Oddział Terenowy w Gdyni Agencja Rynku Rolnego Oddział Terenowy w Gdyni 1
Agencja Rynku Rolnego powstała w 1990 roku. Obecnie jest unijną agencją płatniczą i administruje mechanizmami finansowanymi ze środków Unii Europejskiej, budżetu państwa oraz funduszy promocji produktów rolno-spożywczych. Na terenie województwa pomorskiego zadania Agencji realizuje, powstały w 2003 r., Oddział Terenowy z siedzibą w Gdyni. Działalność oddziału jest zgodna z przypisanym mu zadaniom z zakresu wspólnej polityki rolnej i mechanizmów krajowych. Do najważniejszych należą: programy wspierania konsumpcji ( Owoce i warzywa w szkole i Mleko w szkole ), dopłaty do materiału siewnego oraz obsługa podmiotów wpłacających środki na fundusze promocji. Stale rozwijane są działania związane z promocją produktów rolno-spożywczych oraz działalność edukacyjna w ramach programów prozdrowotnych. Siedziba OT ARR w Gdyni przy ul. Kołłątaja 1
Oddział Terenowy w Gdyni Programy prozdrowotne Owoce i warzywa w szkole oraz Mleko w szkole to programy realizowane przez ARR, nastawione na trwałą zmianę nawyków żywieniowych dzieci i młodzieży. Agencja zapewnia dzieciom dostawy i możliwość konsumpcji świeżych i wartościowych produktów (owoców, warzyw i nabiału) oraz prowadzi dodatkowe działania o charakterze edukacyjnym i promocyjnym. Mają one w efekcie uporządkować i poszerzyć wiedzę w zakresie racjonalnego i zdrowego odżywiania. Przekonuje dzieci i całe środowisko szkolne, w tym także rodziców, do zmiany nawyków, a tym samym uczenia się dobrych praktyk i wzorców żywieniowych. Program Owoce i warzywa w szkole jest realizowany w szkołach podstawowych od 2009 r. W ramach programu uczniowie klas 0-III otrzymują bezpłatnie świeże owoce i warzywa, a także naturalne soki: owocowe, warzywne i owocowo-warzywne. W województwie po- morskim z programu korzysta 100% uprawnionych, tj. ok. 99 tys. dzieci. Za realizację dostaw owoców i warzyw do szkół odpowiada 9 zatwierdzonych w g d y ńsk im OT AR R dos t awców, którzy gwarantują jakość produktów, terminowość dostaw oraz utrzymanie najwyższych standardów sanitarnych. Program Mleko w szkole był uruchomiony wraz z akcesją Polski do UE w 2004 r. Obejmuje dzieci uczęszczające do przedszkoli i szkół podstawowych oraz młodzież gimnazjalną i ponadgimnazjalną. Mleko białe dostarczane do szkół podstawowych jest bezpłatne, pozostałe produkty: mleko smakowe, twarożki, sery i jogurty wymagają współfinansowania przez rodziców. W województwie pomorskim z programu korzysta ok. 710 placówek oświatowych obsługiwanych przez 11 dostawców. Łączna liczba dzieci i młodzieży korzystających z programu w roku szkolnym 2014/2015 wyniosła ponad 162 tys. Liczba dzieci korzystających z programów Mleko w szkole i Owoce i warzywa w szkole w województwie pomorskim 1
Działania edukacyjne Badania ewaluacyjne programu Owoce i warzywa w szkole potwierdzają zwiększający się udział owoców i warzyw w codziennej diecie dzieci. Jednocześnie wskazują na wciąż zbyt niski poziom wiedzy dotyczącej zdrowego odżywiania zarówno dzieci, jak i rodziców badanych dzieci, a także pracowników szkół. Stąd też szereg działań ARR OT w Gdyni propagujących dobre nawyki żywieniowe oraz zdrowy styl życia. Agencja w 2014 r. prowadziła na terenie województwa pomorskiego: Szkolenia dla personelu stołówek szkolnych Ich celem było podniesienie jakości przygotowywanych i serwowanych posiłków oraz promocja najlepszych i zdrowych produktów. Prowadzone w małych grupach (10 15 osób) praktyczne warsztaty, połączone z wykładami kładły nacisk na ograniczenie zawartości tłuszczów w potrawach, zwiększenie udziału składników mineralnych i witamin czy ograniczanie do minimum używania soli w kuchni. W 2014 r. przeprowadzono zajęcia dla 93 intendentek i kucharek z 56 szkół z Gdyni i Sopotu, a rok wcześniej przeszkolono blisko 160 pracowników z 76 szkół podstawowych w Gdańsku. Zajęcia edukacyjne Piramida żywieniowa Dzieci uczestniczące w zajęciach dowiadują się, co to takiego piramida żywieniowa, jak jakość jedzenia wpływa na codzienne funkcjonowanie, z jakich produktów czerpiemy energię, dlaczego tak ważne jest pierwsze śniadanie, dlaczego cukry złożone są lepsze od prostych i jakie korzyści dają spożywane owoce i warzywa oraz czy orzechy i nasiona mogą pomóc w nauce. Wykładowcy włączyli do zajęć część praktyczną, podczas której dzieci za pomocą dostarczonych owoców i nasion komponowały własne racje żywnościowe. Dzieci w trakcie zajęć edukacyjnych Piramida żywieniowa Wykłady dla rodziców W 2014 r. w 10 szkołach na terenie województwa pomorskiego zapoczątkowano innowacyjne w skali kraju wykłady dla rodziców. Wykłady, prowadzone przez zawodowych dietetyków, poruszały tematy dotyczące znaczenia właściwych nawyków żywieniowych w prewencji powstawania chorób cywilizacyjnych oraz roli częstotliwości i dostępności zdrowych produktów w kształtowaniu dobrych nawyków żywieniowych. 2
Oddział Terenowy w Gdyni Dopłaty do materiału siewnego Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego jest dla wielu rolników najtańszym sposobem na zwiększenie plonów przy jednoczesnym uzyskaniu dobrej jakości zbioru. Dodatkowe zalety to: oszczędności w ilości materiału potrzebnego do wysiewu, ograniczenie nakładów pracy przy zaprawianiu własnych nasion, lepsze efekty żywienia zwierząt w gospodarstwie, optymalizacja zabiegów agrotechnicznych. Te wszystkie czynniki powodują, że z roku na rok wzrasta ilość składanych wniosków i wysokość wypłacanych dopłat do materiału siewnego. W momencie uruchomienia mechanizmu w 2007 r. do gdyńskiego OT ARR zgłosiło się zaledwie 847 producentów. W ostatnim sezonie liczba beneficjentów wzrosła do rekordowego poziomu 3750, a uzyskane przez pomorskich rolników wsparcie wyniosło 8,6 mln zł. W województwie pomorskim największą powierzchnię objętą dopłatami zajmują zboża. W 2014 roku łączna powierzchnia zbóż, do której wypłacono dofinansowanie wyniosła prawie 67 tys. ha, z czego pszenica stanowiła 44%, tj. ponad 32 tys. ha. Blisko 4,7 tys. ha obsiano kwalifikowanym materiałem siewnym roślin strączkowych, prawie 2,4 tys. ha obsadzono kwalifikowanymi sadzeniakami ziemniaka. Wysokość wsparcia oraz liczba beneficjentów w poszczególnych powiatach jest adekwatna do areału oraz liczby i wielkości gospodarstw specjalizujących się w produkcji zbóż. Powiaty o największej powierzchni objętej dopłatami w 2014 r. to: człuchowski, słupski, malborski, starogardzki i tczewski. Powierzchnia upraw na terenie województwa pomorskiego obsiana/obsadzona kwalifikowanym materiałem siewnym objetym dopłatami w 2014 roku (ha) 3
Kwotowanie produkcji mleka w latach 2004 2014 Widoczne na Pomorzu zmiany w sektorze mlecznym to przede wszystkim postępujący spadek liczby producentów mleka oraz jednoczesny wzrost wydajności gospodarstw mlecznych. W województwie pomorskim w ciągu 10 lat ubyło 50% dostawców hurtowych. W ostatnim roku kwotowym 2014/2015 do podmiotów skupujących na terenie województwa i poza jego granicami mleko dostarczało 2149 dostawców. W momencie uruchamiania systemu kwotowania w naszym regionie było 4230 aktywnych posiadaczy kwot hurtowych. Jeszcze więcej ubyło dostawców bezpośrednich. Na początku 2015 r. zaledwie 506 producentów z 5655 (niecałe 9%) kontynuowało produkcję i sprzedaż na lokalnym rynku. Średnia kwota przypadająca na jednego dostawcę bezpośredniego w tym okresie wynosiła 5728 kg. Na podstawie danych ARR z ostatniego roku kwotowego 2014/2015 widoczny jest dynamiczny wzrost średniej kwoty hurtowej przypadającej na jedno gospodarstwo. W województwie pomorskim jest to ponad 120 tys. kg w stosunku do ok. 46 tys. kg w 2004 r. (wzrost o 160%). Dynamikę wzrostu produkcji potwierdza też przekroczenie o 5,4% w ostatnim roku kwotowym kwot hurtowych, których suma 31 marca 2015 r. w województwie pomorskim wyniosła 261 mln kg, a dostawy do podmiotów skupujących przekroczyły 275 mln kg. Przez ostatnie 10 lat na Pomorzu zmieniła się także organizacja skupu mleka. Tradycyjnie przynależną zakładom mleczarskim sferę służby rolnej (organizację skupu mleka i działalność doradczą) przejmują powstające grupy producenckie. Obecnie działające w woje- Kwota indywidualna dostaw oraz liczba dostawców hurtowych w woj. pomorskim w roku kwotowym 2014/2015 (w podziale na powiaty) 4
Oddział Terenowy w Gdyni wództwie pomorskim grupy zrzeszają już blisko 25% wszystkich producentów. Proces tworzenia organizacji producenckich będzie niewątpliwie dalej postępował. Jest to powiązane z wprowadzonymi do polskiego porządku prawnego przepisami dot. organizacji producentów zawartymi w tzw. Pakiecie mlecznym. Przepisy dają możliwość tworzenia organizacji producentów, które będą prowadziły zbiorowe negocjacje cen za dostawy mleka przez swoich członków. Te i inne regulacje zawarte w pakiecie mają chronić sektor mleczarski, w tym głównie producentów, przed negatywnymi skutkami odejścia (1 kwietnia 2015 r.) od systemu limitowania produkcji mleka w UE. Fundusze promocji W Polsce obowiązuje od 2009 roku ustawa o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych. W ramach ustawy działa 9 funduszy promocji: mleka, mięsa wieprzowego, mięsa wołowego, mięsa końskiego, mięsa drobiowego, mięsa owczego, ziarna zbóż i przetworów zbożowych, owoców i warzyw oraz ryb. Do gdyńskiego OT co kwartał wpływa ok. 370 deklaracji z czego najwięcej (184) dotyczy Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Wartościowo najbardziej zasilanym funduszem przez pomorskich przedsiębiorców jest Fundusz Promocji Mięsa Wieprzowego (do 215 tys. zł/ kwartał). Tradycyjne przetwory na Targach Ogrodniczych Jesień 2014, Słupsk 2014 r. Wystawa trzody chlewnej dofinansowana z Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego 5
Wystawa bydła mlecznego dofinansowana z Funduszu Promocji Ze środków zdeponowanych na rachunkach funduszy korzystają organizacje branżowe i międzybranżowe reprezentujące producentów i przetwórców. Otrzymane dofinansowanie mogą przeznaczyć m.in. na organizację wystaw, targów i konferencji, prowadzenie działań edukac yjnych i reklamy, wdrażanie programów badawc z ych i działań promocyjnych oraz finansowanie degustacji i pokazów. Wiele wydarzeń finansowanych z funduszy ma miejsce na terenie województwa pomorskiego. Nadzór nad właściwą realizacją działań promocyjnych finansowanych ze środków funduszy promocji sprawują kontrolerzy Oddziału Terenowego ARR w Gdyni. Wsparcie rynku produktów pszczelich 6 Program służy rozwojowi pszczelarstwa poprzez poprawę warunków produkcji i zbytu miodu, a także zwalczanie bardzo groźnej choroby pszczół warrozy. Dodatkowe działania skierowane do branży pszczelarskiej wpływają też na rozwój i utrzymanie równowagi ekologicznej terenów wiejskich. Beneficjentami wsparcia są gospodarstwa pasieczne zarejestrowane u powiatowych lekarzy weterynarii. Pszczelarze mogą występować o wsparcie poprzez swoje organizacje: związki, zrzeszenia, stowarzyszenia, spółdzielnie, grupy producentów, a także jednostki naukowo-badawcze, z którymi współpracują. Szacuje się, że każdego roku w województwie pomorskim z pomocy korzysta ponad 1400 pszczelarzy.
Oddział Terenowy w Gdyni Obecnie realizowany jest 3-letni Krajowy Program Wsparcia Pszczelarstwa na lata 2013 2016. W ramach programu pomorskie organizacje pszczelarskie skorzystają z dopłat na zakup: pszczół, sprzętu pszczelarskiego, leków i lawet do transportu uli. Ponadto pszczelarze wykorzystują wsparcie na szkolenia i materiały instruktażowe. Dodatkowo laboratoria otrzymują dotacje na zakup sprzętu i wykonywanie analiz miodu, a jednostki rozwojowe dzięki środkom z programu będą wdrażać programy naukowo-badawcze. Po rozpatrzeniu projektów przez komisję złożoną z przedstawicieli MR i RW i ARR oraz po dokonaniu koniecznych przesunięć środków pomiędzy poszczególnymi kierunkami wsparcia, Agencja zawarła z podmiotami uprawnionymi umowy. W sezonie 2013/2014 łączne wsparcie wypłacone pomorskim pszczelarzom wyniosło ponad 1 mln zł. Wsparcie sektora pszczelarskiego w sezonie 2013/14 w województwie pomorskim Przedmiot wsparcia Wartość (zł) Szkolenia 19 504 Zakup leków do zwalczania warrozy Zakup lawet do przewozu uli 341 577 45 862 Zakup pszczół 213 256 Zakup sprzętu pszczelarskiego Analizy laboratoryjne 450 855 4470 Razem 1 075 524 Pasieka Pomorskiego Centrum Pszczelarstwa w Lubaniu korzystająca ze wsparcia na zakup leków do zwalczania warrozy. 7
Wsparcie żywności tradycyjnej Agencja Rynku Rolnego prowadzi szereg działań wspierających producentów żywności tradycyjnej i regionalnej. Kaszubi, najbardziej liczni rdzenni mieszkańcy Pomorza, jak również inne grupy etniczne (Kociewiacy, Borowiacy czy Żuławiacy) słyną z bogactwa oraz różnorodności tutejszej kuchni. Dumą regionu jest liczba produktów tradycyjnych zarejestrowanych w Ministerstwie Rolnictwa (160 w kwietniu 2015 r.). Pielęgnując dziedzictwo kulinarne Pomorza, odwieczne miejscowe tradycje, receptury i technologie, Agencja Rynku Rolnego proponuje różne formy wsparcia. Jednym z takich działań są organizowane, już po raz trzeci, wykłady i warsztaty dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. W specjalnych zajęciach dotyczących znajomości kuchni tradycyjnej w 2014 r. uczestniczyło ponad 500 uczniów z 10 pomorskich szkół, które kształcą kucharzy. To oni w przyszłości, jako szefowie kuchni znanych pomorskich i trójmiejskich restauracji, będą kultywować i promować dziedzictwo kulinarne Pomorza. Uczestnicy warsztatów ARR Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Kłaninie OT ARR w Gdyni systematycznie angażuje się w wiele wydarzeń organizowanych przez partnerów zewnętrznych. Ściśle współpracujemy z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, Samorządem Wojewódzkim i Lokalnym, licznymi organizacjami i podmiotami prywatnymi. Współpraca zawsze dotyczy priorytetów ARR, czyli wspierania różnych produktów i grup produktów, które łączy wspólny mianownik: tradycja i najwyższa jakość. Kaszubski chleb owsiany. Targi rolno-przemysłowe w Lubaniu Na wielu regionalnych imprezach Agencja wspiera gospodarstwa ekologiczne, producentów miodu, przedsiębiorstwa i drobnych wytwórców specjalizujących się w produkcji żywności regionalnej. Czynnie uczestniczymy w Festiwalu Żurawiny czy Święcie Gęsi. Na licznych targach i świętach nagradzamy Koła Gospodyń Wiejskich, organizacje pozarządowe, lokalne stowarzyszenia i osoby prywatne, które czynnie uczestniczą w rozwijaniu produkcji żywności tradycyjnej i regionalnej w naszym regionie. 8
Oddział Terenowy w Gdyni Wspieranie produktów rybołówstwa Z wielu działań, które w 2014 roku służyły wspieraniu żywności tradycyjnej i regionalnej, na uwagę zasługują te związane z produktami rybnymi. Położenie województwa pomorskiego sprawia, że rybołówstwo morskie, jak i śródlądowe, jest bardzo ważną dziedziną, z której utrzymuje się wiele pomorskich rodzin. Notowany od kilku lat w Polsce wzrost spożycia produktów rybnych na jednego mieszkańca jest wciąż zbyt mały. Gdyński Oddział ARR w ubiegłym roku przygotował cykl pokazów kulinarnych i warsztaty wędzenia ryb. Oba działania w dużej części zrealizowane zostały we współpracy z Lokalnymi Grupami Rybackimi, działającymi na terenie województwa pomorskiego. i znaczenia w miejscowej tradycji kulinarnej i powiązań z regionem. Pokazy, które miały miejsce w okresie wakacyjnym, obserwowało kilka tysięcy osób, w tym wielu turystów spoza województwa. Każdy mógł spróbować i na nowo odkryć tradycyjne pomorskie rybne smaki. Drugi cykl promujący sektor rybny na Pomorzu w 2014 roku warsztaty wędzenia skierowany był do węższej grupy odbiorców: właścicieli małych komercyjnych wędzarni i restauracji. Szybko okazało się, że zainteresowanie jest znacznie większe, a w szkoleniach chętnie uczestniczą właściciele gospodarstw agroturystycznych, pensjonatów oraz wielu zwykłych amatorów domowych wędzonek. Przygotowane pstrągi do wędzenia Pokazy kulinarne promowały tradycyjne pomorskie smaki. Oparto je na potrawach rybnych z rodzimych gatunków ryb morskich, słodkowodnych oraz hodowlanych. W menu znalazły się zupy rybne, sałatki i potrawki rybne oraz przekąski z ryb solonych i wędzonych. Pokazy zawierały dwa bardzo istotne elementy edukacyjne. Pierwszym była praktyczna nauka sposobów przygotowania i podawania danej potrawy. Drugi, być może ważniejszy, to przekazanie wiedzy dotyczącej historii potraw Efekt końcowy warsztatów wędzenia Mało skomplikowane urządzenia i budowle do wędzenia, większa dostępność surowca szczególnie na terenach przybrzeżnych i na pojezierzach sprawiają, że warto propagować te metody przyrządzania potraw. W trakcie warsztatów uczestnicy nabywali praktycznych umiejętności wędzenia, a także uczyli się przyrządzania różnych potraw bazujących na wędzonych pstrągach, łososiach, karpiach i innych rodzimych gatunkach ryb przydatnych w wędzarnictwie.
Agencja Rynku Rolnego e-mail: gdynia@arr.gov.pl Dyrektor Eugeniusz Dańczak tel. 58 66 94 300 Zastępca Dyrektora tel. 58 66 94 300 Sekretariat: Sekcje: Oddział Terenowy w Gdyni ul. Kołłątaja 1 81-332 Gdynia www.arr.gov.pl tel. 58 66 94 300 faks 58 66 98 321 Sekcja Finansowo-Księgowa tel. 58 66 94 305 Sekcja Administracji tel. 58 66 94 308 Sekcja Kontroli Technicznych tel. 58 66 94 323 Sekcja Interwencji tel. 58 66 94 318 Sekcja Kwotowania Produkcji Mleka tel. 58 66 94 325 Sekcja Informacji i Promocji tel. 58 66 94 326 Agencja Rynku Rolnego Centrala ul. Nowy Świat 6/12 00-400 Warszawa od lipca 2015 r. zmiana siedziby: ul. Karolkowa 30 01-207 Warszawa Telefoniczny Punkt Informacyjny 22 661 72 72 ARR kwiecień 2015 ISBN 978-83-64002-64-9 Broszura ma charakter wyłącznie informacyjny. ARR zastrzega, że publikacja ta nie stanowi oferty kierowanej 10 do beneficjentów ani nie jest zobowiązaniem ARR do działań mogących wynikać z treści broszury.