Wspólne polityki sem. I wykład 6 Pogłębianie integracji Prowadzący: Dr P. Koryś
Stworzenie jednolitej Rady i Komisji trzech wspólnot (1967) Unia celna (1968) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (1975) Wzmocnienie pozycji Parlamentu Europejskiego (1975; 1979) Europejski System Walutowy (1979) Jednolity Akt Europejski (1987) Traktat z Maastricht (1992) Europejski Obszar Gospodarczy (1994) Traktat amsterdamski (1997) Unia monetarna (1999) Traktat nicejski (2001) Konstytucja UE i referenda konstytucyjne Traktat Lizboński.
Stworzenie jednolitej Rady i Komisji trzech wspólnot (1967) 1965 podpisanie Traktatu Fuzyjnego (Brukselskiego) Utworzenie jednej Komisji Europejskiej i Rady Ministrów dla wszystkich trzech wspólnot Niekiedy uznawany za rzeczywisty początek Unii Europejskiej 1967 traktat wszedł w życie Formalne uchylenie w 1999 (Traktat Amsterdamski) Przyczyny przygotowania traktatu: Zdynamizowanie procesu integracji (lata 1960. to kryzys wynikający z polityki Francji) Przygotowanie instytucji europejskich na nowych członków Obniżenie kosztów funkcjonowania instytucji europejskich (ograniczenie dublowania się, zmniejszenie łącznych rozmiarów) Pogłębianie integracji: wspólna Komisja Europejska i Rada Ministrów utworzyły warunki do efektywniejszego zarządzania. W długim okresie integracja struktur europejskich umożliwiła dalsze pogłębianie integracji
Kompromis Luksemburski (1966) Nieformalne porozumienie dotyczące sposobu głosowania w Radzie Wspólnot Europejskich. Polegało na zobowiązaniu do podejmowania niektórych decyzji (o charakterze wpływającym na interes narodowy któregoś z państw) w sposób jednogłośny (wprowadzało prawo veta, potrzebne wtedy Francji by przeciwstawiać się niektórym zmianom w systemie większości kwalifikowanej) Na ogół przyjmuje się, że porozumienie to, ze względu na nieformalny charakter, nie ma wiążącej mocy prawnej Pogłębianie integracji: Francja rezygnuje z polityki pustego krzesła otwierając drogę do dalszej integracji (nie tylko pogłębiania, ale i poszerzania)
Unia Celna (1968) W roku 1968 osiągnięto pełne zniesienie wewnętrznych barier taryfowych między krajami UE, co wynikało z postanowień traktatu o EWG Pogłębianie integracji: możliwość przyspieszenia spontanicznej integracji gospodarczej krajów członkowskich
Traktaty budżetowe Dwa traktaty uzupełniające Traktaty Rzymskie (1970, 1975), dotyczące zarządzania budżetem Wspólnot. Pierwszy z nich (1970) dotyczył nie-obowiązkowych wydatków Wspólnot (tzn. nie wynikających z Traktatów, CAP lub porozumień międzynarodowych). Parlament zyskał ostateczy głos w sprawie decyzji o takich wydatkach Drugi z traktatów (1975) dał Parlamentowi prawo odrzucenia budżetu Wspólnot. Ponadto tworzył nową instytucję kontrolną Trybunał Obrachunkowy. Trybunał Obrachunkowy (Rewizyjny; Audytorów) został powołany do kontroli wydatków i wpływów Wspólnot oraz wykonania budżetu. Rozpoczął działalność w 1977 roku. Pogłębianie integracji: wzmocnienie pozycji Parlamentu Europejskiego. Doprecyzowanie sposobu zarządzania budżetem Wspólnot. Obydwa te działania stworzyły warunki do dalszego pogłębiania integracji.
Fundusze Strukturalne. Europejski Fundusz Społeczny. Ma na celu wspieranie zatrudnienia oraz działania na rzecz polityki spójności gospodarczej i społecznej. Powołany Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Powołany w 1975 na podstawie Traktatu o EWG. Celem jest przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we Wspólnocie poprzez niwelowanie różnic w poziomach rozwoju oraz zacofania regionów. Mniejsze fundusze (Rolny i Rybacki) Pogłębianie integracji: Fundusze strukturalne mają na celu prowadzenie europejskiej polityki konwergencji i rozwoju. Zatem (zwłaszcza od lat 1970) stały się narzędziem praktycznego pogłębiania integracji przez zunifikowany rozwój infrastruktury, działania na rzecz zrównania poziomu rozwoju poszczególnych regionów UE (konwergencji) i wspólnej polityki społecznej. UWAGA: EFRR jest narzędziem europejskiej ponadpaństwowej polityki nakierowanej na rozwój regionów (a więc jednostek sub-państwowych).
Wzmocnienie pozycji Parlamentu Europejskiego Do lat 1970 Wspólne Zgromadzenie Wspólnot (od 1962 Parlament Europejski) miał ograniczony wpływ na politykę wspólnot (głównie jako ciało doradcze), nie był też wybierany w wyborach powszechnych, a spośród członków parlamentów krajów członkowskich Siłę polityczną PE zmieniły traktaty budżetowe dające najpierw częściową, a potem całościową władzę decyzyjną odnośnie budżetu Demokratyczną legitymizację PE uzyskał w 1979. Miała być ona wynikiem Traktatów Rzymskich, ale po ustaleniu zunifikowanych zasad wyborczych. W latach 1970. doszło do kompromisu Komisja zgodziła się (pod groźbą skierowania sprawy przez PE do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości) na wybory bez ustalenia jednolitego systemu wyborczego. Pierwsze wybory odbyły się w 1979 roku. Obieralny parlament podejmował próby wpływania na politykę Komisji za pośrednictwem opinii dotyczących różnych kwestii. Pogłębianie integracji: wzmocnienie pozycji politycznej Parlamentu oraz zapewnienie mu demokratycznej legitymacji (pomimo różnic ordynacji między krajami) zapewniło mu warunki do wzrostu znaczenia przy okazji kolejnych traktatów pogłębiających integrację. Od l. 1970 PE stał się pierwszą posiadającą w pełni demokratyczną legitymizację instytucją europejską, wzrost jego siły politycznej zwiększył kontrolę demokratyczną nad procesem pogłębiania integracji.
Europejski System Walutowy i unia monetarna 1979 ustanowienie Europejskiego Systemu Walutowego Decyzja o ustanowieniu stabilnych kursów walutowych w ramach WE zapadła w 1972 roku jako reakcja na załamanie systemu z Bretton Woods W 1979 roku system stabilnych kursów walutowych został zastąpiony przez ESW: wąż walutowy ERM I Mechanizm interwencyjno-kredytowy Banków Centralnych Waluta bezgotówkowa ECU Pogłębianie integracji: Stabilizacja kursów walut (utrzymanie reguł wymiany wewnątrz wspólnot zbliżonej do czasów sprzed 1971 roku); europejskie instytucje zarządzające kursami (osłabienie suwerenności państw w kwestiach monetarnych), fundamenty pod wspólną walutę.
Europejska Współpraca Polityczna i Rada Europejska Mechanizm niezformalizowanej koordynacji polityk zagranicznych państw-członków WE. Pomysł padł na konferencji w Hadze w 1969 roku, od 1970 roku uformowała się nieformalna struktura konsultacji ministrów spraw zagranicznych Od 1974 roku mechanizm konsultacyjny EWP został podporządkowany Radzie Europejskiej Rada Europejska zaczęła działać jako nieformalne spotkania szefów rządów krajów WE (nieregularnie od 1961 roku, od 1974 roku nastąpiła ich instytucjonalizacja pod nazwą Rada Europejska) Pogłębianie integracji: EWP: koordynacja polityk zagranicznych, fundament pod II filar UE. Rada Europejska: cofnięcie do modelu organizacji międzyrządowej, ale szansa na większe przyzwolenie na kontrolowane pogłębianie integracji
Jednolity Akt Europejski Dyskusje dotyczące kłopotów z wymianą handlową i harmonizacją prawa wewnątrz Wspólnot trwały od początku lat 1980. W oparciu oto dokonano oceny możliwości wprowadzenia jednolitego rynku, a w 1985 roku doszło do porozumienia na forum Rady Europejskiej dotyczącego poprawek w Traktatach Rzymskich, które przybrało formę Jednolitego Aktu Europejskiego Podpisany w 1986 roku. Ustanowił jednolitą Wspólnotę Europejską Przyjął stworzenie jednolitego rynku europejskiego do końca roku 1992. "Wspólnota podejmie środki zmierzające do procesu stopniowego ustanawiania jednolitego rynku, który miałby się zakończyć 31 grudnia 1992..., co oznacza obszar bez granic, w którym zapewniony będzie wolny przepływ towarów, osób, usług i kapitału" Ustanowił Radę Europejską i EWP jako formalne instytucje WE. EWP i WE miały pozostać niezależnymi formami współpracy państw członkowskich, ale dążącymi do tych samych celów (pogłębienie integracji). Po raz kolejny wzmocnił pozycję PE (wpływ na stanowienie prawa, doprecyzował relacje między PE i Radą Ministrów) i stworzył warunki do rozwoju prawa wspólnotowego. Zniósł zasadę weta w obradach Rady Ministrów
Traktat z Maastricht Podpisany w 1992, wszedł w życie 1 listopada 1993. Realizował założenia pogłębiania integracji sformułowane przy okazji prac nad JAE Fundował Unię Europejską Główne postanowienia: utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych, umocnienie spójności gospodarczej i społecznej (kohezji), utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej wprowadzenie wspólnej waluty (ustalony został termin i kryteria konwergencji), potwierdzenie tożsamości Unii na arenie międzynarodowej, realizacja wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, wzmocnienie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich (ustanowienie obywatelstwa Unii), rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Traktat z Maastricht cd. Trzy filary Unii Europejskiej/integracji 1 filar: Wspólnoty Europejskie filar ponadnarodowy, tzn. instytucje WE mogą ingerować w sprawy wewnętrzne członków Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie Prawo wspólnotowe Wspólnota Europejska i EWWiS Unia celna Wspólny rynek Polityka regionalna Polityka spójności Polityka energetyczna Polityka strukturalna i inne Unia gospodarcza i Walutowa
Unia Gospodarcza i Walutowa Raport Jaquesa Delorsa i koncepcja wprowadzenia UGiW (przyjęta w Madrycie w 1990): 3 etapy wprowadzania UGiW I. Od 1990 roku zniesienie kontroli wymiany walut, pełna swoboda przepływu kapitału, współpraca Banków Centralnych dotycząca unii monetarnej; II. 1994. Europejski Instytut Monetarny (dalsze pogłębienie współpracy BC). 1995. Nazwa nowej waluty Euro. 1997. Pakt stabilności i wzrostu. ERM II. 1998. Powstanie EBC. Wybór 11 krajów, które wejdą do strefy Euro. III. 1999. Zamrożenie kursów wobec Euro. Euro wspólną jednostką walutową (strefa Euro). Europejski System Banków Centralnych przejmuje rolę Europejskiego Instytutu Monetarnego i odpowiedzialność za politykę walutową UE. 2001 Grecja wchodzi do unii walutowej. 2002. Monety i banknoty Euro wchodzą do obiegu. Kryteria konwergencji (warunki wejścia): kryterium stabilności cen (inflacyjne) inflacja w ciągu roku poprzedzającego badanie nie może przekroczyć 1,5 pkt. procentowego inflacji w trzech państwach Unii Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach; kryterium fiskalne - państwo w momencie badanie nie może być objęte procedurą nadmiernego deficytu[6]; kryterium kursu walutowego - państwo przez minimum dwa lata musi uczestniczyć w ERMII - w tym czasie nie może dochodzić do poważnych napięć oraz nie wolno samowolnie przeprowadzać dewaluacji; kryterium stóp procentowych - w ciągu roku od momentu badania średnia długoterminowa stopa procentowa nie może przekroczyć o więcej niż 2 pkt. procentowe średniej z analogicznych stóp procentowych trzech państw Unii Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach.
Traktat z Maastricht cd. 3 filary Unii Europejskiej/3 filary integracji 2 filar: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa filar oparty na współpracy międzynarodowej: Organ odpowiedzialny: Rada Europejska W oparciu o Europejską Współpracę Polityczną Tam w latach 1970 sformułowano pierwsze koncepcje Unii Europejskiej Cele wg traktatu polityka zagraniczna: ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i integralności Unii, umacnianie bezpieczeństwa Unii we wszelkich formach utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego, popieranie współpracy międzynarodowej rozwijanie oraz umacnianie demokracji i państwa prawnego, a także poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności Polityka bezpieczeństwa Wspólna polityka obronna Polityka zbrojeń i rozbrojenia Budowa europejskiego systemu bezpieczeństwa WPZiB miała też wzmocnić tożsamość UE na arenie międzynarodowej Decyzje w sprawach polityki zagranicznej UE są podejmowane przez Radę Europejską, nie przez państwa członkowskie. Ujednolicono zasady funkcjonowania polityki, które do tej pory różniły Wspólnotę i EWP. Większe uprawnienia w kwestiach tworzenia i wykonywania WPZiB zyskały też Komisja i Parlament Europejski. Polityka bezpieczeństwa miała być z kolei prowadzona w oparciu o UZE, która miała stać się zbrojnym ramieniem UE
Traktat z Maastricht cd. 3 filar: Wymiar Sprawiedliwości i wspólna polityka wewnętrzna filar oparty na współpracy międzynarodowej Cele wg Traktatu: Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych i cywilnych Zwalczanie przestępczości Problemy migracji zewnętrznej i przekraczania granic zewnętrznych Terroryzm Spraw wizowe i azylowe Przemyt narkotyków Kwestie dyskryminacji i nietolerancji Powołane agencje: Eurojust (Europejska Jednostka Współpracy Sądowej) o charakterze prokuratorskim, nakierowana na walkę z przestępczością transgraniczną Europol (Europejski Urząd Policji) współpraca w zakresie zapobioegania i zwalczania przestępczości CEPOL (Europejskie Kolegium Policyjne) transgraniczne szkolenie wyższych funkcjonariuszy policji UWAGA: Trybunał Sprawiedliwości pozostał w I filarze.
Europejski Obszar Gospodarczy Porozumienie o utworzeniu EOG podpisano w 1992 roku. Weszło w życie w 1994 (ze względu na Szwajcarię) Wspólny Rynek EFTA (z wyjątkiem Szwajcarii) i UE EOG realizuje swoje cele na poziomie strefy wolnego handlu i Wspólnego Rynku, ale nie Unii Celnej Kraje EFTA, w zamian za uprawnienia, które zyskały (i zyskali ich obywatele: swoboda przepływu ludzi, towarów, usług, kapitału, nabywania nieruchomości w UE) przyjęły istotną część prawa wspólnotowego i współfinansują unijny Fundusz Spójności Struktura Rada (organ decyzyjny i ustawodawczy) Wspólny Komitet (organ wykonawczy i arbitrażowy) Wspólny Komitet Parlamentarny (organ doradczy) Komitet Konsultacyjny (organ doradczy)
Układ z Schengen Układ zawarty w 1985 roku (z pełnymi skutkami w 1995) znoszący kontrolę osób przy przekraczaniu granic (a więc ułatwiający pełną realizację swobodnego przepływu osób); Wprowadzany był etapami od 1986 roku; Swoboda przepływu dotyczy wszystkich osób przebywających w strefie Schengen niezależnie od narodowości; Obecnie przyjęcie regulacji wynikających z układu jest wymagane od potencjalnych nowych członków UE; Obecnie obejmuje kraje UE oraz EFTA (poza Lichtensteinem /de facto też ma otwarte granice/) i małe państewka na terenie UE: Watykan, Monako, San Marino) Celem układu było również wzmocnienie polityki azylowej, kontroli przepływu migrantów, kontroli granic zewnętrznych UE i bezpieczeństwa. W oparciu o układ powołano systemy informacyjne o osobach i przedmiotach przekraczających granicę UE i o wizach (SIS i VIS). W związku z układem powstała neizależna agencja Frontex w ramach UE (obejmująca państwa Schengen) z siedzibą w Warszawie: Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej
Traktat amsterdamski Kolejny traktat zmieniający traktaty o Wspólnotach Europejskich (oraz Traktat z Maastricht), podpisany w 1997, wszedł w życie w 1999. Procedura wzmocnionej współpracy Procedura sankcji za naruszanie zasad demokracji (Austria Haider) Parlament zyskał uprawnienie blokowania większości propozycji legislacyjnych Komisji Wzmocnienie pozycji Trybunału Sprawiedliwości. Kwestie związane z polityką azylową, migracyjną, wizową i swobodnym przepływem osób przeszły do I filaru. III filar zmienił nazwę na Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych Uproszczenie traktatów założycielskich Powołanie Wysokiego Przedstawiciela UE ds. WPZiB (funkcję pełni Sekretarz Generalny Rady UE). UZE jako zbrojne ramię UE Rada Europejska zyskała kompetencje w kwestiach ogólnych dotyczących obronności
Traktat nicejski Podpisany w Nicei, miał przygotować UE na rozszerzenie. Podpisany w 2001, wszedł w życie : Komisja Europejska od następnej kadencji ma składać się z liczby komisarzy równej liczbie krajów członkowskich (1 kraj = 1 komisarz). Od momentu, gdy Unia będzie się składała z co najmniej 27 członków, liczba komisarzy będzie mniejsza od liczby członków, komisarze zaś będą wybierani zgodnie z zasadą rotacji. Przyjęcie formalnych zasad wprowadzania sankcji przeciw krajowi członkowskiemu. Przewodniczący Komisji Europejskiej określa podział kompetencji pomiędzy komisarzy, ma możliwość mianowania wiceprzewodniczących, a cała Komisja działa pod jego politycznym kierownictwem. Poszerzenie zakresu głosowania większością kwalifikowaną Radzie UE o kolejne dziedziny (m.in. wybór przewodniczącego KE). Wprowadzenie nowych zasad głosowania większością kwalifikowaną w Radzie. Poszczególnym krajom przydzielono głosy ważone nieco bardziej proporcjonalnie do ich wielkości, jednak nadal np. Niemcy (82 mln mieszkańców) mają tyle samo głosów (29), co liczące po ok. 60 mln mieszkańców Francja,Wielka Brytania i Włochy. Wstępnie przydzielono też głosy dla krajów kandydackich. Polska tyle samo głosów co Hiszpania (27). Postanowienia dotyczące kandydatów do UE zostały jednak potwierdzone przez Traktat ateński. Nowe rozdzielenie miejsc w Parlamencie Europejskim. Po rozszerzeniu PE składa się z 785 posłów. Ta liczba nie będzie zwiększana po przyszłych rozszerzeniach. Już wtedy przewidziano miejsce dla Rumunii i Bułgarii, a Polsce przyznano 50 miejsc (do czas rozszerzenia miejsca Bułgarii i Rumunii zostały zostały czasowo przejęte przez inne kraje, przez co Polska czasowo uzyskała 4 dodatkowe miejsca). Utworzenie trójinstancyjnego systemu sądownictwa. Sąd Pierwszej Instancji nabrał charakteru samodzielnego organu wspólnotowego, zaś w ramach SPI mogą zostać utworzone Izby Sądowe orzekające w określonych sprawach w I instancji. Od rozstrzygnięć Izb Sądowych służy środek odwoławczy do SPI. Usunięcie zapisu o tym, że Unia Zachodnioeuropejska stanowi integralną część rozwojową UE i służy wykonywaniu decyzji UE dotyczących działań wojskowych. Wysoki Przedstawiciel do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa uzyskał kompetencje w ramach wzmocnionej współpracy w zakresie WPZiB, które podlegają obowiązkowi pełnego poinformowania Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich o realizacji wzmocnionej współpracy. Jednocześnie zmieniono sposób wyznaczania specjalnego przedstawiciela (na kwalifikowaną większość głosów). Dodanie możliwości podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów w Radzie UE przy zawieraniu porozumień międzynarodowych, gdy dotyczy to realizacji wspólnego działania lub stanowiska. Nadanie Radzie możliwości upoważniania Komitetu Politycznego i Polityki Bezpieczeństwa do decydowania w spraw kontroli politycznej i kierownictwa w zmierzających do zwalczania kryzysu operacjach ustalonych przez Radę. Nie podjęto decyzji o włączeniu do traktatu Karty Praw Podstawowych.
Konstytucja UE i referenda konstytucyjne Dlaczego nie udało się przyjąć konstytucji UE Za mało informacji Warunki do rozbudzenia obaw społecznych Dokument za skomplikowany Metoda (referenda0 Traktat Lizboński jako obejście problemu Konstytucji
Traktat Lizboński Traktat Lizboński lub Traktat Reformujący nadaje UE jednolitą strukturę i osobowość prawną. Zaproponowano go w miejsce odrzuconego drugiego Traktatu o Konstytucji UE. Do maja 2009 miał zostać ratyfikowany przez wszystkie kraje członkowskie (27). Najważniejsze decyzje podjęte na szczycie i zawarte w traktacie to: zmniejszenie liczby komisarzy do 18 (mimo, że jest 27 państw członkowskich) zwiększenie liczby eurodeputowanych dla Włoch decyzje unijne od 2014 będą podejmowane za pomocą tzw. podwójnej większości, zamiast zgody wszystkich państw członkowskich od 2009 Parlament Europejski będzie miał 750 członków (poprzednio 785) inicjatywa ustawodawcza obywateli wymagać będzie zebrania 1 miliona głosów w danej sprawie niewygasalność tzw. procesu z Joaniny przyznanie Polsce stałego rzecznika generalnego w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości wprowadzenie stanowiska wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa wprowadzenie stanowiska Przewodniczącego Rady Europejskiej Karta Praw Podstawowych Solidarność energetyczna Traktat został uroczyście podpisany 13 grudnia w Lizbonie w Klasztorze Hieronimitów. Potocznie jest on nazywany minitraktatem, mimo że objętościowo jest większy od poprzedniej wersji (tzw. konstytucji europejskiej). Termin minitraktat wymyślił Nicolas Sarkozy, aby uspokoić opinię publiczną we Francji. Główną różnicą między traktatem a odrzuconą przez Francuzów i Holendrów w referendach eurokonstytucją jest brak problematycznych odwołań do europejskiej tradycji chrześcijańskiej i Boga w preambule
Kierunki pogłębiania integracji po JAE Brak jednoznacznego kierunku pogłębiania (3 filary, UZE) Próba ograniczenia deficytu demokracji Wzmacnianie instytucji ponadnarodowyych Kolejne fazy (stadia) pogłębiania Unia Europejska UWiG Wspólna jednostka pieniężna
Co dalej z pogłębianiem integracji? Ostateczny wybór: federacja czy Europa narodów Kwestia wspólnej polityki zagranicznej Wyzwania wzrostu gospodarczego i konwergencji Polityka regionalna