Agencja Rynku Rolnego

Transkrypt

1 Oddział Terenowy w Olsztynie Agencja Rynku Rolnego Oddział Terenowy w Olsztynie 1

2 25 lat wspieramy sektor rolno-spożywczy Andrzej Milkiewicz, Dyrektor OT ARR w Olsztynie Agencja Rynku Rolnego już 25. rok prowadzi w interesie producentów i konsumentów działania na rzecz stabilizacji polskiego rynku rolnego. Od początku przed Agencją stanęły najtrudniejsze zadania: wsparcie budowy gospodarki rynkowej produktów rolnych i spożywczych, stabilizacja sytuacji na rynku rolno- -żywnościowym. Patrząc z perspektywy ćwierćwiecza, wydaje się, że transformacja polskiego rolnictwa i przemysłu spożywczego się udała, poczyniono ogromny postęp w zakresie metod produkcji, w y- posażenia oraz posiadanych umiejętności i wiedzy. Do 2004 roku Agencja Rynku Rolnego realizowała zadania na nią nałożone w oparciu o środki krajowe głównie poprzez interwencję na rynkach głównych produktów rolno- -spożywczych, tj. zbóż, wieprzowiny, wołowiny, masła i odtłuszczonego mleka w proszku, była też odpowiedzialna za utrzymanie niezbędnych dla bezpieczeństwa kraju rezerw państwowych. Od 2004 roku większość działań realizowana jest w ramach wspólnej polityki rolnej, a źródłem ich finansowania jest głównie budżet unijny. Nadal jednak niektóre z nich finansowane są wyłącznie z budżetu krajowego lub znacznie z niego dofinansowywane. Na skutek kryzysów na rynkach światowych, embarga nakładanego na produkty pochodzące ze wspólnoty oraz zawirowań na rynku wewnętrznym spowodowanych wystąpieniem różnego rodzaju chorób, podstawowe działania ARR i innych agencji płatniczych nie zawsze są wystarczające. Z tego powodu Komisja Europejska uruchamia specjalne formy wsparcia kryzysowego, których realizatorem w Polsce jest Agencja Rynku Rolnego. W samym tylko 2014 roku trzeba było dwukrotnie sięgnąć do tych nadzwyczajnych metod wspierania rolnictwa i przetwórstwa rolno- -spożywczego. W pierwszej połowie 2014 roku, w związku z wystąpieniem na terenie Podlasia afrykańskiego pomoru świń (ASF), Agencja wypłacała pomoc producentom trzody z rejonu objętego restrykcjami. Natomiast wprowadzone embargo na wwóz na teren Federacji Rosyjskiej produktów rolno-spożywczych wyprodukowanych w Unii Europejskiej, USA, Norwegii i Australii spowodowało konieczność uruchomienia kryzysowego wsparcia dla producentów owoców i warzyw.

3 Oddział Terenowy w Olsztynie Od akcesji Polski do Unii Europejskiej Agencja wypłaciła beneficjentom korzystającym ze wsparcia w sektorze rolno-spożywczym kwotę 11,8 mld zł. Wydawała średniorocznie ponad 300 tys. decyzji administracyjnych dotyczących zarówno mechanizmów finansowych, jak i szeregu innych działań nieskutkujących wypłatami dla beneficjentów. Ponadto w ramach realizacji programu pomocy żywnościowej od 2004 r. przekazano ogółem 926 tys. ton artykułów spożywczych o wartości 2,4 mld zł, które każdego roku trafiały do 3,5 mln najuboższych osób. Szeroko zakrojone działania informacyjne ARR umożliwiają beneficjentom dostęp do warunków uczestnictwa w administrowanych przez ARR mechanizmach. Agencje płatnicze UE, w tym Agencja Rynku Rolnego, reagują na zmiany WPR, aby w sposób profesjonalny wspomagać zarówno sektor rolno-żywnościowy, jak i poszczególnych beneficjentów. Również okres programowania WPR na lata stawia przed Agencją Rynku Rolnego nowe zadania i nowe wymagania, które będziemy realizować, mając na uwadze interes producentów żywności i konsumentów. Zachęcam Państwa do szczegółowego zapoznania się z zakresem i wynikami pracy Oddziału Terenowego ARR w Olsztynie w 2014 roku przedstawionymi w niniejszej publikacji. Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych Agencja Rynku Rolnego realizuje unijne programy Mleko w szkole oraz Owoce i warzywa w szkole, które oprócz wspierania konsumpcji zdrowej żywności wpływają na kształtowanie właściwych nawyków żywieniowych wśród dzieci i młodzieży. Zaletą tych programów jest możliwość spożywania wartościowych produktów w gronie rówieśników, co jest bardzo silnym bodźcem determinującym wybory oraz zachowania. Zdrowe odżywianie oraz aktywność fizyczna to bardzo istotne elementy zapobiegające problemom nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Warsztaty edukacyjne dla przedszkolaków dotyczące zasad zdrowego żywienia, Olsztyn 2014 r. 1

4 Agencja Rynku Rolnego realizuje w Polsce program Mleko w szkole od przystąpienia do Unii Europejskiej. W ramach programu przedszkolaki i uczniowie spożywają mleko białe, mleko smakowe, twarożki, sery i jogurty. Produkty te otrzymują bezpłatnie lub po cenach znacznie niższych niż rynkowe. Polska plasuje się w czołówce krajów UE pod względem ilości mleka i jego przetworów spożytych w placówkach oświatowych oraz pod względem pozyskiwania środków finansowych z budżetu UE na to działanie. Od uru- Mleko w szkole chomienia programu w roku szkolnym 2004/2005 odnotowano prawie czterokrotny wzrost liczby dzieci oraz niemal trzykrotny wzrost liczby placówek oświatowych korzystających z programu w woj. warmińsko-mazurskim. W roku szkolnym 2013/14 w naszym województwie dzieci spożywało mleko i jego przetwory w 536 placówkach oświatowych uczestniczących w programie. Do końca roku szkolnego 2013/2014 uczniowie spożyli ponad 19 mln kg produktów mlecznych, co stanowiło ok. 75 mln szklanek mleka. Liczba dzieci i placówek oświatowych biorących udział w programie Mleko w szkole w woj. warmińsko-mazurskim w okresie: wrzesień 2004 r. czerwiec 2014 r. Owoce i warzywa w szkole Zainteresowanie programem Owoce i warzywa w szkole w Polsce oraz krajach członkowskich UE z roku na rok wzrasta. Uczestniczą w nim uczniowie z klas I-III szkół podstawowych, a od roku szkolnego 2014/2015 również dzieci realizujące obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego zorganizowanego w szkołach podstawowych. Celem programu jest propagowanie zdrowego odżywiania poprzez działania edukacyjne oraz zachęcanie dzieci do codziennego jedzenia owoców i warzyw (np. przez spożywanie, otrzymywanych bezpłatnie w ramach programu, porcji świeżych owoców i warzyw, soków owocowych, warzywnych i owocowo-warzywnych). 2

5 Oddział Terenowy w Olsztynie Liczba dzieci i placówek oświatowych uczestniczących w programie Owoce i warzywa w szkole w woj. warmińsko-mazurskim Liczba szkół uczestniczących w programie Owoce i warzywa w szkole wzrosła ze 148 w pierwszym semestrze roku szkolnego 2009/2010 do 461 placówek w drugim semestrze roku szkolnego 2014/2015, tj. ponad trzykrotnie. Zwiększyła się również liczba dzieci korzystających z udostępnianych owoców i warzyw z 15 tys. w pierwszym semestrze roku szkolnego 2009/10 do blisko 53 tys. w drugim semestrze roku szkolnego 2014/15. W ramach programu w ciągu pięciu lat szkolnych 2009/ /14 wypłacono dostawcom owoców i warzyw z woj. warmińsko-mazurskiego 18 mln zł, natomiast w skali kraju na realizację tego działania 230 mln zł. Badania wykazują, że program ma wpływ nie tylko na ilość owoców i warzyw spożywanych przez dzieci, lecz także na ich wiedzę o zdrowym odżywianiu oraz na postawy rodziców związane z żywieniem dzieci. Agencja Rynku Rolnego w ramach działań edukacyjnych i promocyjnych, które są istotnym elementem obu programów, w roku 2014 zorganizowała wraz z partnerami kolejną już edycję wojewódzkiej imprezy sportowej Jem owoce, piję mleko w życiu zajdę daleko. Uczestniczyło w niej 3500 dzieci z placówek oświatowych z woj. warmińsko-mazurskiego. Projekt został również doceniony przez Komisję Europejską, która umieściła go w Katalogu najlepszych praktyk w dziedzinie komunikacji dobre przykłady projektów złożonych w latach W maju 2015 r. będzie realizowana już czwarta edycja tej imprezy. Trzecia edycja imprezy sportowej Jem owoce, piję mleko w życiu zajdę daleko, Olsztyn 2014 r. 3

6 Wsparcie producentów rolnych Zwiększenie efektywności produkcji ziarna zbóż, roślin strączkowych i ziemniaków oraz poprawa jakości żywności dzięki wykorzystaniu postępu biologicznego w rolnictwie to cel przyświecający realizacji krajowego mechanizmu dopłat do materiału siewnego. Agencja Rynku Rolnego od 2007 r. wspiera finansowo producentów rolnych poprzez rekompensowanie im części kosztów zakupionego i zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany w ramach pomocy de minimis w rolnictwie. Największą kwotę dopłat w ramach pomocy de minimis w woj. warmińsko- -mazurskim wykorzystali rolnicy z powiatu iławskiego i nowomiejskiego. Najmniejszy udział w wykorzystaniu środków na dopłaty do materiału siewnego w roku 2014 mieli rolnicy z powiatów szczycieńskiego i gołdapskiego. W ramach administrowania mechanizmem Wsparcie rynku produktów pszczelich w roku 2013/14 zawarto z podmiotami uprawnionymi na obszarze woj. warmińsko-mazurskiego 30 umów na ogólną kwotę dofinansowania 1,25 mln zł. Największe dofinansowanie Kwota dopłat w tys. Dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego z podziałem na powiaty woj. warmińsko-mazurskiego w 2014 r. Producenci korzystający z możliwości dofinansowania materiału siewnego wprowadzają do uprawy nowe odmiany, które charakteryzują się lepszą odpornością na czynniki chorobotwórcze oraz wyższą wydajnością i jakością uzyskiwanych plonów. Ogólna kwota dopłat do materiału siewnego przekazana rolnikom woj. warmińsko- -mazurskiego wyniosła ponad 36 mln zł. dotyczyło zakupu leków przeciw warrozie, zakupu sprzętu pszczelarskiego oraz zakupu matek pszczelich i odkładów. W związku z embargiem na wwóz produktów rolno-spożywczych z krajów Unii Europejskiej, nałożonym przez Federację Rosyjską w 2014 roku, polscy producenci stanęli przed poważnym problemem dotyczącym zbytu swoich produktów. Komisja Europejska 4

7 Oddział Terenowy w Olsztynie uruchomiła wsparcie dla producentów owoców i warzyw w wysokości 125 mln euro. Pomoc ta była przeznaczona dla producentów z całej Europy. Z pierwszej transzy pomocy w województwie warmińsko-mazurskim skorzystało 10 producentów warzyw i owoców. W ramach działania wycofano z rynku na bezpłatną dystrybucję do organizacji charytatywnych oraz innych jednostek uprawnionych ponad 80 ton głównie jabłek i pomidorów oraz w formie niezbierania produktów z powierzchni 46 hektarów upraw polowych i pod osłonami o łącznej masie 2300 ton. Producenci warzyw i owoców z Warmii i Mazur, którzy złożyli wnioski w ramach pierwszej transzy pomocy, otrzymali wsparcie w kwocie 364 tys. zł. Dostarczanie żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej Europejski Program Pomocy Żywnościowej był realizowany przez Agencję Rynku Rolnego od akcesji Polski do Unii Europejskiej. W nowej pespektywie budżetowej zgodnie z decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 223/2014 ustąpił on miejsca Europejskiemu Funduszowi Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD). W Polsce jego cele są realizowane w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa Organizacje charytatywne: Polski Czerwony Krzyż, Federacja Polskich Banków Żywności oraz Polski Komitet Pomocy Społecznej, z którymi ARR podpisała umowy, będą za pośrednictwem regionalnych i lokalnych partnerów rozdzielać potrzebującym artykuły spożywcze i produkty żywnościowe dostarczone im przez Agencję Rynku Rolnego. Z pomocy skorzysta ok. 2,5 mln osób w najtrudniejszej sy tuacji, spełniających określone warunki i kryteria dochodowe przede wszystkim osoby i rodziny korzystające ze wsparcia ośrodków pomocy społecznej. Realizacja Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa finansowana jest w 85% ze środków UE i w 15% z polskiego budżetu. W ramach programu poza artykułami żywnościowymi dla beneficjentów przewidziane są również działania towarzyszące mające na celu m.in. aktywizację osób w przeciwdziałaniu deprywacji materialnej czy wzmacnianie samodzielności i kompetencji w prowadzeniu gospodarstwa domowego. 5

8 Promocja żywności Ograniczanie bezpośrednich działań interwencyjnych na rynkach produktów rolnych oraz liberalizacja handlu międzynarodowego w ramach porozumień WTO już od kilku lat wymagały od administracji publicznej wsparcia rodzimych przedsiębiorców w poszukiwaniu nowych rynków zbytu. Afrykański pomór świń (ASF), który dotarł w ubiegłym roku do Polski i krajów bałtyckich oraz rosyjskie embargo na produkty rolno-spożywcze wyprodukowane na terenie Unii Europejskiej jeszcze mocniej pokazały, że taka pomoc jest wręcz niezbędna. Stąd też działania wspierające promocję polskiej żywności na wewnętrznym wspólnotowym rynku oraz poza granicami UE wyrastają na główny obok płatności w ramach Wspólnej Polityki Rolnej motor rozwoju polskiego rolnictwa. Pomimo wspomnianych trudności wartość polskiego eksportu w 2014 roku przekroczyła 21,3 mld euro, a dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi wyniosło rekordowe 6,5 mld euro. Działania Agencji Rynku Rolnego wspierające promocję rodzimej żywności to: 1. Wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych (kampanie branżowe). Od 2004 roku na realizację 29 kampanii wydatkowano ponad 182 mln zł. W samym tylko 2014 roku współfinansowano 13 branżowych kampanii promocyjno-informacyjnych. 2. Obsługa funduszy promocji produktów rolno-spożywczych. Gąsek staropolski na stoisku podczas regionalnego finału konkursów Smak Warmii, Mazur i Powiśla, Lidzbark Warmiński 2014 r. Realizacja działań wspierających promocję spożywczych produktów rynkowych wiąże się z potrzebą pozyskiwania stosownych środków, które zgodnie z ustawą o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych wpłacane są przez przedsiębiorców na odrębne dla każdego funduszu konta prowadzone przez Agencję Rynku Rolnego. Ze zgromadzonych środków na promocję mogą korzystać ogólnokrajowe związki i organizacje branżowe. Z dziewięciu obsługiwanych przez ARR funduszy promocji produktów rolno- -spożywczych wypłacono do końca 2014 roku kwotę ok. 290,4 mln zł. Na obszarze woj. warmińsko-mazurskiego zarejestrowanych jest 248 przedsiębiorców. Złożone w olsztyńskim Oddziale Terenowym deklaracje wpłat objęły w 2014 roku kwotę ponad 3,7 mln zł. 3. Działanie 133 Działania promocyjne i informacyjne w ramach PROW Skierowane jest ono do grup producentów żywności wytwarzanej w uznanych systemach jakości: 6

9 Oddział Terenowy w Olsztynie wspólnotowych: Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne, Gwarantowana Tradycyjna Specjalność, Rolnictwo ekologiczne, krajowych: Integrowana Produkcja IP, Jakość Tradycja i Quality Meat Program QMP. W ramach nowego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata przewidziana jest kontynuacja wsparcia, jako jedno z dwóch poddziałań działania Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych. Przedsiębiorcy zainteresowani tą formą wparcia będą mogli składać wnioski do Agencji Rynku Rolnego po wejściu w życie stosownych aktów prawnych i ogłoszeniu naboru do tego poddziałania. Promocja eksportu polskich produktów na rynkach zagranicznych. ARR odpowiadała w 2014 roku za organizację polskich stoisk podczas najważniejszych imprez targowych na całym świecie, w tym m.in w: Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Rosji, Hongkongu, Chinach, Algierii, Kanadzie, Niemczech i we Francji. Promocja żywności wysokiej jakości na rynku krajowym. W ubiegłym roku Oddział Terenowy w Olsztynie aktywnie uczestniczył razem z samorządem województwa warmińsko-mazurskiego w wydarzeniach z Kalendarza imprez promujących żywność naturalną, tradycyjną, regionalną i lokalną województwa warmińsko-mazurskiego w 2014 roku, które odbywały się w różnych miastach naszego regionu. 4. Działania ustawowe w zakresie promocji produktów rolnych i rolno-spożywczych, w szczególności produktów rolnictwa ekologicznego, produktów regionalnych i tradycyjnych oraz innych wytwarzanych w ramach uznanych systemów gwarantowanej jakości żywności. Programy, które są realizowane w tym segmencie wsparcia, można podzielić na dwa główne kierunki: Dyrektor OT w Olsztynie Andrzej Milkiewicz wręcza nagrody laureatom III edycji konkursu Skarby Europy zaklęte w szkle, Olsztyn 2014 r. Zajęcia dla uczniów szkół o profilu rolniczym w Laboratorium Zwierzęcym Katedry Hodowli Owiec i Kóz Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2014 r. W 2014 roku OT ARR w Olsztynie brał również czynny udział w wydarzeniach promocyjnych organizowanych przez Warmińsko-Mazurską Izbę Rolniczą i Krajowy Związek Grup Producentów Rolnych Izbę Gospodarczą. We wrześniu ubiegłego roku OT w Olsztynie przeprowadził na terenie Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 7

10 agroturystyczne. Celem warsztatów było przekazanie wiedzy o wykorzystaniu lokalnych surowców, w tym także wyprodukowanych we własnym gospodarstwie, do sporządzania regionalnych i tradycyjnych potraw dla turystów. Warsztaty kulinarne dla osób prowadzących gospodarstwa agroturystyczne, Brożówka 2014 r. w Olsztynie zajęcia edukacyjne dla uczniów szkół o profilu rolniczym z Dobrocina, Karolewa, Ostródy i Smolajn na temat wartości kulinarnej i wykorzystania produktów wytwarzanych z mięsa oraz mleka owiec i kóz. Podczas zajęć młodzież miała okazję nie tylko wysłuchać wykładu, lecz także zobaczyć żywe zwierzęta w Laboratorium Zwierzęcym Katedry Hodowli Owiec i Kóz oraz dokonać degustacji i poznać walory smakowe produktów kozich i owczych. W szkołach gastronomicznych w Olsztynie, Elblągu, Szczytnie i Ełku przeprowadziliśmy w 2014 roku zajęcia dla nauczycieli, uczniów i rodziców poświęcone praktycznemu wykorzystaniu w gastronomii i gospodarstwie domowym drobiu pływającego. Wykłady oraz pokazy kulinarne wykorzystujące kaczki i gęsi do przyrządzania tradycyjnych potraw według regionalnych przepisów przeprowadzone zostały przez mistrza sztuki kulinarnej Łukasza Konika. W październiku ubiegłego roku na terenie dwóch gospodarstw agroturystycznych w Brożówce i Zastawnie OT w Olsztynie zorganizował warsztaty dla osób prowadzących gospodarstwa 8 Jak ciekawe i smaczne potrawy można przygotować z owoców i warzyw mogły się przekonać dzieci z Przedszkola Miejskiego nr 5 w Olsztynie podczas zorganizowanych przez OT w Olsztynie warsztatów, w trakcie których przedszkolaki z najstarszych grup samodzielnie przyrządzały sałatki, soki oraz gofry szpinakowe z owocami. W 2015 r. Oddział Terenowy w Olsztynie zamierza kontynuować działania na rzecz promocji żywności tradycyjnej i regionalnej. W związku z tym ARR zorganizuje pokazy kulinarne podczas V Ogólnopolskiego Festiwalu Serów Farmerskich i Tradycyjnych w Lidzbarku Warmińskim oraz finału Dziedzictwo Kulinarne Warmii, Mazur i Powiśla na Zamku w Olsztynie. Przeprowadzi również zajęcia dla uczniów szkół rolniczych na temat wartości kulinarnej i wykorzystania produktów wytwarzanych z mięsa i mleka owiec i kóz oraz ryb. Jesienią 2015 r. odbędą się także warsztaty kulinarne dla uczniów, rodziców Pokaz kulinarny w szkole gastronomicznej dot. przyrządzaniatradycyjnych potraw z kaczek i gęsi według regionalnych przepisów, Szczytno 2014 r.

11 Oddział Terenowy w Olsztynie i nauczycieli zawodu szkół gastronomicznych i rolniczych z kierunkiem gastronomicznym oraz warsztaty kulinarne dla osób prowadzących gospodarstwa agroturystyczne. Pojawimy się również w przedszkolach, aby najmłodsi mogli poznać tajniki zdrowego odżywiania. Wzorem lat ubiegłych OT w Olsztynie wesprze finał X edycji konkursu Smaki Warmii, Mazur oraz Powiśla na stołach Europy, finał regionalny konkursów Smak Warmii, Mazur i Powiśla, finał IV edycji konkursu Skarby Europy zaklęte w szkle a także Międzyszkolny Ogólnopolski Konkurs Kulinarny Smaki Wsi, który już po raz czwarty odbędzie się w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Karolewie. Działania informacyjne Wśród zadań Agencji Rynku Rolnego jest efektywne przekazywanie informacji o zakresie programów i działań ARR skierowanych do jej obecnych i przyszłych beneficjentów. Stąd ważne jest, aby we właściwym czasie i w zrozumiały sposób adresaci uzyskali wiedzę o tym, jakie działania należy podjąć, by zostać uczestnikiem mechanizmów administrowanych przez ARR. Oddział Terenowy ARR w Olsztynie uczestniczy w różnych spotkaniach z producentami rolnymi, które odbywają się na terenie woj. warmińsko- -mazurskiego. OT organizuje także konferencje, seminaria i szkolenia, podczas których uruchamia stoiska informacyjno-konsultacyjne. Ze względu na duże rozproszenie beneficjentów Agencji informacje dotyczące działań ARR przekazywane są także za pośrednictwem radia, lokalnej telewizji i prasy. W ramach współpracy z placówkami oświatowymi Oddział Terenowy w Olsztynie organizuje spotkania informacyjne z młodzieżą szkół o profilu rolniczym i gastronomicznym. Główną grupę słuchaczy stanowią uczniowie Zespołów Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Dobrocinie i Karolewie. Stoisko informacyjne OT ARR podczas Targów Rolnych Agro-Power Mazury, Ostróda 2014 r. Spotkanie informacyjne w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego, Dobrocin 2014 r.

12 Agencja Rynku Rolnego Oddział Terenowy w Olsztynie olsztyn@arr.gov.pl Agencja Rynku Rolnego Centrala ul. Nowy Świat 6/ Warszawa ul. Partyzantów 1/ Olsztyn Dyrektor Andrzej Milkiewicz tel Sekretariat: tel faks Sekcje: Sekcja Finansowo-Księgowa tel Sekcja Administracji tel Stanowisko ds. Teleinformatyki tel Sekcja Kontroli Technicznych tel Sekcja Interwencji tel Sekcja Kwotowania Produkcji Mleka tel Sekcja Informacji i Promocji tel Stanowisko ds. Obsługi Prawnej tel Telefoniczny Punkt Informacyjny od lipca 2015 r. zmiana siedziby: ul. Karolkowa Warszawa ARR kwiecień 2015 ISBN Broszura ma charakter wyłącznie informacyjny. ARR zastrzega, że publikacja ta nie stanowi oferty kierowanej 10 do beneficjentów ani nie jest zobowiązaniem ARR do działań mogących wynikać z treści broszury.