elsevier
każdego z nich. Zastosowanie modelu PEOP pozwala na opracowanie efektywnego planu wsparcia skierowanego na potrzeby klienta. 2 Przykładowy PEOP: PEOP Osoba (Person) Środowisko (Environment) Zajęcie (Occupation) Kobieta (38 lat), Rozwiedziona, Samotna matka (11 letni syn), Lekki stopień niepełnosprawności (astma oskrzelowa), Wykształcenie podstawowe, Kurs sprzedawcy, Brak nadziei na poprawę sytuacji rodziny, Poczucie zagrożenia, lęku o przyszłość Dwupokojowe mieszkanie komunalne/stare budownictwo (niski standard), Mieszkanie wymaga remontu, Brak podstawowych sprzętów gospodarstwa domowego, Rodzina korzysta ze świadczeń pomocy społecznej, Wsparcie ze strony Brak pracy zarobkowej, Prowadzenie domu, Wychowywanie syna, rodziny (silna nerwica) matki (wsparcie 2 LAW, MARY, et al. (1996). The Person-Environment-Occupation Modei: A transactive cpproach to occupational performance. Canadian Journal of Occupational Therapy, 1 April, 63, 1, 9-21. psychiczne, pomoc rzeczowa)
Z powyższej analizy wywnioskować można, że klientka narażona jest na: pogłębiającą się nerwicę/depresja, niską samoocenę oraz rosnącą bezradność (efekty psychologiczne); występujące deficyty mogą prowadzić do izolacji społecznej (wykluczenia społecznego), mogą być również źródłem występowania patologii społecznych takich jak np. nadużywanie alkoholu (efekty społeczne); konsekwencjami trwania w obecnej sytuacji mogą być pogarszające się relacje z synem (utrata zdolności do pełnienia funkcji rodzicielskich) a także z matką (efekty rodzinne). Podstawową rozpoczęcia współpracy z klientką jest uzupełnienie zgromadzonych informacji. Dążąc do stworzenia optymalnego planu wparcia należałoby zadać szereg następujących pytań: 1. Czy korzysta z porad psychologa/psychiatry/terapeuty (nerwica)? 2. Czy pozostaje pod opieką lekarza specjalisty (astma oskrzelowa)? 3. Czy ma kontakt z ojcem dziecka? 4. Czy ojciec dziecka płaci alimenty na syna? 5. Czy ma problemy ze sprawowaniem opieki nad synem? 6. Czy utrzymuje kontakty z innymi członkami rodziny? 7. Czy może uzyskać jakiekolwiek wsparcie ze strony innych członków rodziny? 8. Czy ma problemy z prowadzeniem gospodarstwa domowego? 9. Kiedy ostatni raz pracowała zawodowo? 10. Jakie jest jej doświadczenie zawodowe? 11. Czy jest zarejestrowana w Urzędzie Pracy? 12. Czy brała udział w jakichkolwiek projektach mających na celu aktywizację zawodową? 13. Czy zwracała się do Ośrodka Pomocy Społecznej z prośbą o pomoc finansową na remont mieszkania? 14. Czy zwracała się do Ośrodka Pomocy Społecznej z prośbą o pomoc finansową na zakup podstawowego sprzętu gospodarstwa domowego? 15. Czy nie ma problemu z alkoholem lub z innymi substancjami psychoaktywnymi?
16. Jak funkcjonuje w społeczeństwie? Uzyskanie odpowiedzi na powyższe pytania pozwoli na bliższe określenie aktualnej sytuacji życiowej klientki oraz da podstawę do stworzenia wartościowego planu terapeutycznego mającego na celu poprawę sytuacji życiowej klientki. Wyznaczenie celów/plan terapii: Określenie celów terapeutycznych powinno odbywać się w ścisłej współpracy z klientem. To właśnie klient jest finalnym odbiorcą efektów prowadzonej terapii, dlatego też istotne jest aby czynnie uczestniczył w planowaniu programu terapeutycznego. Wspólne praca nad ustalaniem celów (terapeuta/klient) pozwala klientowi na zidentyfikowanie jego mocnych stron, słabości oraz możliwości które może wykorzystać podczas terapii. 3 Ważne, aby określone cele były naznaczone cechami SMART tzn. żeby były: specyficzne (Specific), możliwe do zmierzenia (Measurabel), osiągalne (Attainable), ralne (Realistic) oraz aby były one określone w konkretnym czasie (Time bond). Ustanowione cele powinny być zrozumiałe zarówno dla terapeuty jak i dla klienta. 4 Lp. Cel Czas realizacji Co jest potrzebne do realizacji celu? Jak zmierzyć, czy cel został osiągnięty? 1. Zgłoszenie się do psychoterapeuty (psychiatry, psychologa) w celu leczenia nerwicy. Do 7 dni Ustalenie danych teleadresowych ośrodków prowadzących tego typu terapie, zgłoszenie do ośrodka Rozpoczęcie terapii, udział w spotkaniach terapeutycznych 2. Rejestracja w Urzędzie Pracy Do 7 dni Zgromadzenie wszystkich wymaganych dokumentów, Status osoby bezrobotnej zarejestrowanej w PUP 3 SWANN, Julie (2011). Managing rheumatoid arthritis: joint protection and treatment. British Journal of Healthcare Assistants 4 SUMSION, Thelma (2006). In: Client-Centered Practice in Occupational Therapy. 2 ed., Edinburgh, Churchill Livingstone/Elsevier
zgłoszenie się do Urzędu Pracy 3. Spotkanie z doradcą zawodowym (UP) Do 14 dni Prośba o skierowanie na spotkanie z doradcą zawodowym podczas rejestracji w UP Wizyta u doradcy zawodowego. 3. Złożenie wniosku o pomoc finansową na zakup materiałów potrzebnych do remontu mieszkania (OPS) a także na zakup podstawowy sprzętów AGD Do 14 dni Wizyta w OPS, wypełnienie właściwego wniosku Wydana decyzja administracyjna 4. Zgłoszenie gotowości do podjęcia prac społecznieużytecznych (OPS) Do 14 dni Wizyta w OPS, wypełnienie z prac. socj. zgłoszenia do prac. Potwierdzenie zgłoszenia, podjęcie pracy 5. Rozpoczęcie pracy jako wolontariusz (integracja społeczna, nowe doświadczenie zawodowe) Do 30 dni Ustalenie danych teleadresowych instytucji organizujących wolontariat, wizyta w np. Teatrze Grodzkim Podjęcie pracy w ramach umowy o wolontariat. 6. Zgłoszenie swojej kandydatury do udziału w projektach unijnych (aktywizacja zawodowa np. Bielsko-Biała łączy ludzi realizowany przez MOPS B-B, projekty UP) Do 30 dni Ustalenie czy w miejscu zamieszkania w/w realizowane są projekty unijne dot. aktywizacji zawodowej, zgłoszenie się do instytucji realizującej projekt, wypełnienie wstępnej deklaracji uczestnictwa. Podpisana wstępna deklaracja udziału w projekcie, udział w projekcie 7 Aktywne poszukiwanie pracy Do 30 dni Opracowanie Złożenie cv,
w lokalnych centrach handlowych (ukończony kurs sprzedawcy) profesjonalnego CV, baza teleadresowa lokalnych marketów udział w rozmowie kwalifikacyjnej Osiągnięcie wyznaczonych celów/ewaluacja: Osiągnięcie wyznaczonych celów zostało jasno określone w czasie a wdrożony program terapeutyczny powinien podlegać ciągłej ewaluacji. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek problemów w osiągnięciu wyznaczonych celów, istnieje możliwość ich modyfikacji w taki sposób aby klientka była zdolna do ich osiągnięcia, oraz aby odczuwała pełną satysfakcję z realizacji powyższego planu. W przypadku osiągnięcia celów zawartych w planie terapeutycznym (planie wsparcia) zasadnym jest ponowna analiza sytuacji klientki i próba ustanowienia kolejnych celów pozwalających na osiągnięcie optymalnych wyników w pracy z klientem (aktualizacja planu wsparcia).