HISTORIA KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH XIX i XX WIEKU Tematyka ćwiczeń dla studentów Bezpieczeństwa WDiNP UW (I rok) dr Bartłomiej Zdaniuk; dyŝur: czwartek 08:00-09:30, Nowy Świat 67, sala 207 I. Zajęcia organizacyjne Pojęcie konfliktu społecznego. Periodyzacja XIX i XX wieku. II. Rewolucja Francuska jako konflikt społeczny a) Formy uczestnictwa obywateli w wydarzeniach rewolucyjnych. Zagadnienia: Obraz społeczeństwa czasów ancien régime u. Myśl oświeceniowa. Okoliczności wybuchu rewolucji i przebieg rewolucyjnych wydarzeń. Zasada suwerenności narodu. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela. Budowa nowego społeczeństwa. Terror. Kluby. Armia rewolucyjna. J. Baszkiewicz, Historia Francji, Ossolineum, 1999, tegoŝ: Francja nowoŝytna. Szkice z historii wieków XVII-XX, Poznań 2002, tegoŝ: Anatomia bonapartyzmu, Gdańsk 2003 J. Baszkiewicz, S. Meller, Rewolucja francuska 1789-1794. Społeczeństwo obywatelskie, Warszawa 1983 W. Markov, A. Soboul, Wielka Rewolucja Francuzów 1789, Warszawa 1984 J. Prokop, Od Robespierre a do Lenina. Ideologie mity polityczne wyobraźnia zbiorowa, Kraków 2002 M. Milewska, Ocet i łzy. Terror Wielkiej Rewolucji Francuskiej jako doświadczenie traumatyczne, Gdańsk 2001 III. Dziedzictwo Napoleona? Procesy narodotwórcze w XIX w. a konflikt kulturowy a) Przebudzanie się narodów Cesarstwa Austriackiego. b) Przebudzanie się narodów Imperium Osmańskiego. Zagadnienia: Formacja romantyczna a dziedzictwo Rewolucji Francuskiej i bonapartyzmu. Nowe znaczenie pojęcia naród. Walka narodów o własne państwa. Powstanie Grecji i Belgii. Wiosna Ludów. Upadek wielonarodowych imperiów. Zjednoczenie Włoch i Niemiec. mapy: J. Tazbir, Atlas historyczny od staroŝytności do współczesności, Warszawa 2004 A. Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2009 M. śywczyński, Historia powszechna 1789-1870, Warszawa 2002 W. Zajewski, W kręgu Napoleona i rewolucji europejskich 1830-1831, Warszawa 1984 W. Zajewski (red.), Europa i świat w epoce restauracji, romantyzmu i rewolucji 1815-1849, Warszawa 1991 S. Kalembka, Wiosna Ludów w Europie, Warszawa 1991 H. Batowski, Rozpad Austro-Węgier 1914-1918, Warszawa 1982 M. Tanty, Bałkany w XX wieku, Warszawa 2003 M. Waldenberg, Kwestie narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej, Warszawa 1992 J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, 2004 J. Gierowski, Historia Włoch, Wrocław 2003 1
IV. Rewolucja przemysłowa, jej społeczne skutki a konflikt klasowy a) Geneza rewolucji przemysłowej. b) Rozwój ruchu robotniczego. Zagadnienia: Pojęcie rewolucji przemysłowej. Znaczenie wynalazków. Kolejne fazy rewolucji przemysłowej (silnik parowy, przemysł włókienniczy). Zmiany w strukturze społecznej. Proletariat. Miejski styl Ŝycia (zaląŝki społeczeństwa konsumpcyjnego). Pojęcie Belle Époque. A. Chwalba, Historia powszechna... A. Skrzypek, Historia społeczna Europy XIX i XX wieku, Poznań 2009 J. śarnowski, Społeczeństwa XX wieku, Ossolineum, 1999 J. Ciepielewski, I. Kostrowicka, Z. Landau, J. Tomaszewski, Dzieje gospodarcze świata do roku 1980, Warszawa 1985 J. Kaliński, Zarys historii gospodarczej XIX i XX w., Warszawa 2000 M. Eckert, A. Nadolny, W. Stobrawa, Historia gospodarcza i społeczna świata XIX i XX wieku, Zielona Góra 1993 W. Zajewski (red.), Europa i świat w epoce restauracji..., tom 1, rozdz. 2. J.-B. Duroselle, Europa. Historia narodów, Warszawa 2002 J. M. Roberts, Ilustrowana historia świata, tom VII: Wiek rewolucji, Warszawa 2000 P. Kennedy, Mocarstwa świata. Narodziny. Rozkwit. Upadek, Warszawa 1994 M. śywczyński, Historia powszechna 1789-1870... N. Davies, Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 1998 J. Jackson (red.), Oxford XX wiek (1900-1945), seria: Zarys historii Europy, Warszawa 2004 E. Zola, Germinal, róŝne wyd. V. Rozwój demokracji jako pochodna konfliktu społecznego? a) Państwo liberalne a demokratyczne: relacje obywatel-władza. b) Ewolucyjne i rewolucyjne modele demokratyzacji. Zagadnienia: Pojęcie demokracji i suwerenności narodu. Walka o polityczne prawa. Demokratyzacja po francusku i brytyjsku. Demokracja a państwa liberalne i postabsolutne. Walka o prawa polityczne kobiet. J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 2001 M. Sczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 2001 M. Witkowska, A. Wierzbicki (red.), Społeczeństwo obywatelskie, Warszawa 2005 B. Zdaniuk, Wybory parlamentarne we Francji 1789-1914. Problem reprezentatywności wyboru, Warszawa 2005 H. Katz, Anglia u progu demokracji, Warszawa 1965 D. W. Treadgold, Wolność. Zarys historii, Warszawa 1996 VI. Pierwsza Wojna Światowa. Konflikt polityczny czy społeczny? a) Demograficzno-społeczne skutki konfliktu. Zagadnienia: Charakter działań wojennych i jego specyfika na tle dotychczasowych konfliktów. Front a zaplecze. Psychologiczne konsekwencje rzezi wojennej. Ład wersalski i nowa mapa Europy. mapy: J. Tazbir, Atlas historyczny... 2
J. Pajewski, Historia powszechna 1871-1918, Warszawa 1996, tegoŝ: Pierwsza Wojna Światowa 1914-1918, Warszawa 2004 P. Kennedy, Mocarstwa świata... E. M. Remarque, Na zachodzie bez zmian, Warszawa 1996 B. Tuchman, Sierpniowe salwy, Warszawa 1995 R. Price, Historia Francji, Poznań 1993 J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, 2004 M. Kitchen, Historia Europy 1919-1939, Warszawa 1992 W. Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowoŝytnych 1815-1945, Warszawa 1996 VII. Rewolucje 1917 r. w Rosji. Powstanie ZSRR a) Poszczególne formacje polityczne (partie, programy, przywódcy). b) Komunizm wojenny, NEP a stalinizacja gospodarki. Zagadnienia: Sytuacja wewnętrzna Rosji od 1915 r. Rewolucja Lutowa. Dwuwładza (Rząd Tymczasowy a rady). Partie i ruchy polityczne. Bolszewicy, Lenin i tezy kwietniowe. Pucz Korniłowa. Rewolucja Październikowa. Pierwsze dekrety. Ugruntowanie władzy. Pokój z Niemcami. Wojna domowa i komunizm wojenny. CzeKa. Powstanie ZSRR. NEP. Kolektywizacja. Plany pięcioletnie. J. Pajewski, Historia powszechna 1871-1918, Warszawa 1996 L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, Historia Rosji, Ossolineum 2005 R. Pipes, Rewolucja rosyjska, Warszawa 1994, tegoŝ: Rosja bolszewików, Warszawa 2005 A. Czubiński, Rewolucja Październikowa w Rosji i ruchy rewolucyjne w Europie lat 1917-1921, Poznań 1988 VIII. Między demokracją a totalitaryzmem (okres międzywojenny). Rządy silnej ręki jako zinstytucjonalizowany konflikt społeczny. a) Wielki Kryzys roku 1929: przyczyny i społeczne skutki. b) Totalitaryzmy i autorytaryzmy podobieństwa i róŝnice. Zagadnienia: Sytuacja gospodarcza Europy po roku 1918. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania przejęcia władzy przez Mussoliniego. Wielki Kryzys roku 1929. Źródła sukcesu nazizmu. Kształtowanie ustroju totalitarnego. Front Ludowy we Francji (1936) i jego reformy socjalne. Pojęcie keynesizmu. M. Włodarczyk, Frankizm i salazaryzm autorytaryzmy Półwyspu Iberyjskiego, Społeczeństwo i Polityka. Pismo edukacyjne, nr 2(19)/2009 J. Ciepielewski, I. Kostrowicka, Z. Landau, J. Tomaszewski, Dzieje gospodarcze świata do roku 1980... J. W. Borejsza, Mussolini był pierwszy..., Warszawa 1989 S. Sierpowski, Faszyzm we Włoszech 1919-1926, Ossolineum, 1973 T. Kotłowski, Historia Republiki Weimarskiej 1919-1933, Poznań 2004 M. Kitchen, Historia Europy 1919-1939, Wrocław 1997 F. Ryszka, Państwo stanu wyjątkowego: rzecz o systemie państwa i prawa III Rzeszy, Warszawa 1985, tegoŝ: Noc i mgła, Warszawa-Wrocław-Kraków 1966 J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych... R. Grunberger, Historia społeczna Trzeciej Rzeszy, Warszawa 1994 3
K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, Warszawa 2003 J. Holzer, Kwestia robotnicza w Europie po I wojnie światowej [w:] W. Mędrzecki (red.), Społeczeństwo państwo modernizacja, Warszawa 2002 M. Ślufińska, Myśl polityczna Leona Bluma, Rzeszów 2002 IX. Druga Wojna Światowa jako konflikt społeczny a) Europa pod rządami Hitlera: system i polityka okupacyjna, kraje sojusznicze. b) Ruch oporu i partyzantka. Zagadnienia: Skala konfliktu. Agresje niemieckie i radzieckie. Ewolucja w układzie sił. PołoŜenie ludności okupowanej. Deportacje. Ludobójstwo. Straty w ludziach. Kolaboracja. Metody walki z okupantem. mapy: J. Tazbir, Atlas historyczny... M. Tanty, Bałkany w XX wieku... Cz. Madajczyk, Faszyzm i okupacje 1938-1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, tom II: Mechanizmy realizacji okupacji, Poznań 1984 N. Davies, Europa... T. Szarota, śycie codzienne w stolicach okupowanej Europy. Szkice historyczne. Kronika wydarzeń, Warszawa 1995 K. Grünberg, Czas wojny 1939 1945, wykłady z historii, rozdz.: IX A. Czubiński, W. Olszewski, Historia powszechna 1939-1997, Poznań 2002 M. Gilbert, Druga wojna światowa, Poznań 2000 A. Kijas, Deportacje ludności cywilnej w czasie II wojny światowej (deportacje w Europie wschodniej) [w:] A. Czubiński (red.), II wojna światowa i jej następstwa, Poznań 1996 J. Baszkiewicz, Francja nowoŝytna... A. Kastory, Rozbiór Rumunii w 1940 roku, Warszawa 2002 X. Dwa światy. Zimna wojna a) Problem niemiecki po II Wojnie Światowej. Zagadnienia: Pojęcie zimnej wojny. Periodyzacja lat 1945-1989. Rozpad koalicji antyhitlerowskiej. Rywalizacja ideologiczna, technologiczna, kulturowa, sportowa. Wyścig zbrojeń. Sprawa Niemiec: od Bizonii do dwóch państw niemieckich. Doktryna Hallsteina. Mur berliński. Ostpolitik Willy ego Brandta. Wojny i kryzysy międzyblokowe. mapy: J. Tazbir, Atlas historyczny... J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych, róŝne wyd. W. Roszkowski, Półwiecze. Historia polityczna świata po 1945 roku, Warszawa 2002 M. Bankowicz (red.), Historia polityczna świata XX wieku: 1945-2000, Kraków 2004 W. Malendowski, Zimna wojna: sprzeczności, konflikty i punkty kulminacyjne w radzieckoamerykańskiej rywalizacji, Poznań 1994. S. Parzymies, Stosunki międzynarodowe w Europie 1945-2004, Warszawa 2004 J. Krasuski, Historia Niemiec... W. Laqueur, Historia Europy 1945-1992, Londyn 1993 4
XI. Blok wschodni: stalinizacja a) Budowa bloku wschodniego poprzez tzw. taktykę salami. b) Indoktrynacja narodów (partia, propaganda, kultura, gospodarka). Zagadnienia: Powstanie bloku wschodniego. Istota stalinizmu. Przejmowanie władzy przez komunistów w Europie Wschodniej. Stosunki ZSRR z krajami satelickimi. Kominform. RWPG. Socrealizm jako nowy wzorzec kultury. Stalinizm a społeczeństwo. M. Bankowicz (red.), Historia polityczna świata XX wieku: 1945-2000... Z. Brzeziński, Jedność czy konflikt, Londyn 1964 J. Ciepielewski (red.), Dzieje państw socjalistycznych. Gospodarka. Społeczeństwo. Polityka, Warszawa 1986 XII. Blok wschodni: meandry destalinizacji a) Przyczyny i przebieg wydarzeń roku 1968 w Czechosłowacji. b) Konflikty wewnętrzne w Chinach po 1949 r. Zagadnienia: Sytuacja wewnętrzna ZSRR po śmierci Stalina. Układ Warszawski. XX zjazd KPZR. Rewolucja węgierska (1956) a gulaszowy komunizm. Praska wiosna (1968) a doktryna BreŜniewa. Narodowy komunizm w Rumunii Nicolae Ceauşescu. Podobieństwa i róŝnice pomiędzy poszczególnymi krajami komunistycznymi. Dysydenci. Chiny, jako odrębny model komunizmu. Rządy Mao Tse-Tunga. Wielki skok naprzód. Rewolucja kulturalna. Epoka Deng Xiaopinga M. Bankowicz (red.), Historia polityczna świata XX wieku: 1945-2000... Z. Brzeziński, Jedność czy konflikt, Londyn 1964 J. Ciepielewski (red.), Dzieje państw socjalistycznych... G. Litván (red.), Rewolucja węgierska 1956 roku: reformy, bunt i represje 1953-1963, Warszawa 1996 J. M. Rainer, Imre Nagy. Biografia polityczna, Warszawa 2003 J. R. Nowak, Węgry. Burzliwe lata 1953-1956, Warszawa 1988 R. Kwapis, Praska wiosna, Toruń 2004 A. Krawczyk, Praska wiosna 1968, Warszawa 1998 Ł. Kamiński (red.), Wokół praskiej wiosny. Polska i Czechosłowacja w 1968 r., Warszawa 2004 P. Câmpeanu, Ceauşescu. Lata odliczane wstecz, Warszawa 2004 L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, Historia Rosji... A. Applebaum, Gułag, Warszawa 2005 Û. Afanas ev (red.), Sovetskoe obŝestvo: vozniknovenie, razvitie, istoričeskij final, Moskva 1997, t. 1 i 2. J. Polit, Chiny, Warszawa 2004 J. Chang, J. Halliday, Mao, Warszawa 2007 A. Bolesta, Chiny w okresie transformacji, Warszawa 2006 K. Seitz, Chiny. Powrót olbrzyma, Warszawa 2008 5
XIII. Blok Zachodni. Dobrobyt a konflikty pokoleniowe a) Porównanie wydarzeń roku 1968 w USA, Francji, Niemczech i Wlk. Brytanii. Zagadnienia: Odbudowa Europy Zachodniej. Początki integracji europejskiej. Pojęcie: Trzydziestu Wspaniałych Lat. Społeczeństwo konsumpcyjne: przemysł rozrywkowy (muzyka, film), motoryzacja, telewizja, rozwój turystyki. Strajki studenckie 1968 r. i ewolucja obyczajów. Kryzysy naftowe i ich społeczne skutki. Kwestia asymilacji ludności kolorowej. Komputeryzacja. J. Baszkiewicz, Francja nowoŝytna. Szkice z historii wieków XVII-XX, Poznań 2002, tegoŝ: Historia Francji, Ossolineum, 1999 J. Janicki, Bunt czy przystosowanie. Współczesna młodzieŝ zachodu, Warszawa 1981, tegoŝ: Niepokoje młodzieŝy zachodu, Warszawa 1972; Oblicza studenckiego buntu. Francja 1968, Warszawa 1970 H. Jezierski, Rebelie studenckie na zachodzie, Warszawa 1969 W. Laqueur, Historia Europy... XIV. Demokratyczne transformacje w Europie końca XX w.: między konfliktem a dialogiem a) Ewolucja Hiszpanii po śmierci gen. Franco. b) Ruchy opozycyjne w krajach komunistycznych (lata osiemdziesiąte). Zagadnienia: Demokratyzacja państw śródziemnomorskich w latach siedemdziesiątych (Hiszpania, Portugalia, Grecja). Erozja bloku wschodniego. Rządy M. Gorbaczowa i pieriestrojka. Przemiany polityczne roku 1989. Rozmowy trójkątnego stołu na Węgrzech. Wokół 40-ej rocznicy powstania NRD. Upadek muru berlińskiego. Aksamitna rewolucja w Czechosłowacji. Rewolucja rumuńska. Rozwiązanie RWPG i Układu Warszawskiego. Rozpad ZSRR. Konflikty na obszarze Europy po roku 1989. M. Bankowicz (red.), Historia polityczna świata XX wieku: 1945-2000... R. Samsel, W. Źrałek, Hiszpania bez dyktatora, Warszawa 1978 M. Schad, Wielkie dynastie mit i historia hiszpański dom panujący, Warszawa 2003 T. Miłkowski, P. Machcewicz, Historia Hiszpanii, Ossolineum, 1998 S. Eaton, The Forces of Freedom in Spain 1974-1979. A Personal Account, Stanford 1981 L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, Historia Rosji... A. Skrzypek, Druga smuta. Zarys dziejów Rosji 1985-2004, Warszawa 2004 F. Thom, Czas Gorbaczowa, Warszawa 1990 E. Centkowska, Jesień Ludów 89. Kalendarium wydarzeń, Warszawa 1992 A. Essen, A. Kostor, M. Mikołajczyk (red.), Europa Środkowa w ostatniej dekadzie XX wieku, Kraków 2001 E. Mizerski, Geneza i rozpad ustroju federalnego byłych socjalistycznych państw europejskich, Toruń 1996 P. Wandycz, Cena wolności: historia Europy Środkowo-Wschodniej od średniowiecza do współczesności, Kraków 1995 XV. Kolokwium zaliczeniowe 6