Ramy monitorowania i ewaluacji wspólnej polityki rolnej na lata 2014 2020 Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich
Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Numer bezpłatnej infolinii (*): 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Informacje są udzielane nieodpłatnie, większość połączeń również jest bezpłatna ( niektórzy operatorzy, hotele lub telefony publiczne mogą naliczać opłaty). Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu). Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2015 ISBN 978-92-79-48188-8 (online version) ISBN 978-92-79-48171-0 (print version) doi:10.2762/81646 (online version) doi:10.2762/8445 (print version) Unia Europejska, 2015 Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła. Zdjęcia: Rozdziały 1, 2, 3, 4: istock-thinkstock; Rozdział 5: Thinkstock Printed in Belgium Wydrukowano na papierze bielonym bez chloru pierwiastkowego (ECF)
Spis treści 1. Wprowadzenie nowa wspólna polityka rolna (WPR) na lata 2014 2020... 2 2. Dlaczego monitorowanie i ewaluacja są konieczne?... 6 3. Podejście do monitorowania i ewaluacji... 12 4. Przeprowadzanie monitorowania i ewaluacji... 16 5. Wyniki ram monitorowania i ewaluacji na lata 2014 2020... 19 6. Epilog... 24 1
1 Wprowadzenie nowa wspólna polityka rolna (WPR) na lata 2014 2020 Od ponad 50 lat wspólna polityka rolna (WPR) stanowi najważniejszą wspólną politykę Unii Europejskiej (UE). Główne cele WPR określone w traktacie rzymskim zachowały aktualność przez lata. Sama WPR uległa jednak zmianie, a szereg reform wprowadzonych na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. doprowadziło do powstania nowej struktury polityki, odzwierciedlającej zmieniające się warunki społeczno-ekonomiczne, środowiskowe i polityczne mające wpływ na rolnictwo w UE, jak również zmiany zachodzące w sektorze rolnym, żywnościowym i leśnym oraz na obszarach wiejskich. W 2013 r. WPR poddano kolejnej istotnej reformie. Chociaż nadrzędnym celem tej reformy było sprostanie zmieniającym się wyzwaniom stojącym przed sektorem rolnym, WPR dostosowano również tak, aby w większym stopniu przyczyniła się do osiągnięcia celów strategii Europa 2020 przez wspieranie inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu 1. 1 Strategia Europa 2020 jest unijną strategią na rzecz wzrostu na najbliższe dziesięciolecie. W zmieniającym się świecie gospodarka UE powinna funkcjonować w sposób inteligentny, zrównoważony i powinna sprzyjać włączeniu społecznemu. Te trzy uzupełniające się nawzajem cele powinny ułatwić UE oraz państwom członkowskim osiągnięcie wysokich poziomów zatrudnienia, produktywności oraz spójności społecznej. 2
W tym kontekście na lata 2014 2020 w odniesieniu do WPR wyznaczono trzy główne cele 2, a istniejące instrumenty WPR musiały zostać dostosowane, aby umożliwić osiągnięcie tych długoterminowych celów polityki: rentowna produkcja żywności: przyczynianie się do bezpieczeństwa żywnościowego przez zwiększanie konkurencyjności rolnictwa w UE przy jednoczesnym zapewnianiu środków służących do sprostania wyzwaniom stojącym przed sektorem, związanym z zakłóceniami rynku oraz z funkcjonowaniem łańcucha żywnościowego, zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi i działania na rzecz klimatu: zapewnienie długoterminowego zrównoważonego rozwoju i potencjału rolnictwa w UE przez ochronę zasobów naturalnych, od których zależna jest produkcja rolna, zrównoważony rozwój terytorialny: przyczynianie się do rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich przy jednoczesnym tworzeniu sprzyjających warunków ochrony różnorodności strukturalnej w całej UE. 2 Art. 110 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 352/78, (WE) nr 165/94, (WE) nr 2799/98, (WE) nr 814/2000, (WE) nr 1290/2005 i (WE) nr 485/2008 (Dz.U. L 347 z 20.12.2013). 3
WPR stanowi znaczną, lecz stale malejącą na przestrzeni lat, część budżetu UE, tj. 37,7% wszystkich wydatków UE zaplanowanych na lata 2014 2020, rozdysponowanych na trzy różne sposoby: 1) Wsparcie dochodowe dla rolników i pomoc w zakresie stosowania zrównoważonych praktyk rolniczych: rolnicy otrzymują płatności bezpośrednie, pod warunkiem że spełniają surowe normy dotyczące bezpieczeństwa żywności, ochrony środowiska oraz zdrowia i dobrostanu zwierząt. Płatności te stanowią około 70% budżetu WPR. Na podstawie reformy z 2013 r. 30% płatności bezpośrednich będzie powiązanych z przestrzeganiem przez europejskich rolników zrównoważonych praktyk rolniczych, które korzystnie wpływają na jakość gleby, różnorodność biologiczną i ogólnie na środowisko, m.in. przez dywersyfikację upraw, utrzymywanie trwałych użytków zielonych lub też poprzez ochronę obszarów ekologicznych w gospodarstwach rolnych. 2) Środki wspierania rynku: przewidziane są jako forma zabezpieczenia; środki te stosuje się głównie w przypadku, gdy niekorzystne warunki prowadzą do destabilizacji rynków. Płatności realizowane na rzecz takich środków stanowią około 5% budżetu WPR. 4
Powyżej opisane dwa sposoby, wsparcie dochodowe i środki wspierania rynku, tworzą filar I WPR. 3) Programy rozwoju obszarów wiejskich (PROW): środki te opierają się na dogłębnej analizie danego obszaru programowania oraz wyborze działań, które mają na celu pomóc rolnikom zmodernizować ich gospodarstwa rolne i zwiększyć konkurencyjność, chronić środowisko, a także przyczynić się do dywersyfikacji działalności rolniczej i pozarolniczej oraz aktywności społeczności wiejskich. Programy te tworzą filar II WPR. Są one wieloletnie, częściowo finansowane przez państwa członkowskie i stanowią blisko 25% budżetu WPR. W ramach WPR ustanowiono nowe ramy monitorowania i ewaluacji 3. Ramy te będą stanowiły dla administracji oraz wszystkich podmiotów zainteresowanych rolnictwem i rozwojem obszarów wiejskich źródło najważniejszych informacji na temat realizacji polityk WPR, jej wyników oraz skutków. Pozwolą one na ilościowe określenie działań w różnych państwach członkowskich, opisanie ich osiągnięć, wyróżnienie najskuteczniejszych instrumentów oraz zweryfikowanie stopnia, w jakim ustalone cele zostały zrealizowane. 3 Termin ewaluacja (ang. evaluation) może być stosowany wymiennie z terminem ocena. 5
2 Dlaczego monitorowanie i ewaluacja są konieczne? W czasie trwania obecnego mandatu komisarz do spraw rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich koncentruje się na: regularnym monitorowaniu korzyści płynących z działania na szczeblu UE, dokonywaniu przeglądu skuteczności programów wydatkowania oraz przedstawianiu sprawozdań dotyczących realizacji programów i osiągniętych wyników. Jean-Claude Juncker Przewodniczący Komisji Europejskiej Wyniki monitorowania i ewaluacji stanowią źródło cennych informacji, które można wykorzystywać do różnych celów. Wyniki te: stanowią solidną analityczną podstawę przyszłego kształtowania polityki przez dostarczanie informacji i wiedzy na temat skuteczności przewidzianych środków i instrumentów oraz na temat osiągania ustalonych celów, przyczyniając się w ten sposób do wspierania i tworzenia strategii politycznych, stanowią pomoc w zakresie ustalania celów polityki i programów, a następnie są wykorzystywane do pomiaru zakresu, w jakim cele te są osiągane w perspektywie długoterminowej, przyczyniają się do większej przejrzystości w rozliczaniu wydatków publicznych, odgrywając tym samym istotną rolę w udzielaniu odpowiedzi na obawy i pytania obywateli dotyczące wydatkowania pieniędzy podatników. 6
Na czym polega monitorowanie i ewaluacja? Monitorowanie i ewaluacja są działaniami, które wzajemnie się uzupełniają, ale są od siebie różne. Monitorowanie jest zadaniem ciągłym, które polega na dokonywaniu przeglądu informacji oraz systematycznym kontrolowaniu wpływów budżetowych i finansowanych działań. W wyniku monitorowania uzyskuje się pewne dane ilościowe i informacje zwrotne dotyczące wdrażania instrumentów i środków, co ułatwia korygowanie odstępstw od celów operacyjnych i szczegółowych. W związku z tym monitorowanie przyczynia się do większej przejrzystości w rozliczaniu wydatków publicznych i stanowi cenne źródło informacji na temat zarządzania programami. Ewaluacja natomiast obejmuje analizę interwencji na podstawie jej wyników, skutków i potrzeb, których zaspokojenie ma na celu. Jest to narzędzie stosowane systematycznie, które dostarcza dowodów na potrzeby procesów decyzyjnych oraz przyczynia się do poprawy skuteczności, użyteczności czy też zwiększenia efektywności danej polityki czy programu. Ewaluacja przyczynia się do poprawy przejrzystości, zdobywania wiedzy i zwiększania rozliczalności. Pozwala zatem wyciągać wnioski na przyszłość dotyczące tego, które działania są skuteczne, oraz tego, w jakich okolicznościach i z jakich powodów są one (lub nie są) skuteczne. Cel przeprowadzania ewaluacji Wspieranie procesu opracowywania interwencji Wspieranie efektywnej alokacji zasobów Poprawa jakości interwencji Opracowywanie sprawozdań dotyczących osiągnięć w ramach interwencji skuteczność rozliczalność / odpowiedzialność efektywność przejrzystość 7
Ogólny cel ewaluacji Sformułowanie użytecznych i aktualnych wniosków oraz zaleceń w zakresie polityki Przykład Ewaluacja europejskiego programu Owoce w szkole Jak wynika z ewaluacji, program Owoce w szkole stanowi odpowiednie narzędzie służące zwiększeniu spożycia owoców i warzyw wśród dzieci. Z analizy potencjalnych czynników sukcesu programu wynika, że do pozytywnego skutku przyczyniły się: szeroki asortyment różnych rodzajów owoców, częste oferowanie owoców i warzyw oraz ich bezpłatna dystrybucja. Można zatem stwierdzić, że w perspektywie krótkoterminowej program ma duży wpływ na zwiększanie spożycia owoców i warzyw wśród dzieci, co może się przyczynić do korzystnych zmian w nawykach żywieniowych w perspektywie długoterminowej. Główne zalecenia Należy dążyć do zapewnienia ciągłego zaopatrzenia szkół w owoce i warzywa ( 35 tygodni szkolnych), ponieważ z analizy ewaluacji wynika, że dłuższe uczestnictwo może zapewnić większy i trwalszy wpływ na poprawę nawyków żywieniowych dzieci. Wydaje się, że oferowanie owoców i warzyw co najmniej 3 razy w tygodniu jest optymalne dla zapewnienia skuteczności programu. Należy zaoferować 5 10 rodzajów owoców i warzyw, aby utrzymać zainteresowanie dzieci. Ogólny cel monitorowania Zaprezentowanie postępów w realizacji polityki Komisja Europejska monitoruje obecnie sytuację na rynkach rolnych, rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystywanie funduszy WPR za pośrednictwem wielu różnych źródeł danych i instrumentów, takich jak np.: wspólny system monitorowania i ewaluacji (ang. CMES) na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, baza danych związanych z płatnościami z funduszy rolnych UE (ang. CATS), powiadomienia i sprawozdania przekazywane Komisji Europejskiej przez państwa członkowskie. 8
Jakie zmiany wprowadzono w ramach monitorowania i ewaluacji WPR na lata 2014 2020? Ramy monitorowania i ewaluacji po raz pierwszy będą obejmowały cały zakres WPR (oba filary). Wprowadzono w nich pewne zmiany mające na celu uproszczenie oraz zwiększenie spójności przy jednoczesnym zachowaniu szerokiego wachlarza interwencji z zakresu polityki. Ramy monitorowania i ewaluacji WPR na lata 2014 2020 określono w rozporządzeniach UE na różnych poziomach: rozporządzenie horyzontalne (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013, art. 110), ustanawia wspólne ramy monitorowania i ewaluacji w celu pomiaru skuteczności WPR. Ramy te obejmują wszystkie instrumenty związane z monitorowaniem i ewaluacją środków WPR, w szczególności płatności bezpośrednie, środki rynkowe i działania dotyczące rozwoju obszarów wiejskich. 9
W odniesieniu do filara II (rozwój obszarów wiejskich) system monitorowania i ewaluacji bardziej szczegółowo określają: rozporządzenie w sprawie wspólnych przepisów (rozporządzeniu (UE) nr 1303/2013) 4, w którym określono wspólne elementy monitorowania i ewaluacji europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (EFSI); oraz rozporządzenie w sprawie rozwoju obszarów wiejskich (rozporządzeniu (UE) nr 1305/2013) 5, w którym odniesiono się do specyfiki programów rozwoju obszarów wiejskich. 4 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (Dz.U. L 347 z 20.12.2013). 5 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 (Dz.U. L 347 z 20.12.2013). 10
Rozporządzenia te należy zasadniczo interpretować razem, ponieważ zawarte w nich przepisy wzajemnie się uzupełniają 6. Skuteczność środków WPR ocenia się w odniesieniu do trzech celów ogólnych WPR (tj. rentownej produkcji żywności, zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi i działań na rzecz klimatu oraz zrównoważonego rozwoju terytorialnego), a w przypadku filara II w odniesieniu do celów tematycznych strategii Europa 2020 na rzecz inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. 6 Aby uzyskać dalsze szczegółowe informacje, zob. rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 834/2014 z dnia 22 lipca 2014 r. ustanawiające zasady stosowania wspólnych ram monitorowania i ewaluacji wspólnej polityki rolnej (Dz.U. L 230 z 1.8.2014) oraz rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 808/2014 z dnia 17 lipca 2014 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz.U. L 227 z 31.7.2014). 11
3 Podejście do monitorowania i ewaluacji Aby umożliwić właściwe monitorowanie i ewaluację, cele polityki muszą być związane z przewidywanymi środkami. W tym kontekście główne cele WPR podzielono na cele szczegółowe, z których pewne cele są wspólne dla filara I (wsparcie dochodowe i wsparcie rynku) oraz filara II (rozwój obszarów wiejskich), podczas gdy inne cele związane są wyłącznie z filarem I bądź z filarem II. Na rys. 1 przedstawiono schemat powiązania celów głównych z celami szczegółowymi. Instrumenty w ramach filara I przyczyniają się do realizacji celów szczegółowych i ostatecznie do osiągania głównych celów WPR. Płatności bezpośrednie zapewniają wsparcie i stabilizację dochodów rolników, zwiększają konkurencyjność i przyczyniają się do dostarczania środowiskowych dóbr publicznych, łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej. Środki rynkowe natomiast stanowią zabezpieczenie w okresach występowania zakłóceń na rynkach lub w czasie kryzysu, a zatem przyczyniają się do zachowania stabilności rynkowej, a także pomagają spełniać oczekiwania konsumentów. W przypadku filara II istnieje sześć priorytetów, w ramach których planowane środki mają przyczynić się do realizowania głównych celów polityki. Wśród tych priorytetów istnieje jeden priorytet ogólny, tj. wspieranie transferu wiedzy i innowacji, oraz trzy cele przekrojowe (w zakresie innowacyjności, środowiska oraz łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej) odnoszące się do pozostałych pięciu priorytetów. 12
RYSUNEK 1: Główne i szczegółowe cele WPR Główne cele WPR Rentowna produkcja żywności Zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi i działania na rzecz klimatu Zrównoważony rozwój terytorialny Cele szczegółowe WPR Utrzymanie stabilności rynkowej Spełnianie oczekiwań konsumentów Utrzymanie zróżnicowanego rolnictwa w całej UE Cele szczegółowe filara I Zwiększenie dochodów gospodarstwa rolnego Poprawa konkurencyjności rolnictwa Wspieranie innowacji Dostarczanie środowiskowych dóbr publicznych Dążenie do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się o niej Promowanie rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich Priorytety filara II Cele tematyczne WRS* * WRS: wspólne ramy strategiczne obejmujące Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejski Fundusz Morski i Rybacki. Wskaźniki Wskaźnik jest narzędziem służącym do pomiaru realizacji danego celu, np. zaangażowanych zasobów, uzyskanego produktu lub osiągniętego efektu, lub do opisu kontekstu (gospodarczego, społecznego lub środowiskowego). Informacje uzyskiwane za pomocą wskaźnika to dane wykorzystywane do pomiarów dotyczących faktów lub opinii. Wskaźniki stanowią zbiory danych, które umożliwiają przedstawianie zjawisk w ujęciu ilościowym (oraz ich upraszczanie). 13
RYSUNEK 2: Hierarchia wskaźników Wskaźniki kontekstu Cele główne WPR Wskaźniki oddziaływania Sytuacja i tendencje Cele szczegółowe WPR (cele szczegółowe filara I, priorytety filara II) Wskaźniki wyników Instrumenty w ramach filara I oraz środki w ramach filara II Wskaźniki produktu 14
Wskaźniki występują na trzech różnych poziomach: wskaźniki produktu służą do określania bezpośredniego produktu danego środka (np. 50 inwestycji z zakresu oszczędności energii sfinansowanych w ramach danego środka); wskaźniki wyników służą do określania bezpośredniego, natychmiastowego skutku danego środka czy programu (np. 500 miejsc pracy utworzonych w wyniku realizacji środka dotyczącego inwestycji). Natomiast zakres wskaźników oddziaływania wykracza poza bezpośredni, natychmiastowy skutek i dotyczy perspektywy długoterminowej (np. stopy bezrobocia na obszarach wiejskich). Wskaźniki oddziaływania powiązane są z głównymi celami WPR, wskaźniki wyników z celami szczegółowymi, a wskaźniki produktu z poszczególnymi instrumentami i środkami z zakresu polityki. Ponadto istnieje również zbiór wskaźników kontekstu, które stanowią źródło informacji na temat ogólnych tendencji w gospodarce, stanu środowiska, ogólnych wskaźników klimatycznych, statystyk dotyczących rolnictwa i obszarów wiejskich itp. Razem wskaźniki te można uznać za tablicę wskaźników WPR stanowiącą zbiór najważniejszych informacji. Podobnie jak w przypadku prędkościomierza w samochodzie, który nie informuje o tym, czy jazda z prędkością 50 km/h jest dozwolona czy nie, wartości wskaźników WPR muszą być jednak oceniane w dotyczącym ich kontekście. Innymi słowy, wspomniane wskaźniki stanowią dla ewaluatorów punkt wyjścia do oceny WPR. Stosując ten system, Komisja Europejska wraz z państwami członkowskimi będzie mogła dokonywać pomiaru skali WPR i oceniać, czy jest ona właściwie zaprojektowana. Państwa członkowskie i Komisja Europejska będą uczestniczyć w regularnych spotkaniach mających na celu wymianę doświadczeń i dobrych praktyk dotyczących pierwszego i drugiego filara. 15
4 Przeprowadzanie monitorowania i ewaluacji Kto tak naprawdę bierze udział w monitorowaniu i ewaluacji? Ramy monitorowania i ewaluacji obejmują różne podmioty, np. państwa członkowskie, instytucje zarządzające i agencje płatnicze (działające na rzecz państw członkowskich lub w ich imieniu) oraz służby Komisji Europejskiej pełniące różne obowiązki. Służby Komisji Europejskiej są odpowiedzialne za ewaluacje środków w ramach I filara. Są one wykonywane na podstawie wieloletniego planu ewaluacji. Poszczególne ewaluacje są przeprowadzane przez niezależnych wykonawców zewnętrznych. Umowy pomiędzy Komisją Europejską oraz wykonawcami szczegółowo określają zakres zadań oraz ich terminy. Poszczególne zadania są wykonywane pod nadzorem grupy sterującej, której członkowie pochodzą ze służb Komisji Europejskiej. W przypadku filara II ewaluacje przeprowadzane są przez państwa członkowskie lub w ich imieniu przez wykonawców zewnętrznych, a za podsumowanie i syntezę tych ewaluacji na szczeblu UE odpowiadają służby Komisji Europejskiej. 16
Ta struktura organizacyjna w dużym stopniu odpowiada praktyce stosowanej w latach 2007 2013, z wyjątkiem udoskonalenia polegającego na pomiarze wpływu całej WPR (tj. połączenia obu filarów w celu przedstawienia jasnego obrazu sytuacji). Aby zorganizować przyszłe ewaluacje w sposób najbardziej efektywny, uszeregowano je tematycznie według głównych celów WPR. WPR jest realizowana w ramach zarządzania dzielonego. Oznacza to, że wykorzystywane informacje w znacznym stopniu uzyskuje się od państw członkowskich. Przy opracowywaniu ram monitorowania i ewaluacji szczególną uwagę zwrócono na kwestie związane z proporcjonalnością, uproszczeniem oraz ograniczeniem obciążenia administracyjnego. W rezultacie zmniejszono całkowitą liczbę wskaźników i położono nacisk na stosowanie wskaźników, które w najszerszym możliwym zakresie opierają się na istniejących i sprawdzonych źródłach informacji i bazach danych. Nacisk położono także na ponowne wykorzystywanie informacji przekazanych wcześniej przez państwa członkowskie. Korzystanie ze sprawdzonych źródeł informacji i baz danych przyczynia się również do zwiększenia wiarygodności wskaźników. 17
Gromadzenie informacji i bazy danych W ramach monitorowania i ewaluacji WPR na lata 2014 2020 określono zestaw wskaźników mających na celu wsparcie oceny skuteczności WPR. Istnieje wiele różnych źródeł informacji i baz danych wykorzystywanych na potrzeby ram monitorowania i ewaluacji WPR, np. komunikaty i powiadomienia państw członkowskich, oficjalne statystyki Eurostatu, dane zgromadzone przez Europejską Agencję Środowiska, dane Banku Światowego. W odniesieniu do każdego stosowanego wskaźnika przygotowano szczegółowy arkusz informacyjny, w którym podano dokładne definicje danych, ich źródło, poziom szczegółowości danych geograficznych, częstotliwość sprawozdań i terminy sprawozdawcze itp., aby zapewnić, że wszyscy dostawcy danych pracują, opierając się na tych samych podstawach, a użytkownicy danych rozumieją, co te dane przedstawiają. 18
5 Wyniki ram monitorowania i ewaluacji na lata 2014 2020 Sprawozdawczość Aby monitorować skuteczność polityki w odniesieniu do jej celów oraz aby zapewnić rozliczalność i przejrzystość całego procesu, Komisja Europejska będzie przedstawiała Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdania zgodnie z art. 318 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Artykuł 318 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Komisja przedstawia także Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie oceniające finanse Unii oparte na uzyskanych wynikach, w szczególności w odniesieniu do wskazań udzielonych przez Parlament Europejski i Radę na podstawie artykułu 319. 19
Pierwsze sprawozdanie dotyczące monitorowania i ewaluacji WPR na lata 2014 2020, które zostanie przedłożone Parlamentowi Europejskiemu i Radzie w 2018 r., będzie poświęcone przede wszystkim realizacji polityki i pierwszym wynikom. Oczekuje się, że pełniejsza ocena skutków WPR będzie znana do 2021 r. Na rys. 3 przedstawiono harmonogram zawierający wszystkie najważniejsze daty dotyczące składania sprawozdań. W szczególności w przypadku filara II państwa członkowskie co roku, od 2016 r. do 2024 r., będą przedkładały roczne sprawozdanie na temat wdrażania PROW w poprzednim roku kalendarzowym. W 2017 i 2019 r. złożone zostaną rozszerzone roczne sprawozdania z realizacji obejmujące dodatkowe informacje na temat PROW w związku z realizacją umowy partnerstwa dokumentu określonego na poziomie państwa członkowskiego obejmującego wszystkie EFSI w celu zapewnienia zgodności ze strategią Europa 2020 oraz z celami poszczególnych funduszy 7. 7 Umowa partnerstwa oznacza dokument przygotowany przez państwo członkowskie z udziałem partnerów zgodnie z podejściem opartym na wielopoziomowym zarządzaniu, który określa strategię tego państwa członkowskiego, jego priorytety i warunki efektywnego i skutecznego korzystania z EFSI w celu realizacji unijnej strategii na rzecz inteligentnego, zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, a który został przyjęty przez Komisję w następstwie oceny i dialogu z danym państwem członkowskim. 20
Równocześnie przewiduje się, że DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich będzie regularnie publikować informacje o wskaźnikach dotyczące stanu realizacji WPR. RYSUNEK 3: Wymogi dotyczące sprawozdawczości w ramach WPR Najważniejsze etapy składania sprawozdań dotyczących skuteczności WPR na lata 2014 2020 Wejście w życie całości nowej WPR 1.1.2015 FILAR II Szczegółowe opracowanie PROW z uwzględnieniem oceny ex ante, ewaluacji i planów wskaźników Roczne sprawozdanie z realizacji dotyczące wdrażania PROW* składane do 2024 r. 30.6.2016 Rozszerzone roczne sprawozdanie z realizacji 30.6.2017 Roczne sprawozdanie z realizacji 30.6.2018 Pierwsze sprawozdanie dotyczące skuteczności WPR Rozszerzone roczne sprawozdanie z realizacji 30.6.2019 Roczne sprawozdanie z realizacji 30.6.2020 Roczne sprawozdanie z realizacji 30.6.2021 Drugie sprawozdanie dotyczące skuteczności WPR Roczne sprawozdanie z realizacji 30.6.2022 FILAR I 31.12.2018 31.12.2021 Państwa członkowskie przesyłają Komisji Europejskiej powiadomienia dotyczące realizacji płatności bezpośrednich i środków rynkowych 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 * Co roku, od 2016 r. do 2024 r., państwa członkowskie będą przedkładały roczne sprawozdanie z realizacji dotyczące wdrażania PROW w poprzednim roku kalendarzowym. Sprawozdanie składane w 2016 r. obejmuje lata kalendarzowe 2014 i 2015. 21
Ewaluacje O wynikach ewaluacji informuje się w sposób zapewniający ich maksymalne wykorzystanie oraz zaspokojenie potrzeb zainteresowanych stron, np. Parlamentu Europejskiego, Rady i Trybunału Obrachunkowego. Wszyscy stosowni decydenci i inne zainteresowane strony są dokładnie informowani o wynikach ewaluacji. Ponadto wyniki ewaluacji podaje się do wiadomości publicznej 8, także w formie specjalnego, ukierunkowanego streszczenia; są one publikowane na poniższych stronach internetowych DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich: Sprawozdania z ewaluacji polityka rynkowa i dochodowa http://ec.europa.eu/agriculture/evaluation/market-and-income-reports/index_en.htm Sprawozdania z ewaluacji rozwój obszarów wiejskich http://ec.europa.eu/agriculture/evaluation/rural-development-reports/index_en.htm 8 Chyba że w danym przypadku można znaleźć argumenty przemawiające za zachowaniem poufności na podstawie jednego z wyjątków określonych w art. 4 rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (Dz.U. L 145 z 31.5.2001). 22
Wykorzystywanie wyników ewaluacji Ewaluacje stanowią cenne źródło informacji wykorzystywanych do oceny skuteczności polityki. Wnioski i zalecenia sformułowane na podstawie przeprowadzonych ewaluacji można uwzględnić w ramach oceny skutków, a same ewaluacje stanowią istotny wkład w proces decyzyjny oraz w kształtowanie przyszłej polityki, a także przyczyniają się do jej poprawy (rys. 4). RYSUNEK 4: Wykorzystywanie wyników ewaluacji REALIZOWANA POLITYKA Ewaluacje stanowią wkład na rzecz przyszłych procesów PODEJMOWANIA DECYZJI I KSZTAŁTOWANIA POLITYKI oraz przyczyniają się do ich poprawy EWALUACJE stanowią istotne źródło informacji wykorzystywanych do oceny skuteczności polityki Wnioski z ewaluacji można uwzględnić w ramach OCENY SKUTKÓW 23
6 Epilog Monitorowanie i ewaluacja nie są jedynie wymogami prawnymi, lecz w istotny sposób przyczyniają się także do poprawy procesu decyzyjnego i do kształtowania przyszłej polityki. Ramy monitorowania i ewaluacji WPR na lata 2014 2020 zaprojektowano tak, aby stanowiły źródło przydatnych wskazówek dla wszystkich zaangażowanych podmiotów oraz aby polityka była wdrażana na jak najwyższym poziomie, przyczyniając się do osiągnięcia celów strategii Europa 2020. Obecne ramy monitorowania i ewaluacji WPR przedstawiono w świetle obecnie obowiązującego ustawodawstwa. Z uwagi na fakt, że polityka stale się zmienia, ramy monitorowania i ewaluacji będą równolegle udoskonalane i dostosowywane, aby umożliwić sprostanie przyszłym wyzwaniom. Niezbędny wysiłek musi być jednak proporcjonalny, podejmowany w odpowiednim czasie i w sposób skuteczny, aby przyczynić się do udoskonalenia procesów kształtowania i realizacji polityki i programów. 24
Publikacje bezpłatne: jeden egzemplarz: w EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu) JAK OTRZYMAĆ PUBLIKACJE UE kilka egzemplarzy (lub mapy, plakaty): w przedstawicielstwach Unii Europejskiej (http://ec.europa.eu/represent_pl.htm) w delegaturach Unii Europejskiej w krajach poza UE: (http://eeas.europa.eu/delegations/index_pl.htm) kontaktując się z Europe Direct (http://europa.eu/europedirect/index_pl.htm) lub dzwoniąc pod numer 00 800 6 7 8 9 10 11 (numer bezpłatny w całej UE) (*) (*) Informacje są udzielane nieodpłatnie, większość połączeń również jest bezpłatna (niektórzy operatorzy, hotele lub telefony publiczne mogą naliczać opłaty). Publikacje płatne: w EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu)
26 KF-04-15-328-PL-C