Raport z przeprowadzonej analizy DeskReasearch oraz badań własnych dla projektu pn. AGNITIO innowacyjny model monitoringu losów absolwentów realizowany przy współpracy z branżowymi medycznymi instytucjami samorządowymi Szczecin, kwiecień 2013r.
Spis treści I. Wstęp... 3 II. Merytoryczne opracowanie wyników wcześniejszych prac specjalistów.... 5 2.1. Wnioski z pogłębionej analizy dostępnych danych statystycznych i opracowań pochodzących ze statystyki publicznej dotyczącej realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych.... 5 2.2. Wnioski z przeprowadzonej pogłębionej analizy wszelkich dostępnych informacji w Internecie w zakresie realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych.... 12 2.3. Wnioski z przeprowadzonej pogłębionej analizy dostępnych informacji dotyczących niwelacji problemu w innych krajach UE.... 24 2.4. Wnioski z pogłębionej analizy wyników badań naukowych i instytucjonalnych dotyczących realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych.... 27 2.4.1. Opis zastosowanej metodologii... 27 2.4.2. Analiza krajowych opracowań o charakterze naukowym... 28 2.5. Podsumowanie przeprowadzonych badań własnych... 30 2.5.1. Koncepcja i metodologia badania... 30 2.5.2. Badania o charakterze ilościowym... 31 2.5.3. Wywiady indywidualne o charakterze jakościowym... 32 2.5.4. Zogniskowany wywiad grupowy... 33 2.5.5. Wyniki badań oraz wnioski... 33 3. Holistyczne wnioski dotyczące problemu na bazie pozyskanych danych oraz struktura założeń produktu ostatecznego, będącego punktem wyjścia do dalszych prac rozwojowych (na bazie pozyskanych informacji).... 42 4. Ogólne ramy i wytyczne pod dalsze prace nad modelem na bazie pozyskanej wiedzy... 47 5. Biblioteka problemu (redakcja wcześniejszych wyników prac z ich podziałem na zakresy tematyczne/zeszyty).... 49 2
I. Wstęp Podczas prac przygotowawczych do sformułowania projektu pod nazwą. AGNITIO innowacyjny model monitoringu losów absolwentów realizowany przy współpracy z branżowymi medycznymi instytucjami samorządowymi zidentyfikowano ogromny niedobór dostępnych informacji na temat opracowania modeli systemów badania losów absolwentów uczelni wyższych kształcących w regulowanych zawodach medycznych Dlatego pojawiła się konieczność przeprowadzenia pogłębionej analizy dostępnych danych oraz przeprowadzenia badań własnych. Analiza Desk Research swoim zakresem obejmowała: Pogłębioną analizę dostępnych danych statystycznych i opracowań pochodzących ze statystyki publicznej dotyczącej realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych; pogłębioną analizę wszelkich dostępnych informacji w Internecie w zakresie realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych; pogłębioną analizę dostępnych informacji dotyczących niwelacji problemu w innych krajach UE pogłębioną analizę wyników badań naukowych i instytucjonalnych dotyczących realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych Badania własne zostały przeprowadzone na grupie uczelni wyższych kształcących w regulowanych zawodach medycznych. Badania odbyły się w marcu 2013r. Wyselekcjonowano grupę 69 uczelni (wszystkie uczelnie wyższe kształcące w regulowanych zawodach medycznych w Polsce) z czego udział w badaniu wzięło 51 uczelni (77%). Zakres przeprowadzonych badań przedstawiał się następująco: przygotowanie Uczelni Wyższych Kształcących w Regulowanych Zawodach Medycznych do wdrożenia Systemu Monitoringu Losów Absolwentów; analiza struktury Uczelni Wyższych Kształcących w Regulowanych Zawodach Medycznych; skala motywacji kadry Uczelni Wyższych Kształcących w Regulowanych Zawodach Medycznych do wdrożenia Systemu Monitoringu Losów Absolwentów; Szczegółowe oczekiwania Uczelni Wyższych Kształcących w Regulowanych Zawodach Medycznych względem Systemu Monitoringu Losów Absolwentów. Badania te miały na celu określenie szczegółowej skali problemu i są merytoryczną podstawą do skutecznego skontruowania produktu. Zostały przeprowadzone za pomocą metod 3
ilościowych (respondenci mieli możliwość wzięcia udziału w badaniach w jednej z metod: CATi, CAWI, PAPI) oraz jakościowych (IDI, FGI). Przedmiotem niniejszego opracowania jest zagregowanie i podsumowanie wniosków wynikających z poszczególnych zagadnień badawczych. W pierwszej części opracowania przeprowadzono merytoryczne opracowanie wyników badań. Poszczególne zakresy badań zostały przedstawione w sposób zwięzły, głównie w formie omówienia przyjętej metodologii oraz wyciągnięcia wniosków przydatnych do dalszych prac nad modelem monitoringu losów absolwentów. W drugiej części przedstawiono najważniejsze, holistyczne wnioski płynące z przeprowadzonych badań. Trzecia część została poświęcona nakreśleniem ogólnych ram oraz wytycznych do dalszych prac nad modelem. 4
II. Merytoryczne opracowanie wyników wcześniejszych prac specjalistów. 2.1. Wnioski z pogłębionej analizy dostępnych danych statystycznych i opracowań pochodzących ze statystyki publicznej dotyczącej realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych. Przedmiotem opracowania była pogłębiona analiza informacji statystycznych na temat realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych. W opracowaniu wskazano, iż z uwagi na krótki okres realizacji procesu monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe w Polsce oraz nieliczne uczelnie realizujące ten proces, dane statystyczne w tym zakresie się nieliczne. Już samo to stwierdzenie potwierdza konieczność budowy modelu monitoringu losów absolwentów, przede wszystkim mając na względzie cel jaki ma zostać zrealizowany poprzez monitoring Monitoring ma dostosować ofertę kształcenia do potrzeb rynku pracy oraz pozwolić uczelniom budować swoją markę. Próba stworzenia modelu do monitorowania losów absolwentów uczelni medycznych czyli nie jeden ogólny (bez względu na potencjalną ścieżkę zawodową absolwentów) ale model ściśle ukierunkowany, biorący pod uwagę uwarunkowania faktyczne i prawne związane z absolwentami uczelni, daje daleko idące prawdopodobieństwo, iż będzie on faktycznie efektywny. Analizowane opracowanie wskazuje podstawowe informacje na temat interesariuszy projektu oraz informacje stanowiące punkt wyjścia do budowy modelu: 1) wskazanie podmiotów do których kierowany będzie ostateczny produkt projektu (Rozdział II. Regulowane zawody medyczne. Rozdział III. Obowiązki prawne absolwentów uczelni medycznych związanych z wykonywanymi zawodami regulowanymi.) 2) analiza podmiotów do których kierowany będzie ostateczny produkt projektu (głównie pod kątem statystycznym) (Rozdział IV. Uniwersytety medyczne, które kształcą w regulowanych zawodach medycznych. Rozdział V. Wykaz Wyższych Szkół Medycznych, które kształcą w regulowanych zawodach medycznych magistra pielęgniarstwa i/lub magistra położnictwa.) 3) wskazanie uczelni w kraju, które rozpoczęły proces monitorowania losów absolwentów. (Rozdział VI. Stopień realizacji procesu monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe w Polsce. Rozdział VII. Stopień realizacji procesu monitoringu losów absolwentów przez medyczne uczelnie wyższe. Rozdział VIII. Analiza danych dotyczących sposobu realizacji procesu monitoringu losów absolwentów przez wybrane medyczne uczelnie wyższe.) 5
Najważniejsze wnioski z opracowania: 1) Obowiązek monitorowania losów absolwentów po trzech i pięciu latach od ukończenia edukacji w szkole wyższej, nakłada na uczelnie znowelizowana ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym. 2) Monitoring ma dostosować ofertę kształcenia do potrzeb rynku pracy oraz pozwolić uczelniom budować swoją markę. Skorzystają na tym również młodzi ludzie, którzy dowiedzą się, po jakich studiach mają największe szanse na pracę. Jakkolwiek brakuje spójnej koncepcji jego realizacji. 3) Produkt projektu ma zostać skierowany do uczelni kształcących się w regulowanych zawodach medycznych. Odbiorcami produktu powstałego w ramach projektu będą uczelnie uprawnione do wydawania: dyplomu lekarza, dyplomu lekarza dentysty świadectwa lub dyplomu ukończenia szkoły pielęgniarskiej świadectwo lub dyplom ukończenia szkoły położnych. 4) Wskazano obowiązki prawne absolwentów uczelni medycznych związane z wykonywanymi zawodami regulowanymi. Z punktu widzenia projektu istotne są obowiązki lekarzy, lekarzy dentystów oraz pielęgniarek i położnych w zakresie pozyskiwania i udostępniania danych w zakresie informacji dotyczących ich losów po zakończeniu edukacji w szkole wyższej. Doskonałym źródłem pozyskiwania informacji w tym zakresie mogą okazać się rejestry prowadzone przez odpowiednie izby odpowiednio lekarskie i pielęgniarskie. Po analizie ustaw: 1) ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: z dnia 27 września 2011 r.; Dz. U. Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.); 2) ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 15 lipca 2011 r. (Dz.U. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm.); 3) ustawa o izbach lekarskich z dnia 2 grudnia 2009 r. (Dz.U. Nr 219, poz. 1708 z późn. Zm.); 4) ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm), dowiadujemy, się, iż zarówno lekarze, lekarze dentyście jak i pielęgniarki oraz położne, zobligowani są do rejestracji w okręgowych izbach odpowiednio lekarskich i pielęgniarskich. Ustawy wskazują także obowiązki aktualizacji danych w rejestrach. Rejestry prowadzone są prowadzone w formie elektronicznej, w sposób uniemożliwiający ich uszkodzenie lub zniszczenie. Dane gromadzone są w systemach teleinformatycznych. 6
Poniżej znajdują się informacje, które nie zostały uwzględnione w opracowaniu, a które należy przeanalizować przy budowie modelu do monitorowania losów absolwentów kształcących się w regulowanych zawodach medycznych. DANE ZANJDUJĄCE SIĘ W REJESTRACH: Okręgowy rejestr lekarzy i lekarzy dentystów: W rejestrze umieszcza się następujące dane: 1) tytuł zawodowy; 2) imiona i nazwisko; 3) płeć; 4) nazwisko rodowe lub poprzednie; 5) imiona rodziców; 6) datę i miejsce urodzenia; 7) numer ewidencyjny PESEL; 8) numer paszportu w odniesieniu do lekarza z innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej i lekarza cudzoziemca, który nie posiada numeru ewidencyjnego PESEL, albo w przypadku nieposiadania paszportu - numer innego dokumentu potwierdzającego tożsamość; 9) numer NIP; 10) obywatelstwo (obywatelstwa); 11) numer ograniczonego prawa wykonywania zawodu i numer odpowiedniej uchwały okręgowej rady lekarskiej lub Naczelnej Rady Lekarskiej w sprawie przyznania ograniczonego prawa wykonywania zawodu i datę jej podjęcia; 12) numer prawa wykonywania zawodu i numer odpowiedniej uchwały okręgowej rady lekarskiej lub Naczelnej Rady Lekarskiej w sprawie przyznania prawa wykonywania zawodu i datę jej podjęcia; 13) numer rejestracyjny w okręgowym rejestrze lekarzy oraz poprzednie numery rejestracyjne; 14) numer uchwały okręgowej rady lekarskiej w sprawie wpisania na listę członków lekarza będącego dotychczas członkiem innej izby lekarskiej i datę jej podjęcia; 15) numery dotychczasowych zaświadczeń o prawie wykonywania zawodu wraz z określeniem organu wydającego zaświadczenie i datę jego wydania; 16) informację o posiadaniu prawa wykonywania zawodu w innym państwie; 17) nazwę ukończonej uczelni medycznej, jej siedzibę i wydział; 18) numer dyplomu uczelni medycznej i datę wydania oraz rok ukończenia studiów; 19) datę i miejsce ukończenia stażu podyplomowego lub praktyki przygotowawczej lekarskodentystycznej; 7
20) informację o złożeniu Lekarskiego Egzaminu Państwowego lub Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Państwowego i datę jego złożenia; 21) datę rozpoczęcia wykonywania zawodu po ukończeniu stażu podyplomowego; 22) rodzaj i stopień posiadanej specjalizacji, tytuł specjalisty, datę ich uzyskania oraz nazwę jednostki organizacyjnej prowadzącej specjalizację; 23) rodzaj umiejętności z zakresu węższych dziedzin medycyny lub udzielania określonych świadczeń zdrowotnych i datę uzyskania świadectwa potwierdzającego tę umiejętność; 24) rodzaj i datę uzyskania stopnia naukowego i nazwę jednostki nadającej stopień; 25) rodzaj i datę uzyskania tytułu naukowego i nazwę organu nadającego tytuł; 26) potwierdzenie dopełnienia obowiązku doskonalenia zawodowego oraz liczbę uzyskanych punktów edukacyjnych; 27) nazwę, adres miejsca pracy, numer telefonu i faksu, adres poczty elektronicznej, numer statystyczny REGON oraz datę zatrudnienia, stanowisko (u każdego kolejnego pracodawcy, poczynając od daty rozpoczęcia wykonywania zawodu lekarza); 28) informację o prowadzeniu indywidualnej praktyki lekarskiej, indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej lub udzielaniu świadczeń zdrowotnych w ramach grupowej praktyki lekarskiej i numer wpisu do właściwego rejestru praktyk lekarskich; 29) informację o wykonywaniu zawodu lekarza w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej; 30) datę rozpoczęcia ostatniej przerwy w wykonywaniu zawodu lekarza na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 31) informację o zaprzestaniu wykonywania zawodu lekarza na czas nieokreślony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 32) informację o ograniczeniach w wykonywaniu zawodu lekarza; 33) informację o zawieszeniu w wykonywaniu zawodu lekarza; 34) informację o podjęciu wykonywania zawodu lekarza na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 35) informację o emeryturze lub rencie, datę przyznania, nazwę organu wydającego decyzję; 36) adres miejsca zamieszkania, numer telefonu oraz numer faksu i adres poczty elektronicznej, o ile je posiada; 37) adres do korespondencji; 38) kod jednostki terytorialnej dla celów statystycznych (NTS) - miejsca stałego zamieszkania; 39) funkcje pełnione w samorządzie lekarskim, datę wyboru i zakończenia pełnienia funkcji; 40) informację o ukończonych wyższych studiach innych niż medyczne, o ile lekarz wyrazi zgodę na przekazanie tych danych; 41) datę ważności zezwolenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej na wykonywanie zawodu lekarza cudzoziemca, wydanego na podstawie art. 3 ustawy z dnia 28 października 1950 r. o zawodzie lekarza (Dz.U. Nr 50, poz. 458, z późn. zm. 11) ) albo na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 10 czerwca 1927 r. o wykonywaniu praktyki dentystycznej (Dz.U. z 1934 r. Nr 4, poz. 32, z późn. zm. 12) ); 8
42) numer seryjny i datę wystawienia dokumentu uprawniającego do wykonywania zawodu; 43) numer seryjny i datę wydania duplikatu dokumentu uprawniającego do wykonywania zawodu; 44) informację o skreśleniu z rejestru; 45) identyfikator operatora rejestru i datę pierwszego wprowadzenia danych. Okręgowy rejestr pielęgniarek i położnych: Rodzaj danych, jakie znajdują się w rejestrach położnych i pielęgniarek, wskazuje art. 44 Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 15 lipca 2011 r. (Dz.U. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm.). 1. Rejestr zawiera następujące dane pielęgniarki lub położnej: 1) imię (imiona) i nazwisko; 2) nazwisko rodowe; 3) imiona rodziców; 4) płeć; 5) miejsce i datę urodzenia; 6) numer PESEL, a w przypadku jego braku - cechy dokumentu potwierdzającego tożsamość: nazwę i numer dokumentu oraz kraj wydania; 7) numer identyfikacji podatkowej (NIP); 8) obywatelstwo (obywatelstwa); 9) adres miejsca zamieszkania; 10) tytuł zawodowy; 11) numer zaświadczenia o prawie wykonywania zawodu albo o ograniczonym prawie wykonywania zawodu oraz numery poprzednich zaświadczeń o prawie wykonywania zawodu z określeniem organu wydającego zaświadczenie i daty wydania; 12) informację o posiadaniu prawa wykonywania zawodu w innym państwie niż Rzeczpospolita Polska; 13) informację o ograniczeniach w wykonywaniu zawodu; 14) nazwę ukończonej szkoły pielęgniarskiej lub szkoły położnych, numer dyplomu i datę jego wydania oraz rok ukończenia tej szkoły; 15) datę rozpoczęcia wykonywania zawodu; 16) datę i miejsce rozpoczęcia i ukończenia stażu podyplomowego - jeżeli dotyczy; 17) datę i rodzaj ukończonego kształcenia podyplomowego, nazwę organizatora kształcenia wydającego zaświadczenie oraz w przypadku szkolenia specjalizacyjnego - numer dyplomu oraz datę jego wystawienia; 18) stopień naukowy, datę jego uzyskania oraz nazwę organu nadającego stopień; 19) tytuł naukowy, datę jego uzyskania oraz nazwę organu nadającego tytuł; 9
20) nazwę pracodawcy oraz datę zatrudnienia i stanowisko, poczynając od daty rozpoczęcia wykonywania zawodu; 21) informację o prowadzeniu indywidualnej, indywidualnej specjalistycznej lub grupowej praktyki wraz z numerem wpisu do właściwego rejestru; 22) informację o zaprzestaniu wykonywania zawodu; 23) informację o zawieszeniu prawa wykonywania zawodu; 24) informację o przyczynie wygaśnięcia prawa wykonywania zawodu; 25) stosunek do służby wojskowej - w odniesieniu do obywateli Rzeczypospolitej Polskiej; 26) informację o skreśleniu z rejestru pielęgniarek lub rejestru położnych prowadzonego przez właściwą okręgową radę pielęgniarek i położnych. 2. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych udostępnia informacje, o których mowa powyżej w zakresie: pkt 1, 10-13, 18 i 19, 21-24 i 26, w ramach informacji publicznej, w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198, z późn. zm. 10) ). Na podstawie okręgowych rejestrów są prowadzone odpowiedni: 1) Centralny Rejestr Lekarzy i Lekarzy Dentystów RP prowadzony przez Naczelną Radę Lekarską 2) Centralny Rejestr Pielęgniarek i Położnych prowadzony przez Naczelna Rade Pielęgniarek i Połoznych. CENTRALNY REJESTR LEKARZY (art. 50 52 ustawy o izbach lekarskich) Zakres rejestru Centralny Rejestr Lekarzy i Lekarzy Dentystów Rzeczypospolitej Polskiej, zwany dalej Centralnym Rejestrem Lekarzy, jest prowadzony w systemie teleinformatycznym i tworzony na podstawie danych uzyskanych z: 1) rejestrów okręgowych 2) systemu PESEL prowadzonego przez Rządowe Centrum Informatyczne; 3) rejestru prowadzonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w zakresie, o którym mowa w art. 56 ust. 2 pkt 1-8 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267, z późn. zm. 13) ). Centralny Rejestr Lekarzy obejmuje również dane oznaczone jako archiwalne przekazane z rejestrów oraz archiwum danych osobowych lekarzy wykonujących zawód na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pochodzące ze źródeł o charakterze historycznym. 10
Przekazywanie danych do Centralnego Rejestru Lekarzy Dane do Centralnego Rejestru Lekarzy są przekazywane z: 1) rejestrów okręgowych - co miesiąc, w ostatnim dniu roboczym każdego miesiąca; 2) systemu PESEL oraz z rejestru, o którym mowa w art. 50 ust. 1 pkt 3, na wniosek Naczelnej Izby Lekarskiej, nieodpłatnie. UDOSTEPNIANIE INFORMACJI Z REJSTRÓW Udostępnianie informacji z okręgowego rejestru lekarzy i Centralnego Rejestru Lekarzy Okręgowe rady lekarskie i Naczelna Rada Lekarska udostępniają dane zawarte w rejestrach i Centralnym Rejestrze Lekarzy na wniosek właściwych organów państw członkowskich Unii Europejskiej w celu uznania kwalifikacji i podjęcia lub kontynuacji wykonywania zawodu lekarza. Okręgowe rady lekarskie i Naczelna Rada Lekarska udostępniają informacje zawarte w rejestrach i Centralnym Rejestrze Lekarzy, na wniosek uprawnionych podmiotów na podstawie odrębnych przepisów. Okręgowe rady lekarskie na wniosek osoby wpisanej do rejestru dokonują wypisów z rejestru w zakresie dotyczącym tej osoby. Naczelna Rada Lekarska udostępnia informacje zawarte w Centralnym Rejestrze Lekarzy, o których mowa w art. 49 ust. 5 pkt 1, 2, 11-13, 22-25, 31-34 i 42-44 ustawy o izbach lekarskich, w ramach informacji publicznej, w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198, z późn. zm. 14) ). 5. Właścicielem i administratorem rejestru jest okręgowa rada lekarska. 6. Właścicielem i administratorem Centralnego Rejestru Lekarzy jest Naczelna Rada Lekarska. 5) W dalszej części analizowanego opracowania zostały wskazane uczelnie, które kształcą studentów w zawodach lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki i położnej. Wskazano 16 uczelni medycznych oraz ok. 60 szkół, które w swoich strukturach posiadają odpowiednie kierunki kształcenia. 6) Podjęto próbę opisania, które z przywołanych uczelni monitorują losy swoich absolwentów. Wskazano także w jakich potencjalnie jednostkach organizacyjnych taki monitoring potencjalnie może się odbywać. Potwierdzono, iż rozpoczęto monitorowanie losów absolwentów na uczelniach : Collegium Medicum UMK im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy ankieta, której wypełnienie jest wymagana przez uczelnię przy wpisie do karty obiegowej.; Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach badanie ankietowe on line; 11
Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego (w Krakowie) brak informacji o sposobie prowadzenia monitoringu; Uniwersytet Medyczny w Lublinie - brak informacji o sposobie prowadzenia monitoringu; Uniwersytet Medyczny w Łodzi anonimowa ankieta internetowa; Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu badanie ankietowe on line; Warszawski Uniwersytet Medyczny badanie ankietowe on line; Monitorowaniem losów absolwentów zajmują się głównie Biura Karier. 2.2. Wnioski z przeprowadzonej pogłębionej analizy wszelkich dostępnych informacji w Internecie w zakresie realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych. Opracowanie zawiera analizę następujących obszarów: 1) Zasady i cele prowadzenia badań monitoringu losów absolwentów. 2) Analizę porównawczą w zakresie realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe w wybranych krajach Europy (Niemcy, Wielka Brytania, Włochy, Francja, Finlandia, Austria) Rozdział 2 opracowania. 3) Analizę porównawczą w zakresie realizacji procesów monitoringu losów absolwentów na wybranych uczelniach w Polsce, w tym na uczelniach medycznych (rozdział 3 i rozdział 4 opracowania). W efekcie analizy ustalono, iż : I. w analizowanych krajach Unii Europejskiej a) organizatorem badań (monitoringu losów absolwentów) są głównie instytucje zewnętrzne, niezależne od uczelni. Takie podejście ma zapewnić obiektywizm w prowadzonym badaniu; b) częstotliwość przeprowadzania kolejnych edycji 12
Przeważającym okresem badawczym jest prowadzenie badania raz na rok. Takie podejście pozwala na przebadanie wszystkich roczników, które kończą studia wyższe. c) procedura badawcza. Przeważająca procedura badawczą jest badanie panelowe Badania panelowe jest to metoda badań socjologicznych polegająca na tym, że wcześniej badane osoby lub populacje zostają poddane kolejnym badaniom, pomiarom (obserwacji, badaniom ankietowym) po pewnym odstępie czasu na tej samej próbie, tym samym narzędziem. Zastosowanie takiej procedury badawczej pozwala na uchwycenie dynamiki zmian. d) narzędzia badawcze W każdym kraju jako narzędzie badawcze wybrano ankietę on-line, papierową, wypełnianą przez ankietera w czasie rozmowy telefonicznej. e) populacja badana W trakcie badania zachowany jest podział na: absolwentów studiów licencjackich, absolwentów studiów magisterskich, absolwentów studiów doktoranckich, f) stopa zwrotu ankiet Średnia stopa zwrotu ankiet od respondentów wynosi ok. 47%. g) prezentacja wyników badania Wyniki badań prezentowane są w formie ogólnego raportu. Brak jest informacji dotyczącej sposobów wdrożenia wyników badań. II. w wybranych uczelniach w Polsce: a) organizatorem badań (monitoringu losów absolwentów) są uczelnie wyższe głównie Biura Karier. Taki sposób podejścia do badania może naruszać obiektywizm prowadzonych badań. b) częstotliwość przeprowadzania kolejnych edycji 13
Przeważającym okresem badawczym jest prowadzenie badania raz na rok. Takie podejście pozwala na przebadanie wszystkich roczników, które kończą studia wyższe. c) procedura badawcza. Przeważająca procedura badawczą jest badanie panelowe Badania panelowe jest to metoda badań socjologicznych polegająca na tym, że wcześniej badane osoby lub populacje zostają poddane kolejnym badaniom, pomiarom (obserwacji, badaniom ankietowym) po pewnym odstępie czasu na tej samej próbie, tym samym narzędziem. Zastosowanie takiej procedury badawczej pozwala na uchwycenie dynamiki zmian. d) narzędzia badawcze Jako narzędzie badawcze wybrano ankietę on-line. e) populacja badana W trakcie badania zachowany jest podział na: absolwentów studiów licencjackich, absolwentów studiów magisterskich, absolwentów studiów doktoranckich, f) stopa zwrotu ankiet Średnia stopa zwrotu ankiet od respondentów wynosi ok. 59%. g) prezentacja wyników badania Wyniki badań prezentowane są w formie ogólnego raportu. Brak jest informacji dotyczącej sposobów wdrożenia wyników badań. III. uczelnie medyczne w których prowadzony jest monitoring losu absolwentów a) organizatorem badań (monitoringu losów absolwentów) są uczelnie wyższe głównie Biura Karier. Taki sposób podejścia do badania może naruszać obiektywizm prowadzonych badań. b) częstotliwość przeprowadzania kolejnych edycji Analizowano 6 medycznych uczelni wyższych. 14
W dwóch okresem badawczym jest prowadzenie badania raz na rok. Takie podejście pozwala na przebadanie wszystkich roczników, które kończą studia wyższe. W dwóch uczelniach badanie przeprowadzono jednorazowo. Co do dwóch uczelni wyższych brak jest danych. c) procedura badawcza. Badanie panelowe zostało przewidziane tylko na jednej z sześciu uczelni. Zastosowanie takiej procedury badawczej nie pozwala na uchwycenie dynamiki zmian. d) narzędzia badawcze Jako narzędzie badawcze wybrano ankietę on-line. e) populacja badana Absolwenci uczelni. Brak danych czy został zastosowany podział w prowadzonym badaniu na studia I, II i III stopnia. f) stopa zwrotu ankiet Średnia stopa zwrotu ankiet od respondentów wynosi ok. ok. 34%. g) prezentacja wyników badania Wyniki badań prezentowane są w formie ogólnego raportu. Brak jest informacji dotyczącej sposobów wdrożenia wyników badań. Poniżej przedstawiono tabele porównawcze dotyczące sposobów i efektów prowadzonego monitoringu w wybranych krajach Unii Europejskiej, na wybranych uczelniach w kraju oraz na uczelniach medycznych w Polsce, w których taki monitoring jest prowadzony. 15
Kraj Tabela 1. Tabela porównawcza sposobów i efektów prowadzonego monitoringu losów absolwentów prowadzonego przez uczelnie krajów UE. -------------------------------------------- zmienne Organizator badania Niemcy Wielka Brytania Włochy Francja Finlandia Austria HIS przedsiębiorstwo państwowe HESA instytucja prywatna, AlmaLaurea (AL) organizacja nonprofit, Częstotliwość przeprowadzania kolejnych edycji raz na cztery lata raz na rok raz na rok, Procedura badawcza Narzędzia badawcze Populacja badana badanie panelowe przeprowadzane jest po 1, 5 i 10 latach od ukończenia studiów przez absolwenta, ankieta papierowa absolwenci studiów licencjackich, absolwenci studiów magisterskich, badanie panelowe przeprowadzane jest po 6 miesiącach i 3 latach od ukończenia studiów przez absolwenta, - ankieta papierowa (do wyboru przez absolwenta), - ankieta on-line (do wyboru przez absolwenta), - ankieta telefoniczna w przypadku braku zwrotu ankiety w okresie 1 m-ca od pobrania ankiety, absolwenci studiów licencjackich, absolwenci studiów magisterskich, absolwenci studiów doktoranckich badanie panelowe przeprowadzane jest po 1 roku, 3 i 5 latach od ukończenia studiów przez absolwenta, - ankieta on-line (do wyboru przez absolwenta), - ankieta telefoniczna (do wyboru przez absolwenta), absolwenci studiów licencjackich, absolwenci studiów magisterskich, absolwenci studiów doktoranckich, CEREQ publiczny instytut badawczy, raz na 3 lata badanie panelowe przeprowadzane jest po 3, 5,7 i 10 latach od ukończenia studiów przez absolwenta, - ankieta telefoniczna do wyboru przez absolwenta absolwenci studiów licencjackich, absolwenci studiów magisterskich, absolwenci studiów doktoranckich, Aarresaari sieć biur karier fińskich uniwersytetów (brak osobowości prawnej) raz na rok badanie panelowe przeprowadzane jest po 5 latach od ukończenia studiów przez absolwenta, - ankieta papierowa, - ankieta on-line, absolwenci studiów licencjackich, absolwenci studiów magisterskich, Instytut INCHER instytut badawczy działający przy Uniwersytecie w Kassel jednorazowo (2009 rok) badanie jednorazowe badanie przeprowadzono bezpośrednio po ukończeniu studiów przez absolwenta - ankieta on-line absolwenci studiów licencjackich, absolwenci studiów magisterskich, medycznymi instytucjami samorządowymi ; UMOWA NR UDA -POKL.04.01.01-00-279/11-00
Wielkość populacji badanej około 47 tys. absolwentów, około 100 tys. absolwentów, około 210 tys. Absolwentów (2009 rok), - W 2008 roku ankietę on-line wypełniło 41% absolwentów szkół zrzeszonych w konsorcjum AL, - Odsetek wypełnienia ankiety telefonicznej sięgał 81%, około 65 tys. absolwentów (2007 rok), 11 431 absolwentów (2007 rok), 116 659 absolwentów (2009 rok), Stopa zwrotu ankiet - około 30% - około 50% dla absolwentów studiów stacjonarnych, - ok. 70% dla absolwentów studiów niestacjonarnych, - ok. 50% dla absolwentów - obcokrajowców studiujących czasowo lub stale w Wielkiej Brytanii, - około 50% - około 60% - około 25% Prezentacja wyników badania - ogólny raport podsumowujący, - opracowania tematyczne. - ogólny raport podsumowujący, - płatne raporty szczegółowe z wybranych tematów (m.in. wynagrodzenia, branże, regiony, narodowości), - usługi komercyjne z zakresu przygotowania raportów o określonej zawartości, - mobilne aplikacje do przeglądania danych, - możliwość pobrania pełnych danych do własnego użytku, - dane z okresu dwóch ostatnich lat do wglądu tylko w przypadku płatnej subskrypcji, - ogólny raport podsumowujący, - baza danych online z załączonymi CV studentów i absolwentów do wglądu przez sponsorów badań oraz podmioty, które zapłaciły za subskrypcję baz danych. - ogólny raport podsumowujący, - opracowania tematyczne. - ogólny raport podsumowujący, - opracowania tematyczne, - indywidualne raporty podsumowujące dla każdej szkoły uczestniczącej w badaniu. - ogólny raport podsumowujący, 17 medycznymi instytucjami samorządowymi ; UMOWA NR UDA -POKL.04.01.01-00-279/11-00
Tabela 2. Tabela porównawcza sposobów i efektów prowadzonego monitoringu losów absolwentów prowadzonego przez wybrane uczelnie w Polsce. Nazwa uczelni Zmienne Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Akademia Górniczo Hutnicza w Krakowie Uniwersytet Rzeszowski Organizator badania: Zespół Badawczy Biura Karier Uniwersytetu Jagiellońskiego, badanie sfinansowane w całości ze środków Biura Karier Uniwersytetu Jagiellońskiego; Ośrodek Monitorowania Kadry Zawodowej przy Centrum Karier AGH (CK AGH). Biuro Karier Uniwersytetu Rzeszowskiego Częstotliwość przeprowadzania kolejnych edycji: - raz na 1 rok - raz na 1 rok; - raz na 1 rok Procedura badawcza: - badanie panelowe przeprowadzane jest po 6 miesiącach i 5 latach od złożenia przez absolwenta egzaminu licencjackiego lub magisterskiego, - badanie panelowe przeprowadzane jest po 6 miesiącach, 3 i 5 latach od złożenia egzaminu licencjackiego lub egzaminu magisterskiego przez absolwenta, - badanie panelowe przeprowadzane jest po 1 roku oraz 3 i 5 latach od złożenia egzaminu licencjackiego lub egzaminu magisterskiego przez absolwenta, Narzędzia badawcze: - zrealizowane zostało ilościowe badanie sondażowe przeprowadzone za pośrednictwem Internetu (CAWI), w którym zindywidualizowany link do ankiety wypełnianej samodzielnie był wysyłany w oparciu o wcześniej przygotowaną listę adresów e-mailowych. Do badania wykorzystano platformę badawczą IBM SPSS Data Collection; - ankieta on-line; (w planie: badania jakościowe, wywiady pogłębione); - System CATI-SUPPORT: ankieta on-line (CAWI) i kontakt telefoniczny (CATI); badanie ma charakter poufny. medycznymi instytucjami samorządowymi ; UMOWA NR UDA -POKL.04.01.01-00-279/11-00
Metoda dotarcia do absolwenta: Populacja badana: przekazywanie formularzy zgody na badanie absolwentom w poszczególnych dziekanatach, - absolwenci studiów licencjackich*, - absolwenci studiów magisterskich*, - absolwenci studiów doktoranckich*, *wszyscy absolwenci studiów stacjonarnych i niestacjonarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, poza absolwentami Collegium Medicum UJ, rocznik 2009/2010, którzy złożyli egzamin magisterski/licencjacki do dnia 15.12.2010r. (ogólna liczba: 6456); - Podczas uroczystości rozdania dyplomów, - Drogą elektroniczną (MSE) (mała skuteczność), - Ankieta zamieszczona na stronie internetowej CK AGH (znikoma skuteczność!!!), - Od 2010 roku w ramach obowiązkowej karty obiegowej składanej przez studenta do Dziekanatu, - absolwenci studiów licencjackich od 2010 roku, - absolwenci studiów magisterskich od 2008 roku, - Po obronie pracy dyplomowej podczas uzyskiwania wpisu w karcie obiegowej absolwenci wypełniają formularz zgody, gdzie podają swoje dane kontaktowe i wypełniają krótką ankietę o aktywności społecznej i zawodowej w trakcie studiów. - Wprowadzone dane z formularzy i zgody na udział tworzą bazę danych absolwentów z danego roku akademickiego. - Do tej grupy absolwentów którzy wyrazili zgodę na uczestnictwo w badaniu wysłane jest zaproszenie w formie elektronicznej do udziału w badaniu oraz zindywidualizowany link do ankiety po danym okresie od zakończenia studiów. - absolwenci (studia I stopnia, studia II stopnia oraz jednolite studia magisterskie) od 2010 roku, Wielkość populacji badanej: - 3780 absolwentów studiów magisterskich (12.2010) co stanowi 54% z ogólnej liczby osób, które obroniły pracę magisterską oraz 1886 absolwentów studiów licencjackich, co stanowi 54% docelowej populacji które obroniły pracę dyplomową lub/i złożyły egzamin licencjacki, - 2338 absolwentów studiów magisterskich w AGH (12.2011) 83,4% z ogólnej liczby 2803 osób, które obroniły pracę magisterską, 2224 absolwentów studiów licencjackich, co stanowi 91,4% docelowej populacji osób (2433), które obroniły pracę dyplomową lub/i złożyły egzamin licencjacki, - 2338 absolwentów studiów stacjonarnych w UR (06.2010) 68,1% z ogólnej liczby 4122 osób, które obroniły pracę magisterską w trybie stacjonarnym, 720 absolwentów studiów niestacjonarnych w UR (06.2010) 25% z ogólnej liczby 2869 osób, które obroniły pracę magisterską w trybie niestacjonarnym, 19 medycznymi instytucjami samorządowymi ; UMOWA NR UDA -POKL.04.01.01-00-279/11-00
Charakterystyka badanej próby: Kierunki o najwyższym stopniu udziału w badaniu (stosunek liczby respondentów, którzy ukończyli dany kierunek do ogólnej liczby absolwentów tego kierunku): - biofizyka (Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej) 100%; - filologia słowacka (100%); - biofizyka (Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii) 78%; - informatyka (73%); - matematyka (69%); - biotechnologia (67%); - kulturoznawstwo lingwistyka (62%); - geografia (61%); - chemia (61%); - inżynieria materiałowa (61%); - pozostałe kierunki studiów na UJ mniej niż 60%. - Brak informacji Kierunki o najwyższym stopniu udziału w badaniu w 2010 roku (stosunek liczby respondentów, którzy ukończyli dany kierunek do ogólnej liczby absolwentów tego kierunku): - Wychowanie fizyczne (16,3)%; - Pedagogika (14,7%); - Turystyka i rekreacja (12,5%); - Fizjoterapia (11,7%); - Ekonomia (9,1%); - Prawo (5,7%); - Pielęgniarstwo (3,9%) - Położnictwo (2,8%) - Pozostałe kierunki średnio po 1-2 % Stopa zwrotu ankiet: - średnio 75 % na studiach magisterskich oraz brak danych ze studiów licencjackich - średnio 85 % na studiach magisterskich oraz licencjackich w badaniu po 6 miesiącach - średnio 38 % na studiach magisterskich oraz licencjackich w badaniu po 3 latach - średnio 40% dla absolwentów wszystkich Wydziałów UR, Prezentacja wyników badania: - ogólny raport podsumowujący (załącznik nr 6 do opracowania), - ogólny raport podsumowujący (w tym: analiza liczbowa i procentowa danych dla poszczególnych wydziałów oraz analiza liczbowa i procentowa danych ogółem). ogólny raport podsumowujący (w tym: analiza liczbowa i procentowa danych dla poszczególnych wydziałów oraz analiza liczbowa i procentowa danych ogółem). 20 medycznymi instytucjami samorządowymi ; UMOWA NR UDA -POKL.04.01.01-00-279/11-00
Tabela 3. Tabela porównawcza sposobów i efektów prowadzonego monitoringu losów absolwentów prowadzonego przez uczelnie medyczne w Polsce. Nazwa uczelni Zmienne Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Wydział Lekarski Wydział nauk o Zdrowiu Uniwersytet Medyczny w Lublinie Uniwersytet Medyczny w Łodzi Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Organizator badania: Sekcja ds. Dydaktyki i Karier Akademickich CM UJ Sekcja ds. Dydaktyki i Karier Akademickich CM UJ Biuro Karier UM w Lublinie Akademickie Biuro Karier Biuro Karier Sekcja Karier Studenckich Częstotliwość przeprowadzania kolejnych edycji: jednorazowo (2010 rok) jednorazowo (2010 rok) raz na rok Brak danych raz na rok Brak danych Procedura badawcza: badanie przeprowadzono w 6 m-cy po ukończeniu studiów przez absolwenta badanie przeprowadzono po 6 m-cach od złożenia egzaminu magisterskiego przez absolwenta badanie jednorazowe badanie przeprowadzono po 6 m-cach od złożenia egzaminu magisterskiego przez absolwenta Brak danych Brak danych Badanie prowadzone po 3 i 5 latach od ukończenia uczelni Narzędzia badawcze: ankieta on-line ankieta on-line ankieta w wersji papierowej ankieta on-line ankieta on-line medycznymi instytucjami samorządowymi ; UMOWA NR UDA -POKL.04.01.01-00-279/11-00
Metoda dotarcia do absolwenta: Dwie kolejne próby wysyłki linku do ankiety, po około dwóch tygodniach od daty poprzedniej wysyłki. W przypadku dalszego braku odpowiedzi kontaktowano się z respondentem bezpośrednio telefonicznie, prosząc ponownie o wzięcie udziału w badaniu losów absolwentów CMUJ. dwie kolejne próby wysyłki linku do ankiety, po około dwóch tygodniach od daty poprzedniej wysyłki. W przypadku dalszego nieuzyskania odpowiedzi kontaktowano się z respondentem telefonicznie, ponownie prosząc o wzięcie udziału w badaniu przekazywanie ankiet absolwentom w poszczególnych dziekanatach. kolorowy, wielkoformatowy plakat promujący badanie losu absolwentów Uczelni medycznej Brak danych Brak danych Populacja badana: absolwenci Wydziału Lekarskiego i Stomatologii absolwenci pielęgniarstwa, fizjoterapii i zdrowia publicznego absolwenci wszystkich kierunków UM - kierunek lekarski, lekarskodentystyczny, farmacja, pielęgniarstwo, położnictwo, analityka medyczna, fizjoterapia, ratownictwo medyczne i zdrowie publiczne Brak danych Brak danych Brak danych 22 medycznymi instytucjami samorządowymi ; UMOWA NR UDA -POKL.04.01.01-00-279/11-00
Wielkość populacji badanej: 324 absolwentów (2010 rok) 385 absolwentów (2010 rok) 1427 absolwentów (06.2011) Brak danych Brak danych Brak danych Stopa zwrotu ankiet: średnio 25%. średnio 40%. średnio 36,7 %. Brak danych Brak danych Brak danych Prezentacja wyników badania: ogólny raport podsumowujący ogólny raport podsumowujący ogólny raport podsumowujący Brak danych Brak danych Brak danych 23 medycznymi instytucjami samorządowymi ; UMOWA NR UDA -POKL.04.01.01-00-279/11-00
2.3. Wnioski z przeprowadzonej pogłębionej analizy dostępnych informacji dotyczących niwelacji problemu w innych krajach UE. W opracowaniu zwraca się uwagę na cel i zasadność monitorowania losów absolwentów. Głównym celem badania jest dostarczenie informacji o potrzebach dostosowania kierunków studiów i programów kształcenia do wymogów rynku pracy. Wskazuje się, iż idealny system monitorowania losów absolwentów obejmuje badania absolwentów według ustalonego kalendarza i metodyki oraz implementację wniosków i rekomendacji sformułowanych po ich zakończeniu. Podstawowa wiedza jaka powinna zostać zebrana to : ocena kompetencji wyniesionych z uczelni; ocena programu i warunków kształcenia; sposób podejmowania i charakterystyka pierwszej pracy zawodowej; dopasowanie kwalifikacji do oczekiwań pracodawców; charakter trudności związanych ze znalezieniem pracy zgodnej z oczekiwaniami absolwentów; skala uzupełniania/doskonalenia posiadanych kompetencji po zakończeniu studiów; mobilność przestrzenna i zawodowa absolwentów; przebieg ścieżek kariery zawodowej; i innych. W opracowaniu zwraca się uwagę na: 1. okresy i zakres merytoryczny prowadzonych badań związanych z monitorowaniem losów absolwentów; Wskazuje się, iż są trzy ważne etapy monitorowania losów absolwentów (tj. obszary istotne dla oceny losów absolwentów), które są zwykle prowadzone w oparciu o 3 różne narzędzia ankiety (tzw. standaryzowana ankieta wywiadu) i są one następujące: 1) W ankiecie, którą absolwenci wypełniają na wyjściu z uczelni (pt. Kompetencje absolwenta), oprócz pytań dotyczących posiadanych przez absolwentów kompetencji, powinien znaleźć się moduł dotyczący oceny programu dydaktycznego i sposobu jego praktycznej realizacji. 2) W badaniu przeprowadzanym po 6 miesiącach po ukończeniu studiów (pt. Przejście z edukacji do zatrudnienia) powinien znaleźć się blok pytań o poszukiwanie pierwszej pracy i drugi, zawierający pytania, których celem jest jej charakterystyka. Dodatkowo powinno się zidentyfikować przyczyn trudności absolwentów na rynku pracy na tym
etapie kariery zawodowej, związanych nie tylko z niedostosowaniem ich kompetencji do potrzeb pracodawców, ale także z ich sytuacją osobistą. 3) W badaniach zasadniczych (po 3 i 5 latach od momentu ukończenia studiów) pt. Kariera zawodowa absolwenta powinny zostac zamieszczone pytania o losy zawodowe absolwentów, bo to one są w największym stopniu następstwem przebiegu studiów, wiążą się z treściami programu nauczania, pokazują w jakiej mierze wykształcenie i doświadczenie zdobyte podczas studiów wpływa na przebieg kariery zawodowej. Dodatkowe moduły powinny umożliwić analizę dopasowania kompetencji absolwentów do oczekiwań pracodawców, analizę mobilności przestrzennej i zawodowej absolwentów oraz analizę ścieżek karier. 2. sposób organizacji procesu badawczego losów absolwentów Jako główne narzędzie badawcze monitorowania losów absolwentów wykorzystywany zarówno w kraju jaki za granicą jest ankieta, przeważnie on line, z wykorzystaniem adresu e-mail absolwenta. Dlatego ważnym jest pozyskanie adresu e-mail oraz zgody absolwenta na przeprowadzenie badania oraz przetwarzanie danych. Liczba pytań w poszczególnych obszarach powinna być dostosowana do absolwenta. Inny zakres informacji można uzyskać od osoby, która ukończyła studia stacjonarne, inny od absolwenta studiów niestacjonarnych. Znaczenie ma również poziom kształcenia (licencjat, magister, doktorat). Należy pamiętać, iż badania prowadzone przez Internet mają jedno niebezpieczeństwo: brak zabezpieczeń może prowadzi do wielokrotnego wypełniania ankiety przez te same osoby. Z problemem tym poradzili sobie Włosi oraz Austriacy. W przypadku tych pierwszych, uczelnie wyższe przydzielają swoim absolwentom specjalny login i hasło, które dają dostęp do kwestionariusza umieszczonego w portalu internetowym badania losów absolwentów. W Austrii z kolei stosowany jest indywidualny kod dostępu, przydzielany losowo uczestnikom badania. Dla uzyskania pełnego obrazu dotyczącego losów absolwentów, ważnym jest aby nie poprzestawać na badaniu jednorazowym. Badanie takie powinno być prowadzone cyklicznie i obejmować wszystkie roczniki absolwentów (badanie panelowe). Porównywalność wyników badań prowadzonych przez poszczególne uczelnie możliwe będzie tylko wtedy, gdy badane będą tożsame zmienne. Dlatego też dobrym rozwiązaniem może okazać się prowadzenie badań przez zewnętrzna jednostkę 25
wskazaną np. przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Drugim rozwiązaniem jest odgórne tworzenie zakresu obowiązkowego dla monitoringu tożsamych kierunków studiów. Dodatkową kwestią jest też możliwość wzbogacenia kwestionariusza podstawowego o dodatkowe pytania opracowane samodzielnie przez poszczególne uczelnie wyższe. Niemiecki Instytut INCHER Kassel zezwala na taką praktykę, ale tylko po uprzedniej konsultacji. Niezmienny musi jednak pozostać tzw. trzon ankiety (pytania podstawowe, wspólne dla absolwentów ze wszystkich badanych szkół wyższych). Podobną praktykę stosują także biura karier uniwersytetów w Finlandii. 3. uwarunkowania prawne związane z ochroną danych osobowych w kontekście monitorowania losów absolwentów. Zgoda absolwentów to jedyna podstawa uprawniająca uczelnie wyższe do pozyskiwania danych osobowych absolwentów na potrzeby monitorowania ich karier zawodowych. 4. podtrzymywanie stałego kontaktu z absolwentem. Bardzo ważny jest pierwszy kontakt z absolwentem. Zazwyczaj do tego celu wykorzystywane są listy elektroniczne, które umożliwiają przekazanie informacji w tani i szybki sposób. Mają one przede wszystkim zachęcić do wypełnienia ankiety. W Wielkiej Brytanii funkcję motywacyjną pełnią symboliczne datki i prezenty. Czasami uniwersytety decydują się na niewielkie honoraria/prezenty w zamian za udział w badaniu. We Francji ważny element stanowi tzw. zielona linia telefoniczna, czyli numer telefonu, pod który absolwenci mogą dzwonić z dodatkowymi pytaniami oraz umawiać terminy bezpośrednich spotkań z ankieterami. W budowanym w ramach projektu produkcie należy uwzględnić ten aspekt, pamiętając o potencjalnej możliwości korzystania z baz danych okręgowych izb lekarskich i pielęgniarskich, w których obowiązek aktualizowania danych wynika bezpośrednio z ustawy. 5. zapewnienie wysokiej stopy zwrotu ankiet w polskich warunkach Budowa trwałej więzi z absolwentem to podstawa myślenia o uzyskiwaniu rzetelnych wiadomości dotyczących oceny studiów oraz ustaleniu karier zawodowych osób, które ukończyły Uczelnię. Trwałość takich relacji powinna być budowana już na etapie studiów, a wiedza o prowadzonym badaniu, przekazywana wśród całej społeczności akademickiej. Tylko dzięki aktywnej promocji, mówieniu i przypominaniu młodzieży studiującej o prowadzonym monitoringu oraz przy utwierdzaniu wszystkich absolwentów 26
w przekonaniu, że mają realny wpływ na macierzystą uczelnię, możliwe jest zwiększenie liczby odsyłanych ankiet. Element ten również powinien zostać uwzględniony podczas budowania produktu projektu. 2.4. Wnioski z pogłębionej analizy wyników badań naukowych i instytucjonalnych dotyczących realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych. 2.4.1. Opis zastosowanej metodologii W ramach pogłębionej analizy Desk Research powstało również opracowanie pod tytułem pogłębionej analizy wyników badań naukowych i instytucjonalnych dotyczących realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych. W ramach niniejszego opracowania, dokonano analizy opracowań dostępnych w bazach informacji naukowej. Analizie poddano zarówno piśmiennictwo krajowe jak i zagraniczne. Przeglądu polskiego piśmiennictwa dokonano za pomocą bazy danych Polska Bibliografia Lekarska obejmującej swoim zakresem artykuły z lat 1991-2012. Z bazy danych wyłoniono wszystkie artykuły, które w haśle przedmiotowym, tytule lub w dowolnym słowie opisu zawierały słowa: zawody medyczne, zawody regulowane, absolwenci, absolwent, monitorowanie, rynek pracy, zatrudnienie, monitorowanie absolwentów. Wstępnie wybrano 721 artykułów do dalszej selekcji. Z tej grupy wyłoniono następnie 17 artykułów, które odnosiły się do kwestii monitorowania losów absolwentów. Lista artykułów została zawarta w raporcie z przeprowadzonej analizy (załącznik nr 4). Przeglądu literatury zagranicznej dokonano za pomocą bazy danych Medline największej międzynarodowej bazy danych z zakresu medycyny i nauk pokrewnych. Przeanalizowano dane bibliograficzno-abstraktowe 456 artykułów odnalezionych poprzez kombinacje haseł: graduate, graduates, career, alumnus, alumni. Korzystano także z haseł przedmiotowych MESH: education graduate, medical graduate, nursing graduate, dental graduate, graduate student, career choice. Ograniczono się do tekstów anglojęzycznych. Monitoring losów absolwentów nie jest przedmiotem badań dostępnych w przeszukiwanej bazie danych. Znaleziono jedynie 7 artykułów dotyczących absolwentów. Lista artykułów znajduje się w raporcie z przeprowadzonej analizy (załącznik nr 4). 27
2.4.2. Analiza krajowych opracowań o charakterze naukowym W analizowanych artykułach wyodrębniono trzy grupy podmiotów pozyskujące informacje o losach absolwentów: badacze; absolwenci i stowarzyszenia absolwentów; podmioty odpowiedzialne za staże zawodowe. Z przeprowadzonego przeglądu dostępnych opracowań krajowych nasuwają się następujące wnioski: Badaniem losów absolwentów zajmowali się początkowo sami absolwenci oraz ich stowarzyszenia. Stosowane metody badawcze (głównie ankieta wysyłana pocztą) nie były zestandaryzowane a pomiary były incydentalne. Ankiety wypełniali jedynie członkowie stowarzyszeń absolwentów, co znacznie zmniejszało liczebność badaną, czyniąc grupę mało reprezentatywną. Najczęściej badano absolwentów w pierwszym roku po ukończeniu studiów. Równie często badano absolwentów wiele lat po studiach. Niemniej jednak, badania z drugiej grupy były przeprowadzana na bardzo małych grupach (względem populacji badanych studentów), co utrudniało miarodajne wnioskowanie. Przeprowadzane badania jednoznacznie wskazują, że nie ma ciągłości badań ani jednolitego sposobu monitorowania losów absolwentów. Każdorazowo badania mają charakter jednorazowy. Czasem jest badany jeden rocznik, czasem jest to większa grupa studentów (absolwenci kilku lub kilkunastu kolejnych roczników). Za każdym razem jednak badania te nie są kontynuowane mają charakter jednorazowy. Badacze stosują jedną metodę badawczą kwestionariusze ankietowe. Różnią się one zadawanymi pytaniami (każdy kwestionariusz jest autorski, niestandaryzowany). W zależności od przeprowadzanych badań, współczynnik zwrotu ankiet wynosi od kilkunastu do kilkudziesięciu procent. Kwestionariusze ankiet są dostarczane absolwentom drogą pocztową lub elektroniczną. Nie stosuje się w badaniach zestawu kilku metod na raz. W żadnym z przeprowadzonych badań nie korzystano z gotowych baz danych (jak na przykład baza danych Izby Pielęgniarek i Położnych czy Okręgowych Izb Lekarskich). Żaden z analizowanych artykułów nie opisuje jednolitego sposobu monitorowania losów absolwentów medycznych. 28