Materiały na koło zainteresowaƒ Karpatolandia w drówki po polskich Karpatach. Planszowa gra dydaktyczna scenariusz Karpatolandia wędrówki po polskich Karpatach. Planszowa gra dydaktyczna Marianna Bugdał Podstawa programowa Uczeń: 7.1 rozpoznaje na mapie wybrane góry 7.2 charakteryzuje wybrane krajobrazy 7.4 wymienia formy ochrony przyrody 7.5 wymienia walory turystyczne wybranego regionu Polski Cele zajęć Uczeń: zna i rozpoznaje elementy środowiska gór wysokich rozwija umiejętności posługiwania się mapą dostrzega i rozumie związki między elementami środowiska interpretuje treści odszukane w materiałach źródłowych kształci umiejętności dobierania i wyszukiwania informacji z różnych źródeł Środki dydaktyczne kolorowa plansza do gry pt. Karpatolandia, która znajduje się w teczce Przyroda kostka do gry, pionki instrukcja do gry (załącznik 1, s. 125) karty z pytaniami (załącznik 2, s. 126 127) karta odpowiedzi (załącznik 3, s. 128) karta pracy 1, s. 129 130 atlas geograficzny Polski dostęp do internetu, encyklopedia Metody operatywna praca z kartą pracy, atlasem, podręcznikiem gra planszowa Formy pracy zespołowa Liczba uczniów 3 osoby lub 2 drużyny i obserwator Czas pracy 2 x 45 minut Rozwijamy zdolnoêci matematyczne i przyrodnicze www.raabe.com.pl 123 11p.indd 123 12-05-07 14:17
scenariusz Materiały na koło zainteresowaƒ Karpatolandia w drówki po polskich Karpatach. Planszowa gra dydaktyczna Przed zajęciami należy przygotować tyle zestawów do gry, ile jest grup Przebieg zajęć Budzenie zainteresowania Nauczyciel proponuje lekcję w formie gry dydaktycznej, zwraca uwagę, że jest to rodzaj ćwiczenia umysłu. Wiedzę nabywa się w przyjemny sposób i szybciej się ją przyswaja, a także na dłużej pozostaje w pamięci. Realizowanie Zadanie 1 Nauczyciel dzieli uczniów na zespoły 3-osobowe. Rozdaje grupom zestawy do gry i prosi o dokładne przeczytanie instrukcji. Zachęca do rywalizacji w zdobywaniu wiedzy. Wyciąganie wniosków Zadanie 1 Po skończonej grze nauczyciel gratuluje zwycięzcy. Uczniowie otrzymują kartę pracy 1 i rozwiązują zadania. Odpowiedzi do zadania 1 na karcie pracy 1: 1) 1300 km, 2) Zewnętrzne, 3) Rysy, 4) granitów, 5) U-kształtne, 6) turnie, 7) Morskie Oko, 8) Czorsztyńskie i Rożnowskie, 9) krasowe, 10) klimatycznej, 11) regla dolnego, 12) kozice i świstaki, 13) np. kierpce, ciupagi, oscypki, kożuchy. 124 www.raabe.com.pl Rozwijamy zdolnoêci matematyczne i przyrodnicze 11p.indd 124 12-05-07 14:17
Materiały na koło zainteresowaƒ Karpatolandia... Instrukcja do gry załącznik 1 Instrukcja do gry Zasady gry 1) Do rozegrania pojedynku potrzebna jest: kolorowa plansza, kostka do gry, dwa pionki, karta pytań i karta odpowiedzi. 2) W grze bierze udział trzech graczy. Dwóch graczy rozgrywa pojedynek, trzeci gracz jest obserwatorem, który odczytuje pytania z listy, sprawdza prawidłowe odpowiedzi, obserwuje przebieg gry i rozstrzyga spory. 3) Gra rozpoczyna się na planszy na polu 1 z napisem START. 4) Grę rozpoczyna uczestnik, który wyrzuci kostką większą liczbę punktów. Ustawia swój pionek na polu 1 i przemieszcza się do przodu o tyle pól, ile oczek wyrzuci na kostce do gry. 5) Jeżeli gracz znajdzie się na polu oznaczonym rysunkiem, musi odpowiedzieć na pytanie z listy pytań (załącznik 2). Obserwator zadaje po kolei pytania i sprawdza poprawność odpowiedzi w karcie (załącznik 3). 6) Dobra odpowiedź pozwala na kolejny rzut kostką i ruch na planszy. 7) W przypadku złej odpowiedzi zawodnik cofa się o liczbę punktów wyrzuconych kostką. Do gry przystępuje wówczas drugi zawodnik i postępuje zgodnie z ustalonymi zasadami. 8) Gra zostaje zakończona, gdy jeden z graczy dotrze swoim pionkiem do pola 53 oznaczonego napisem META. Rozwijamy zdolnoêci matematyczne i przyrodnicze www.raabe.com.pl 125 11p.indd 125 12-05-07 14:17
załącznik 2 Materiały na koło zainteresowaƒ Karpatolandia... Karty pytaƒ Karty pytaƒ 1) Karpaty są potężnym łańcuchem górskim o długości 1300 km, lecz do Polski należy odcinek o długości około a) 100 km. b) 300 km. c) 600 km. 3) Najwyższe wzniesienie i najbardziej urozmaicona rzeźba znajduje się w a) Tatrach. b) Pieninach. c) Beskidach. 5) W okresie zlodowacenia powstały w górach lodowce górskie, które przekształciły doliny górskie, tworząc doliny a) Z-kształtne. b) V-kształtne. c) U-kształtne. 7) W Tatrach Zachodnich, zbudowanych ze skał wapiennych i dolomitowych, rozwinęły się zjawiska zwane a) krasowymi. b) zastoiskowymi. c) ozami. 9) Płynące w Tatrach rzeki mają duże spadki i tworzą wodospady, a największy z nich to a) Wodogrzmoty Chopina. b) Wodogrzmoty Mickiewicza. c) Wodogrzmoty Kasprowicza. 2) Ze względu na budowę geologiczną Karpaty są typowymi górami a) zrębowymi. b) wulkanicznymi. c) fałdowymi. 4) Jednym z wyższych szczytów w Tatrach jest Mięguszowiecki Szczyt, a jego wysokość wynosi a) 2499 m n.p.m. b) 2438 m n.p.m. c) 2301 m n.p.m. 6) Na skutek wietrzenia skał u podnóży tatrzańskich stoków powstały stożki usypiskowe, zwietrzeliny zwane a) gołoborzami. b) piargami. c) sandrami. 8) Ze względu na pochodzenie jeziora tatrzańskie określane są jako a) morenowe. b) deltowe. c) cyrkowe. 10) W granicach Polski znajdują się 43 jeziora, a największym jest a) Wielki Staw. b) Morskie Oko. c) Czarny Kocioł Śnieżny. 11) Charakterystycznym zjawiskiem dla Tatr jest wiatr typu fenowego przynoszący ocieplenie, nazywany a) halnym. b) bryzą. c) borą. 12) Piętra roślinne w Tatrach znajdują się wyżej niż w innych górach, od 1550 m do 1850 m n.p.m. to piętro a) kosodrzewiny. b) regiel górny. c) regiel dolny. 126 www.raabe.com.pl Rozwijamy zdolnoêci matematyczne i przyrodnicze 11p.indd 126 12-05-07 14:17
Materiały na koło zainteresowaƒ Karpatolandia... Karty pytaƒ załącznik 2 13) Najwyższe piętro roślinne w Tatrach, gdzie znajdują się nagie skały oraz głównie mchy i porosty to a) granie. b) turnie. c) połoniny. 15) Najwyższy szczyt w Pieninach, stanowiący część tzw. Pienińskiego Pasa Skałkowego, to Trzy Korony, które mają wysokość a) 1250 m n.p.m. b) 982 m n.p.m. c) 612 m n.p.m. 17) Szata roślinna Pienin jest związana z wapiennym podłożem, a głównym endemitem jest a) Złocień Zawadzkiego. b) Złocień Sabały. c) Chryzantema Kiepury. 19) W obrębie Beskidów Wysokich znajduje się pasmo Gorce. Najwyższy szczyt tych gór to a) Skrzyczne 1257 m n.p.m. b) Turbacz 1311 m n.p.m. c) Babia Góra 1725 m n.p.m. 21) W Karpatach wiele obszarów jest pod ochroną. Na tym terenie utworzono parki narodowe: a) Babiogórski, Bieszczadzki, Gorczański. b) Pieniński, Tatrzański, Wigierski. c) Bieszczadzki, Stołowogórski, Karkonoski. 23) Rzeki Karpat płyną do dwóch mórz, czyli w 90% należą do zlewisk, są to morza a) Bałtyckie i Północne. b) Bałtyckie i Czarne. c) Bałtyckie i Śródziemne. 25) Najdłuższa i najstarsza polska kolej linowa, dająca możliwość podziwiania Tatr z lotu ptaka prowadzi z a) Zakopanego na Gubałówkę. b) Kuźnic na Kasprowy Wierch. c) Kasprowego Wierchu na Giewont. 14) W Tatrach występuje unikatowa roślinność wysokogórska, a wymierające rośliny reliktowe reprezentuje a) jarząb szwedzki. b) brzoza ojcowska. c) dębik ośmiopłatkowy. 16) Przez Pieniny przepływa rzeka tworząca malownicze przełomy, jest to a) Wisłoka. b) Poprad. c) Dunajec. 18) Karpaty zewnętrzne, do których należą Beskidy, są zbudowane z osadów kredowych i trzeciorzędowych, tworzą one tzw. Flisz karpacki, są to: a) piaskowce, łupki, zlepieńce. b) granity, bazalty, porfiny. c) granity, łupki, kwarcyty. 20) W Beskidach spotykamy liczne źródła mineralne, najbardziej znane to a) Busko i Żegiestów. b) Kudowa i Duszniki. c) Muszyna i Iwonicz. 22) Do rezerwatów biosfery UNESCO w Karpatach, czyli najpiękniejszych i niepowtarzalnych obszarów świata, należy a) Wschodniokarpacka Dolina Sanu. b) Magurski Park Narodowy. c) Gorczański Park Narodowy. 24) Zakopane to prawdopodobnie najpopularniejsza polska miejscowość turystyczna słynąca z dawnego góralskiego folkloru. Pierwszy dom wybudowany w stylu zakopiańskim pod koniec XIX w to willa Koliba. Twórcą tego popularnego obecnie w polskich górach stylu jest a) Jan Kasprowicz. b) Kornel Makuszyński. c) Stanisław Witkiewicz. Rozwijamy zdolnoêci matematyczne i przyrodnicze www.raabe.com.pl 127 11p.indd 127 12-05-07 14:17
załącznik 3 Materiały na koło zainteresowaƒ Karpatolandia... Karta odpowiedzi Karta odpowiedzi Nr pytania 1) b) 300 km Poprawna odpowiedź Liczba punktów 2) c) fałdowymi 3) a) Tatrach 4) b) 2438 m n.p.m. 5) c) U-kształtne 6) b) piargami 7) a) krasowymi 8) c) cyrkowe 9) b) Wodogrzmoty Mickiewicza 10) b) Morskie Oko 11) a) halnym 12) a) kosodrzewiny 13) b) turnie 14) c) dębik ośmiopłatkowy 15) b) 982 m n.p.m. 16) c) Dunajec 17) a) Złocień Zawadzkiego 18) a) piaskowce, łupki, zlepieńce 19) b) Turbacz 1311 m n.p.m. 20) c) Muszyna i Iwonicz 21) a) Babiogórski, Bieszczadzki, Gorczański 22) a) Wschodniokarpacka Dolina Sanu 23) b) Morza Czarnego i Morza Bałtyckiego 24) c) Stanisław Witkiewicz 25) b) z Kuźnic na Kasprowy Wierch 128 www.raabe.com.pl Rozwijamy zdolnoêci matematyczne i przyrodnicze 11p.indd 128 12-05-07 14:17
Materiały na koło zainteresowaƒ Karpatolandia... Podsumowanie wiadomoêci karta pracy 1 W drówki po polskich Karpatach podsumowanie wiadomoêci 1 Sprawdź swoją wiedzę. Wstaw w luki brakujące wyrazy. Karpaty to jeden z większych łańcuchów górskich w Europie. Jego całkowita długość wynosi (1). Karpaty dzielą się na dwie zasadnicze części: Karpaty Wewnętrzne i (2). Najwyższym szczytem tatrzańskim w Polsce o wysokości 2499 m n.p.m. są (3). Tatry Wysokie są zbudowane z odpornych skał magmowych, głównie z (4). Lodowce górskie w tych górach wyrzeźbiły doliny (5). W warunkach zimnego klimatu ulegały wietrzeniu te wierzchołki gór, które wystawały ponad lodowce górskie. Wówczas powstały granie i (6). Najpiękniejszym górskim jeziorem w Tatrach jest (7). Na Dunajcu zbudowano sztuczne jeziora: (8) i. W wapiennych skałach Tatr Zachodnich rozwinęły się procesy (9). Piętrowość roślinna w Karpatach odpowiada piętrowości (10) ; najcieplejsze jest piętro (11). W paśmie turni można spotkać niewystępujące nigdzie więcej w Polsce zwierzęta czyli (12). Chętnie odwiedzamy polskie góry i zawsze przywozimy pamiątki, które produkują nasi górale, czyli (13). 2 Przeczytaj poniższe zdania i rozstrzygnij, które są prawdziwe, a które fałszywe. W kratkę wpisz odpowiednio P lub F. 1) Najwyższym pasmem Karpat są Tatry. 2) Najwyższy szczyt Pienin to Babia Góra. 3) Karpaty ciągną się przez terytoria Polski, Czech, Słowacji, Ukrainy, Rumunii, Serbii, Węgier, Austrii. 4) Karpatami Wschodnimi interesował się etnograf Oskar Kolberg. 5) Kosówka to potoczna nazwa kosodrzewiny. 6) Piętro halne to piętro lasów mieszanych. Rozwijamy zdolnoêci matematyczne i przyrodnicze www.raabe.com.pl 129 11p.indd 129 12-05-07 14:17
karta pracy 1 Materiały na koło zainteresowaƒ Karpatolandia... Podsumowanie wiadomoêci 3 a Spójrz na poniższe fotografie i rozpoznaj, co przedstawiają. Podpisz je. b c d 130 www.raabe.com.pl Rozwijamy zdolnoêci matematyczne i przyrodnicze 11p.indd 130 12-05-07 14:17