Język łaciński w gimnazjum Zestaw zadań do poszczególnych lekcji Lectio IV EXERCI T ATIO 1. ODMIEŃ PRZEZ PRZYPADKI W OBU LICZBACH (PODANO NOMINATIVUS I GENETIVUS SINGULARIS): a) magistra sevēra, magistrae sevērae; b) mensa rotunda, mensae rotundae EXERCI T ATIO 2. ZNAJDŹ W TEKŚCIE RZECZOWNIKI I PRZYMIOTNIKI DEKLINACJI I. OKREŚL PRZYPADEK I LICZBĘ. EXERCI T ATIO 3. UZUPEŁNIJ ZDANIA RZECZOWNIKAMI I PRZYMIOTNIKAMI W LICZBIE MNOGIEJ: 1. Cornelia et Iulia statu pulchr vident (widzą). 2. Poeta Corneliae ros rubr dat (daje). 3. Discipŭl in scholam propĕrant (idą). 4. Magistra nostra statuam ros pulchr ornat (ozdabia). 5. Statuae Mus in aulā sunt (są). EXERCI T ATIO 4. JAKIE PRZYPADKI GRAMATYCZNE ŁĄCZĄ SIĘ Z PONIŻSZYMI CZASOWNIKAMI? (WYBRANO CZASOWNIKI, KTÓRYCH REKCJA JEST ZGODNA Z JĘZYKIEM POLSKIM): video (widzę) orno (ozdabiam) audio (słyszę) do (daję) amo (kocham, lubię) lego (czytam) scribo (piszę) habeo (mam) noceo (szkodzę) servio (służę) EXERCI T ATIO 5. POŁĄCZ RZECZOWNIK Z ODPOWIEDNIM PRZYMIOTNIKIEM LUB ZAIMKIEM: 1) patria a) longa 2) lingua b) frigĭda 3) historia c) magna 4) fabŭla d) rotunda 5) aula e) nostra 6) mensa f) Latina 7) aqua g) antiqua Zwróć uwagę, że przymiotniki tworzone od nazw własnych pisze się w języku łacińskim wielką literą: pol.: łacińska, łac.: Latina. EXERCI T ATIO 6. JAKI TO PRZYPADEK? PODAJ WSZYSTKIE MOŻLIWOŚCI: vitae -, magistris -, historia -, rosa -, sententias -. SENTE NTIAE Historia magistra vitae. Historia jest nauczycielką życia (Cicero). Ardŭa prima via est. Pierwsza droga jest stroma. Non scholae, sed vitae discĭmus. Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia (Seneka, parafraza).
Lectio V EXERCI T ATIO 1. ZNAJDŹ TEMAT PRAESENTIS CZASOWNIKÓW (PODANO DWIE FORMY PODSTAWOWE): adōro, adorāre; volo, volāre; invīto, invitāre; bello, bellāre; clamo, clamāre; appropinquo, appropinquāre; apprŏbo, approbāre; do, dare. EXERCITATIO 2. ODMIEŃ W INDICATIVUS PRAESENTIS ACTIVI WYBRANY CZASOWNIK KONIUGACJI I. EXERCITATIO 3. ZMIEŃ LICZBĘ (ZACHOWUJĄC OSOBĘ): laboratis - sto - laudas - spectat - damus - orant - EXERCITATIO 4. PODAJ FORMY PODSTAWOWE (PIERWSZA OSOBE SINGULARIS ORAZ INFINITIVUS PRAESENTIS ACTIVI): monstro; stat; ornant; cantatis ; propěras; visitatis; laudo. EXERCITATIO 5. PODKREŚL CZASOWNIKI NALEŻĄCE DO KONIUGACJI I (PODANO DWIE FORMY PODSTAWOWE): sedeo, sedēre; dormio, dormire; vigĭlo, vigilāre; scribo, scriběre; provŏco, provocāre; vinco, vincěre; punio, punire; matūro, maturāre. SENTENTIAE Per aspĕra ad astra. Przez ciernie (trudy) do gwiazd (Seneka, parafraza). Repetitio est mater studiorum. Powtarzanie jest matką nauki. Vivat! Niech żyje! Nihil novi. Nic nowego (konstytucja radomska z 1505 r.: Nihil novi nisi commune consensu, czyli nic nowego bez zgody ogółu szlachty, co potocznie tłumaczono jako "nic o nas bez nas"). Ad rem! Do rzeczy! EXERCI T ATIO 2. ZAMIEŃ NA PLURALIS: 1. Amīcam laudo. 2. Puella in scholam propĕrat. 3. Discipŭla in scholā est. 4. Quid recĭtas? 5. Magistra de terrā nostrā narrat. 6. Puella de rosā pulchrā cogĭtat. Lectio VI EXERCI T ATIO 3. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI: 1. Julia i Kornelia odwiedzają przyjaciółki. 2. Dziewczyny stoją przed szkołą. 3. Oglądamy piękny dziedziniec. 4. Co śpiewacie?
EXERCI T ATIO 4. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI: 1. Lubię język łaciński. 2. Nie lubię języka łacińskiego. 3. Wołamy przyjaciółkę. 4. Ewa i Małgorzata (Eva et Margarīta) nie opowiadają bajek. 5. Nikt nie patrzy na tablicę (specto, -are + accusativus, bez przyimka). 6. Wszyscy śpiewają (zastosuj przeczenie!). SENTE N TI AE: Cogĭto ergo sum. Myślę więc jestem (Kartezjusz). Nemo sine vitiis est. Nikt nie jest bez wad (grzechu, Seneka). Gloria victis! Chwała zwyciężonym! (tytuł cyklu utworów Elizy Orzeszkowej). Ubi concordia, ibi victoria. Gdzie zgoda, tam zwycięstwo. Tabŭla rasa. Czysta, nie zapisana karta (umysł dziecka nietknięty jeszcze wpływem zewnętrznym, wg Locke a). Lectio VII EXERCI T ATIO 2. ODMIEN W INDICATIVUS PRAESENTIS ACTIVI CZASOWNIKI: video, vidēre; doceo, docēre. Podaj polskie tłumaczenie przy każdej formie. EXERCI T ATIO 3. UZUPEŁNIJ ZDANIA DOPISUJĄC TEMAT PRAESENTIS DO PODANEJ KOŃCÓWKI. WYBIERZ ODPOWIEDNI CZASOWNIK. PRZETŁUMACZ. movē- debē- habē- docē- parē- 1. Patriam nostram amare mus. 2. Discipŭla magistrae t. 3. Margarīta et Magdalena multas amīcas nt. 4. Magistra discipŭlas mathematĭcam t. 5. Fabŭlae antīquae anĭmas nostras nt. EXERCI T ATIO 4. WPISZ ODPOWIEDNI ZAIMEK OSOBOWY: EGO, TU, NOS, VOS. 1. Ioanna et Martha tabŭlam spectant. Et quid spectatis? 2. linguam Latinam non timĕo. Et quid times? 3. sedemus et statis. EXERCI T ATIO 5. PRZYJRZYJ SIĘ BEZOKOLICZNIKOM. KTÓRA TO KONIUGACJA? spectare, tenēre, appropinquare, movēre, honorare; flēre, flare, florēre, flagitare, firmare. EXERCI T ATIO 6. PRZETŁUMACZ FORMY CZASOWNIKOWE: a) na język polski amat videtis do cogĭtas
laudas docet movent timemus orant ornat paremus debet b) na język łaciński boją się siedzicie mamy uczy jestem posłuszny odpowiadacie pragnie lubi stoję powinienem widzą odwiedzam Sententiae Sursum corda! W górę serca! Qui rogat, non errat. Kto pyta, nie błądzi. Primum non nocēre. Po pierwsze nie szkodzić. Habemus papam! Mamy papieża! Lectio VIII EXERCI T ATIO 1: UZUPEŁNIJ ODMIANĘ (Indicativus praesentis czasownika sum, esse) 1. sum 1. 2. 2. estis 3. 3. EXERCI T ATIO 2: UZUPEŁNIJ ODMIANĘ ZAIMKÓW OSOBOWYCH (pronomĭna personalia): Nominativus Genetivus mei tui nostri / nostrum vos vestri / vestrum Dativus Accusativus Ablativus mihi me me tibi te te nobis vos vobis
EXERCI T ATIO 3. UZUPEŁNIJ ZDANIA ODPOWIEDNIĄ FORMĄ ZAIMKA OSOBOWEGO: 1. Quod nomen est? (tu) 2. Quod nomen est? (vos) 3. Magistra saepe laudat (vos). 4. Marcus rosam dat (ego). 5. Sophia pulchram fabŭlam narrat (nos). 6. Amīca mea vocat (ego). 7. Michael videt (tu). 8. Maria cogĭtat de (ego). EXERCI T ATIO 4. ZAMIEŃ NA SINGULARIS ZDANIA: 1. Puellae in scholis sunt. 2. Cur magistrae vos laudant? 3. Discipŭlae scholas nobis monstrant. 4. Videtisne nos? (-ne dolączone do wyrazu oznacza: czy?) 5. Saepe nos visitatis. 6. Vos non tacetis. EXERCI T ATIO 5. UZUPEŁNIJ ZDANIA ODPOWIEDNIĄ FORMĄ CZASOWNIKA SUM, ESSE: 1. Susanna et Silvia amīcae. 2. Tu amīca mea dicit Silvia. 3. Silvia amīca mea - cogĭtat Susanna. 4. Ităque amīcae bonae dicunt unā Silvia et Susanna. 5 Beata, quod te habĕo dicit Susanna. 7. Vero beata - comprobat Silvia. Sententiae Nihil ab omni parte beatum. Nie ma rzeczy pod każdym względem dobrej (Horacy). Non omne, quod nitet, aurum est. Nie wszystko złoto, co się świeci. Omnia mea mecum porto. Wszystko, co posiadam, noszę z sobą (= mądrość, wg Cycerona Bias z Prieny). Lupus in fabula O wilku mowa (Terencjusz). Pars pro toto. Część za całość. Libĕrum veto. Wolne "nie pozwalam". W Polsce XVII-XVIII w. prawo zrywania Sejmu przez jednego posła (zniesione przez Konstytucję 3 maja). Alter ego. Drugie ja, bliski przyjaciel, powiernik, zaufany zastępca.
Lectio IX EXERCITATIO 1. UZUPEŁNIJ TABELĘ: Singularis Nominativus domĭnus pan amīcus przyjaciel Marc Marek Accusativus domĭnum pana amīc przyjaciela Marcum Marka Vocativus domĭn! panie! amīc! przyjacielu! Marc Marku! Pluralis Nominativus domĭn panowie amīci przyjaciele comoedi Accusativus domĭn panów amīcos comoedos Vocativus domĭn panowie! amīci! przyjaciele! comoedi! EXERCI T ATIO 2. OKREŚL WSZYSTKIE WYSTĘPUJĄCE W TEKŚCIE RZECZOWNIKI DEKLINACJI II. EXERCITATIO 3. ZAMIEŃ NA PLURALIS ZDANIA: 1. Amīcus comoedum salutat (saluto, -are pozdrawiać). 2. Domĭnus bonum servum habet (servus, -i - niewolnik). 3. Discipŭlus dormitat (discipŭlus, -i uczeń). 4. Cur rides, amīce? EXERCITATIO 4. POŁĄCZ RZECZOWNIK Z ODPOWIEDNIM PRZYMIOTNIKIEM: 1. domĭnus a) longus 2. servus b) studiosus 3. discipŭlus c) meus 4. murus d) bonus 5. amīcus e) malus 6. popŭlus f) Romanus EXERCITATIO 5. RZECZOWNIKI DEKLINACJI II ROZPOZNAJEMY PO ZAKOŃCZENIU GENETIWU SINGULARIS I. PODKREŚL RZECZOWNIKI NALEŻĄCE DO DEKLINACJI II: rosa, rosae; vir, viri; amīcus, amici; amīca, amīcae; hortus, horti; ancilla, ancillae; tempus, tempŏris; nota, notae; verbum, verbi; lingua, linguae; filius, filii; magister, magistri.
EXERCI T ATIO 6. PODANO FORMY: ACCUSATIVUS I VOCATIVUS. JAKI TO PRZYPADEK? DOPISZ FORMY PODSTAWOWE (NOMINATIVUS I GENETIVUS). KTÓRA TO DEKLINACJA? przypadek liczba formy podstawowe deklinacja rodzaj servum magistra! discipŭlos discipŭlas amīcum amīcam domĭni! Marce! Sententia Errare humanum est. Błądzić (mylić się) jest rzeczą ludzką. Lectio X EXERCI T ATIO 2. Znajdź temat praesentis następujących czasowników: labōro, laborare sedĕo, sedēre voco, vocare docĕo, docēre cogĭto, cogitare vidĕo, vidēre oro, orare monĕo, monēre Utwórz imperativus praesentis activi w i. Przy każdej formie podaj tłumaczenie. EXERCITATIO 3. Zmień liczbę: amate! invident taces vale! valete, amīci! Ave, puella! Fabŭlam specto Servos bonos habĕo Salve, magistra! Hortum pulchrum videt EXERCITATIO 4. PRZETLUMACZ NA JEZYK POLSKI: timete monstrate da pare cogĭta est
state recĭta cantate laboratis voco dant sedes portat EXERCITATIO 5. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI FORMY CZASOWNIKOWE: odpowiedzcie! jesteście opowiedz! zawołaj! witajcie! odwiedzamy EXERCI T ATIO 6. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI GRUPY WYRAZOWE: dobry przyjaciel dobra szkoła piękna sztuka surowy pan sławny aktor komiczny EXERCI T ATIO 7. CO OZNACZAJĄ TE WYRAZY? POSŁUŻ SIĘ SŁOWNIKIEM: invīto, -are silĕo, ēre nuntio, -are libĕro, -are gloria, -ae beatus benedictus plenus sanctus hora, -ae Sententiae Ora et labora! Módl się i pracuj. (Dewiza św. Benedykta z Nursji). Quo vadis, Domĭne? Dokąd zmierzasz, Panie? Sapĕre aude! Odważ się być mądrym (Horacy) Semper paratus. Zawsze gotowy. Virtuti militari. Męstwu żołnierskiemu. Festīna lente! Spiesz się powoli! (przekład greckiego przysłowia, ulubionego przez cesarza Oktawiana Augusta).
Lectio XI EXERCI T ATIO 1. UZUPEŁNIJ ODMIANĘ: Nominativus Genetivus Dativus Accusativus Ablativus Vocativus servus bonus dobry niewolnik servi boni dobrego niewolnika servum bonum dobrego niewolnika serve bone! Dobry niewolniku! servi boni dobrzy niewolnicy servorum bonorum dobrych niewolników EXERCI T ATIO 2. PRZETŁUMACZ. OKREŚL PODKREŚLONE WYRAZY. 1. Filius domĭni Romāni 2. Vita servi (vita, -ae życie) 3. Domĭnis bonis parēre 4. Domĭno opulento invidēre 5. Gloria popŭli Romani (popŭlus, -i lud) 6. Amicitia discipulorum (amicitia, -ae przyjaźń) 7. Deo gratias! EXERCI T ATIO 3. UZUPEŁNIJ ODMIANĘ: Indicativus praesentis 1. possum mogę 1. possŭmus 2. potes możesz 2. potestis 3. potest 3. mogą EXERCI T ATIO 4. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI: przyjaciołom ogrodów przyjaciółmi ludów panu niewolnikom EXERCI T ATIO 5. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI: może uwolnić nie możemy! czy możesz odpowiedzieć? możecie pytać nie mogę milczeć nikt nie może milczeć
Sententiae Ignāvis semper feriae. Dla leniwych zawsze święto (=wolne) Non potest amor cum timore misceri. Miłość nie może łączyć się ze strachem (Seneka) Non omnia possŭmus omnes. Nie wszyscy możemy wszystko (nie wszyscy wszystko potrafią, Wergiliusz). Non possŭmus! Nie możemy [nie głosić tego, cośmy widzieli i słyszeli], Dz 4, 19-20. Słowa cytowane w Memoriale biskupów polskich z 8 maja 1953 w obronie praw Kościoła przed zbyt daleko idącymi żądaniami władzy państwowej. EXERCI T ATIO 1. UZUPEŁNIJ ODMIANĘ: Lectio XII Nominativus Genetivus Dativus liber pulcher libri pulchri pulchro piękna książka pięknej książki libri Accusativus Ablativus Vocativus librum pulcher! EXERCI T ATIO 2. ODMIEŃ PRZEZ PRZYPADKI: a) vir miser; viri misĕri b) puer piger, puĕri pigri EXERCI T ATIO 3. PODAJ VOCATIVUS: vir hortus amīca domĭnus magistri puellae pueri servi EXERCI T ATIO 4. PODANO ZNANE CI RZECZOWNIKI W RÓŻNYCH PRZYPADKACH. ZMIEŃ LICZBĘ: librum comoedorum mensā viri (sing.) filio libri (plur.) servos poëta!
EXERCI T ATIO 5. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI: 1. Kwintus nie jest leniwym uczniem. 2. Uczęszczamy do naszej szkoły, bo (nam) ją (eam) lubimy. 3. Nie lubię pięknych książek. 4. Przed szkołą stoją chłopiec i dziewczyna. Wyjaśnij wrażenia: Et cetěra. Ex aequo. Expressis verbis. De facto. Sensu stricto. In flagranti. Lectio XIII EXERCI T ATIO 1. UZUPEŁNIJ ODMIANĘ: Nominativus Genetivus Dativus Accusativus Ablativus Vocativus forum pulchrum piękny rynek fori pulchri pięknego rynku pulchro forum pulchrum! fora pulchra pulchra EXERCI T ATIO 2. UZ UPEŁNIJ I ZAPAMIĘTA J: Przymiotniki zakończone na us i er są rodzaju i odmieniają się według deklinacji II. Przymiotniki zakończone na a są rodzaju i odmieniają się według deklinacji. Przymiotniki zakończone na um są rodzaju i odmieniają się według deklinacji II.
EXERCI T ATIO 3. POŁĄCZ RZECZOWNIK Z ODPOWIEDNIM PRZYMIOTNIKIEM. PAMIĘTAJ O ZGODNOŚCI RODZAJU! 1. femĭna a) Romanus, -a, -um 2. vita b) Latinus, -a, -um 3. servus c) impĭger, -gra, -grum 4. discipŭlus d) miser, -ěra, -ěrum 5. Forum e) pulcher, -chra, -chrum 6. verbum f) beatus, -a, -um 7. poëta g) clarus, -a, -um EXERCI T ATIO 4. PODAJ NOMINATIVUS PLURALIS: magister severus verbum Graecum aula magna oppidum nostrum medicamentum acerbum amīcus meus vir Romanus Lectio XIV EXERCI T ATIO 1. ZNAJDZ VERBUM REGENS ORAZ ELEMENTY NALEZACE DO SKLADNI ACI. PRZETŁUMACZ: 1. Gaudeo Mariam multas amīcas habēre. 2. Video Marcum et Quintum in Forum Romanum properare. 3. Constat discipŭlos scholam amare. 4. Thomas affirmat Sophiam discipŭlam bonam esse. 5. Magistra narrat historiam Vladislaviae longam esse. 6. Carolina vetat Evam librum monstrare. 7. Gaudetisne ferias appropinquare? 8. Dominica et Gregorius putant Vladislaviam pulchram esse. 9. Beata sperat amīcam eam (ją) visitare. 10. Magister narrat domĭnos Romanos servos habere. EXERCI T ATIO 2. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI: 1. Uważam, że język niemiecki jest piękny. (niemiecki Germanĭcus) 2. Piotr cieszy się, że Polska jest naszą ojczyzną.
3. Paweł twierdzi, że Tytus lubi matematykę. 5. Uczniowie sądzą, że życie jest piękne. 6. Cieszę się, że mój przyjaciel jest szczęśliwy. (mój meus, -a, -um) EXERCI T ATIO 3. PODAJ ACCUSATIVUS SINGULARIS I PLURALIS DLA RZECZOWNIKÓW I PRZYMIOTNIKÓW / ZAIMKÓW: SINGULARIS PLURALIS amīcus meus oppĭdum pulchrum hortus magnu domĭna Romana Sententiae Scio me nihil scire. Wiem, że nic nie wiem (Sokrates). Homo sum, humani nil a me alienum puto. Człowiekiem jestem i nic co, ludzkie, nie jest mi obce. (Hasło humanizmu epoki Odrodzenia zaczerpnięte z Terencjusza). Lectio XV EXERCI T ATIO 1. POSŁUGUJĄC SIĘ CYFRAMI RZYMSKIMI ZAPISZ: 55 31 222 200 62 333 1 42 501 13 70 781 18 75 812 28 106 1410 38 110 1994 48 3 2007
EXERCI T ATIO 2. ZAPISZ CYFRAMI ARABSKIMI: XLIII CMXV MDVI MDCCCXXX XXXIV CIX MDCCCLXIII XLIX XCI MCMI MCMXXXIX MDCCI EXERCI T ATIO 3. ZAPISZ SŁOWNIE, STOSUJĄC LICZEBNIKI GŁÓWNE: siedem sto - dziewiętnaście dwieście - czterdzieści pięćset - siedemdziesiąt - tysiąc - EXERCI T ATIO 4.ZAPISZ PO ŁACINIE: cztery stoły dziesięć ogrodów osiem tablic dwie dziewczynki pięćdziesiąt szkół trzynaście dziedzińców dwaj niewolnicy dwadzieścia słów dwa tysiące gwiazd Sententiae Duobus litigantibus tertius gaudet. Gdzie dwóch się bije (tu: kłóci), tam trzeci korzysta (tu: cieszy się, wg Ezopa). Una voce Jednogłośnie. Tertium non datur. Trzeciej możliwości, trzeciego wyjścia nie ma. Cor unum et anĭma una. Jedno serce i jeden duch (Dz 4,32). Unus pro multis Jeden za wszystkich (wielu, Wergiliusz). Credo in unum Deum. Wierzę w jednego Boga. Pierwsze słowa chrześcijańskiego wyznania wiary, sformułowanego na Soborze w Nicei w 325 r. i potwierdzone na Soborze w Konstantynopolu w 381 r. (tzw. nicejsko- konstantynopolitańskie wyznanie wiary).
Lectio XVI EXERCI T ATIO 1. ZNAJDŹ TEMAT CZASOWNIKA. KTÓRA TO KONIUGACJA? orno, ornare; timĕo, timēre; vinco, vincĕre; metuo, metuĕre; doceo, docēre; disco, discĕre; porto, portare; duco, ducĕre; ago, agĕre; do, dare. EXERCI T ATIO 2. DOKOŃCZ ZDANIA: 1. Ego historias fabulosas (lego, -ĕre). 2. Tu historias fabulosas (lego, -ĕre). 2. Marcus et Quintus historias fabulosas (lego, -ĕre). 3. Pueri et puellae Linguam Latinam (disco, - ĕre). 4. Marce, librum! (sumo, - ĕre) sumo, - ĕre brać, wyjmować 5. Nos in Polonia, patria nostra et (habito, -are; vivo, - ĕre). 6. Nos amicis nostris. Et vos amicis vestris? (credo, - ĕre). EXERCI T ATIO 3. ZMIEŃ LICZBĘ: 1. discit 5. trahit 2. do 6. sume 3. laborat 7. vincitis 4. movet 8. credite Sententiae Quidquid agis prudenter agas et respice finem. Cokolwiek czynisz, czyń rozważnie i patrz końca. Quidquid discis, tibi discis. Czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie (Petroniusz, Satyryki, parafraza). Lectio XVII EXERCI T ATIO 1. UZ UPEŁNIJ TABELĘ, ZESTAW IAJĄCĄ TEMATY WSZYSTKICH KONIUGACJ I: Koniugacja I Koniugacja II Koniugacja III Koniugacja IV temat -a przykład EXERCI T ATIO 2. PRZETŁUMA CZ NA JĘZYK ŁACIŃS KI: 1. Przyjaciele Pawła często chodzą do term. 2. Czy wiecie, że w termach uczeni opowiadają o swojej nauce? 3. Piotrze, nie śpij! Otwórz twoją książkę! EXERCI T ATIO 3. Z PODANYCH WYRAZÓW UŁÓŻ ZDANIA: 1. Nos / varia verba Latina / audire 2. Marcus / nos / vidēre / ad nos venire /et/ salutare 3. Amici nostri / libri / legĕre /aut/musica /audire aut albo
EXERCI T ATIO 4. PRZETLUMACZ NA JEZYK LACINSKI, STOSUJAC SKLADNIE DATIVUS POSSESSIVUS: 1. Paula ma piękne róże. 4. Mam dobrą przyjaciółkę. 2. Jak masz na imię? 5. Mamy dobrych nauczycieli. 3. Chłopcy mają wielu przyjaciół. Sententiae Audi multa, dic pauca! Audi, vide, sile! Słuchaj dużo, mów mało! Słuchaj, patrz i zachowaj milczenie! Lectio XVIII EXERCI T ATIO 1. Uzupełnij tabelę z zaimkami osobowymi: Nominativus ego tu nos vos Accusativus EXERCI T ATIO 2. ZNAJDŹ VERBUM REGENS ORAZ ELEMENTY SKŁADNI ACI. PRZETLUMACZ: 1. Puella dicit se aegram esse. (aeger, aegra, aegum chory, -a, -e) 2. Mater dicit filiam aegram esse. 3. Me aegram esse dico. 4. Marcus sperat se Italiam visitare. 5. Gaudeo te scholam nostram frequentare. (frequento, -are często odwiedzać, uczęszczać) 6. Marcus dicit se filium bonum esse. 7. Mater dicit eum bonum filium esse. EXERCI T ATIO 3. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI, STOSUJĄC SKŁADNIĘ ACI: 1. Marek sądzi, że jest piękny. 2. Julia twierdzi, że on nie jest piękny. 3. Mój przyjaciel wie, że jestem szczęśliwy. 4. Cieszę się, że idziesz ze mną na plac ćwiczeń. EXERCI T ATIO 4.POŁĄCZ ZDANIA STOSUJĄC SKŁADNIĘ ACI: Exemplum: Magister venit. Video. Video magistrum venire. 1. Gaudĕo / Tu venis 2. Discipŭli audiunt / Magistra propĕrat. 3. Amīca videt / Ego ante scholam sto. 4. Scimus / Vos geographiam amatis. Przykłady czasowników, po których może wystąpić składnia aci (verba regentia): Czasowniki oznaczające mówienie (verba dicendi): dico, -ěre 3 mówię Czasowniki oznaczające myślenie, spostrzeganie (verba sentiendi): credo, -ĕre 3 - wierzę sentio, -ire czuję, spostrzegam, sądzę intelligo, -ĕre 3 rozumiem scio, scire - wiem
audio, audire - słyszę Czasowniki oznaczające wolę (verba voluntatis): volo chcę malo wolę sino, ĕre 3 pozwalam Czasownik esse z rzeczownikiem lub przymiotnikiem: opus est - trzeba necesse est jest rzeczą konieczną verum est jest prawdą Czasowniki bezosobowe (lub użyte bezosobowo): decet przystoi apparet okazuje się SENTE N TI AE Nosce te ipsum! Poznaj samego siebie (napis nad portykiem świątyni Apolla w Delfach). Verba docent, exempla trahunt. Słowa uczą, przykłady pociągają (skłaniają do naśladowania). EXERCI T ATIO 1. UZ UPELNI J TABELE: Lectio XIX Koniugacja, sum, esse temat praesentis I lauda- 1. lauda - ba m 2. lauda ba - 3. lauda - - 1. lauda - - 2. - - 3. - - 1. eram 2. eras 3. 1. eramus 2. eratis 3. II vidē- 1. - - 2. - - 3. - - 1. - - 2. - - 3. - - possum, posse III leg- 1. leg e ba m 2. leg e - - 3. - - - 1. - - - 2. - - - 3. - - - 1. potĕram 2. potĕras 3. pot- 1. poterāmus 2. poterātis 3. potĕrant IV audi- 1. audi - -ba- 2. audi - -s 3. audi- t 1. audi- mus 2. audi - tis 3. audi- -nt
EXERCI T ATIO 2. PRZETŁUMA CZ NA JĘZYK ŁACIŃS KI: 7. przywozili 4. śpiewała 7. pisaliście 10. byłeś 8. byłam 5. miał 8. mogliśmy 11. spał 9. oglądaliście 6. uczyli 9. pomagaliście 12. widziałem EXERCI T ATIO 3. PRZETŁUMA CZ NA JĘZYK POLSKI: 5. habebat 4. puniunt 7. deest 10. amant 6. spectatis 5. serviebas 8. deerat 11. amabas 7. eramus 6. poterat 9. nesciebam 12. oboedit EXERCI T ATIO 4. NAPISZ W CZASIE IMPERFECTUM. PRZETŁUMACZ: 1. Hodie in schola sum. /hodie- dziś, heri wczoraj/ 2. Quintus et Titus in amphitheatro ludos gladiatorios spectant. 3. Christophorus mihi adesse potest. 4. Titus dormit et Lucas librum legit. EXERCI T ATIO 5. PRZECZYTAJ UWAŻNIE TEKST A. ODPOWIEDZ: VERUM AN FALSUM PRAWDA CZY FAŁSZ? 1. Nicomachus nunc beatus est. V / F 2. Patria Nicomachi Roma est V / F 3. In patria Nicomacho amici non erant. V / F 4. Romae (w Rzymie) Nicomachus ludos publicos cum amicis spectat. V / F 5. Nunc Romani domini Graeciae sunt. V / F EXERCI T ATIO 6. ODPOWIEDZ NA PYTANIA: 1. Cur Nicomachus beatus erat? 4. Quis est nunc Nicomachus? 2. Ubi Nicomachus habitabat? 5. Quid Nicomachus de vita sua dicit? 3. Quid Nicomachus in patria agebat? Sententiae Stabat Mater dolorosa - to początek słynnego XIII wiecznego włoskiego hymnu liturgicznego ku czci Matki Boskiej Bolesnej. Znajdź w nim formy imperfectum: Stabat Mater dolorosa iuxta crucem lacrimosa dum pendebat Filius. Stała Matka bolejąca koło krzyża, łzy lejąca Gdy {na krzyżu} wisiał Syn.
Lectio XX EXERCI T ATIO 1. ODMIEN W INDICATIVUS FUTURI I (PRIMI) ACTIVI CZASOWNIKI: invito, invitare; vidĕo, vidēre. Przy każdej formie podaj tłumaczenie. Koniugacja I 1. 1. 2. 2. 3. 3. Koniugacja II 1. 1. 2. 2. 3. 3. INDI C ATIVUS FUTU RI I (P RIMI) CZ ASOW NIK A S U M, ESSE EXERCI T ATIO 2. Korzystając z tekstu uzupełnij odmianę, przy każdej formie podaj tłumaczenie. 1. ero będę 1. 2. 2. 3. 3. EXERCI T ATIO 3. Przetłumacz: invitabunt movet es erat sunt eris movebit eras docebunt habemus EXERCI T ATIO 4. Przetłumacz: będę śpiewał zapytasz będą popatrzysz będziemy pracować pokocha poruszycie będziemy SENTE N TI AE Aurea mediocrĭtas. Złoty środek (Horacy). explicĭte wyraźnie, jasno
Lectio XXI EXERCI T ATIO 1. ODMIEN W INDICATIVUS FUTURI I (PRIMI) ACTIVI CZASOWNIK: AUDIO, AUDIRE 1. 1. 2. 2. 3. 3. EXERCI T ATIO 2. OKREŚL FORMY CZASOWNIKOWE (TRYB, CZAS, STRONA, OSOBA, LICZBA): legam - legis legunt - legent- EXERCI T ATIO 3. PRZETŁUMACZ: comprehendit comprehendet scribunt scribent vivis vives mitto mittam dormiunt dormient EXERCI T ATIO 4. PRZETŁUMACZ: zwyciężą służymy rozumiem bronicie EXERCI T ATIO 5. NAPISZ W CZASIE FUTURUM I: zwyciężają będziemy służyć zrozumiem będziecie bronić 1. Marcus libenter ludos gladiatorios spectat. 2. Titus et Rufus in amphitheatrum vadunt. 3. Iulia de ludis audire non potest. 4. Cur Marcus Iuliam non comprehendit? 5. Et vos ludos gladiatorios spectatis? EXERCI T ATIO 6. UZUPELNIJ ODMIANE CZASOWNIKA POSSUM, POSSE W INDICATIVUS FUTURI I: 1. pot ĕro 1. pot erĭmus 2. pot 2. pot - 3. pot - 3. pot ĕrunt SENTE N TI AE Vivĕre militare est. Życie jest walką (Seneka). Terra ignōta Nieznany ląd, nie zbadany obszar, teren; nieznana dziedzina.