BSiE 55 Piotr Robak i Zofia Springer Informacja nr 770 IP-92G cz. 2 Opinia na temat wydatków budżetowych w części 14 - Rzecznik Praw Dziecka I. Zakres zadań Rzecznika Praw Dziecka Aktem prawnym kompleksowo regulującym funkcjonowanie urzędu RPD jest ustawa z dnia 6 stycznia 2000 roku o Rzeczniku Praw Dziecka 1. W myśl ustawy, Rzecznik stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencji o prawach dziecka i innych przepisach prawa, wykonując stojące przed nim zadania z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców. Przedmiotem jego szczególnego zainteresowania są: prawo dzieci do życia i ochrony zdrowia, prawo do wychowania w rodzinie, prawo do godziwych warunków socjalnych i do nauki. Ponadto RPD podejmuje działania zmierzające do ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, zaniedbaniem oraz innym złym traktowaniem, szczególną troską i pomocą otaczając dzieci niepełnosprawne. Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Dziecka, którego organizację określa statut nadawany przez Marszałka Sejmu. II. Przewidywane wykonanie budżetu Rzecznika Praw Dziecka w roku 2000. W br. nie przewiduje się dochodów budżetowych w tej części budżetu. Przewidywane wykonanie wydatków Rzecznika Praw Dziecka w roku 2000 przedstawia tabela 1. 1 Dz. U. z 2000 roku, Nr 6, poz. 69.
56 BSiE Tabela 1. Plan wydatków Rzecznika Praw Dziecka w roku 2000 i jego przewidywane wykonanie Plan (tys. zł) Przewidywane wykonanie (tys. zł) 3:2 (%) struktura (3) (%) (1) (2) (3) (4) (5) WYDATKI OGÓŁEM 500,0 420,0 84,0 100,0 Wydatki bieżące ogółem 483,0 403,0 83,4 95,9 Wynagrodzenia i pochodne 220,0 148,0 67,2 35,2 ( ll+ 16+ 17+ 41+ 42), w tym: Wynagrodzenia osobowe pracowników 182,8 124,0 67,8 29,5 ( 11) Składki na ubezpieczenie społeczne ( 41) 32,7 21,0 61,2 5,0 Składki na Fundusz Pracy ( 42) 4,5 3,0 66,7 0,7 Wydatki na zakup materiałów i usług 263,0 255,0 96,7 60,7 ( 25+ 28+ 29+ 31+ 35+ 36+ 37+ 38), w tym: Podróże służbowe krajowe ( 28) 5,0 4,0 80,0 1,0 Materiały i wyposażenie ( 31) 88,5 88,5 100,0 21,0 Energia ( 35) 6,0 5,0 83,3 1,2 Usługi materialne ( 36) 41,0 35,0 85,4 8,3 Usługi niematerialne ( 37) 122,5 122,5 100,0 29,2 Wydatki na finansowanie inwestycji 17,0 17,0 100,0 4,1 jednostek budżetowych ( 72) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych od dysponenta części budżetowej. II.1. Uwagi ogólne Wydatki związane z funkcjonowaniem Rzecznika Praw Dziecka w kwocie 500 tys. Zł ponoszone były w roku 200 od września ze środków przekazanych na mocy zarządzenia nr 58 Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2000 r. z rezerwy ogólnej. II.2. Wydatki bieżące a) wydatki na wynagrodzenia i pochodne Wydatki na wynagrodzenia i pochodne planowane do poniesienia w bieżącym roku zamykały się kwotą 220 tys. Zł, co stanowiło 44% wydatków ogółem i jest drugą, po wydatkach na zakup materiałów i usług, pozycją w tegorocznym budżecie RPD. Wykonanie tej grupy wydatków będzie wyraźnie (o ok. jedną trzecią) niższe od założonego, przede wszystkim z uwagi na rezygnację Pana Marka Piechowiaka ze stanowiska RPD w trakcie roku budżetowego. b) wydatki rzeczowe Na rok 2000 przewidywano poniesienie wydatków rzeczowych (wydatków na zakup materiałów i usług) na łączną kwotę 263,0 tys. Zł. Z danych dostarczonych przez dysponenta wy-
BSiE 57 nika, że zostaną one niemal w całości (96,7%) wykonane. Uwagę zwraca wysoki udział wydatków na usługi niematerialne (122 tys. Zł: przewiduje się ich wykonanie w 100%). Na kwotę tę składają się, w świetle informacji uzyskanych od dysponenta, wydatki na czynsz za pomieszczenia wynajmowane na siedzibę Biura RPD (69,0 tys. zł za dwa miesiące) oraz wynagrodzenia za prace świadczone w ramach umów zlecenia. II.3. Wydatki inwestycyjne Wydatki inwestycyjne Rzecznika Praw Dziecka w roku 2000 zamknąć się mają kwotą 17 tys. zł, stanowiąc nieznaczną część jego wydatków ogółem (3,4%). Poważniejsze wydatki w omawianym zakresie planuje się ponieść dopiero w roku 2001. III Wydatki w części 14 - Rzecznik Praw Dziecka w projekcie ustawy budżetowej na rok 2001 III.1. Uwagi ogólne Projekt budżetu na rok 2001 także nie przewiduje dochodów budżetowych w tej części budżetu. Planowane w projekcie ustawy budżetowej wydatki w części 14 - Rzecznik Praw Dziecka zamykają się kwotą 3.934 tys. zł. i w całości mieszczą w dziale 751 - Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa, rozdz. 75101 - Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa. Ich struktura przedmiotowa przedstawia się następująco: świadczenia na rzecz osób fizycznych - 70 tys. zł (1,8 %) wydatki bieżące jednostek budżetowych - 3.3 64 tys. zł (8 5,5 %) wydatki majątkowe - 500 tys. zł (12,7 %). Strukturę wydatków na rok 2001 i ich dynamikę w porównaniu z planowanym wykonaniem wydatków w roku 2000 prezentuje tabela 2.
58 BSiE Tabela 2. Struktura i dynamika wydatków Rzecznika Praw Dziecka w latach 2000-2001 Plan 2000 (tys. zł) Projekt 2001 (tys. zł) 3:2 (%) Struktura (3) (%) (1) (2) (3) (4) (5) WYDATKI OGÓŁEM 420,0 3.934,0 936,7 100,0 Wydatki bieżące ogółem 403,0 3.434,0 852,1 87,3 Wynagrodzenia i pochodne 148,0 1.483,0 1.002,0 37,7 ( ll+ 16+ 17+ 41+ 42), w tym: Wynagrodzenia osobowe pracowników ( 11) 124,0 1.233,0 994,4 31,3 Składki na ubezpieczenie społeczne ( 41) 21,0 220,0 1.047,6 5,6 Składki na Fundusz Pracy ( 42) 3,0 30,0 1.000,0 0,8 Wydatki na zakup materiałów i usług 255,0 1.951,0 765,1 49,6 ( 25+ 28+ 29+ 31+ 35+ 36+ 37+ 38)i pozostałe wydatki, w tym: Podróże służbowe krajowe i zagraniczne( 28) 4,0 160,0 4.000,0 4,1 Materiały i wyposażenie ( 31) 88,5 410,0 463,3 10,4 Energia ( 35) 5,0 25,0 500,0 0,6 Usługi materialne ( 36) 35,0* 1230,0 a 3.514,3 7,8 Usługi niematerialne ( 37) 122,5* Wydatki na finansowanie inwestycji jednostek 17,0 500,0 2.941,2 12,7 budżetowych ( 72) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych od dysponenta części budżetowej. Uwagi: 1. W celu zapewnienia jak największej porównywalności wydatków przy analizie obu grup danych przyjęto klasyfikację budżetową używaną w ustawie budżetowej na rok 2000. a - usługi materialne i niematerialne łącznie. Odpowiednią wartość z kolumny (4) obliczono jako iloraz dwóch sum (tj. 1230,0:157,5). Planowane wydatki RPD w roku 2001 są znacznie wyższe od planowanego wykonania w roku 2000. Sytuacja ta wynika w przeważającej mierze z faktu, że rok 2000 był rokiem tworzenia urzędu. Sytuację dodatkowo skomplikowała wspomniana uprzednio rezygnacja Rzecznika. II.2. Wydatki bieżące a) wydatki na wynagrodzenia i pochodne W urzędzie planuje się obsadzić 25 etatów. Do kalkulacji finansowej wynagrodzeń osobowych przyjęto, że średnie wynagrodzenie wynosić będzie 3.780 zł 2. Na wynagrodzenie mnożnikowe Rzecznika przewidziano kwotę 144 tys. zł, tj. 12 tys. zł miesięcznie. Natomiast na wynagrodzenia pracowników Biura 990 tys. zł, tj. 3173 tys. zł miesięcznie (990 tys./26 2 Zob. Objaśnienia do projektu budżetu na rok 2001. Część 14- Rzecznik Praw Dziecka s. 4.
BSiE 59 planowanych osób do zatrudnienia/12 mieś.). Ponadto przewidziano 36 tys. zł na nagrody uznaniowe oraz 56 tys. zł na rezerwę na gratyfikacje jubileuszowe, wzrost dodatków za wysługę lat oraz inne nieprzewidziane płatności. b) wydatki rzeczowe Celowym wydaje się zwrócenie uwagi na wydatki rzeczowe (materiały i usługi) oraz inne wydatki (podróże służbowe, składki) zaplanowane na kwotę (ok. 1,9 min zł). Posiadane materiały nie pozwalają bowiem na to, by odnieść się do planu w sposób bardziej szczegółowy. Nie wiadomo, np. kto, gdzie i w jakim celu będzie podróżował, ile wyniosą opłaty czynszowe i opłaty za energię i telefony, jaki będzie koszt ekspertyz, umów zleceń i umów o dzieło, oraz czego będą te prace dotyczyć, jakie będą wydatki na szkolenia, kogo trzeba będzie szkolić i w jakim zakresie, skoro - jak wynikałoby z wysokości planowanych płac - w Biurze powinni pracować wysokokwalifikowani pracownicy, itd. III.3. Wydatki inwestycyjne Wydatki inwestycyjne w cz. 14 określono w nim na poziomie 500 tys. zł, co stanowi ok. 0,27% planowanych całkowitych wydatków inwestycyjnych urzędów naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa. Ich planowana struktura przedmiotowa przedstawia się następująco: sprzęt komputerowy i oprogramowanie - 252 tys. zł (50,4 %) urządzenia i środki transportu - 135 tys. zł (27 %) urządzenia biurowe -113 tys. zł (22,6 %) 3 Planowana kwota wydatków na sprzęt i oprogramowanie wydaje się kwotą zbyt wysoką (252 tys. zł/24 osoby = 10,5 tys. zł na osobę) wziąwszy pod uwagę, to że nie wszystkim z 27 osób umieszczonych w planie zatrudnienia będą potrzebne komputery (np. sprzątaczce, kierowcy, recepcjonistce), niektórym osobom będą one przydatne tylko w niewielkim wymiarze czasu pracy, bądź do względnie prostych prac. Wątpliwości budzi też kwota zaplanowana na zakup urządzeń i środków transportu. Nie wiadomo ile, dla kogo i jakich samochodów zamierza się nabyć w roku przyszłym za kwotę 135 tys. zł. Brak uzasadnienia dla planowanej kwoty wydatków na urządzenia biurowe (tj. nie wiadomo, co zamierza się nabyć za 113 tys. zł). IV. Podsumowanie 1. Próba oceny celowości wydatków przewidzianych do poniesienia w cz. 14 Rzecznik Praw Dziecka nie jest zadaniem łatwym. Biuro RPD dopiero się tworzy. Z jednej strony, trudno przecenić potencjalną społeczną doniosłość działalności Rzecznika, z drugiej stojące przed nim działania określono w sposób bardzo ogólny, a założenia dotyczące skali zapotrzebowania na środki budżetowe mogą budzić wątpliwości. Szczegółowość posiadanych danych nie pozwala na ich jednoznaczne rozwianie. 2. Z materiału nie wynika, czy planowane na rok 2001 zatrudnienie jest zatrudnieniem docelowym (tj. takim które będzie się podobnie kształtować w latach przyszłych) czy też nie. Bez odpowiedzi na to pytanie trudno w sposób obiektywny ocenić planowaną na rok przyszły strukturę zatrudnienia w Biurze Rzecznika Praw Dziecka. Obecnie struktura ta wydaje się wadliwa z punktu widzenia zasad organizacji i kierowania. Na 27 osób jakie mają pracować 3 Projekt ustawy budżetowej na rok 2001- uzasadnienie, str. 197.
60 BSiE w Biurze mamy oprócz Rzecznika, jego sekretarki, asystenta i pracownika obsługi medialnej, radcę generalnego, 3 dyrektorów, kierownika kancelarii tajnej, 10 pracowników zespołu, pracownika wydziału klasyfikacji i ewidencji, kierowcę, recepcjonistkę, informatyka, intendenta, kadrową, sprzątaczkę. Wadliwość struktury przejawia się przede wszystkim w zbyt dużej liczbie stanowisk kierowniczych i personelu pomocniczego. Stąd też wynagrodzenia zaplanowane w Biurze także wydają się zbyt wysokie. 3. Również planowana kwota wydatków na sprzęt i oprogramowanie wydaje się nadmiernie oszacowana (o co najmniej 50%), ze względów o których była wcześniej mowa. 4. Szerszego uzasadnienia wymagają także pozostałe wydatki, w tym na zakup środków transportu, urządzeń biurowych, oraz wydatki rzeczowe.